Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Gdańsku

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 20 lipca 2021 r.

Sąd Apelacyjny w Gdańsku I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący SSA Małgorzata Zwierzyńska

po rozpoznaniu w dniu 20 lipca 2021 r. w Gdańsku

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa (...) Bank (...) Spółki Akcyjnej w W.

przeciwko W. O.

o zapłatę

na skutek apelacji powoda i zażalenia pozwanego

od wyroku Sądu Okręgowego w Toruniu

z dnia 24 listopada 2020 r. sygn. akt I C 504/19

I.  oddala apelację;

II.  oddala zażalenie;

III.  zasądza od powoda na rzecz pozwanego kwotę 8.100 zł (osiem tysięcy sto złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

SSA Małgorzata Zwierzyńska

Sygn. akt I ACa 274/21, I ACz 152/21

UZASADNIENIE

Sąd Okręgowy w Toruniu wyrokiem z dnia 24 listopada 2020 r. w sprawie z powództwa (...) Bank (...) Spółka Akcyjna w W. przeciwko W. O. o zapłatę oddalił powództwo oraz zasądził od powoda na rzecz pozwanego kwotę 14.400 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Uzasadniając swoje orzeczenie Sąd ten wskazał, że pozwem z dnia 14 grudnia 2018 r. powód działający obecnie pod (...) Bank (...) (poprzednio Bank (...) S.A.) wniósł o orzeczenie nakazem zapłaty, aby pozwany W. O. zapłacił na rzecz powoda: kwotę 131.754,24 CHF tytułem niespłaconej należności głównej; kwotę 2.279,63 CHF tytułem odsetek umownych naliczonych według podstawowej stopy procentowej; 1.143,73 CHF tytułem odsetek karnych naliczonych według podwyższonej stopy procentowej; 191,66 zł tytułem kosztów; oraz o zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów procesu.

Wobec braku podstaw do wydania nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym i upominawczym sprawę skierowano do postepowania zwykłego.

Pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego dla radcy prawnego w wysokości podwójnej stawki minimalnej.

Jak ustalił Sąd Okręgowy, w dniu 27 sierpnia 2008 r. pomiędzy Bankiem (...) Spółki Akcyjnej w K. a pozwanym W. O. zawarta została umowa kredytu hipotecznego w walucie wymienialnej nr (...). Mocą tej umowy powodowy bank udzielił pozwanemu kredytu w kwocie 226.608,92 CHF na nabycie gruntów rolnych, a kredytobiorca zobowiązał się do jego wykorzystania zgodnie z warunkami umowy. Kredyt udzielony został na okres do dnia 27 sierpnia 2038 r. (§ 1). Oprocentowanie kredytu wynosiło w dniu zawarcia umowy 5,1883% w stosunku rocznym. Oprocentowanie było zmienne i ustalane w oparciu o stopę referencyjną 6M LIBOR zaokrągloną do czwartego miejsca po przecinku, obowiązującą w Banku w dniu podpisania umów kredytu, a w okresie kredytowania – w pierwszym dniu kolejnego okresu stabilizacji oprocentowania oraz przy uwzględnieniu marży Banku w wysokości 2,30 pp. (§ 3 ust. 1). Kredytobiorca zobowiązał się do spłaty kredytu wraz z odsetkami w terminach określonych w umowie, w złotych polskich, w miesięcznych ratach annuitetowych (§ 4 ust. 1-2). Obowiązkowe zabezpieczenie kredytu stanowiły hipoteka zwykła w kwocie 226.608,92 CHF stanowiąca 100% kwoty kredytu oraz hipoteka kaucyjna zabezpieczająca odsetki umowne i koszty uboczne do kwoty 113.304,46 CHF stanowiąca 50% kwoty kredytu, wpisane na pierwszym miejscu na rzecz Banku, ustanowione na nieruchomości gruntowej położonej w miejscowości W. gm. B., działki nr (...), dla której Sąd Rejonowy w Brodnicy prowadzi księgę wieczystą nr (...) (§ 6 ust. 1). Bank zastrzegł sobie prawo wypowiedzenia umowy kredytu w razie stwierdzenia, że warunki udzielenia kredytu nie zostały dotrzymane, a w szczególności w przypadku naruszenia postanowień umowy lub regulaminu. Okres wypowiedzenia ustalono na 30 dni, a w razie zagrożenia upadłościom kredytobiorcy 7 dni (§12 ust. 1-2). Mocą aneksu nr (...) z dnia 21 listopada 2011 r. okres kredytowania skrócono do dnia 27 września 2021 r. Mocą aneksu nr (...) z dnia 17 września 2013 r. ustalono, że kredytobiorca może dokonać zmiany sposobu spłaty kredytu ze spłaty w walucie kredytu na spłatę w walucie polskiej i odwrotnie.

Pozwany początkowo regulował zobowiązanie, jednak w okresie zauważalnego wzrostu kursu franka szwajcarskiego zaczął mieć problemy ze spłatą. W 2017 r. przestał spłacać zobowiązanie. Pozwany nie został poinformowany o możliwości złożenia wniosku o restrukturyzację zadłużenia.

