Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Gdańsku

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 11 czerwca 2014 r.

Sąd Apelacyjny - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku

w składzie:

Przewodniczący:	SSA Iwona Krzeczowska - Lasoń (spr.)
Sędziowie:	SSA Małgorzata Gerszewska SSO del. Alicja Podlewska
Protokolant:	sekr.sądowy Wioletta Blach

po rozpoznaniu w dniu 11 czerwca 2014 r. w Gdańsku

sprawy G. B.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.

o rentę z tytułu niezdolności do pracy

na skutek apelacji G. B.

od wyroku Sądu Okręgowego w Toruniu IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 2 października 2012 r., sygn. akt IV U 848/12

zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że przyznaje wnioskodawczyni G. B. rentę z tytułu całkowitej niezdolności do pracy od dnia 8 kwietnia 2012 r. do dnia 31 marca 2014 r.

Sygn. akt III AUa 1870/13

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 23 marca 2012 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. na podstawie art. 61, 57 i 58 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach
z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2013 r., poz. 1440 ze zm.; dalej ustawa emerytalna) po rozpoznaniu wniosku z dnia 9 marca 2012 r. odmówił G. B. prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy.

G. B. odwołała się od powyższej decyzji, podnosząc, że posiada
20 – letni staż pracy łącznie z okresami składkowymi, nieskładkowymi i uzupełniającymi. Wniosła o przyznanie prawa do renty i podjęcie wypłaty świadczenia.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie.

Na rozprawie w dniu 2 października 2012 r. ubezpieczona wniosła o zaliczenie jako okresu uzupełniającego okresu od 1 lipca 1987 r. do 20 września 1993 r.

Sąd Okręgowy w Toruniu - IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem
z dnia 2 października 2012 r. w sprawie IV U 848/12 oddalił odwołanie.

Podstawę tego rozstrzygnięcia stanowiły następujące ustalenia i rozważania Sądu pierwszej instancji.

G. B. urodziła się (...) Nie posiada zawodu. Decyzją
z dnia 14 maja 2010 r., po rozpatrzeniu wniosku z dnia 8 kwietnia 2010 r. organ rentowy odmówił G. B. prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy. W uzasadnieniu decyzji wskazano, iż w ostatnim 10 – leciu przed dniem powstania niezdolności do pracy,
tj. od 24 kwietnia 1997 r. do 23 kwietnia 2007 r. ubezpieczona udowodniła 2 lata, 0 miesięcy
i 2 dni okresów składkowych i nieskładkowych. Z uwagi na to, że niezdolność do pracy powstała po upływie 18 miesięcy od ustania ostatniego okresu ubezpieczenia, a ponadto ubezpieczona nie udowodniła wymaganego 5 – letniego okresu składkowego i nieskładkowego w ostatnim 10 – leciu przed powstaniem niezdolności do pracy, organ rentowy odmówił prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy. G. B. wniosła odwołanie do Sądu od powyższej decyzji, a srawa została zarejestrowana pod sygnaturą IV U 773/10. W odpowiedzi na odwołanie w sprawie IV U 773/10 organ rentowy wskazał, że ubezpieczona udowodniła łącznie 17 lat, 2 miesiące i 22 dni okresów składkowych i nieskładkowych. Lekarz orzecznik ZUS orzeczeniem z dnia 27 kwietnia 2010 r. uznał, że jest ona częściowo niezdolna do pracy do 30 kwietnia 2012 r., określając datę powstania częściowej niezdolności do pracy na dzień 24 kwietnia 2007 r. W ostatnim dziesięcioleciu przed powstaniem niezdolności do pracy pozwany przyjął za udowodnione łącznie 2 lata i 2 dni okresów składkowych i nieskładkowych. W okresie od 6 października 1998 r. do 30 czerwca 2001 r. wnioskodawczyni zarejestrowana była w Powiatowym Urzędzie Pracy w G. – D. jako bezrobotna z prawem do zasiłku w okresie od 14 października 1998 r. do 13 października 1999 r. ZUS wskazał, że G. B. nie spełnia przesłanek do nabycia prawa do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy, ponieważ niezdolność do pracy nie powstała w okresach, o których mowa w pkt 3 art. 57 ustawy emerytalnej, ani w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów, ponadto ubezpieczona nie wykazała wymaganego okresu składkowego i nieskładkowego. W sprawie IV U 773/10 organ rentowy złożył pismo z dnia 11 października 2010 r., w którym wskazał, że przy uwzględnieniu okresu opłacania składek na FUSR od 1 lipca 1987 r. do 20 września 1993 r. staż pracy G. B. wyniósłby: okres składkowy: 13 lat, 8 miesięcy i 2 dni, okres nieskładkowy: 5 miesięcy i 8 dni, okres uzupełniający: 6 lat, 2 miesiące i 22 dni, łącznie:
20 lat, 4 miesiące i 2 dni. W sprawie IV U 773/10 Sąd Okręgowy ustalił, iż G. B. jest całkowicie niezdolna do pracy od dnia 8 kwietnia 2010 r. do 7 kwietnia 2012 r. Wyrokiem z dnia 28 października 2010 r. Sąd Okręgowy w Toruniu zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał G. B. prawo do renty z tytułu całkowitej niezdolności
do pracy poczynając od dnia 8 kwietnia 2010 r. na okres do dnia 7 kwietnia 2012 r.
i stwierdził odpowiedzialność organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji. Wyrok uprawomocnił się dnia 25 listopada 2010 r.
W uzasadnieniu wyroku Sąd Okręgowy stwierdził, iż ubezpieczona spełnia przesłanki
do nabycia prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy. G. B. jest całkowicie okresowo niezdolna do pracy oraz posiada okres składkowy i nieskładkowy wynoszący
co najmniej 20 lat. Jednocześnie Sąd nie uwzględnił okresu pracy ubezpieczonej
po ukończeniu przez nią 16 roku życia w gospodarstwie rolnym będącym własnością jej rodziców do uprawnienia do renty z tytułu niezdolności do pracy, bowiem art. 10 ust.
2 ustawy emerytalnej pozwala na doliczenie do okresów składkowych i nieskładkowych wymaganych do nabycia prawa do renty jedynie okresów ubezpieczenia społecznego rolników, za które opłacono składki na ubezpieczenie społeczne rolników. Wykonując wyrok Sądu Okręgowego organ rentowy decyzją przyznał G. B. prawo do renty
z tytułu całkowitej niezdolności do pracy od 8 kwietnia 2010 r. do 7 kwietnia 2012 r. Jednocześnie decyzją z dnia 17 grudnia 2010 r. pozwany odmówił G. B. prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy. W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wskazał, że zgodnie z art. 134 ust. 1 pkt 4 ustawy emerytalnej prawo do świadczenia wstrzymuje się, jeżeli okaże się, że prawo do świadczenia nie istniało. Na podstawie dokumentów w aktach ubezpieczonej ustalono, że ubezpieczona posiada łącznie 18 lat i 13 dni okresów składkowych, nieskładkowych i uzupełniających. Z uwagi na fakt, że ubezpieczona nie udowodniła posiadania 20 – letniego okresu ubezpieczenia pozwany odmówił jej prawa do świadczenia. G. B. wniosła odwołanie od powyższej decyzji, a sprawa została zarejestrowana pod sygnatura IV U 56/11. Wyrokiem z dnia 15 lutego 2011 r. Sąd Okręgowy w Toruniu zmienił zaskarżoną decyzję i stwierdził, że brak jest podstaw prawnych do odmowy wypłaty renty z tytułu niezdolności do pracy. W uzasadnieniu wyroku Sąd wskazał, że przepis art. 134 ust. 1 pkt 4 ustawy emerytalnej nie może być podstawą wstrzymania wypłaty świadczenia w sytuacji, gdy prawo do tego świadczenia zostało przyznane na mocy prawomocnego wyroku sądu. Tylko wzruszenie prawomocnego wyroku na drodze wznowienia postępowania może skutkować ewentualną odmową prawa do świadczenia. Apelacja organu rentowego od powyższego wyroku została oddalona wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 9 listopada 2011 r.

