Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Gdańsku

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 22 marca 2023 r.

Sąd Apelacyjny w Gdańsku II Wydział Karny

w składzie:

Przewodniczący: Sędzia SA Krzysztof Noskowicz (spr.)

Sędziowie: SA Dariusz Malak

SA Marcin Kokoszczyński

Protokolant: sekretarz sądowy Iwona Sidorko

przy udziale Prokuratora Prokuratury Rejonowej (...) w G. A. C.

po rozpoznaniu w dniu 22 marca 2023 r.

sprawy skazanego

D. S., s. J., ur. (...) w L.

o wydanie wyroku łącznego

na skutek apelacji wniesionej przez obrońcę skazanego

od wyroku Sądu Okręgowego w Gdańsku z dnia 28 września 2022 r., sygn. akt IV K 144/22

uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę Sądowi Okręgowemu w Gdańsku
do ponownego rozpoznania.

UZASADNIENIE

Sąd Okręgowy w Gdańsku wydał w dniu 28 września 2022 r. w sprawie
o sygn. akt IV K 144/22 wyrok łączny w stosunku do D. S. ustalając, że został on skazany prawomocnymi wyrokami:

1.  Sądu Okręgowego w Poznaniu z dnia 18.01.1999 r. w sprawie o sygn. akt III K 474/94 (I) za czyny z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k. popełnione w ramach ciągu przestępstw w okresie od 1.06.1990 r. do 30.12.1991 r. na karę 2 lat pozbawienia wolności i 150 stawek dziennych grzywny, (II) za czyn z art. 291 § 1 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k. popełniony w grudniu 1991 r. na karę 10 miesięcy pozbawienia wolności i 50 stawek dziennych grzywny, (III) za czyn
z art. 205 § 1 d.k.k. popełniony w lipcu 1991 r. na karę 6 miesięcy pozbawienia wolności i 500 złotych grzywny, (IV) za czyn z art. 205 § 1 d.k.k. w zw. z art. 58 d.k.k. popełniony w okresie od 25.06.1992 r. do 31.07.1992 r. na karę
6 miesięcy pozbawienia wolności i 500 złotych grzywny, wymierzono karę łączną 2 lat pozbawienia wolności i 200 stawek dziennych grzywny po 200 złotych każda stawka, dnia 26.02.2002 r. wykonano karę pozbawienia wolności;

2.  Sądu Rejonowego w Malborku z dnia 12.06.2003 r. w sprawie sygn. akt
II K 601/02, zmienionego wyrokiem Sądu Okręgowego w Gdańsku z dnia 17.05.2004 r. w sprawie sygn. akt V Ka 1935/03 za siedem czynów z art. 286
§ 1 k.k. w zw. art. 64 § 1 k.k. popełnionych w okresie od stycznia 1998 r. do grudnia 2000 r. na karę roku i 6 miesięcy pozbawienia wolności, objęta poprzednio wyrokiem łącznym;