W piśmie z dnia 4 grudnia 2017 r. strona powodowa skierowała do pozwanego oświadczenie o wypowiedzeniu przedmiotowej umowy kredytu z zachowaniem 30 - dniowego okresu wypowiedzenia. Poinformowano, iż kwota zadłużenia wynosi: 123.637,91 CHF tytułem kapitału niewymagalnego; 8.195,00 CHF tyt. kapitału wymagalnego; 2.001,62 CHF tyt. odsetek umownych; 102,87 CHF tyt. odsetek karnych. Jednocześnie tym pismem wezwano pozwanego do zapłaty tych kwot. Wypowiedzenie doręczono w dniu 20 grudnia 2017 r. W piśmie z dnia 23 października 2018 r. strona powodowa skierowała do pozwanego przedsądowe wezwanie do zapłaty wymagalnego zadłużenia wynikającego z przedmiotowej umowy kredytowej wynoszącego: 131.754,24 zł tytułem kapitału wymagalnego; 2.279,63 zł tytułem odsetek umownych; 1.143,73 zł tytułem odsetek karych; 191,66 zł tytułem kosztów. Pozwany został wezwany do uregulowania należności w terminie 14 dni, pod rygorem skierowania sprawy na drogę postępowania sądowego i egzekucyjnego. Przedsądowe wezwanie do zapłaty doręczono w dniu 30 października 2018 r.

Na dzień 14 grudnia 2018 r., zgodnie z wyciągiem z ksiąg banku nr (...), zadłużenie pozwanego z tytułu przedmiotowej umowy kredytowej wynosi 135.177,24 CHF, na co składa się: 131.754,24 CHF tytułem kapitału wymagalnego; 2.279,63 CHF tytułem odsetek umownych naliczonych według podstawowej stopy procentowej; 1.143,73 CHF tytułem odsetek karnych naliczonych według podwyższonej stopy procentowej oraz 191,66 zł tytułem kosztów.

Powyższy stan faktyczny Sąd Okręgowy ustalił w przeważającym zakresie w oparciu o przedłożone przez stronę powodową dokumenty dot. zawartej umowy kredytowej, a także w części w oparciu o zeznania pozwanego W. O.. Pozwany złożył zeznania w których szeroko opisał okoliczności zawarcia umowy, przyznał również, że ze względu na sytuację związaną ze wzrostem kursu franka szwajcarskiego w 2017 r., zaprzestał spłaty zobowiązania kredytowego. Pozwany zeznał również, że otrzymał skierowane przez powodowy bank wypowiedzenie umowy oraz wezwanie do zapłaty, jednak nie został pouczony o możliwości dokonania restrukturyzacji zadłużenia.

Sąd Okręgowy uznał, że powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie, bowiem powód nie wykazał, że zobowiązanie jest wymagalne, a zarzut pozwanego dotyczący bezskuteczności wypowiedzenia umowy był trafny. Przyjęte przez art. 75 prawa bankowego oraz art. 75c ust. 1 – 3 prawa bankowego rozwiązanie nakazuje, aby wezwanie dłużnika do dokonania spłaty w każdym przypadku poprzedzało przewidzianą w art. 75 prawa bankowego możliwość wypowiedzenia przez bank umowy kredytu. Sąd I instancji podkreślił, że w ujęciu omawianego artykułu mamy do czynienia tylko z opóźnieniem spłaty – tak więc z sytuacją, gdy dochodzi do niespełnienia w terminie spłaty świadczenia pieniężnego, przy czym nie ma znaczenia, czy opóźnienia nastąpiło wskutek okoliczności, za które dłużnik ponosi odpowiedzialność, czy też bez jego winy. Dlatego też przyjęte rozwiązanie w znacznym stopniu chroni dłużnika, który może z różnych powodów opóźniać się w spełnieniu świadczenia, czasami niezależnych od niego.

W związku z powyższym Sąd pierwszej instancji wskazał, że bank został zobligowany do wezwania dłużnika, który opóźnia się w spełnieniu świadczenia, wyznaczając mu termin nie krótszy niż 14 dni roboczych, do dokonania spłaty i w ten sposób zapewniając mu jeszcze możliwość spełnienia należnego świadczenia w wyznaczonym terminie (przed podjęciem innych dalej idących działań przez bank). Skutkiem niewdrożenia przez powoda wskazanych działań upominawczych jest nieskuteczność złożonego oświadczenia o wypowiedzeniu umowy kredytu. Skorzystanie z możliwości wypowiedzenia umowy kredytu przez bank powinno nastąpić dopiero po skorzystaniu i wyczerpaniu innych mniej dotkliwych środków.

Sąd a quo wskazał, że w piśmie z dnia 4 grudnia 2017 r., doręczonym w dniu 20 grudnia 2017 r. strona powodowa wypowiedziała umowę kredytu, z zachowaniem 30 dniowego okresu wypowiedzenia i wezwała pozwanego do uregulowania należności. Wypowiedzenie wysłano na trzy adresy pozwanego. Ponieważ pozwany nie dokonał zapłaty, pismem z dnia 23 października 2018 r., doręczonym w dniu 30 października 2018 r., strona powodowa skierowała do niego ostateczne przedsądowe wezwanie do zapłaty, wzywając do uregulowania zadłużenia w terminie 14 dni, pod rygorem skierowania sprawy na drogę sądową.

W ocenie Sądu pierwszej instancji strona powodowa nie zdołała skutecznie wypowiedzieć umowy kredytowej. Abstrahując od kwestii zaktualizowania się przesłanek uzasadniających złożenie oświadczenia o wypowiedzeniu, powodowy bank, zgodnie z treścią art. 75 c prawa bankowego zobowiązany był do uprzedniego wezwania do dokonania spłaty w terminie nie krótszym niż 14 dni, z jednoczesnym pouczeniem o możliwości złożenia w tym terminie wniosku o restrukturyzację zadłużenia. Powodowy bank tego nie uczynił.