W dniu 9 marca 2012 r. G. B. złożyła ponowny wniosek o przyznanie prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy. Orzeczeniem z dnia 29 marca 2012 r. lekarz orzecznik ZUS uznał, iż G. B. jest całkowicie niezdolna do pracy do 31 marca 2014 r. Zaskarżoną decyzją z dnia 23 kwietnia 2012 r. pozwany odmówił ubezpieczonej prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy. G. B. jest całkowicie niezdolna do pracy od dnia 8 kwietnia 2010 r. Ubezpieczona udowodniła łącznie 18 lat i 13 dni okresów składkowych, nieskładkowych i uzupełniających. Są to okresy:

1. od 13 marca 1979 r. do 27 lutego 1987 r. –stosunek pracy - (...) S.A.,

2. od 28 lutego 1987 r. do 19 marca 1989 r. – urlop wychowawczy,

3. od 20 marca 1989 r. do 3 lipca 1989 r. – stosunek pracy - (...) S.A.,

4. od 4 lipca 1989 r. do 7 listopada 1990 r. – urlop wychowawczy,

5. od 8 listopada 1990 r. do 25 listopada 1990 r. – opieka nad dzieckiem,

6. od 26 listopada 1990 r. do 30 listopada 1992 r. – zasiłek dla bezrobotnych,

7. od 1 grudnia 1992 r. do 20 marca 1993 r. – opieka nad dzieckiem,

8. od 21 marca 1993 r. do 20 września 1993 r. – ubezpieczenie społeczne rolników,

9. od 1 marca 1995 r. do 31 sierpnia 1995 r. – stosunek pracy – Miejski Zakład (...)
w G. – D.,

10. od 2 września 1995 r. do 2 września 1996 r. – zasiłek dla bezrobotnych,

11. od 2 października 1997 r. do 1 kwietnia 1998 r. – stosunek pracy – Miejski Zakład (...) w G. – D.,

12. od 6 kwietnia 1998 r. do 5 października 1998 r. – stosunek pracy – Urząd Miasta
w G. – D.,

13. od 24 kwietnia 1998 r. do 31 maja 1998 r. – zasiłek chorobowy,

14. od 14 października 1998 r. do 13 października 1999 r. – zasiłek dla bezrobotnych.