3.  Sądu Rejonowego w Gdańsku z dnia 03.03.2003 r. w sprawie sygn. akt
IV K 494/02, zmienionego wyrokiem Sądu Okręgowego w Gdańsku z dnia 19.05.2004 r. w sprawie sygn. akt V Ka 358/04, za (I) czyn z art. 286 § 1 k.k. popełniony w okresie od 21.08.1999 r. do 28.09.1999 r. na karę 2 lat pozbawienia wolności, (II) czyn z art. 286 § 1 k.k. popełniony w okresie od 10.12.1997 r. do 06.05.1998 r. na karę roku i 6 miesięcy pozbawienia wolności, (III) czyn z art. 205 § 1 d.k.k. popełniony w dniu 08.03.1998 r. na karę
9 miesięcy pozbawienia wolności, (IV) czyn z art. 286 § 1 k.k. popełniony 30.11.1998 r. na karę 9 miesięcy pozbawienia wolności, (V) czyn z art. 286 § 1 k.k. popełniony w okresie od września 1997 r. do grudnia 1998 r. na karę 2 lat pozbawienia wolności, (VI) czyn z art. 286 § 1 k.k. popełniony 14.12.1998 r. na karę 10 miesięcy pozbawienia wolności, (VII) czyn z art. 224 § 2 k.k. w zb.
z art. 222 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. popełniony 7.09.2000 r. na karę roku pozbawienia wolności, (VIII) czyn z art. 284 § 2 k.k. w zb. z art. 270 § 1 k.k.
w zw. z art. 11 § 2 k.k. popełniony w dniu 30.09.1997 r. na karę roku pozbawienia wolności, (IX) czyn z art. 267 d.k.k. popełniony w dniu 1.10.1997 r. na karę 6 miesięcy pozbawienia wolności, (X) czyn z art. 205 § 1 d.k.k. w zw. z art. 3 § 1 ustawy z dnia 26.09.1994 r. o ochronie obrotu gospodarczego w zw. z art. 10 § 2 d.k.k. popełniony 02.10.1997 r. na karę roku i 6 miesięcy pozbawienia wolności, (XI) czyn z art. 205 § 1 d.k.k. w zb. z art. 265 § 1 d.k.k. w zw. z art. 10 § 2 d.k.k. popełniony w okresie od 20.12.1994 r. do 28.12.
1994 r. na karę roku i 6 miesięcy pozbawienia wolności, (XIV) czyn z art. 205
§ 1 d.k.k. w zb. z art. 265 § 1 d.k.k. w zw. z art. 10 § 2 d.k.k. popełniony
w okresie od 25.06.1996 r. do 03.09.1996 r. na karę roku i 6 miesięcy pozbawienia wolności, za czyny te wymierzono karę łączną 4 lat i 6 miesięcy pozbawienia wolności, objęta poprzednio wyrokiem łącznym;

4.  Sądu Rejonowego w Gdańsku z dnia 15.07.2003 r. w sprawie sygn. akt
IV K 2090/01, za czyn z art. 286 § 1 k.k., popełniony od dnia 03.03.1998 r. do dnia 20.03.1998 r. na karę roku pozbawienia wolności, objęta poprzednio wyrokiem łącznym;

5.  Sądu Rejonowego w Lesznie z dnia 23.05.2007 r. w sprawie sygn. akt
II K 68/07 ( wyrok łączny), połączono kary pozbawienia wolności orzeczone
w sprawach IVK 494/02 Sądu Rejonowego w Gdańsku, II K 601/02 Sądu Rejonowego w Malborku, IV K 2090/01 Sądu Rejonowego w Gdańsku
i wymierzono karę łączą 5 lat i 6 miesięcy pozbawienia wolności;

6.  Sądu Okręgowego w Gdańsku z dnia 17.06.2021 r. w sprawie sygn. akt IV K 29/21, za (I) trzy czyny z art. 284 § 2 k.k. popełnione w ciągu przestępstw nie wcześniej niż 12.10.2016 r. nie później niż 23.08.2018 r. na karę 2 lat pozbawienia wolności, (II) czyn z art. 286 § 1 k.k. popełniony w dniu 2.03.
2017 r. na karę roku pozbawienia wolności, wymierzono karę łączną 2 lat i 6 miesięcy pozbawienia wolności, objęta poprzednio wyrokiem łącznym;

7.  Sądu Okręgowego w Gdańsku z dnia 11.10.2021 r. w sprawie sygn. akt XIV K 117/21 (wyrok łączny), połączono skazania w sprawach Sądu Rejonowego w Lesznie z dnia 23.05.2007 r. w sprawie sygn. akt II K 68/07
i Sądu Okręgowego w Gdańsku z dnia 17.06.2021 r. w sprawie sygn. akt II K 29/21 i wymierzono karę łączną 7 lat i 4 miesięcy pozbawienia wolności, na poczet której zaliczono okres rzeczywistego pozbawienia wolności od dnia 9.08.2019 r. do dnia 11.10.2021 r.; kara obecnie odbywana od dnia 09.08.
2019 r. z przewidywanym końcem kary 05.12.2026 r.