Co prawda w treści pozwu wskazano, że wypowiedzenie umowy kredytowej poprzedzało „pismo zawierające wezwanie do zapłaty”, jednak nie wskazano nawet, z jakiej daty pismo to miałoby pochodzić, jaka była jego treść i czy zawierało pouczenie o możliwości złożenia wniosku o restrukturyzację zadłużenia oraz kiedy zostało doręczone pozwanemu. Jednocześnie z zeznań pozwanego wynikało, iż przed otrzymaniem oświadczenia o wypowiedzeniu umowy kredytowej nie był on informowany o możliwości restrukturyzacji zadłużenia. Ponadto pozwany zeznał, że otrzymał wezwanie do zapłaty, ale nie ma pewności, czy chodziło o wezwanie poprzedzające wypowiedzenie, wezwanie zawarte w wypowiedzeniu lub późniejsze, to jest przedsądowe. Zaoferowany przez powoda materiał dowodowy nie uprawnia do przyjęcia, że sporządzono i doręczono pozwanemu inne wezwanie do zapłaty, poza tymi zawartymi w wypowiedzeniu, oraz z dnia 23 października 2018 r.

Sąd a quo dodał też, że przepisy art. 75 c ust. 1-5 zostały wprowadzone ustawą z dnia 25 września 2015 r. o zmianie ustawy- Prawo bankowe oraz niektórych ustaw (Dz.U. z dnia 12.11.2015r., poz. 1854), zaś z art. 12 tej ustawy wynika, że banki oraz spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe, w terminie 30 dni od dnia wejścia w życie niniejszej ustawy, dostosują swoją działalność do wymagań określonych w art. 75c ustawy zmienianej w art. 1, w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą. Zatem wprawdzie w dacie zawarcia umowy kredytu zapis ten nie obowiązywał, ale wszedł w życie w czasie jej obowiązywania - nowela weszła w życie 27 listopada 2015 r. Zgodnie z określoną tą nowelą procedurą, w pierwszej kolejności powód winien doręczyć kredytobiorcy wezwanie określone w art. 75c ust. 1-2 prawa bankowego oraz odczekać do upływu dodatkowego terminu na spłatę zadłużenia wyznaczonego w wezwaniu, nie krótszego niż 14 dni roboczych. W wezwaniu, tym bank musiał też poinformować kredytobiorcę o możliwości złożenia, w terminie 14 dni roboczych od dnia otrzymania wezwania, wniosku o restrukturyzację zadłużenia. Dopiero po upływie tego terminu i bezczynności kredytobiorcy bank może złożyć wobec kredytobiorcy oświadczenie woli w sprawie wypowiedzenia umowy kredytowej.

W przypadku, gdy powyższe przesłanki nie zostały spełnione, czynność prawna banku polegająca na wypowiedzeniu umowy jest nieważna (art. 58 § 1 k.c.). W szczególności nie prowadzi ona do wymagalności wierzytelności banku o spłatę tej części kredytu, co do której kredytobiorca nie pozostawał w opóźnieniu. Wprowadzony nowelą przepis ma charakter semidyspozytywny i może zostać zmieniony w umowie kredytu albo osobnym porozumieniu, ale jedynie na korzyść kredytobiorcy.

Biorąc pod uwagę okoliczności niniejszej sprawy i przedstawione dokumenty, Sąd Okręgowy uznał, że wynikająca z art. 75c prawa bankowego procedura wypowiedzenia przedmiotowej w sprawie umowy nie została w stosunku do pozwanego zachowana.

Sąd a quo zważył również, że brak było podstaw, aby przyjąć, że to wniesienie pozwu zastąpiło wypowiedzenie umowy. Skoro przepis art. 75c Prawa bankowego ma charakter bezwzględnie obowiązujący, tym samym wypowiedzenie umowy kredytu nie może być konwalidowane poprzez wytoczenie powództwa, a dokładnie - przez doręczenie pozwanemu odpisu pozwu. Sprzeciwiają się temu zarówno charakter prawny wypowiedzenia umowy kredytu, jego skutki, a również brak spełnienia rygorów wynikających z treści cytowanego wyżej artykułu 75c. Wypowiedzenie jest prawem kształtującym, a z uwagi na szczególne skutki jakie ze sobą niesie, czynność taka winna być jednoznaczna i nie może wywoływać wątpliwości co do samego faktu złożenia oświadczenia zawierającego treść o wypowiedzeniu.

Na marginesie Sąd Okręgowy zauważył, że wypowiedzenie umowy podpisała M. C., która co do zasady posiadała ona upoważnienie do dokonywana takich czynności, ale Sądowi została przedstawiona jedynie nieuwierzytelniona kserokopia udzielonego jej pełnomocnictwa. Nie można więc uznać tego za dokument posiadający właściwą procesową rangę.

Skoro nie doszło do skutecznego wypowiedzenia umowy kredytu, to zdaniem
Sądu Okręgowego nie było przesłanek pozwalających uznać, że całe zobowiązanie objęte pozwem stało się wymagalne. Wobec tego na mocy art. 471 k.c. w związku z art. 69 prawa bankowego a contrario Sąd orzekł jak w punkcie pierwszym zaskarżonego wyroku. Mając też na uwadze okoliczności, które legły u podstaw oddalenia powództwa, Sąd Okręgowy nie znalazł potrzeby odnoszenia się do innych zarzutów pozwanego w tym dotyczących nieuczciwych praktyk rynkowych powoda, klauzul niedozwolonych i nieważności czy też bezskuteczności umowy kredytu, a także przedawnienia, i pominął dowód z opinii biegłego.

