Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Gdańsku

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 14 marca 2024 r.

Sąd Apelacyjny w Gdańsku I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący:	SSA Małgorzata Zwierzyńska
Protokolant:	sekretarz sądowy Agnieszka Jama

po rozpoznaniu w dniu 14 marca 2024 r. w Gdańsku

na rozprawie

sprawy z powództwa D. S. i A. S.

przeciwko (...) Bankowi (...) Spółce Akcyjnej w W.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Okręgowego w Elblągu

z dnia 25 listopada 2022 r. sygn. akt I C 90/22

I.  oddala apelację;

II.  zasądza od pozwanego na rzecz powodów kwotę 8.100 zł (osiem tysięcy sto złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się niniejszego orzeczenia do dnia zapłaty.

Na oryginale właściwy podpis.

Sygn. akt I ACa 215/23

UZASADNIENIE

Sąd Okręgowy w Elblągu wyrokiem z dnia 25 listopada 2022 r. w sprawie z powództwa D. S. i A. S. przeciwko (...) Bank (...) Spółce Akcyjnej z siedzibą w W. orzekł następująco:

1.  zasądził od pozwanego na rzecz powodów solidarnie kwotę 232.399,66 zł oraz kwotę 143.042,42 CHF wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 2 lutego 2022 r. do dnia zaplaty;

2.  zasądził od pozwanego na rzecz powodów solidarnie kwotę 11.817 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sąd Okręgowy ustalił i zważył, co następuje:

W dniu 19 grudnia 2005 r. powodowie złożyli w pozwanym Banku wniosek o udzielenie kredytu, który zmieniono częściowo w dniu 4 stycznia 2006 r, w wysokości 473.000 zł przeznaczonego na zakup nieruchomości budynkowej, przy czym wnioskowana waluta kredytu wyrażona jest w CHF (k. 87 i nast.).

W dniu 18 stycznia 2006 r. powodowie zawarli z pozwanym Bankiem umowę kredytu (...) K. biznes nr 203- (...) (k.17 i nast.).

Przedmiotem umowy była kwota 195.430 CHF przeznaczona na cel inwestycyjny powodów - § 2 umowy.

Kredyt miał być spłacony do dnia 25 grudnia 2020 r. - § 12 ust. 4 umowy.

Wypłata kredytu miała miejsce w 2 transzach (zaświadczenie Banku k. 23, dyspozycje wypłaty kredytu k. 91, 92).

Kredyt mógł być wypłacony w walucie polskiej na finansowanie zobowiązań w kraju - (§ 5 ust.3 umowy).

W przypadku wypłaty kredytu stosuje się kurs kupna dla dewiz (aktualna Tabela Kursów) obowiązujący w (...) SA w dniu realizacji zlecenia płatniczego - (§ 5 ust. 4 umowy).

Spłata zadłużenia następuje w drodze potrącenia przez Bank swoich wierzytelności z tytułu udzielonego kredytu z rachunku oszczędnościowo - rozliczeniowego prowadzonego dla powodów w pozwanym Banku (§ 13 ust. 1 umowy).

Kredytobiorca został zobowiązany do posiadania środków w pierwszym dniu każdego miesiąca kalendarzowego na rachunku w wysokości umożliwiającej uregulowanie należności z tytułu kredytu. Potrącenie środków z rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego w walucie polskiej następuje w wysokości stanowiącej równowartość kwoty kredytu lub raty spłaty kredytu w walucie wymienialnej, w której udzielony jest kredyt, według obowiązującego w (...) SA w dniu wymagalności kursu sprzedaży dla dewiz, według aktualnej Tabeli kursów (§ 13 ust. 3 i 7 umowy).

Jako zabezpieczenie kredytu ustanowione zostały hipoteka zwykła oraz hipoteka kaucyjna wyrażone w walucie szwajcarskiej (§ 11 umowy).

W treści umowy, kredytobiorcy oświadczyli, że ponoszą ryzyko zmian kursów walutowych (§ 30 ust. 3 umowy).

Po zawarciu umowy, z uwzględnieniem okresu karencji, powodowie spłacali raty kredytu w oparciu o treść jej postanowień. W okresie do dnia 27 grudnia 2016 r. powodowie uiścili na rzecz pozwanego kwotę 232.399,66 zł oraz kwotę 143.032,42 chf tytułem rat kredytowych.

Pismem z dnia 1 marca 2021 r. powodowie złożyli pozwanemu reklamację, w której, powołując się na abuzywność części klauzul umownych, twierdzili, że umowa kredytu jest nieważna.