G. B. podlegała ubezpieczeniu społecznemu rolników w okresie
od 1 lipca 1987 r. do 20 września 1993 r. Ostatni okres ubezpieczenia G. B. skończył się w dniu 13 października 1999 r. W sprawie sygn. akt IV U 773/10 organ rentowy w związku zarządzeniem Sądu dokonał ponownego ustalenia przebiegu ubezpieczenia G. B.. W wyniku błędu systemu zaliczono do stażu pracy podwójnie okres
od 26 listopada 1990 r. do 30 listopada 1992 r. Powyższy błąd został skorygowany dopiero po wpływie do Wydziału prawomocnego wyroku Sądu Okręgowego w Toruniu z dnia
28 października 2010 r. Po ponownej analizie dokumentacji znajdującej się w aktach rentowych G. B. pozwany uznał, że G. B. udowodniła łącznie jedynie 18 lat i 13 dni.

Istota sporu w niniejszej sprawie koncentrowała się na ustaleniu, czy G. B. nabyła po raz kolejny prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy.

Bezsporna była całkowita niezdolność do pracy ubezpieczonej, jej początek i koniec, a także ostatni okres ubezpieczenia. Sporny natomiast był całkowity okres ubezpieczenia G. B.. W sytuacji, gdyby ubezpieczona posiadała co najmniej 20 lat okresów składkowych i nieskładkowych, mogłaby skorzystać z art. 57 pkt. 3 ustawy emerytalnej i uzyskać prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy (pod warunkiem, że wykazałaby wymagany 5 – letni okres składkowy lub nieskładkowy). G. B. podnosiła, że posiada 13 lat, 8 miesięcy i 2 dni okresu składkowego, 5 miesięcy i 8 dni okresu nieskładkowego i 6 lat, 2 miesiące i 22 dni okresu uzupełniającego (okres ubezpieczenia w KRUS). Takie stanowisko zajął organ rentowy w piśmie procesowym z dnia 11 października 2010 r. w sprawie IVU 773/10 i przyczyniło się ono do zmiany przez Sąd Okręgowy zaskarżonej decyzji i przyznania ubezpieczonej renty z tytułu całkowitej i okresowej niezdolności do pracy. Sąd Okręgowy w niniejsze sprawie nie podzielił poglądu ubezpieczonej, że posiada ona 20 lat okresu ubezpieczeniowego. Jak wykazało postępowanie dowodowe wyliczenie okresu ubezpieczenia w sprawie IV U 773/10 było wynikiem błędu organu rentowego, czego nie zauważa G. B.. Z dokumentów zgromadzonych w aktach rentowych wynika, iż ubezpieczona posiada 13 lat, 8 miesięcy
i 2 dni okresów składkowych oraz 3 lata, 10 miesięcy i 10 dni okresów nieskładkowych, ponadto 6 miesięcy i 1 dzień okresów uzupełniających, razem 18 lat i 13 dni. Ubezpieczona nie wykazała dodatkowych okresów ubezpieczenia. Różnica w obliczeniach pomiędzy stronami wynika przede wszystkim z tego, że G. B. wnosiła o zaliczenie całego okresu podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników jako okresu uzupełniającego, tj. okresu od 1 lipca 1987 r. do 20 września 1993 r. Jednakże okres ten pokrywał się z innymi okresami ubezpieczeniowymi G. B.. Nie pokrywał się jedynie okres od 21 marca 1993 r. do 20 września 1993 r. i ten okres został ubezpieczonej zaliczony jako okres uzupełniający w ilości 6 miesięcy i 1 dnia. Należy także podkreślić, że przy ustalaniu prawa do świadczeń emerytalno-rentowych okresy pracy rolniczej bierze się pod uwagę dopiero po uwzględnieniu wszystkich udokumentowanych okresów składkowych i nieskładkowych. Jeżeli więc z okresem pracy rolniczej zbiega się jakiś inny okres ubezpieczenia (składkowy lub nieskładkowy), to do nabycia prawa do emerytury/renty zaliczyć należy okres składkowy lub nieskładkowy (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 3 sierpnia 2000 r., II UKN 665/99, OSNAPiUS 2002, nr 4, poz. 94). O niedopuszczalności rozszerzającej interpretacji dyspozycji art. 10 ust. 1 ustawy emerytalnej, zmierzającej do zaliczania w każdym wypadku okresów pracy w gospodarstwie rolnym zamiast wymaganych okresów składkowych i nieskładkowych w ramach innego ubezpieczenia niż rolnicze wypowiedział się Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 14 marca 2006 r., I UK 166/05 (Lex nr 375655).