O kosztach procesu Sąd a quo orzekł na podstawie art. 98 k.p.c. oraz § 2 pkt 7 i § 15 ust. 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych z uwzględnieniem podwójnej stawki minimalnej wynagrodzenia pełnomocnika procesowego pozwanego, której zastosowanie uzasadniał nakład pracy pełnomocnika i jego wkład w przyczynienie się do wyjaśnienia okoliczności faktycznych istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy, rodzaj i zawiłość sprawy oraz ilość i obszerność sporządzonych pism.

Powód zaskarżył wyrok w całości, zarzucając naruszenie:

1)  art. 233 § 1 k.p.c. poprzez sprzeczną z zasadami logiki i doświadczenia życiowego ocenę materiału dowodowego;

2)  art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 229 k.p.c. i art. 230 k.p.c. poprzez sprzeczną z zasadami logiki i doświadczenia życiowego ocenę materiału dowodowego i błędne uznanie braku podstaw do przyjęcia za bezsporne twierdzeń powoda;

3)  art. 65 k.c. poprzez błędną wykładnię oświadczeń woli zawartych w przedłożonych przez powoda pismach;

4)  art. 75 ust. 1 w związku z art. 75c ust. 1 i 2 prawa bankowego poprzez błędną wykładnię;

5)  art. 75 ust. 1 w związku z art. 75c ust. 1 i 2 prawa bankowego w związku z art. 58 § 1 k.c. poprzez błędne przyjęcie, że wypowiedzenie umowy jest nieważne oraz że umowa nie uległa rozwiązaniu;

6)  art. 5 k.c. w zw. z art. 75 ust. 1 w zw. z art. 75c ust. 1 i 2 prawa bankowego poprzez błędne przyjęcie, że wypowiedzenie umowy jest nieważne oraz że umowa nie uległa rozwiązaniu;

7)  art. 327 ¹ § 1 pkt 1 i pkt 2 k.p.c., poprzez wadliwe sporządzenie uzasadnienia wyroku polegające na braku wyjaśnienia przez Sąd, jaki wpływ na treść wyroku mają twierdzenia Sądu dotyczące kopii pełnomocnictwa dla M. C. oraz przyjęciu przez Sąd, że kopia pełnomocnictwa nie posiada właściwej procesowej rangi;

8)  art. 233 § 1 k.p.c., art. 227 k.p.c. oraz art. 308 k.p.c. poprzez sprzeczną z zasadami logiki i doświadczenia życiowego ocenę materiału dowodowego - kopii pełnomocnictwa dla M. C. i błędne przyjęcie że kopia tego pełnomocnictwa nie posiada „właściwej procesowej rangi”.

W oparciu o tak sformułowane zarzuty skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji z uwagi na nie rozpoznanie istoty sprawy oraz że wydanie wyroku wymaga przeprowadzenia postępowania dowodowego w całości. Skarżący ewentualnie wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku w całości poprzez uwzględnienie powództwa w całości zgodnie z żądaniem powoda oraz zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów postępowania przed Sądem pierwszej instancji. Skarżący wniósł nadto o zasądzenie od pozwanego na swoją rzecz kosztów postepowania odwoławczego.

Pozwany wniósł o oddalenie apelacji w całości jako bezzasadnej oraz o zasądzenie od powoda na swoją rzecz kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego w wysokości podwójnej stawki minimalnej.

Pozwany wniósł zażalenie na rozstrzygnięcie zawarte w punkcie drugim wyroku, zaskarżając je w całości i zarzucając naruszenie § 2 pkt 7 w zw. z § 15 ust. 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych, w brzmieniu ustalonym przez § 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 r., zmieniającego rozporządzenie w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. poz. 1667), które weszło w życie z dniem 27 października 2016 r., poprzez niewłaściwe obliczenie przyznanej podwójnej stawki minimalnej w postaci pomnożenia razy dwa stawki 7.200 zł, właściwej dla wartości przedmiotu sporu wskazanego w sprawie, lecz przysługującej dla pełnomocników z wyboru w sprawach rozpoznawanych wyłącznie w postępowaniach nakazowych i w postępowaniu upominawczym (vide: § 3 ust. 1 pkt 7 ww. rozporządzenia), podczas gdy prawidłowo Sad I instancji powinien zasadzić od powoda na rzecz pozwanego kwotę 21.600 zł stanowiącą iloczyn liczby dwa oraz kwoty 10.800 zł należnej dla spraw o wartości przedmiotu sporu powyżej 200.000 zł do 2.000.000 zł w sprawach rozpoznawanych w procesie, w których występuje pełnomocnik z wyboru, zgodnie z treścią, powołanego w uzasadnieniu wyroku § 2 pkt 7 ww. rozporządzenia.

W oparciu o tak przedstawione zarzuty pozwany wniósł o zmianę punktu drugiego zaskarżonego wyroku poprzez zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego tytułem zwrotu kosztów procesu kwoty 21.600 zł oraz zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów postępowania zażaleniowego.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Zarówno apelacja powoda, jak i zażalenie pozwanego podlegały oddaleniu jako bezzasadne.