Pozwany Bank w piśmie z dnia 8 kwietnia 2021 r. oświadczył, że nie podziela twierdzenia powodów o nieważności umowy kredytu i odmówił spełnienia świadczenia.

Powodowie w piśmie z dnia 11 stycznia 2022 r. wnosili o zwrot uiszczonego świadczenia (nienależnego bankowi) obejmującego raty kredytowe.

Przed zawarciem umowy kredytowej nie było powodom umożliwione zapoznanie się z jej wzorem, który był podstawą podpisanej przez strony umowy. Powodowie byli pozbawieni możliwości negocjowania z Bankiem treści postanowień zawartych we wzorcu umownym. Powodowie mogli jedynie zaakceptować umowę w kształcie zaproponowanym przez pozwany Bank, aby uzyskać niezbędne środki pieniężne na sfinansowanie celu określonego w umowie.

Powodom nie przedstawiono szczegółów dotyczących scenariusza, w którym dochodzi do wzrostu, zwłaszcza znacznego, kursu franka szwajcarskiego w stosunku do złotego polskiego i, tym samym, zwiększenia ich zadłużenia względem Banku.

W myśl postanowień umowy, uznanych przez sąd za abuzywne, wszelkie operacje związane z waloryzacją miały być wykonywane na podstawie współczynników oraz zasad znanych jedynie pozwanemu Bankowi, który przyznał sobie uprawnienie do jednostronnego regulowania wysokości rat kredytu waloryzowanego kursem CHF, czyli ustalania zasadniczego czynnika wpływającego na wysokość zobowiązania powodów. Powodowie nie znali faktycznej wysokość swojego zobowiązania w stosunku do Banku, gdyż wartość kredytu waloryzowanego została uzależniona od parametrów, które były ustalone wyłącznie przez pozwany Bank. Powodowie nie byli o nich poinformowani, bowiem pozwany Bank nie udzielił w tym względzie informacji ani nie zawarł ich w umowie.

Powodowie podczas zawierania umowy kredytu byli w relacji z kredytodawcą w pozycji prawnej konsumentów.

W przedmiotowej umowie kredytu znajdują się niedozwolone klauzule umowne, w rozumieniu art. 3851 § 1 k.c., a mianowicie : § 5 ust. 4, § 10 ust. 1, § 13 ust. 7, § 18 ust. 1, § 19 i § 22ust. 2.

Powodowie, po udzieleniu nim stosownego pouczenia o możliwych konsekwencjach stwierdzenia nieważności umowy kredytu, podtrzymali wcześniej prezentowane stanowisko prawne, mając świadomość skutków takiego stanowiska procesowego i uznając że nie są narażeni na szczególnie niekorzystne konsekwencje na wypadek uwzględnienia przez sąd ich postulatu procesowego.

W uzasadnieniu Sąd I instancji podał, analiza postanowień tej umowy nie dawała podstaw do stwierdzenia, że jest ona sprzeczna z art. 69 ust. 1 ustawy Prawo bankowe, bowiem umowa spełnia ustawowe wymogi tego przepisu. Bank zobowiązał się do przekazania kredytobiorcom określonej sumy pieniężnej na cel wskazany w umowie, natomiast ci zobowiązali się do jej zwrotu z należnościami ubocznymi.

Innym zagadnieniem jest, że zgodnie z umową stron kredyt nie został wypłacony w walucie szwajcarskiej, lecz w złotych polskich, w kwocie mającej co do zasady odpowiadać określonej w umowie wartości CHF. Właśnie ze sposobem przeliczenia tej wartości, a następnie również przeliczania wartości rat spłacanych przez powodów, wiąże się zagadnienie niedozwolonego charakteru postanowień umownych pozwalających pozwanemu Bankowi na jednostronne ustalanie wysokości kursów CHF stosowanych do powyższych przeliczeń, w szczególności stosowania tzw. spreadu, powodującego, że nawet gdyby w ogóle nie doszło do zmiany kursu CHF w całym okresie związania stron umową, to świadczenie powodów i tak byłoby wyższe od świadczenia otrzymanego od Banku z uwagi na różne (a przy tym korzystniejsze dla niego) kursy stosowane do przeliczenia wartości świadczeń obu stron.

W ocenie Sądu, cała treść umowy - oparta na wzorcu stosowanym przez Bank, w tym zwłaszcza klauzula waloryzacyjna - nie była z kredytobiorcą uzgodniona indywidualnie, umowa ta stanowiła gotowy ,,produkt prawny” stosowany i oferowany przez Bank, na który kredytobiorca nie miał żadnego realnego wpływu. Bank nie wykazał, stosownie do art. 385 ¹ § 4 k.c., że stan faktyczny w tej materii sprawy przedstawia się odmiennie, a na nim spoczywał ciężar dowodu.

