Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Gdańsku

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 10 grudnia 2015 r.

Sąd Apelacyjny w Gdańsku – I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący:	SSA Jakub Rusiński
Sędziowie:	SA Dariusz Janiszewski SA Barbara Lewandowska (spr.)
Protokolant:	sekr. sądowy Justyna Pozarowczyk-Wardowska

po rozpoznaniu w dniu 26 listopada 2015 r. w Gdańsku na rozprawie

sprawy z powództwa Parku (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w S.

przeciwko Gminie M. S.

o ustalenie

na skutek apelacji powódki od wyroku uzupełniającego Sądu Okręgowego w Gdańsku z dnia 3 marca 2014 r. sygn. akt XV C 172/13

I/ prostuje niedokładność w oznaczeniu nazwy powodowej spółki w wyroku

Sądu Okręgowego w Gdańsku z dnia 3 października 2013 r. i w wyroku

uzupełniającym tego Sądu z dnia 3 marca 2014 r. poprzez dodanie

każdorazowo, po słowach Parku (...), słowa (...);

II/ oddala apelację;

III/ zasądza od powoda na rzecz pozwanej kwotę 5.400 (pięć tysięcy czterysta)

złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

SSA Barbara Lewandowska SSA Jakub Rusiński SSA Dariusz Janiszewski

I ACa 359/15

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 3 marca 2014 r. Sąd Okręgowy w Gdańsku uzupełnił swój wyrok z dnia 3 października 2013 r. w ten sposób, że oddalił powództwo Parku (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w S. przeciwko pozwanej Gminie M. S. w zakresie żądania ustalenia, że odmowa dokonania zmiany stawki procentowej opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego nieruchomości gruntowej położonej w S., oznaczonej w ewidencji gruntów jako działki nr (...), dla której Sąd Rejonowy w Sopocie prowadzi księgę wieczystą (...), poprzez ustalenie tej stawki począwszy od dnia 1 stycznia 2006 r. w wysokości 1% jest nieuzasadniona (punkt I) oraz oddalił powództwo w zakresie żądania ustalenia, że począwszy od dnia 1 stycznia 2006 r. stawka procentowa opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego wyżej opisanej nieruchomości wynosi 1% oraz że przy uwzględnieniu dotychczasowej wartości tej nieruchomości i stawki 1% opłata roczna wynosi 67.534,34 zł (punkt II).

Sąd Okręgowy ustalił, że powodowa spółka jest użytkownikiem wieczystym należącej do pozwanej Gminy M. S. nieruchomości położonej w S. przy ulicy (...), oznaczonej w ewidencji gruntów jako działki o numerach (...) o łącznej powierzchni 2,2822 ha, objętej księgą wieczystą nr (...) prowadzoną przez Sąd Rejonowy w Sopocie. W zakresie działalności powódki mieszczą się pozaszkolne formy edukacji sportowej oraz zajęć sportowych i rekreacyjnych, działalność sportowa, rozrywkowa i rekreacyjna, działalność związana ze sportem, działalność obiektów służących poprawie kondycji fizycznej, działalność obiektów sportowych oraz pozostała działalność związana ze sportem. Nieruchomość zabudowana została zgodnie z wymogami miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego oraz, stosownie do wydanego decyzją z dnia 13 listopada 2000 r. pozwolenia na budowę, zespołem basenów z częścią gastronomiczną w postaci Aquaparku, chociaż jej pierwotnym przeznaczeniem w chwili oddawania w użytkowanie wieczyste poprzednikowi prawnemu powódki było wybudowanie centrum hotelowo-kongresowego. W zawartej z tym poprzednikiem umowie opłatę roczną z tytułu użytkowania wieczystego ustalono w wysokości 3%, zaliczając ją do kategorii przewidzianej w art.72 ust.3 pkt 5 ustawy o gospodarce nieruchomościami – pozostałych nieruchomości gruntowych.