Na wstępie wyjaśnić należy, że Sąd Apelacyjny skorzystał z możliwości, jaką przyznaje mu art. 374 k.p.c. i rozpoznał sprawę na posiedzeniu niejawnym. W myśl bowiem tego przepisu, Sąd drugiej instancji może rozpoznać sprawę na posiedzeniu niejawnym, jeżeli przeprowadzenie rozprawy nie jest konieczne. Rozpoznanie sprawy na posiedzeniu niejawnym jest niedopuszczalne, jeżeli strona w apelacji lub odpowiedzi na apelację złożyła wniosek o przeprowadzenie rozprawy, chyba że cofnięto pozew lub apelację albo zachodzi nieważność postępowania. W analizowanej sprawie żadna z tych przesłanek nie zachodziła, a mając na uwadze stanowisko stron wyrażone w apelacji i zażaleniu oraz zebrany materiał dowodowy Sąd Apelacyjny doszedł do przekonania, że przeprowadzenie rozprawy przed wydaniem wyroku nie było konieczne.

Sąd Apelacyjny podzielił i przyjął za własne ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd pierwszej instancji, co tym samym nie wymaga ich ponownego przytaczania, Sąd akceptuje także dokonaną przez Sąd meriti ocenę materiału dowodowego i wysnute z niego wnioski prawne.

Co do zarzutów naruszenia prawa procesowego, to odnosząc się w pierwszym rzędzie do zarzutu uchybienia normie art. 233 § 1 k.p.c. Sąd Odwoławczy wskazuje, że tylko ocena rażąco błędna lub oczywiście sprzeczna z treścią materiału dowodowego, nieodpowiadająca zasadom logicznego rozumowania lub doświadczenia życiowego, może czynić usprawiedliwionym zarzut naruszenia powyższego przepisu. Gdy jednak sąd wprowadza wnioski logicznie poprawne i zgodne z doświadczeniem życiowym z całości materiału dowodowego, z którego można wysnuć także wnioski odmienne, nie można mu przypisać zarzutu wadliwej oceny materiału dowodowego. Takie działanie mieści się bowiem w przyznanych sądowi kompetencjach swobodnego uznania, którą z możliwych wersji uznaje za prawdziwą. Skuteczne zgłoszenie zarzutu naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. nie może ograniczać się jedynie do wskazywania, że możliwe były inne wnioski odnośnie do faktów, lecz polega na wykazaniu, że wnioski wyprowadzone przez sąd orzekający w świetle zasad doświadczenia życiowego i budowy sylogizmów były niemożliwe, niespójne, nielogiczne lub sprzeczne z doświadczeniem życiowym (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 września 2002 r., sygn. akt II CKN 817/00; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 9 stycznia 2004 r., sygn. akt IV CK 339/02; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 czerwca 2003 r., sygn. akt IV CK 274/02).

Odnosząc powyższe rozważania do niniejszej sprawy stwierdzić należy, że argumentacja skarżącego kwestionującego poprzez zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. stanowisko Sądu a quo o niezachowaniu przez powoda procedury wypowiedzenia umowy kredytowej, ma charakter wyłącznie polemiczny. Skarżący forsuje pogląd, iż wypowiedzenie umowy było poprzedzone wezwaniami pozwanego do zapłaty zadłużenia, z pouczeniem go o możliwości złożenia wniosku o restrukturyzację. Nie zgadzając się z odmiennym stanowiskiem Sądu a quo, skarżący powołuje się na przesłuchanie pozwanego, który jego zdaniem przyznał, iż takie wezwanie do zapłaty otrzymał, powołuje się również na monity ze strony swoich pracowników.

Rzecz jednak w tym, że jednoznacznym dowodem mogącym potwierdzić słuszność twierdzeń powoda byłoby złożenie przezeń kopii wezwania do zapłaty wraz pouczeniem o restrukturyzacji, z daty poprzedzającej wypowiedzenie umowy oraz dowodu nadania tego pisma do pozwanego. Takich dokumentów powód nie złożył, podobnie jak i rzekomych aneksów do umowy kredytowych, w których wedle twierdzeń skarżącego miała nastąpić restrukturyzacja zadłużenia; tymczasem bank jako profesjonalista winien z należytą dbałością prowadzić i zabezpieczać dokumentację każdej umowy kredytowej, a brak takich dokumentów po stronie banku nie może rodzić negatywnych skutków dla kredytobiorcy. Co więcej, przywoływane przez skarżącego przesłuchanie pozwanego – notabene jego wybiórcze fragmenty - nie może zastąpić dowodu z dokumentu, jako że zeznania te nie pozwalają odtworzyć dat otrzymania przez pozwanego wezwań do zapłaty, to jest czy - poprzedzały ono wypowiedzenie umowy, czy też miały miejsce już po wypowiedzeniu; zostało to zresztą dostrzeżone przez Sąd Okręgowy i który odniósł się do tego w swoich rozważaniach poświęconych ocenie dowodu z przesłuchania pozwanego.

W konsekwencji zdaniem Sądu Apelacyjnego, rozumowaniu Sądu Okręgowego nie sposób przypisać uchybienia zasadom logicznego rozumowania i doświadczenia życiowego, co czyni zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. całkowicie chybionym. Podobnie ocenić należy zarzuty naruszenia art. 229 k.p.c. i art. 230 k.p.c., jako że postawa procesowa pozwanego i jego stanowcze zaprzeczenia wypowiedzeniu umowy z uwagi na niezachowanie procedury wymaganej przez art. 75c prawa bankowego żadną miarą nie dawały podstaw do przyjęcia, aby przyznawał fakt wcześniejszego - w stosunku do wypowiedzenia umowy – otrzymania wezwania do zapłaty połączonego z pouczeniem o możliwości złożenia wniosku o restrukturyzację.