Kwestionowane przez stronę powodową postanowienia umowy, wymienione w części historycznej uzasadnienia, uwzględniając powyższe uwagi, są – zdaniem Sądu - abuzywne, czyli mają charakter niedozwolony w rozumieniu art. 385 ¹ k.c.

Kwalifikacja zastosowanej w umowie kredytowej klauzuli denominacyjnej, jako abuzywnej nie stoi w sprzeczności z rozwiązaniami wprowadzonymi ustawą z dnia 29 lipca 2011 r. o zmianie ustawy - Prawo bankowe oraz niektórych innych ustaw. Część należności, której dochodzi strona powodowa dotyczy okresu kiedy ustawa ta nie obowiązywała, a ponadto nie uchyla ona abuzywnego charakteru postanowień wcześniej zawartej umowy i przyznaje stronom jedynie możliwość, a nie nakłada na nie obowiązku, dokonania zmiany umowy oraz spłaty kredytu bezpośrednio w walucie szwajcarskiej (waluta będąca podstawą waloryzacji).

Wobec tego, przedmiotowe klauzule, jako postanowienia określające główne świadczenia stron, mogą być oceniane pod kątem ich nieuczciwego charakteru wówczas, jeżeli nie były indywidualnie negocjowane i nie zostały sformułowane w sposób jednoznaczny, czyli nie są wyrażone prostym i zrozumiałym językiem (art. 385 ¹ § 1 k.c.).

Bezskuteczność abuzywna klauzul określających sposób przeliczania salda kredytu i rat kapitałowo - odsetkowych według ustalonego przez pozwany Bank kursu CHF (kupna/sprzedaży) oznaczałaby wyeliminowanie mechanizmu waloryzacji oraz różnic kursów walutowych, a także wyeliminowanie ryzyka kursowego, zaś kwota zobowiązania byłaby wyrażona w walucie polskiej, przy jednoczesnym pozostawieniu oprocentowania opartego o stawkę bazową LIBOR. Taki skutek prowadziłby do zmiany charakteru łączącego strony stosunku prawnego i pozostawałby w sprzeczności z jego właściwością (art. 353 ¹ k.c.).

Zastosowany w przedmiotowej umowie sposób denominacji można zakwestionować zatem nie ze względu na jego niedopuszczalność, tj. sprzeczność z art. 69 Prawa bankowego, o czym już była mowa wyżej, lecz ze względu na jego treść, która doprowadziła do sprzeczności takiej konstrukcji waloryzacji z naturą (właściwością) zobowiązania wynikającego z zawartej przez strony umowy kredytu. W umowie zabrakło bowiem jakichkolwiek klauzul, które w przypadku znacznego wzrostu kursu CHF rozkładałyby na jej strony ciężar tego wzrostu w sposób uczciwy, czyli – zdaniem sądu - w większym zakresie na bank jako profesjonalistę. Takie ukształtowanie umowy, co do postanowień o waloryzacji świadczeń, doprowadziło do sprzeczności jej treści i celu z właściwością (naturą) umowy o kredyt oraz z zasadami współżycia społecznego.

Z tych przyczyn, Sąd uznał, że umowa kredytu jest nieważna nie tylko na skutek abuzywności postanowień mówiących o ustalaniu przez pozwany Bank kursów CHF, ale także ze względu na treść postanowień przewidujących waloryzację świadczeń stron według kursu CHF, która była sprzeczna z istotą stosunku prawnego wynikającego z umowy (obciążenie całym ryzykiem kursowym konsumenta), i to niezależnie od wyeliminowania lub zachowania w niej postanowień o sposobie ustalania tych kursów.

Sąd wskazał, że strona powodowa domagała się, aby pozwany Bank zwrócił kredyt, który został spłacony w ratach w okresie od zawarcia umowy do dnia 27 grudnia 2016 r. w kwocie dochodzonej pozwem, w oparciu o zasady określone w umowie. Dane faktyczne przyjęte przez stronę powodową dla wyliczenia stanu spełnionego przez nią świadczenia pieniężnego w w/w okresie czasu opierają się na pochodzącym od pozwanego Banku zaświadczeniu ilustrującym historię wypłaty i spłaty kredytu. Sąd nie znalazł podstaw do zakwestionowania dokumentu prywatnego sporządzonego przez Bank, a w ślad za tym zaakceptował twierdzenie faktyczne strony powodowej o wysokości uiszczonych rat kredytowych, innymi słowy, dokumenty znajdujące się w aktach sprawy są miarodajne dla określenia wysokości roszczenia. W tych okolicznościach Sąd Okręgowy zasądził dochodzone roszczenie na rzecz powodów.