8.  Sądu Rejonowego Gdańsk – Północ w Gdańsku z dnia 03.11.2021 r., sygn. akt II K 806/20, utrzymanego w mocy wyrokiem Sądu Okręgowego
w Gdańsku z dnia 12.05.2022 r. w sprawie sygn. akt V Ka 573/22, za czyn z art. 284 § 2 k.k. w zw. z art. 12 k.k. popełniony w okresie od dnia 20.12.2010 r. do 18.11.2011 r. na karę roku pozbawienia wolności, planowane odbycie kary od dnia 05.12.2026 r. do dnia 05.12.2027 r.;

Przywołanym wyrokiem Sąd Okręgowy w Gdańsku orzekł następująco:

I.  przy zastosowaniu art. 4 § 1 k.k., na podstawie art. 19 ust. 1 ustawy z dnia 20 lutego 2015 r. o zmianie ustawy Kodeks karny i niektórych innych ustaw (Dz.U.
z dnia 20 marca 2015 r., poz. 396), w zw. z art. 81 ust. 1 ustawy z dnia 19 czerwca 2020 roku o dopłatach do oprocentowania kredytów bankowych udzielanych przedsiębiorcom dotkniętym skutkami COVID-19 oraz o uproszczonym postępowaniu o zatwierdzenie układu w związku z wystąpieniem COVID-19, na podstawie art. 85 § 1 i 2 k.k., art. 86 § 1 k.k. w brzmieniu obowiązującym do dnia 23.06.2020 r. połączył kary pozbawienia wolności wymierzone skazanemu D. S. wyrokami:

1.  Sądu Okręgowego w Gdańsku z dnia 11.10.2021 r. w sprawie sygn. akt XIV K 117/21(wyrok łączny);

2.  Sądu Rejonowego Gdańsk – Północ w Gdańsku z dnia 03.11.2021 r. sygn. akt II K 806/20

i wymierzył w ich miejsce karę łączną 7 lat i 10 miesięcy pozbawienia wolności;

II.  na podstawie art. 572 k.p.k. umorzył postępowanie w pozostałym zakresie;

III.  na podstawie art. 577 k.p.k. zaliczył skazanemu na poczet kary łącznej pozbawienia wolności okres pozbawienia wolności od dnia 09.08.2019 r. do dnia 28.09.2022 r.;

- wyrok zawiera nadto rozstrzygnięcie o kosztach nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej skazanemu przez adwokata z urzędu (pkt IV) oraz o zwolnieniu skazanego od ponoszenia kosztów sądowych (pkt V).

Apelację od tego wyroku wywiódł obrońca skazanego, który zaskarżył wyrok w części, co do wysokości wymierzonej kary łącznej. Na podstawie art. 438 pkt 4 k.p.k. wyrokowi zarzucił rażącą niewspółmierność wymierzonej kary łącznej poprzez połączenie wymierzonych skazanemu wyrokami: Sądu Okręgowego w Gdańsku z dnia 11.10.2021 r. w sprawie o sygn. akt XIV K 117/21 (wyrok łączny) i Sądu Rejonowego Gdańsk – Północ w Gdańsku z dnia 03.11.2021 r., sygn. akt II K 806/20 w jedną karę łączną 7 lat i 10 miesięcy pozbawienia wolności, w sytuacji gdy dyrektywy prewencji indywidualnej oraz generalnej, tj. cele zapobiegawcze i wychowawcze jakie kara ma osiągnąć
w stosunku do skazanego, a także potrzeby w zakresie kształtowania świadomości prawnej społeczeństwa, a także relacje zachodzące pomiędzy prawomocnie osądzonymi czynami, ich związek przedmiotowy - podmiotowy oraz dzielący je odstęp czasowy wskazują, że połączenie kar na zasadzie pełnej absorpcji jest w pełni uzasadnione.

W konsekwencji, obrońca wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku
i wymierzenie skazanemu w miejsce kar orzeczonych wyrokami Sądu Okręgowego w Gdańsku z dnia 11.10.2021 r. w sprawie o sygn. akt XIV K 117/21 (wyrok łączny) i Sądu Rejonowego Gdańsk – Północ w Gdańsku z dnia 03.11.2021 r., sygn. akt II K 806/20 kary łącznej 7 lat i 4 miesięcy pozbawienia wolności.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Apelacja obrońcy skazanego okazała się o tyle skuteczna, że jej wywiedzenie spowodowało uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu w Gdańsku do ponownego rozpoznania.

Niezależnie bowiem od treści postawionych zarzutów rozważeniu należało poddać z urzędu to, czy w realiach sprawy nie doszło w odniesieniu do niektórych jednostkowych kar pozbawienia wolności do przedawnienia wykonania kary. Kwestia ta została również zasygnalizowana na rozprawie odwoławczej przez obrońcę skazanego, który oświadczył, że oskarżony zobowiązał go do wskazania, że w sprawach IV K 494/02, IV K 2090/01 i II K 601/02 doszło, jego zdaniem, do takiego przedawnienia (k. 147).