Powyższe skutkuje aprobatą dla poglądu Sądu a quo, że wypowiedzenie umowy złożone zostało z naruszeniem wymogów przewidzianych w art. 75c prawa bankowego i tym samym nie wywarło skutków.

Wypowiedzenie umowy o kredyt będące uprawnieniem kształtującym banku, prowadzącym do zakończenia nawiązanego stosunku prawnego, bez dochowania wymaganych warunków, może prowadzić do uznania tej czynności za bezskuteczną. Nie może być zatem czynnością nagłą, zaskakującą dla kredytobiorcy, nawet jeżeli istnieją podstawy do podjęcia jej zgodnie z treścią umowy. Jest ono bardzo dotkliwe dla kredytobiorcy, dlatego skorzystanie z niego powinno nastąpić po wyczerpaniu środków mniej dolegliwych, odpowiednich wezwań (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 16 grudnia 2020 r., sygn. III CSK 196/20, LEX nr 3093473; także wyroki Sądu Najwyższego z dnia 8 września 2016 r., II CSK 750/15, LEX nr 2182659 i z dnia 24 września 2015 r., sygn. akt V CSK 698/14, LEX nr 1805901).

Sad Apelacyjny podkreśla, że w myśl art. 75c ust. 1 prawa bankowego, jeżeli kredytobiorca opóźnia się ze spłatą zobowiązania z tytułu udzielonego kredytu, bank wzywa go do dokonania spłaty, wyznaczając termin nie krótszy niż 14 dni roboczych. Ustęp 2 ww. przepisu stanowi, że w wezwaniu, o którym mowa w ust. 1, bank informuje kredytobiorcę o możliwości złożenia, w terminie 14 dni roboczych od dnia otrzymania wezwania, wniosku o restrukturyzację zadłużenia. Zgodnie z ust. 3 tegoż przepisu, bank powinien, na wniosek kredytobiorcy, umożliwić restrukturyzację zadłużenia poprzez zmianę określonych w umowie warunków lub terminów spłaty kredytu, jeżeli jest uzasadniona dokonaną przez bank oceną sytuacji finansowej i gospodarczej kredytobiorcy.

Sąd Odwoławczy uznał za Sądem Okręgowym, że tryb wynikający z art. 75c ustawy prawo bankowego nie został zachowany przez powoda. Z przedłożonych przez powoda dokumentów nie wynika bowiem, by powód przed wypowiedzeniem umowy kredytowej, wzywał pozwanego - kredytobiorcę do dokonania spłaty w terminie 14 dni roboczych, i by poinformował pozwanego o możliwości złożenia wniosku o restrukturyzację zadłużenia. Powód nie zaoferował przekonujących dowodów na okoliczność, że wystosował do pozwanego wezwania do zapłaty przed wypowiedzeniem pismem z dnia 4 grudnia 2017 r. Tymczasem w pierwszej kolejności powód powinien doręczyć kredytobiorcy wezwanie określone w art. 75c ust. 1-2 oraz odczekać do upływu dodatkowego terminu na spłatę zadłużenia wyznaczonego w wezwaniu (nie krótszego niż 14 dni roboczych). Dopiero po upływie tego terminu bank może złożyć wobec kredytobiorcy oświadczenie woli w sprawie wypowiedzenia umowy kredytowej. W przypadku gdy powyższe przesłanki nie zostały spełnione, czynność prawna banku polegająca na wypowiedzeniu umowy jest nieważna zgodnie z art. 58 § 1 k.c. (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 14 stycznia 2019 r., V ACa 93/18, wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 6 czerwca 2019 r., I ACa 1132/18, LEX nr 2706336).

Wypowiedzenie umowy kredytu przez bank wymaga podjęcia dwóch odrębnych czynności. Pierwszej, polegającej na sporządzeniu wezwania do zapłaty zaległej płatności pod rygorem wypowiedzenia umowy, a w przypadku bezskuteczności wezwania - drugiej polegającej na wypowiedzeniu umowy. Połączenie w jednym piśmie wezwania do wykonania zobowiązania i jednoczesnego oświadczenia o wypowiedzeniu umowy jest nieprawidłowe z uwagi na charakter i skutki ww. oświadczeń woli. Oświadczenie o wypowiedzeniu umowy ma charakter prawno-kształtujący, zaś wezwanie do zapłaty takiego charakteru nie ma. Połączenie w jednym piśmie wypowiedzenia umowy i wskazania, że zapłata zaległości spowoduje ustanie skuteczności prawnej wypowiedzenia w istocie czyni iluzorycznym postępowanie upominawcze, a wypowiedzenie umowy niejednoznacznym. Z samej istoty upomnienia wynika, że stanowi ono wyraz przypomnienia, napomnienia lecz nie ingeruje w istotę stosunku prawnego (wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 4 listopada 2020 r., I ACa 705/19, LEX nr 3101590, wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 3 sierpnia 2020 r., V ACa 772/19, LEX nr 3105342.).

Sąd Odwoławczy podziela jednocześnie stanowisko prezentowane w orzecznictwie, że wykładnia przepisów art. 75 ust. 1 i 2 oraz art. 75c Prawa bankowego wyklucza możliwość łączenia wezwania do zapłaty i pouczenia o możliwości złożenia wniosku o restrukturyzację zadłużenia z oświadczeniem woli w przedmiocie wypowiedzenia umowy, albowiem do jego skutecznego złożenia konieczne jest uprzednie wyczerpanie czynności upominawczych przez bank. Skoro powód nie dochował trybu przewidzianego w art. 75c ustawy prawo bankowe, nie doszło do skutecznego wypowiedzenia umowy kredytu łączącej strony.