W dniu 29 listopada 2005 r. powódka skierowała do Prezydenta Miasta S. pismo z wnioskiem o zmianę stawki procentowej opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego powyższej nieruchomości z 3% na 1%, motywując wniosek trwałą zmianą sposobu wykorzystania tej nieruchomości – z działalności pozostałej, objętej stawką 3%, na działalność sportową, objętą stawką wynoszącą 1%. W odpowiedzi na powyższe wystąpienie Wiceprezydent Miasta S. C. J. pismem z dnia 20 grudnia 2005 r. poinformował powódkę, że Prezydent Miasta na naradzie w dniu 19 grudnia 2005 r. „wydał decyzję odmowną” co do jej wniosku, ponieważ wyłącznie prowadzenie działalności sportowej uprawnia użytkownika do żądania zastosowania stawki opłaty rocznej w wysokości 1%, natomiast działalność prowadzona w obiekcie Aquaparku ma charakter rekreacyjny. Pismo nie zawierało żadnego pouczenia co do ewentualnego dalszego trybu postepowania w sprawie ustalenia wysokości stawki opłaty, nie wskazywało również źródła umocowania Wiceprezydenta Miasta do działania „z upoważnienia” Prezydenta Miasta.

Pismem z dnia 4 października 2010 r. powódka ponownie wystąpiła do Prezydenta Miasta S. wskazując, że w dniu 29 listopada 2005 roku złożyła wniosek o zmianę stawki procentowej opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego z 3% na 1% i pismem Wiceprezydenta Miasta S. została poinformowana o braku możliwości takiej zmiany. Powódka podniosła, że powyższe pismo Wiceprezydenta Miasta nie odpowiadało wymogom formalnoprawnym, bowiem nie miało formy decyzji administracyjnej ze wszystkimi jej koniecznymi elementami, w tym nie zawierało pouczenia o prawie odwołania się od takiej decyzji. W związku z powyższym powódka wniosła o wydanie oczekiwanej przez nią decyzji będącej właściwą co do formy odpowiedzią na jej wniosek z dnia 29 listopada 2005 roku.

W odpowiedzi na powyższe wystąpienie, pismem z dnia 15 października 2010 r., Prezydent Miasta S. stwierdził, że wnioskując o zmianę stawki ze względu na rodzaj prowadzonej działalności powódka nie wykazała ani sportowego charakteru wybudowanego kompleksu, ani faktu przeprowadzenia tam jakichkolwiek zawodów lub imprez sportowych, nie wykazała też posiadania dokumentów zezwalających na prowadzenie działalności sportowej. Prezydent Miasta wyraził pogląd, że funkcjonujący w spornej nieruchomości kompleks basenów ma jedynie charakter rekreacyjny, przez co nie ma podstaw do zmiany stawki procentowej opłaty rocznej w sposób wnioskowany przez powódkę i taka odmowa została powódce przekazana na piśmie, zaś powódka nie skorzystała z możliwości skierowania sprawy do samorządowego kolegium odwoławczego.

W przesłanym przez powódkę w dniu 26 listopada 2010 r. wniosku do Samorządowego Kolegium Odwoławczego w G. o ustalenie, że odmowa dokonania zmiany stawki procentowej opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego jest nieuzasadniona, powódka wniosła w pierwszej kolejności o uznanie, że odmowa dokonania wnioskowanej przez nią zmiany stawki od dnia 1 stycznia 2006 r. jest bezskuteczna, a na wypadek nieuwzględnienia tego wniosku – o ustalenie, że odmowa ta jest nieuzasadniona, wskazana stawka procentowa od podanej daty wynosi 1% i począwszy od dnia 1 stycznia 2010 r. wynosi 1%, co przy uwzględnieniu dotychczasowej wartości nieruchomości stanowi kwotę 67.534,34 zł.

Orzeczeniem z dnia 14 listopada 2012 r. Samorządowe Kolegium Odwoławcze w G. oddaliło w całości wniosek powódki, powołując się na naruszenie przez nią ustawowego terminu do skierowania sprawy do Kolegium w części dotyczącej stawki opłaty rocznej od dnia 1 stycznia 2006 r. i brak wyczerpania trybu opisanego w art.81 ust.1 ustawy o gospodarce nieruchomościami przed wniesieniem wniosku do Kolegium w części dotyczącej stawki opłaty rocznej od dnia 1 stycznia 2010 r. Kolegium wskazało nadto, że nawet gdyby pismo powódki z dnia 4 października 2010 r. uznać za wniosek, o jakim mowa w art.81 ust.1 powołanej ustawy, to nowa wysokości opłaty obowiązywałaby od dnia 1 stycznia 2011 r., a nie od dnia 1 stycznia 2010 r.