O poniesionych przez powodów kosztach procesu sąd orzekł na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. oraz § 2 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych, mając na uwadze zasadę odpowiedzialności za wynik procesu.

Apelację od powyższego wyroku wywiódł pozwany, zaskarżając go w całości, zarzucając mu:

I.  naruszenie przepisów postępowania, które miało istotny wpływ na wynik sprawy, tj.:

1.  naruszenie przepisów art. 227 w związku z art. 205(3) § 2, 205(12) § 1 i 2 art. 232, art 235(2) § 1 k.p.c. oraz art. 278 § 1 k.p.c. poprzez pominięcie dowodu z opinii biegłego sądowego z zakresu ekonomii,

2.  naruszenie przepisu art. 233 § 1 k.p.c. polegające na braku wszechstronnego rozważenia całości zebranego w sprawie materiału dowodowego i jego oceny poprzez niewzięcie pod uwagę przy dokonywaniu ustaleń faktycznych dowodów z dokumentów stanowiących Raport Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów dotyczący spreadów, Raportu Komisji Nadzoru Finansowego „Ocena wpływu na sytuację sektora bankowego i polskiej gospodarki propozycji przewalutowania kredytów mieszkaniowych udzielonych w CHF na PLN według kursu z dnia udzielenia kredytu”, „Opinii na temat wybranych aspektów funkcjonowania rynku kredytów hipotecznych indeksowanych lub denominowanych w walutach obcych oraz kształtowania się kursu walutowego PLN/CHF” sporządzonej przez dr. J. T., „Stanowiska Urzędu Komisji Nadzoru Finansowego co do kierunków rozstrzygnięcia zagadnień prawnych przedstawionych przez Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego dotyczących hipotecznych kredytów mieszkaniowych denominowanych lub indeksowanych do waluty obcej” oraz „Stanowiska Prezesa Narodowego Banku Polskiego” z dnia 24 czerwca 2021 roku,

3.  nruszenie przepisu art. 233 § 1 k.p.c. polegające na braku wszechstronnego rozważenia całości zebranego w sprawie materiału dowodowego i jego oceny poprzez niewzięcie pod uwagę przy dokonywaniu ustaleń faktycznych części zeznań świadka - E. P.,

4.  naruszenie przepisów postępowania, tj. art. 233 §1 k.p.c., poprzez błędną, sprzeczną z pozostałym materiałem dowodowym, zasadami logiki i doświadczenia życiowego ocenę materiału dowodowego tj. dowodów z: dokumentów tj. wniosku kredytowego i zawartych w nim oświadczeń i zeznań Powodów,

II.  naruszenie przepisów prawa materialnego:

1.  naruszenie przepisu art. 58 § 1 k.c. w zw. art. 69 Pr. bank w jego brzemieniu obowiązującym na datę zawarcia Umowy Kredytu oraz art. 353 ¹ k.c. poprzez ich błędną wykładnię,

2.  naruszenie przepisów art. 65 § 1 i 2 k.c. w zw. z art. 56, art. 354 i art. 385 § 2 k.c. poprzez ich nieprawidłowe zastosowanie,

3.  naruszenie przepisu art. 385 ¹ § 1 k..c w zw. z art. 385 ² k.c. przez ich błędną wykładnię,

4.  naruszenie przepisu art. 385 ¹ § 1 k.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie,

5.  naruszenie przepisu art. 385 ¹ § 1 i 2 k.c. w zw. z art. 353 ¹ § 2 k.c. w zw. z art. 58 § 1 k.c. polegające na ich błędnym zastosowaniu,

6.  naruszenie przepisów art. 65 § 1 k.c., art. 358 § 1 i 2 k.c., art. L przepisów wprowadzających k.c. poprzez ich błędne niezastosowanie.

Biorąc pod uwagę powyższe, pozwany wniósł o:

1.  zmianę zaskarżonego wyroku w całości poprzez oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powodów na rzecz Banku kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych,

2.  zasądzenie od powodów na rzecz Banku kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych.

Nadto pozwany wniósł w trybie art. 380 k.p.c. o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego sądowego.

W odpowiedz na apelację, powodowie wnieśli o: oddalenie apelacji w całości i zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego wg norm przepisanych.

Pismem z dnia 14 lutego 2024 r. pozwany podniósł zarzut zatrzymania w zakresie kwoty 472.653,86 zł.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja nie zasługiwała na uwzględnienie.