Sąd Okręgowy w rozważaniach prawnych odwołał się do treści art. 57-58 w zw. z art. 12-13 ustawy emerytalnej. Niezależnie od tego, że ubezpieczona została uznana za osobę całkowicie niezdolną do pracy, a zatem spełniła pierwszą z przesłanek (art. 57 ust. 1 pkt
1 ustawy emerytalnej), to Sąd uznał, że nie nabyła ona prawa do renty z tytułu niezdolności
do pracy. Zarówno całkowita niezdolność do pracy, jak i częściowa niezdolność do pracy ubezpieczonej nie powstała w okresach składkowych i nieskładkowych, o których mowa
w art. 57 ust. 1 pkt 3 ustawy emerytalnej, ani w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów. Jest to jeden z warunków przyznania renty, który nie został spełniony. Ostatni okres ubezpieczenia upłynął w dniu 13 października 1999 r., co było bezsporne. Natomiast częściowa niezdolność do pracy ubezpieczonej powstała w dniu 24 kwietnia 2007 r., a całkowita niezdolność do pracy powstała w dniu 8 kwietnia 2010 r. Niezdolność do pracy ma powstać w okresach ściśle wskazanych w powyższym przepisie, skoro nie powstała, to renta z tytułu niezdolności do pracy nie przysługuje. G. B. nie posiada też 20 – letniego okresu składkowego i nieskładkowego, stąd nie można zastosować przepisu art. 57 ust. 2 ustawy emerytalnej. Ubezpieczona nie posiada też wymaganego okresu co najmniej 5 – letniego składkowego i nieskładkowego w ostatnim dziesięcioleciu przed złożeniem wniosku o rentę lub przed powstaniem niezdolności do pracy. Skarżona decyzja organu rentowego jest w pełni poprawna i zgodna z obowiązującymi w tym zakresie przepisami prawa. W przypadku wnioskodawczyni, aczkolwiek została ona uznana za całkowicie niezdolną do pracy, niezdolność do pracy nie powstała w okresach wskazanych w art. 57 ust. 1 pkt 3 ustawy emerytalnej, lub nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów. Z uwagi na powyższe, Sąd Okręgowy w oparciu o art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. oddalił odwołanie wnioskodawczyni jako niezasadne.

Apelację od wyroku wywiodła ubezpieczona wnosząc o jego zmianę i przyznanie prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy.

W uzasadnieniu skarżąca wskazała, że przedłożyła pozwanemu dokumenty udowadniające jej 20 – letni staż pracy. Ponadto Sąd Apelacyjny wyrokiem z dnia 9 listopada 2011 r. przyznał jej prawo do wypłaty świadczenia na okres dwóch lat do kwietnia 2012 r. Wniosek o przedłużenie złożyła w terminie, a lekarz orzecznik ZUS uznał ją za osobę całkowicie niezdolną do pracy do 31 marca 2014 r.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja wnioskodawczyni G. B. zasługuje na uwzględnienie skutkując zmianą zaskarżonego wyroku i przyznaniem jej prawa do renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy od dnia 8 kwietnia 2012 r. do 31 marca 2014 r.

Sąd Okręgowy dokonał szczegółowych i prawidłowych ustaleń faktycznych, które Sąd Apelacyjny zaakceptował w całości, traktując je jak własne, nie widząc w związku z tym konieczności ich ponownego szczegółowego przytaczania (por. wyrok Sądu Najwyższego
z dnia 5 listopada 1998 r., I PKN 339/98, OSNP 1999, nr 24, poz. 776). Jednakże Sąd
I instancji nie uwzględnił skutków związania prawomocnymi orzeczeniami i powagi rzeczy osądzonej wynikających z wyroków Sądu Okręgowego w Toruniu z dnia 28 października 2010 r. w sprawie IV U 773/10 (wyrok z uzasadnieniem k. 80, 87-91 a.s. IV U 773/10), z dnia 15 lutego 2011 r. w sprawie IV U 56/11 (wyrok z uzasadnieniem k. 15, 21-22 a.s. IV U 56/11) oraz orzeczenia Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 9 listopada 2011 r. w sprawie III AUa 614/11 (wyrok z uzasadnieniem k. 44, 54-56 a.s. IV U 56/11).

Wskazać należy, że zgodnie z art. 365 § 1 k.p.c. prawomocny wyrok wiąże nie tylko strony i sąd, który je wydał, lecz również inne sądy oraz inne organy państwowe i organy administracji publicznej, a w wypadkach w ustawie przewidzianych także inne osoby. Przytoczony przepis określa zasadnicze skutki każdego prawomocnego orzeczenia sądowego w sprawie cywilnej. W rezultacie uprawomocnienia się orzeczenia nikt nie może kwestionować nie tylko faktu jego istnienia, ale również jego treści, i to bez względu
na to, czy ktoś był, czy też nie był stroną postępowania zakończonego tym orzeczeniem.
W przypadku prawomocnego wyroku sądu ubezpieczeń społecznych, uwzględniającego odwołanie ubezpieczonego od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, realizacja orzeczenia następuje w drodze wydania przez organ rentowy kolejnej decyzji uwzględniającej fakt i treść zapadłego rozstrzygnięcia sądowego. Wydanie przez organ rentowy nowej decyzji, także co do świadczenia będącego przedmiotem wcześniejszej decyzji i postępowania sądowego zakończonego prawomocnym wyrokiem, wszczętego w wyniku wniesienia odwołania od niej, uprawnia ubezpieczonego do złożenia kolejnego odwołania do sądu (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 2 maja 2008 r., I UK 370/07, LEX nr 491467).