Jakkolwiek w toku postępowania pierwszoinstancyjnego D. S. nie podnosił argumentów związanych z zaistnieniem przedawnienia wykonania kary (k. 75), to jednak bez refleksji sądu a quo nie mogła pozostać okoliczność wynikająca z obowiązku dostrzeżenia upływu czasu od momentu uprawomocnienia się poszczególnych wyroków skazujących D. S. do czasu rozpoczęcia przez niego odbywania orzeczonej kary łącznej pozbawienia wolności, przy uwzględnieniu treści art. 103 § 1 k.k.
Z opinii o skazanym wynika bowiem, że D. S. rozpoczął odbywanie kary łącznej 7 lat i 4 miesięcy pozbawienia wolności orzeczonej wyrokiem Sądu Okręgowego w Gdańsku w sprawie XIV K 117/21 dopiero
w dniu 9.08.2019 r. i nie ma w tym przypadku żadnych innych okresów zaliczonych na poczet tej kary (k. 18).

1. Sąd Apelacyjny w pełni podziela ugruntowane w orzecznictwie
i doktrynie stanowisko, że w wypadku wydania wyroku łącznego bieg przedawnienia wykonania kary liczy się od daty uprawomocnienia się poszczególnych wyroków, a nie od daty uprawomocnienia się tego wyroku łącznego i orzeczonej nim kary łącznej (por. Uchwały Sądu Najwyższego:
7 sędziów z dnia 21 grudnia 1976 r., VII KZP 18/76, OSNKW 1977/3/18, LEX nr 19226, z dnia 21 września 1978 r., VII KZP 26/78, OSNKW 1978/11/126, LEX nr 19451 i z dnia 25 marca 2003 r., I KZP 4/03, OSNKW 2003/3-4/27, LEX nr 76170; zob. też: Zoll Andrzej (red.), Tarapata Szymon (w:) Wróbel Włodzimierz (red.), Zoll Andrzej (red.), Kodeks karny. Część ogólna. Tom I. Część II. Komentarz do art. 53-116, wyd. V, WK 2016; Mozgawa Marek (red.), Kodeks karny. Komentarz aktualizowany, LEX/el. 2023; Lipiński Konrad (w:) Giezek Jacek (red.), Kodeks karny. Część ogólna. Komentarz, WKP 2021; Zgoliński Igor (w:) Konarska-Wrzosek Violetta (red.), Kodeks karny. Komentarz, wyd. III,, WKP 2020 oraz przywołane w każdej z tych publikacji nadto orzecznictwo i literatura).

Przytoczone stanowisko umknęło uwadze sądu a quo, niezależnie od tego, czy dostrzegł to również Sąd, który wydawał wyrok łączny w sprawie XIV K 117/21 (k. 15-16).

W rezultacie rozważania Sądu Okręgowego co do zastosowania
w przypadku skazanego D. S. jednego z trzech stanów prawnych, to jest stanu prawnego obowiązującego od 1.07.2015 r. do 23.06.2020 r. jako względniejszego dla skazanego (k. 98) są nieuprawnione, ponieważ nie towarzyszyło im zbadanie czy nie uległy przedawnieniu kary jednostkowe wymierzone wobec skazanego samodzielnie bądź jako wchodzące w skład orzeczonej kary łącznej. Dodatkowo należy zauważyć, że prawidłowej analizie nie sprzyjały okoliczności, które legły u podstaw dokonania sprostowania oczywistych omyłek pisarskich, acz będących skutkiem „szeregu błędów redakcyjnych”, polegających m. in. na „błędnym streszczeniu treści wyroków jednostkowych zapadłych w stosunku do skazanego D. S.” (k. 114).