Sąd Apelacyjny przyjmuje za własne ustalenia faktyczne Sądu pierwszej instancji, co w takim wypadku nie wymaga ich ponownego przytaczania (art. 387 § 2 ¹ k.p.c.) i za chybione uznaje zarzuty błędu w tych ustaleniach, co zdaniem skarżącego miałoby być wynikiem naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. Jednak skuteczne postawienie tego zarzutu nie może ograniczać się do wskazywania, że możliwe były inne wnioski odnośnie do faktów, lecz polega na wykazaniu, że wnioski wyprowadzone przez sąd orzekający były niemożliwe, niespójne, nielogiczne lub sprzeczne z doświadczeniem życiowym (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 września 2002 r., sygn. akt II CKN 817/00; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 9 stycznia 2004 r., sygn. akt IV CK 339/02; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 czerwca 2003 r., sygn. akt IV CK 274/02).

Zdaniem Sądu Apelacyjnego, skarżący nie podołał powyższemu obowiązkowi, w ramach tego zarzutu zmierza on bowiem do forsowania własnej interpretacji wydarzeń i okoliczności zawarcia umowy, z pominięciem dorobku orzeczniczego SN i TSUE, który ma najistotniejsze znaczenie dla interpretacji spornej umowy.

Chybione są zarzuty kwestionujące dokonaną przez Sad Okręgowy ocenę dowodu z zeznań świadka E. P.. Wprawdzie kojarzyła ono powodów „z nazwiska”, ale wbrew stanowisku skarżącego, nie pamiętała ona ani okoliczności składania wniosku, ani zawarcia tej konkretnej umowy. W istocie jej zeznania dotyczą ogólnych zasad przyjętych w banku przy zawieraniu umowy kredytowej i związanych z tym procedur, natomiast nie pozwalają odtworzyć, jak wyglądało to w tym konkretnym wypadku. Stanowisko Sądu Okręgowego przyjmującego znikoma wartość dowodową zeznań tego świadka jest logiczne i zgodne z zasadami doświadczenia życiowego, nie ma zatem podstaw do podważenia tej oceny przez Sąd Odwoławczy w ramach kontroli instancyjnej.

Również trafna jest stanowisko Sądu a quo przyznającego walor wiarygodności zeznaniom powodów. Powodowie w pisemnych zeznaniach opisali wyczerpująco i spójnie okoliczności zawarcia umowy, które wpisują się w ówczesną praktykę masowego zawierania tego typu umów, stanowiących gotowy produkt opracowany przez bank różniący się w zasadzie tylko kwotą udzielanego kredytu oraz czasem trwania umowy. Nie dziwi przy tym ich dobra pamięć o zdarzeniu, skoro umowa dotyczyła ich istnych życiowo interesów i w ten sposób zaciągnęli wieloletnie zobowiązanie.

Trafna była decyzja Sądu a quo o pominięciu dowodu z opinii biegłego, gdyż dla analizy umowy pod kątem występowania w niej klauzul abuzywnych decydujący jest moment jej zawarcia, a nie - sposób jej wykonywania ( por. uchwała SN z dnia 20 czerwca 2018 .r, III CZP 19/17, OSNC 2019/1/2, wyrok SN z dnia 11 grudnia 2019 r. V CSK 382/18, OSNC – ZD 2021/18). Z tego względu Sąd drugiej instancji nie dostrzegł potrzeby prowadzenia tego dowodu w postępowaniu apelacyjnym, o co skarżący wnosił w apelacji zaskarżając postanowienie Sądu pierwszej instancji w trybie art. 380 k.p.c.

Status powodów jako konsumentów w rozumieniu art.22 ¹ k.c. nie budził wątpliwości, podobnie jak i okoliczność, że umowa nie była z nimi indywidualnie negocjowana; była ona bowiem zawarta przy wykorzystaniu wzorca umowy opracowanego przez bank, a oparcie umowy na stosowanych przez przedsiębiorcę regulaminach, stwarza silne domniemanie faktyczne, iż tak wprowadzone do stosunku obligacyjnego postanowienia nie zostały indywidualnie uzgodnione (…) indywidualnemu uzgodnieniu postanowień umownych nie czyni zadość wybór przez konsumenta jednej z ofert zaproponowanych przez przedsiębiorcę (tak SA w Warszawie w wyroku z dnia 25 listopada 2020 r., VI ACa 779/19, LEX nr 3145135). Dla spełnienia tej przesłanki konieczne jest udowodnienie wspólnego ustalenia ostatecznego brzmienia klauzuli w wyniku rzetelnych negocjacji, w ramach których konsument miał realny wpływ na treść określonego postanowienia umownego, chyba że zostało ono sformułowane przez konsumenta i włączone do umowy na jego żądanie. Nie wystarcza ustalenie, iż cała umowa była przedmiotem negocjacji, ale należało ustalić, iż przedmiotem negocjacji (indywidualnych ustaleń) było konkretne jej postanowienie, które potencjalnie może zostać uznane za niedozwolone (tak Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 6 marca 2019 r., I CSK 462/18, LEX nr 2629877 i w wyroku z dnia 10 grudnia 2019 r., IV CSK 443/18, LEX nr 2775316).