Moc wiążąca orzeczenia merytorycznego, określona w art. 365 § 1 k.p.c. może być brana pod uwagę w zasadzie tylko w innym postępowaniu sądowym niż to, w którym
je wydano. Orzeczenie takie uzyskuje wszak moc wiążącą z chwilą uprawomocnienia się,
a więc w momencie definitywnego zakończenia postępowania. W kolejnym postępowaniu,
w którym pojawia się dana kwestia, nie podlega ona już ponownemu badaniu. Związanie orzeczeniem oznacza niedopuszczalność nie tylko dokonywania ustaleń sprzecznych z nim, ale nawet przeprowadzania postępowania dowodowego w tym zakresie (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 marca 2008 r., IV CSK 441/07, LEX nr 376385). Owo związanie treścią prawomocnego orzeczenia wyraża nakaz przyjmowania przez wskazane w przepisie art. 365 § 1 k.p.c. podmioty, że w objętej nim sytuacji stan prawny przedstawiał się tak, jak
to wynika z sentencji wyroku. Podmioty te są związane dyspozycją konkretnej i indywidualnej normy prawnej wywiedzionej przez sąd z przepisów prawnych zawierających normy generalne i abstrakcyjne w procesie subsumcji określonego stanu faktycznego. Tak określony zakres związania odnosi się tylko do ostatecznego rezultatu rozstrzygnięcia sądowego, ucieleśnionego we wspomnianej wyżej konkretnej i indywidualnej normie prawnej (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23 czerwca 2009 r., II PK 302/08, LEX nr 513001). Instytucji związania prawomocnym orzeczeniem sądowym z art. 365 § 1 k.p.c. nie można jednak utożsamiać z odrębną i mającą samodzielny byt instytucją powagi rzeczy osądzonej w rozumieniu art. 366 k.p.c. Ta ostatnia ma bowiem charakter podmiotowo względny, gdyż odnosi się wyłącznie do tych samych stron procesu, aczkolwiek nie ma przeszkód, aby przy wyjaśnianiu istoty i swoistości mocy wiążącej prawomocnego orzeczenia sądowego wykorzystywać dorobek judykatury dotyczący pewnych aspektów zagadnienia powagi rzeczy osądzonej. W szczególności wchodziłyby w rachubę te orzeczenia Sądu Najwyższego, w których wyjaśniono sposób określenia granic przedmiotowych powagi rzeczy osądzonej (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 lipca 2009 r. I CSK 456/08, LEX nr 584190). Powaga rzeczy osądzonej w rozumieniu art. 366 k.p.c. ma swoje granice przedmiotowe i podmiotowe. Granice przedmiotowe wyznacza przedmiot rozstrzygnięcia sądu w związku z podstawą sporu, zakresem podmiotowym objęte są zaś strony. O wystąpieniu powagi rzeczy osądzonej prawomocnego wyroku decyduje zatem kumulatywne spełnienie dwóch przesłanek, a mianowicie tożsamości stron występujących w postępowaniu zakończonym tymże wyrokiem i w kolejnym postępowaniu sądowym oraz tożsamości podstawy faktycznej i prawnej rozstrzygnięcia (wyroki Sądu Najwyższego z dnia 15 lutego 2007 r., II CSK 452/06, LEX nr 274151 i z dnia 6 marca 2008 r. II UK 144/07, LEX nr 420911). W świetle utrwalonego w judykaturze poglądu, powagę rzeczy osądzonej ma w zasadzie tylko rozstrzygnięcie zawarte w sentencji wyroku, a nie uzasadnienie. Jeżeli jednak sentencja wyroku nie zawiera wyraźnych granic rozstrzygnięcia, aby ustalić granice powagi rzeczy osądzonej należy w pierwszej kolejności dokonać wykładni wyroku. Następnie trzeba posłużyć się treścią uzasadnienia, a jeśli nie zostało ono sporządzone, sąd orzekający musi sam - na podstawie akt sprawy - odtworzyć rozumowanie sądu, który wydał badane rozstrzygnięcie (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 17 września 1957 r., I CO 20/57 OSPiKA 1958 nr 10, poz. 261; postanowienie z dnia 25 lutego 1998 r. II UKN 594/97, OSNAPiUS 1999 nr 1, poz. 37 oraz wyroki z dnia 15 marca 2002 r., II CKN 1415/00, LEX nr 53284;
z dnia 23 maja 2002 r. IV CKN 1073/00, LEX nr 55501; z dnia 8 czerwca 2005 r.,
V CK 702/04, LEX nr 402284; z dnia 21 czerwca 2007 r., IV CSK 63/07, LEX nr 485880;
z dnia 15 listopada 2007 r., II CSK 347/07, LEX nr 345525; z dnia 13 marca 2008 r. III CSK 284/07, LEX nr 380931 i z dnia 3 czerwca 2008 r., I UK 323/07, OSNP 2009 nr 19-20, poz. 267). Sąd nie jest związany ustaleniami faktycznymi i poglądami prawnymi wyrażonymi
w uzasadnieniu orzeczenia, które go wiąże na podstawie art. 365 § 1 k.p.c. Jest jednak związany podstawą prawną rozstrzygnięcia, w tym przesłankami (przyczynami) uwzględnienia powództwa (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17 lutego 2012 r., III PK 53/11, LEX nr 1214594). Chociaż powagą rzeczy osądzonej (art. 366 k.p.c.) objęta jest w zasadzie jedynie sentencja wyroku, a nie jego uzasadnienie, to powaga rzeczy osądzonej rozciąga się również na motywy wyroku w takich granicach, w jakich stanowią one konieczne uzupełnienie rozstrzygnięcia, niezbędne dla wyjaśnienia jego zakresu (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 1 kwietnia 2011 r., II PK 248/10, LEX nr 898418).