W sprzeciwie wniesionym od powyższego orzeczenia powódka zażądała przekazania sprawy do rozpoznania przez sąd powszechny i ustalenia, że odmowa dokonania zmiany stawki procentowej opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego od dnia 1 stycznia 2006 r. jest nieuzasadniona, stawka ta wynosi od wskazanej daty 1%, a opłata – 67.534,34 zł przy uwzględnieniu dotychczasowej wartości nieruchomości, a na wypadek nieuwzględnienia tego żądania – o ustalenie, że odmowa dokonania zmiany tej stawki od dnia 1 stycznia 2011 r. jest nieuzasadniona, że wskazana stawka od podanej daty wynosi 1%, a opłata roczna – 67.534,34 zł.

Wyrokiem z dnia 3 października 2013 r. Sąd Okręgowy w Gdańsku ustalił, że odmowa dokonania zmiany stawki procentowej opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego przedmiotowej nieruchomości poprzez ustalenie tej stawki począwszy od dnia 1 stycznia 2011 r. w wysokości 1% jest nieuzasadniona (w punkcie I) oraz że począwszy od dnia 1 stycznia 2011 r. stawka procentowa opłaty rocznej dla wskazanej nieruchomości wynosi 1% i przy uwzględnieniu dotychczasowej wartości tej nieruchomości i stawki 1% opłata roczna wynosi 67.534,34 zł (w punkcie II). Apelacja powódki od powyższego wyroku została odrzucona postanowieniem Sadu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 17 września 2014 r.

Powódka złożyła w terminie ustawowym wniosek o uzupełnienie wyroku Sądu Okręgowego w Gdańsku z dnia 3 października 2013 r. poprzez orzeczenie zgodnie z żądaniem powódki w przedmiocie ustalenia, że odmowa dokonania zmiany stawki procentowej opłaty rocznej za użytkowanie wieczyste przedmiotowej nieruchomości z 3% na 1% począwszy od dnia 1 stycznia 2006 r. jest nieuzasadniona, ustalenia, że począwszy od dnia 1 stycznia 2006 r. stawka ta wynosi 1%, a opłata roczna – przy uwzględnieniu dotychczasowej wartości tej nieruchomości oraz zastosowaniu stawki procentowej wynoszącej 1% – wynosi 67.354,34 zł.

W ocenie Sądu pierwszej instancji w opisanych okolicznościach powództwo w zakresie objętym wnioskiem o uzupełnienie wyroku nie zasługiwało na uwzględnienie. Zdaniem tego Sądu bowiem wnioskowana przez powódkę zmiana stawki procentowej opłaty za użytkowanie wieczyste była uzasadniona jedynie od dnia 1 stycznia 2011 roku, jak to orzeczono w prawomocnym wyroku z dnia 3 października 2013 r., natomiast nie była uzasadniona za okres wcześniejszy, to jest począwszy od dnia 1 stycznia 2006 r. Sąd orzekający zważył bowiem, że powódka nie wyczerpała w tym zakresie trybu postępowania przewidzianego w art.78 - 81 ustawy o gospodarcze nieruchomościami, bowiem po otrzymaniu pisma pozwanej z dnia 20 grudnia 2005 r., informującego o odmowie uwzględnienia jej wniosku o obniżenie stawki procentowej opłaty za użytkowanie wieczyste, nie złożyła ani wniosku o ustalenie niezasadności odmowy, ani nie żądała ustalenia bezskuteczności tej odmowy. W tej sytuacji, zdaniem Sądu pierwszej instancji, brak zgody pozwanej na obniżenie stawki należy uznać za ostateczny, a stawkę wynikającą z umowy – za obowiązującą.