W realiach sprawy, mając na uwadze treść art. 103 § 1 pkt 2 k.k., zgodnie z którym nie można wykonać kary, jeżeli od uprawomocnienia się wyroku skazującego upłynęło 15 lat - w razie skazania na karę pozbawienia wolności nieprzekraczającą 5 lat, badanie to winno obejmować w szczególności kary pozbawienia wolności orzeczone w sprawach IV K 494/02 Sądu Rejonowego
w Gdańsku (k. 30-33, 34 – wyrok prawomocny z dniem 19.05.2004 r.), II K 601/02 Sądu Rejonowego w Malborku (k. 41, 40 – wyrok prawomocny z dniem 17.05.2004 r.) i IV K 2090/01 Sądu Rejonowego w Gdańsku (w aktach sprawy brak odpisu tego wyroku (sic!), a z karty karnej skazanego wynika, że wyrok ten uprawomocnił się z dniem 25.11.2004 r. (k. 12), objęte wyrokiem łącznym Sądu Rejonowego w Lesznie w sprawie II K 68/07 (k. 39). Sąd Okręgowy tego zaniechał, a w konsekwencji w ogóle nie rozważał z jakich powodów doszło do rozpoczęcia odbywania kary przez D. S. dopiero w dniu 9.08.2019 r. W szczególności z przeprowadzonych czynności nie wynika, by analizował akta ww. spraw i akta wykonawcze. Nie wyjaśniają też jednoznacznie tego zagadnienia dane zawarte w informacji o pobytach
i orzeczeniach (k. 23-25), czy w wydruku Noe-Sad (k. 74).

Jak z powyższego wynika w sprawach IV K 494/02 Sądu Rejonowego
w Gdańsku i II K 601/02 Sądu Rejonowego w Malborku w dniu 9.08. 2019 r. mogło już dojść do przedawnienia wykonania kary, natomiast nie odnosi się to do kary orzeczonej w sprawie IV K 2090/21 Sądu Rejonowego w Gdańsku, co jednak wymaga pełnego udokumentowania. Oczywiste jest przy tym, że kwestia przedawnienia wykonania kary musi być też postrzegana przez pryzmat treści art. 104 k.k. (art. 105 k.k. nie ma w sprawie zastosowania). Jednocześnie trzeba mieć na uwadze, że zawieszenie postępowania karnego nie wstrzymuje biegu przedawnienia wykonania kary. Przywołany art. 104 k.k. (o spoczywaniu biegu przedawnienia) ma bowiem na względzie jedynie przeszkody natury prawnej wynikające z samej ustawy, które nie pozwalają na wszczęcie lub dalsze prowadzenie postępowania karnego (np. immunitety), a nie przeszkody natury faktycznej (np. choroba sprawcy czy niemożność jego ujęcia) – (zob. postanowienia Sądu Najwyższego: z dnia 19 czerwca 1975 r., II KZ 138/75, OSNKW 1975/8/112, LEX nr 19005 i z dnia z dnia 24 listopada 2016 r., II KK 296/16, LEX nr 220038).

Przytoczone uchybienia, podlegające uwzględnieniu z urzędu, stały się wystarczające do wydania orzeczenia o uchyleniu zaskarżonego wyroku
i przekazaniu sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania,
a w związku z tym rozpoznanie pozostałych uchybień byłoby już bezprzedmiotowe dla dalszego toku postępowania (art. 436 k.p.k.). Wydanie orzeczenia kasatoryjnego uzasadnione jest koniecznością przeprowadzenia na nowo przewodu sądowego w całości (art. 437 § 2 k.p.k.). Istotne jest też zarazem zapewnienie skazanemu konstytucyjnego prawa do dwuinstancyjnego postępowania.

Sąd ponownie rozpoznający sprawę winien bowiem określić poprawnie zakres przedmiotowy postępowania o wydanie wyroku łącznego, mając na uwadze przytoczone uwagi i wskazania. W szczególności to, czy w ustalonym stanie faktycznym nie doszło do przedawnienia wykonania kar jednostkowych orzeczonych samodzielnie bądź wchodzących w skład kary łącznej.
Pozytywne stwierdzenie w tej materii winno skutkować dokonaniem korekty wymiaru kary łącznej, ponieważ w związku z tym w sposób oczywisty zmianie ulegają warunki wydania wyroku łącznego. Dopiero wówczas staną się aktualne rozważania w kwestii zastosowania przy wydawaniu wyroku łącznego wobec skazanego D. S. adekwatnego stanu prawnego, przy uwzględnieniu treści art. 4 § 1 k.k. Biorąc zaś pod uwagę okoliczności mające wpływ na wymiar finalnej kary łącznej sąd pierwszej instancji winien mieć na uwadze również kwestie podnoszone w apelacji wywiedzionej przez obrońcę skazanego.