Sąd Okręgowy rozpoznając odwołanie ubezpieczonej od decyzji z dnia 23 kwietnia 2012 r. badał spełnienie przez wnioskodawczynię przesłanki 20 lat okresów składkowych, nieskładkowych i uzupełniających uznając, że staż ten wynosi 18 lat i 13 dni. Sąd Okręgowy wyjaśnił, że w sprawie IV U 773/10 organ rentowy dokonał ustalenia przebiegu ubezpieczenia G. B., że przy uwzględnieniu okresu opłacania składek na FUSR od 1 lipca 1987 r. do 20 września 1993 r. jej staż pracy wynosił okres składkowy: 13 lat, 8 miesięcy i 2 dni, okres nieskładkowy: 5 miesięcy i 8 dni, okres uzupełniający: 6 lat, 2 miesiące i 22 dni, łącznie: 20 lat, 4 miesiące i 2 dni. W wyniku błędu systemu w sprawie IV U 773/10 zaliczono do stażu pracy podwójnie okres od 26 listopada 1990 r. do 30 listopada 1992 r., co spowodowało, że łącznie okres obliczony w sposób błędny wynosiły ponad 20 lat (pismo pozwanego z dnia 11 października 2010 r. – k. 73 a.s. IV U 773/10, raport ustalenia uprawnień do świadczenia – k. 75-76 a.r.p. III, pismo z dnia 9 lipca 2012 r. – k. 30 a.s.).

W ocenie Sądu Apelacyjnego decydujące znaczenie ma, że orzeczeniem Sądu Okręgowego w Toruniu – IV Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia
28 października 2010 r. w sprawie IV U 773/10 zmieniono zaskarżoną decyzję organu rentowego z dnia 14 maja 2010 r. i przyznano wnioskodawczyni prawo do renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy poczynając od dnia 8 kwietnia 2010 r. na okres do dnia
7 kwietnia 2012 r. i stwierdzono odpowiedzialność organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania wyroku. Dodatkowo w uzasadnieniu ww. wyroku Sąd Okręgowy analizował spełnienie przez ubezpieczoną przesłanek do przyznania prawa do renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy, co było nierozerwalnie związane z treścią wydanego orzeczenia wskazując, że posiana ona 20 lat, 4 miesiące i 2 dni okresów składkowych, nieskładkowych i uzupełniających. Sąd przyznał wnioskodawczyni prawo do renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy na podstawie art. 57 ust. 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm.; dalej ustawa emerytalna) w brzmieniu obowiązującym przed dniem 23 września 2011 r., a więc przed datą wejścia w życie ustawy z dnia 28 lipca 2011 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2011 r., Nr 187, poz. 1112). Wyrok uprawomocnił się z dniem 25 listopada 2010 r. Pozwany go nie zaskarżył i wydał decyzję (data wysłania 27 grudnia 2010 r.) wykonującą ww. orzeczenie. Jednocześnie decyzją z dnia 17 grudnia 2010 r. odmówił G. B. prawa do wypłaty renty z tytułu niezdolności do pracy. Wyrokiem z dnia 15 lutego 2011 r. w sprawie IV U 56/11 Sąd Okręgowy w Toruniu zmienił zaskarżoną decyzję z dnia 17 grudnia 2010 r. i stwierdził, że brak jest podstaw prawnych do odmowy wypłaty renty z tytułu niezdolności do pracy, ponieważ art. 134 ust. 1 pkt 4 ustawy emerytalnej nie może być podstawą wstrzymania wypłaty świadczenia
w sytuacji, gdy prawo do tego świadczenia zostało przyznane na mocy prawomocnego wyroku sądu. Apelacja organu rentowego od powyższego wyroku została oddalona wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 9 listopada 2011 r. w sprawie III AUa 614/11.

Mając na względzie skutki związania prawomocnymi orzeczeniami i powagę rzeczy osądzonej wynikających z wyroków Sądu Okręgowego w Toruniu z dnia 28 października 2010 r. w sprawie IV U 773/10, z dnia 15 lutego 2011 r. w sprawie IV U 56/11 oraz orzeczenia Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 9 listopada 2011 r. w sprawie III AUa 614/11 stwierdzić należało, że skoro wnioskodawczyni miała przyznane prawomocnym wyrokiem prawo do renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy od dnia 8 kwietnia 2010 r. do dnia 7 kwietnia 2012 r., to przedmiotem badania w niniejszej sprawie jest, czy zaskarżona decyzja organu rentowego jest prawidłowa i czy wnioskodawczyni na dzień jej wydania – 23 kwietnia 2012 r. spełniała przesłanki do wypłaty renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy, po dniu 7 kwietnia 2012 r.

Spór stron w tej kwestii należy więc rozstrzygać w oparciu o przepisy ustawy emerytalnej.