Wprawdzie rację przyznać należy poglądowi powoda opartego o wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 listopad 2019 r., sygn. akt II CSK 723/18 zakładającemu, że przepis art. 75c prawa bankowego nie nakłada na bank bezwzględnego obowiązku restrukturyzacji zadłużenia, jednak w przedmiotowej sprawie Sąd Okręgowy nie poczynił założenia, że powód miał obowiązek uwzględnienia wniosku pozwanego o przeprowadzenie restrukturyzacji. Sąd ten jednak trafnie zaakcentował obowiązek powodowego banku o sformułowaniu pouczenia w wezwaniu pozwanego do uregulowania zaległych rat, czego - jak prawidłowo ustalił Sąd pierwszej instancji – powód zaniechał. Skarżący podnosi, że dług pozwanego był wielokrotnie restrukturyzowany i podpisywano aneksy do umowy, a tym samym pozwany miał wiedzę o takiej możliwości, oraz pozwany był wielokrotnie wzywany do uiszczenia zaległości, a więc nie sposób było przyjąć, że wypowiedzenie nastąpiło nagle i niespodziewanie. Jak już jednak wyżej wskazano, na powyższe okoliczności powód nie przedstawił stosownych dowodów.

Ponadto Sąd Apelacyjny zaznacza, że wprawdzie ustawodawca nie przewidział wprost sankcji nieważności wypowiedzenia to zarówno wykładnia systemowa (zamieszczenie art. 75c pod art. 75 dotyczącym wypowiedzenia oraz numeryczne powiązanie obu norm), jak i celowościowa (umożliwienie kredytobiorcy podjęcia działań zapobiegających postawieniu kredytu w stan wymagalności), nakazują przyjęcie, że przepisy art. 75c ustawy z 1997 r. Prawo bankowe mają charakter semiimperatywny (na korzyść kredytobiorcy) (tak Sąd Apelacyjny w Krakowie w wyroku z dnia 8 listopada 2019 r., sygn. akt I ACa 1213/18, LEX nr 2977728; Sąd Apelacyjny w Gdańsku w wyroku z dnia 3 grudnia 2019 r., sygn. akt V ACa 454/19, LEX nr 2797436).

Mając na uwadze powyższe, Sąd Apelacyjny nie miał wątpliwości, że powód nie wykazał, aby jego pismo z dnia 4 grudnia 2017 r. zawierające wypowiedzenie umowy było poprzedzone wezwaniem do dokonania spłaty w terminie co najmniej 14 dni roboczych, Brak takiego wezwania stoi w sprzeczności również z wymogiem przewidzianym w art. 75c ust. 2 prawa bankowego, czyli zawarciem pouczenia o możliwości złożenia wniosku o restrukturyzacje zadłużenia. Powód bowiem takiej informacji nie uzyskał.

Nie sposób przy tym zgodzić się z zarzutem skarżącego o naruszeniu przez Sąd a quo art. 65 k.c, czego skarżący upatruje w zaniechaniu przez Sąd pierwszej instancji wykładni oświadczeń woli zawartych w pismach z dnia 4 grudnia 2017 r., 23 października 2018 r. i w pozwie z dnia 14 grudnia 2018 r. wskazującej zdaniem skarżącego, że skuteczne wypowiedzenie umowy nastąpiło najpóźniej w dacie doręczenia pozwanemu odpisu pozwu. Sąd Okręgowy wypowiedział się w tej kwestii słusznie wykluczając przyjęcie takiej wykładni jaką postuluje skarżący, a to z uwagi na bezwzględnie obowiązujący charakter art. 75 c prawa bankowego.

Również zdaniem Sądu Apelacyjnego, z tego względu wypowiedzenie umowy kredytu nie może być konwalidowane poprzez późniejsze działania, np. poprzez doręczenie kredytobiorcy odpisu pozwu. Sprzeciwiają się temu zarówno charakter prawny wypowiedzenia umowy kredytu, jego skutki, brak spełnienia rygorów wynikających z treści art. 75c prawa bankowego. Stanowisko orzecznictwa jest w tym względzie jednoznaczne (por. wyrok Sądu A;pelacyjnego w G. z dnia 15 kwietnia 2019 r., V ACa 663/118 LEX nr 2698121 wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 28 sierpnia 2019 r., I ACa 466/18, LEX nr 2736586). Nawet gdyby przyjąć, jak chce tego skarżący, że pełnomocnictwo procesowe dla pełnomocnika powoda wnoszącego pozew obejmowało także upoważnienie do czynności materialnoprawnych, w tym do składania oświadczeń woli w imieniu powoda (w tym wypadku – do wypowiedzenia umowy), to wcześniejsze pismo z dnia 4 grudnia 2017 r. (będące w istocie wypowiedzeniem umowy, zgodnie z twierdzeniami zawartymi w pozwie), ani wezwanie z dnia 23 października 2018 r. nie zawierało pouczenia o możliwości złożenia wniosku o restrukturyzację zadłużenia ani o terminie na jego złożenie.

Podobnie całkowicie błędnym jest zarzucanie Sądowi a quo naruszenia art. 5 k.c.