W ocenie Sądu Apelacyjnego, podniesione w apelacji zarzuty ignorują bogate orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej oraz Sądu Najwyższego zapadłe na tle umów o kredyt indeksowany kursem waluty obcej, a podsumowanie dotychczasowego dorobku judykatury zawiera postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 21 grudnia 2023 r. ( sygn. akt I CSK 5261/22, LEX nr 3648339), w którym odmówiono przyjęcia skargi i kasacyjnej do rozpoznania przytaczając jednolite stanowisko SN i TSUE dotyczące tożsamych zagadnień, które są przedmiotem zarzutów również w niniejszej apelacji. Z tego względu warto niemal w całości przytoczyć powyższe postanowienie wraz z uzasadnieniem:

„W judykaturze tej wyjaśniono w szczególności, że określenie wysokości należności obciążającej kredytobiorcę w umowie kredytu powiązanej z walutą obcą z odwołaniem do kursu waluty obcej ustalanego jednostronnie przez bank, bez wskazania obiektywnych kryteriów jego oznaczania, jest nietransparentne, pozostawia pole do arbitralnego działania banku i w ten sposób obarcza kredytobiorcę nieprzewidywalnym ryzykiem oraz narusza równorzędność stron umowy kredytu. W konsekwencji postanowienia takie są niedopuszczalne jako kształtujące prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy, a ich bezskuteczność - niezależnie od dalszych postanowień umowy, w tym wyrażających ryzyko walutowe - może prowadzić do upadku umowy w całości (por. np. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 13 maja 2022 r., II CSKP 464/22 i z dnia 9 września 2022 r., II CSKP 794/22 , a także postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 27 kwietnia 2023 r., I CSK 3629/22 oraz powołane tam dalsze orzecznictwo). Klauzule spreadowe (kursowe) i klauzule ryzyka walutowego są przy tym ściśle ze sobą związane, ponieważ klauzula ryzyka walutowego nie może funkcjonować bez klauzuli kursowej określającej sposób przeliczenia zobowiązań stron w celu ustalenia ich wysokości (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 8 listopada 2022 r., II CSKP 1153/22 i z dnia 28 lipca 2023 r., II CSKP 611/22 ). Okoliczność, że zgodnie z art. 111 ust. 1 pkt 4 pr. bank. banki są zobowiązane do ogłaszania w sposób ogólnie dostępny stosowanych kursów walutowych nie oznacza przy tym, że warunki umowne odsyłające do kursu stosowanego przez bank (tabelarycznego) odzwierciedlają przepis ustawy w rozumieniu art. 1 ust. 2 dyrektywy 93/13. Wyjątek określony w tym przepisie wymaga, aby konkretny warunek umowny odzwierciedlał treść przepisu prawa mającego zastosowanie między umawiającymi się stronami niezależnie od ich wyboru, ewentualnie mającego domyślne zastosowanie w braku odmiennego uzgodnienia między stronami, przy czym należy go interpretować ściśle (por. wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 21 grudnia 2021 r., C-243/20 , DP i SG przeciwko T. A., (...):EU:C:2021: (...) i powołane tam dalsze orzecznictwo).

W orzecznictwie wskazano także, iż abuzywny charakter można przypisać również klauzuli ryzyka walutowego, jeżeli nakłada ona na kredytobiorcę nieograniczone, względnie nieproporcjonalne ryzyko walutowe”.