Wnioskodawczyni nabyła prawo do świadczenia rentowego po spełnieniu warunków określonych w art. 57 ustawy emerytalnej. Z uwagi na orzeczoną okresową niezdolność
do pracy została jej przyznana renta okresowa przysługująca do dnia 7 kwietnia 2012 r. (art. 59 ust. 1 pkt 2 i ust. 2). W myśl art. 102 ust. 1 ustawy emerytalnej, prawo do świadczenia uzależnione od okresowej niezdolności do pracy ustaje z upływem okresu, na jaki świadczenie przyznano. Moment nabycia prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy określa art. 100 ust. 1 ustawy emerytalnej, ustanawiający generalną zasadę, zgodnie z którą prawo do świadczeń określonych w ustawie powstaje z dniem spełnienia wszystkich warunków wymaganych do nabycia tego prawa. Nabycie prawa do świadczenia następuje zatem ex lege i co do zasady nie jest uzależnione ani od złożenia przez ubezpieczonego stosownego wniosku, ani od ustalenia (potwierdzenia) tego prawa decyzją organu rentowego, która ma jedynie charakter deklaratoryjny. Przewidziany w art. 116 ust. 1 ustawy emerytalnej wniosek o świadczenie nie jest elementem prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, gdyż te określa art. 57 tej ustawy, a stanowi jedynie żądanie realizacji świadczenia nabytego z mocy prawa (por. uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 20 grudnia 2000 r., III ZP 29/00, OSNAPiUS 2001 nr 12, poz. 418). Wniosek ten ma natomiast znaczenie dla powstania prawa do wypłaty świadczenia rentowego, co wynika wprost z art. 129 ust. 1 ustawy emerytalnej, zgodnie z którym świadczenia wypłaca się poczynając od dnia powstania prawa do tych świadczeń, nie wcześniej jednak niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek lub wydano decyzję z urzędu.

Dla oceny prawa skarżącej do renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy istotne znaczenie mają konsekwencje wynikające z art. 102 ust. 1 ustawy emerytalnej, stanowiącego o ustaniu prawa do świadczenia rentowego z upływem okresu, na jaki
je przyznano, co w przypadku wnioskodawczyni nastąpiło 7 kwietnia 2012 r. Moment ustania prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy określa art. 101 pkt 1 ustawy emerytalnej, stosownie do którego prawo do świadczeń ustaje, gdy ustanie którykolwiek z warunków wymaganych do uzyskania tego prawa. Z kolei art. 102 ust. 1 ustawy emerytalnej stanowi,
że prawo do świadczeń uzależnione od okresowej niezdolności do pracy ustaje z upływem okresu, na jaki świadczenie to przyznano.

Zasadnicza przesłanka warunkująca nabycie prawa do renty w postaci stanu niezdolności do pracy nie uzależnia prawa do renty od jej bezterminowego (renta stała) lub okresowego (renta okresowa) charakteru. Ponieważ w zdecydowanej większości przypadków nie występują podstawy do orzekania trwałej niezdolności do pracy, przeto zasadą jest ustalanie „przewidywanego okresu niezdolności do pracy” (art. 13 ust. 1 i 2), a jej konsekwencją - przyznawanie prawa do renty okresowej (art. 59 ust. 1 pkt 2 i ust. 2).

Artykuł 102 ust. 1 ustawy emerytalnej ustanawia swego rodzaju domniemanie,
że z upływem przewidywanego okresu niezdolności do pracy, na który przyznano świadczenie rentowe, ubezpieczona odzyskała zdolność do pracy, a tym samym ustało prawo do renty w rozumieniu art. 101 pkt 1, gdyż odpadła (ustała) zasadnicza przesłanka tego prawa, jaką stanowi niezdolność do pracy. Ma to istotne konsekwencje dla prawa
do wypłaty świadczenia. Ustanie prawa do świadczenia uzależnionego od okresowej niezdolności do pracy powoduje bowiem wstrzymanie jego wypłaty na podstawie art. 134 ust. 1 pkt 1 (wypłatę świadczeń wstrzymuje się, jeżeli powstaną okoliczności uzasadniające, między innymi, ustanie prawa do świadczeń) na zasadach określonych w art. 134 ust. 2 pkt
1 i ust. 4 (wstrzymanie wypłaty świadczeń następuje poczynając od miesiąca przypadającego po miesiącu, w którym ustało prawo do świadczenia ustalone wskutek okresowej niezdolności do pracy, bez obciążania organu rentowego obowiązkiem wydania decyzji o wstrzymaniu wypłaty renty okresowej). Dalszą konsekwencją art. 102 ust. 1 ustawy emerytalnej jest zatem to, że aby osoba, której przyznano rentę okresową mogła nadal świadczenie to pobierać po upływie okresu, na jaki zostało ono przyznane, musi zgłosić wniosek o ustalenie prawa do wypłaty świadczenia (realizację prawa istniejącego ex lege) na dalszy okres. Stwierdzenie nieprzerwanego utrzymywania się warunku niezdolności do pracy oznacza obalenie domniemania ustania tej przesłanki prawa do renty z upływem okresu, na jaki przyznano świadczenie, a w konsekwencji domniemania ustania nabytego wcześniej prawa (art. 100 ust. 1) i powoduje wznowienie wypłaty świadczenia (art. 135 ust. 1), gdyż ustała określona w art. 134 ust. 1 pkt 1 przyczyna wstrzymania tej wypłaty (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 czerwca 2013 r., I UK 9/13, OSNP 2014, nr 4, poz. 58).