Przede wszystkim, powołanie się na nadużycie prawa podmiotowego jest zawsze środkiem obrony, a nie podstawą do wysuwania żądań pod adresem przeciwnika (tak m.in. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 23 października 2020 r., I CSK 692/18, LEX nr 3068787), a nadto - wprawdzie konstrukcja nadużycia prawa jest dopuszczalna również w stosunkach dotyczących przedsiębiorców, to jednak winna być ograniczona do wyjątkowych sytuacji, co jest uzasadnione specyfiką obrotu gospodarczego, w ramach którego zachodzi konieczność ciągłego i świadomego ponoszenia ryzyka, co profesjonaliści powinni umieć przewidywać (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 października 2018 r., I CSK 629/17, LEX nr 2561035). Mając na uwadze jednolite i stanowcze poglądy orzecznictwa na tle stosowania art.75c prawa bankowego i jego funkcją gwarantującą kredytobiorcom konieczne minimum standardów ochronnych w procedurze wypowiadania umowy kredytowej, a które w niniejszej sprawie nie zostały zachowane, a przynajmniej powód nie zaoferował na to dowodów, podobnie jak na poparcie swoich twierdzeń o rzekomym kilkakrotnym wcześniejszym restrukturyzowaniu zadłużenia, nie sposób zgodzić się z zarzutem skarżącego o naruszeniu art. 5 k.c.

Bezzasadne były również zarzuty naruszenia art. 327 ¹ § 1 pkt 1 i 2 k.p.c., art. 227 k.p.c i art. 308 k.p.c. w zakresie dotyczącym kserokopii pełnomocnictwa udzielonego M. C., która podpisała się pod wypowiedzeniem, co wbrew stanowisku skarżącego - było kwestionowane przez pozwanego już przed Sądem pierwszej instancji (pismo z dnia 8 grudnia 2019 r. k. 200 verte). Sąd Okręgowy podzielając zastrzeżenia pozwanego w tym względzie uzasadniał swoje stanowisko w sposób odpowiadający wymogom art. 327 ¹ § 1 k.p.c. Możliwa jest zatem kontrola instancyjna wyroku w tym zakresie.

Sąd Okręgowy wprawdzie zaznaczył, że przedmiotowe zagadnienie miało dalsze znaczenie w kontekście tezy o bezskutecznym wypowiedzeniu umowy, jednak słusznie podniósł, że powód przedłożył jedynie nieuwierzytelnioną kserokopię pełnomocnictwa udzieloną M. C., która nie może być traktowana jako dokument.

Sąd Apelacyjny podkreśla, że dokumentem w aspekcie przepisów kodeksu postępowania cywilnego o dowodach jest oryginał. Kserokopia - jako odwzorowanie oryginału - może być uznana za odpis dokumentu. Z kolei odpis dokumentu jest dokumentem wskazującym na istnienie dokumentu oryginalnego. Niepoświadczona podpisem strony kserokopia nie jest natomiast dokumentem. Warunkiem zatem uznania kserokopii za dokument jest umieszczone na niej i zaopatrzone podpisem poświadczenie jej zgodności z oryginałem (tak Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 29 kwietnia 2009 r., sygn. akt II CSK 557/08, LEX nr 584200). W niniejszej sprawie powód ani reprezentujący go pełnomocnik nie poświadczył kserokopii pełnomocnictwa za zgodność z oryginałem, tym samym nie mógł on być uznany za wystarczający dowód na prawidłowe umocowanie osoby, która złożyła podpis pod wypowiedzeniem umowy.

W tym stanie rzeczy apelacja podlegała oddaleniu na mocy art. 385 k.p.c, o czym Sąd Apelacyjny orzekł na mocy art. 385 k.p.c.

Nie zasługiwało na uwzględnienie również zażalenie pozwanego dotyczące rozstrzygnięcia o kosztach postępowania. Wprawdzie trafnie skarżący podnosi, że wobec skierowania sprawy do rozpoznania w trybie zwykłym należało zastosować stawki wynagrodzenia pełnomocnika przewidziane dla postępowania zwykłego (§ 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych) a nie stawki przewidziane dla postępowania nakazowego (§ 3 cytowanego rozporządzenia), to jednak ostatecznie zasądzona przez Sąd a quo kwota 14.400 zł uwzględnia właściwą stawkę minimalną - 10.800 zł (§ 2 pkt 7 rozporządzenia) dodatkowo powiększoną do kwoty 14.400 zł, co jest zgodne z § 15 ust. 3 rozporządzenia.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, podwyższenie stawki minimalnej do tej kwoty jest wystarczające dla uwzględnienia nakładu pracy pełnomocnika pozwanego. Zbyt daleko idącym byłoby zastosowanie dwukrotności stawki, skoro proces nie był długotrwały, a szereg zarzutów podniesionych przez pełnomocnika w pismach procesowych nie był analizowany w toku sporu przed Sądem Okręgowym z uwagi skuteczność najdalej idącego zarzutu o bezskuteczności wypowiedzenia umowy.

W tym stanie rzeczy Sąd Apelacyjny oddalił zażalenie na mocy art. 385 k.p.c. w związku art. 397 § 3 k.p.c.

O kosztach postępowania apelacyjnego Sąd orzekł na mocy art. 108 § 1 k.p.c. i art. 98 k.p.c oraz § 2 pkt 7 i § 10 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U.2018.265 t.j. ze zm.). Wobec faktu, że sprawa nie wymagała przeprowadzenia rozprawy apelacyjnej, brak było podstaw do zasądzenia tych kosztów w wysokości dwukrotnej stawki minimalnej (§ 15 ust. 2 rozporządzenia).

SSA Małgorzata Zwierzyńska