W tej ostatniej kwestii warto dodatkowo przywołać wyrok z dnia 13 maja 2022 r. II CSKP 464/22 , w którym - w ślad za wyrokami TSUE z dnia 10 czerwca 2021 r. C – 776/19 i z dnia 18 listopada 2021 r. C‑212/20 akcentującymi wagę wymogu przejrzystości warunków umowy zawierających ryzyko walutowe dla kredytobiorcy – konsumenta - Sąd Najwyższy wskazał, że kluczowe znaczenie ma uświadomienie konsumentowi, iż silna deprecjacja waluty krajowej może pociągać za sobą konsekwencje trudne do udźwignięcia przez konsumenta. Wymaganiu temu nie czyni zadość np. podawanie „uspokajających” informacji o historycznych wahaniach waluty indeksacji w okresie nieproporcjonalnym do przewidywanego czasu trwania umowy kredytu, które może wręcz usypiać czujność kredytobiorcy, wywołując wrażenie o jedynie hipotetycznym charakterze zagrożeń. Istotne jest również zwrócenie uwagi na powagę tego zagrożenia w aspekcie możliwego rozmiaru deprecjacji waluty krajowej, a w szczególności podkreślenie, że może być ona gwałtowna i drastyczna (przekraczać nawet kilkadziesiąt procent), z uwzględnieniem sytuacji majątkowej konkretnego konsumenta, decydującej o tym, jaki stopień deprecjacji waluty indeksacji przekraczać będzie granice jego zdolność do spłacania kredytu.

W dalszych rozważaniach w uzasadnieniu wyroku z dnia 13 maja 2022 r,, Sąd Najwyższy stwierdził również, że z punktu widzenia omówionych wymagań trudno uznać za wystarczające dane, których podanie zalecano w rekomendacji S Komisji Nadzoru Bankowego dotyczącej dobrych praktyk w zakresie ekspozycji kredytowych zabezpieczonych hipotecznie wydanej w 2006 r. na podstawie art. 137 ust. 1 Prawa bankowego. Rekomendacja wymagając uzyskania od klienta banku pisemnego oświadczenia, potwierdzającego „pełną świadomość” ryzyka walutowego, akcentuje ona kwestie formalne, bez należytej troski o rzeczywiste zapewnienie owej „pełnej świadomości”.

W ocenie Sądu Odwoławczego, pozwany przy zawieraniu umowy nie wypełnił obowiązku informacyjnego wobec powodów w sposób odpowiadający wyżej przedstawionym wymogom. Wymogu tego nie spełnia podpisanie oświadczenia o zaznajomieniu z ryzykiem związanym z możliwą zmianą kursu waluty, gdyż oświadczenie takowe złożone na gotowym, standardowym druku nie tworzy domniemania, aby konsument mógł wówczas racjonalnie określić wysokości własnego zobowiązania, a tym samym - ocenić skutki ekonomiczne zawieranej umowy. Oświadczenie nie konwaliduje także braku określenia głównego przedmiotu umowy w sposób jasny i zrozumiały dla konsumenta (por. wyrok SA w Katowicach z dnia 3 czerwca 2022 r., I ACa 474/21, LEX nr 23358387, wyroki SN z dnia 3 lutego 2022 r., II CSKP 415/22 i II CSKP 975/22, LEX nr 3303545, nr 3303543).

Nie ma również znaczenia okoliczność, w jaki faktycznie sposób pozwany ustalał kursy wymiany walut i czy odpowiadały one kursowi rynkowemu. Jak już bowiem wyżej sygnalizowano, jest to bowiem kwestia sposobu wykonywania umowy, podczas gdy oceny jej postanowień pod kątem abuzywności dokonuje się biorąc pod uwagę moment jej zawarcia ( por. uchwała SN z dnia 20 czerwca 2018 .r, III CZP 19/17, OSNC 2019/1/2, wyrok SN z dnia 11 grudnia 2019 r. V CSK 382/18, OSNC – ZD 2021/18).

Abuzywności poszczególnych klauzul zawartych w umowie kredytu zawartej przez strony nie wyeliminowało wprowadzenie w 2011 r. ust. 3 do art. 69 Prawa bankowego. Ta nowelizacja miała na celu wyeliminowanie tzw. spreadów bankowych, a nie zmianę istoty umowy kredytowej, nie doprowadziła natomiast do przekształcenia zawartej wcześniej umowy w umowę o kredyt walutowy (por. np. postanowienie SN z dnia 15 listopada 2022 r. , I CSK 2909/22, LEX nr 3450393).

Jeśli chodzi o skutki występowania w umowie klauzul abuzywnych, to teza o możliwości utrzymania umowy w mocy i dalszego jej wykonywania poprzez zastosowanie przepisów ustawy, stoi w sprzeczności z aktualną linią orzeczniczą Sądu Najwyższego.