Przedstawione wyżej rozważania pozwalają na sformułowanie wniosku,
że nastąpiło obalenie domniemania ustania przesłanki prawa do renty z upływem okresu,
na jaki przyznano wnioskodawczyni świadczenie, tj. po dniu 7 kwietnia 2012 r.

Sąd Apelacyjny mając na względzie treść przywołanego wyroku Sądu Najwyższego
z dnia 12 czerwca 2013 r., I UK 9/13, OSNP 2014, nr 4, poz. 58, w którym wskazano również, że przepisu art. 58 ust. 4 ustawy emerytalnej nie stosuje się do ubezpieczonego, który przed dniem 23 września 2011 r. nabył prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy na warunkach określonych w art. 57 ust. 2 tej ustawy, a całkowita niezdolność do pracy utrzymuje się nieprzerwanie po tym dniu, mimo upływu okresu, na jaki przyznano świadczenie rentowe (art. 101 pkt 1 ustawy).

Wskazać również należy, że Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 9 lutego 2010 r.,
I UK 223/09, LEX nr 585716 wyjaśnił, że art. 57 ust. 2 ustawy emerytalnej ma charakter przepisu szczególnego w stosunku do jego ust. 1 i jako taki musi być wykładany ściśle, zważywszy że określone w nim szczególne warunki nabycia prawa do renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy stanowią odstępstwo od zasad powszechnie obowiązujących przy ustalaniu uprawnień rentowych. Oznacza to, że prawo do renty przyznane na podstawie art. 57 ust. 2 ustawy emerytalnej przysługuje wyłącznie pod warunkiem utrzymania stopnia całkowitej niezdolności do pracy, którego to warunku nie spełnia już osoba, u której ustąpił stan całkowitej niezdolności do pracy a utrzymuje jedynie częściowa niezdolność do pracy. Szczególna (wyjątkowa) ochrona ubezpieczeniowa z art. 57 ust. 2 ustawy emerytalnej obejmuje zatem wyłącznie nową kategorię podmiotów posiadających okresy składkowe i nieskładkowe w rozmiarze uprawniającym do nabycia prawa do emerytury, którym stan zdrowia uniemożliwia wykonywanie jakiegokolwiek zatrudnienia ze względu na całkowitą niezdolność do pracy. W takich przypadkach prawo do szczególnej renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy jest uzależnione od utrzymywania się warunku niezdolności do pracy w takim kwalifikowanym stopniu całkowitej niezdolności do pracy, a ustanie tego warunku prowadzi do z mocy art. 101 pkt 1 w związku z art. 107 ustawy emerytalnej do ustania prawa do renty.

Sąd Okręgowy był zobligowany jedynie do zbadania przesłanki wskazanej w art.
57 ust. 1 pkt 1 ustawy emerytalnej, czy ubezpieczona nadal, tj. po dniu 7 kwietnia 2012 r. osobą całkowicie niezdolną do pracy, aby po tej dacie odzyskała zdolność do pracy.

Dokonując oceny niezdolności do pracy wnioskodawcy należało mieć na uwadze definicję osoby niezdolnej do pracy określoną w art. 12 ust. 1 ustawy emerytalnej, który określa ją jako osobę, która całkowicie lub częściowo utraciła zdolność do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu i nie rokuje odzyskania zdolności do pracy
po przekwalifikowaniu. Przy ocenie stopnia i przewidywanego okresu niezdolności do pracy oraz rokowania co do odzyskania zdolności do pracy należy mieć na uwadze również przepis art. 13 ust. 1 ustawy emerytalnej, który nakazuje uwzględnić tu stopień naruszenia sprawności organizmu, możliwości przywrócenia niezbędnej sprawności w drodze leczenia
i rehabilitacji oraz możliwość wykonywania dotychczasowej pracy lub podjęcia innej pracy oraz celowość przekwalifikowania zawodowego, biorąc pod uwagę rodzaj i charakter dotychczas wykonywanej pracy, poziom wykształcenia, wiek i predyspozycje psychofizyczne.

W sprawie okolicznością bezsporną było, że wnioskodawczyni jest osobą całkowicie niezdolną do pracy od dnia 8 kwietnia 2012 r. do 31 marca 2014 r., co stwierdził
w orzeczeniu lekarz orzecznik ZUS z dnia 29 marca 2012 r. (k. 319 a.r. p.III). Organ rentowy, ani skarżąca nie kwestionował tego orzeczenia (art. 14 ust. 2a-2f ustawy emerytalnej).

Zatem prawo do renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy przyznane ubezpieczonej na podstawie art. 57 ust. 2 ustawy emerytalnej w brzmieniu obowiązującym przed dniem 23 września 2011 r., przysługuje jej nadal okresowo od dnia 8 kwietnia 2012 r. do 31 marca 2014 r., ponieważ spełniła ona wyłączny warunek przyznania jej prawa do renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy na dalszy okres - utrzymanie stopnia całkowitej niezdolności do pracy.

Mając na uwadze powyższe Sąd Apelacyjny na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. orzekł, jak w sentencji wyroku.