W przywołanym wyżej postanowieniu z dnia 21 grudnia 2023 r. Sąd Najwyższy stwierdza: „ Wyeliminowanie ryzyka kursowego, charakterystycznego dla umowy kredytu powiązanego z walutą obcą, do czego prowadziłaby dalsza realizacja udzielonego kredytu jako złotowego, niezależnie od mechanizmu oprocentowania tego kredytu, byłoby natomiast równoznaczne z tak daleko idącym przekształceniem umowy, iż umowę taką należałoby uznać za umowę o odmiennej istocie i charakterze, co prowadzi do wniosku, że po wyeliminowaniu tego rodzaju klauzul utrzymanie umowy o charakterze zamierzonym przez strony nie jest możliwe i przemawia za jej całkowitą nieważnością (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 grudnia 2019 r., V CSK 382/18 , OSNC-ZD 2021, Nr 2, poz. 20). Stanowisko to zostało podzielone w licznych późniejszych rozstrzygnięciach Sądu Najwyższego (por. np. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 13 kwietnia 2022 r., II CSKP 15/22 , z dnia 10 maja 2022 r.,II CSKP 285/22 , OSNC-ZD 2022, nr D, poz. 45, z dnia 26 stycznia 2023 r.,II CSKP 722/22 , z dnia 25 maja 2023 r., II CSKP 1311/22 i z dnia 28 lipca 2023 r.,II CSKP 611/22 , a także wyroki Sądu Najwyższego z dnia 13 maja 2022 r.,II CSKP 405/22 , z dnia 24 czerwca 2022 r., II CSKP 10/22 oraz postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 16 listopada 2022 r., I CSK 2237/22 i powołane tam dalsze orzecznictwo).” W dalszych rozważaniach w postanowieniu z dnia 21 grudnia 2023 r. Sąd Najwyższy odnosi się również do kwestii substytucji nieuczciwych klauzul kursowym odwołaniem do średniego kursu NBP na podstawie art. 358 § 2 k.c., względnie przepisów innych ustaw, podkreślając, że: „wchodzi ono w rachubę tylko wtedy, gdyby jego brak narażał konsumenta, przez upadek umowy w całości, na szczególnie niekorzystne skutki, przy czym decydujące w tym zakresie jest zdanie konsumenta (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 23 sierpnia 2022 r., I CSK 1669/22 i przywołane tam orzecznictwo).”

Powodowie złożyli pisemne oświadczenie z dnia 26 września 2022 r. dotyczące ich świadomości skutków upadku umowy i w którym popierali swoje żądanie, a wobec tego Sąd Okręgowy zasadnie orzekł o zwrocie wpłaconych przez nich kwot jako o świadczeniu nienależnym na mocy art. 410 § 1 k.c. w związku z art. 405 k.c., zgodnie z teorią dwóch kondykcji, o czym mowa w dwóch uchwałach Sądu Najwyższego z dnia a 16 lutego 2021 r. i z dnia 7 maja 2021 r. (sygn. akt III CZP 11/20, OSNC 2021/6/40; sygn. akt III CZP 6/21, OSNC 2021/9/56), gdyż na tle art. 410 § 2 k.c. samo spełnienie świadczenia wypełnia przesłankę zubożenia po stronie powoda, a uzyskanie tego świadczenia przez pozwanego – przesłankę jego wzbogacenia.

Sąd Apelacyjny uznaje również za niezasadny zarzutu zatrzymania podniesiony na etapie postępowania apelacyjnego, mając w szczególności na uwadze postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 6 grudnia 2022 r. ( I CSK 4694/22), zgodnie z którym w wypadku uznania umowy za nieważną przedsiębiorca nie może poprzez zarzut zatrzymania żądać kompensacji niekorzystnych skutków jego bezprawnego zachowania. Art. 7 ust. 1 w związku z motywem dwudziestym czwartym dyrektywy 93/13/EWG zobowiązuje państwa członkowskie do zapewnienia stosownych i skutecznych środków zapobiegających dalszemu stosowaniu nieuczciwych warunków w umowach zawieranych przez sprzedawców lub dostawców z konsumentami. Niedopuszczalne byłoby takie ukształtowanie sytuacji prawnej konsumenta wskutek uznania umowy kredytu za nieważną z powodu zawartych w niej nieuczciwych postanowień umownych, które prowadziłoby do udaremnienia oczekiwanego skutku przepisów ochronnych w odniesieniu do konsumentów, realizującej w istocie tzw. efekt mrożący, a to wskutek istotnego pogorszenia sytuacji ekonomicznej konsumenta na skutek dokonanego przezeń wyboru wyjścia z sytuacji, w której stał się ofiarą nieuczciwej praktyki ze strony przedsiębiorcy.

W tym stanie rzeczy Sąd Odwoławczy na mocy art. 385 k.p.c. oddalił apelację i orzekł o kosztach postępowania na mocy art. 98 k.p.c. w związku z art. 108 § 1 k.p.c. i § 2 pkt 7 w związku z § 10 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych.

Na oryginale właściwy podpis.