Powódka wskazywała wprawdzie na brak umocowania Wiceprezydenta Miasta S. do działania w imieniu pozwanej i twierdziła, że otrzymane pismo z dnia 20 grudnia 2005 r. nie wywołało skutków prawnych, jednak jednocześnie przyznawała swoją wiedzę o tym, że Prezydent Miasta S. wydał decyzje odmowną w sprawie jej wniosku. Zdaniem Sądu orzekającego w tej sytuacji brak jest podstaw do przyjęcia, że nieudzielenie odpowiedzi na wniosek powódki z dnia 29 listopada 2005 r. przez Prezydenta Miasta S., szczególnie przez tak długi czas, należałoby traktować jako zgodę na zmianę stawki procentowej opłaty rocznej. W ocenie Sądu pierwszej instancji nie można przy tym ponownego wniosku powódki co do tej kwestii, złożonego pismem z dnia 4 października 2010 r., uznać za prośbę o udzielenie odpowiedzi na jej wniosek sprzed blisko 5 lat. Sąd zważył, że powódka przez ten okres prawdopodobnie uiszczała opłatę roczną według stawki 3%, a gdyby istotnie oczekiwała na rozpoznania jej wniosku z 2005 roku, to zapewne interweniowałaby wcześniej o rozpoznanie sprawy w rozsądnym terminie, za jaki trudno uznać okres 5 lat.

Zdaniem Sądu orzekającego pismo powódki z dnia 4 października 2010 r. o zmianę wysokości stawki stanowi w istocie aktualny w dacie jego złożenia wniosek o obniżenie stawki procentowej opłaty rocznej, a wobec ponownej odmowy pozwanej powódka tym razem wyczerpała ustawowy tryb postępowania i skierowała stosowne odwołanie do Samorządowego Kolegium Odwoławczego w G., zaś po jego negatywnej decyzji – w terminie ustawowym, wynikającym z art.78 ust.2 ustawy o gospodarce nieruchomościami, wniosła sprzeciw do właściwego Sądu. W ocenie Sądu meriti powództwo dotyczące ustalenia obniżonej stawki już za okres od dnia 1 stycznia 2006 r. było w tych warunkach nieuzasadnione, a skierowany do Kolegium wniosek z dnia 26 listopada 2010 r. ze swej istoty mógł dotyczyć jedynie opłat należnych od roku 2011, a nie opłata za lata wcześniejsze.

Mając to na uwadze, ze względu na brak w wyroku z dnia 3 października 2013 r. uwzględniającym powództwo w powyższej części orzeczenia o oddaleniu tego powództwa co do okresu od dnia 1 stycznia 2006 r., za usprawiedliwione uznał Sąd pierwszej instancji uzupełnienie powyższego wyroku o rozstrzygnięcie w tej części oddalające powództwo na podstawie art.351 § 1 k.p.c.

Od powyższego wyroku uzupełniającego powódka wniosła apelację, zarzucając naruszenie prawa procesowego i materialnego, a mianowicie:

1)  art.233 § 1 k.p.c. w zw. z art.65 k.c. i art.78 § 1 k.c. oraz art.73 ust.2 u.g.n. w zw. z art.81 ust.1 u.g.n. i art.78 ust.1 u.g.n. (w brzmieniu sprzed wejścia w życie ustawy z dnia 23 lipca 2011 r. o zmianie ustawy o gospodarce nieruchomościami oraz niektórych innych ustaw) poprzez przyjęcie, że pismo Wiceprezydenta Miasta S. C. J. z dnia 20 grudnia 2005 r. mogło być uznane za skuteczną odmowę żądania aktualizacji stawki zgłoszonego w piśmie powódki z dnia 29 listopada 2005 r. i spowodowało rozpoczęcie biegu 30-dniowego terminu do złożenia wniosku do Samorządowego Kolegium Odwoławczego,

2)  art.233 § 1 k.p.c. w zw. z art.65 k.c. oraz art.73 ust.2 u.g.n. w zw. z art.81 ust.1 u.g.n. i art.78 ust.1 u.g.n. (w brzmieniu sprzed wejścia w życie ustawy z dnia 23 lipca 2011 r. o zmianie ustawy o gospodarce nieruchomościami oraz niektórych innych ustaw) poprzez uznanie, że pismo powódki z dnia 4 października 2010 r. – wbrew jego literalnej treści – nie było żądaniem doręczenia rozpatrzenia wniosku powódki z dni 29 listopada 2005 r. w formie wynikającej z przywołanych przepisów,

3)  art.72 ust.3 pkt 4 u.g.n. w zw. z art.81 ust.1 i 2 u.g.n., art.73 ust.2 u.g.n. poprzez ich niewłaściwe zastosowanie polegające na przyjęciu, że od dnia 1 stycznia 2006 r. powódka powinna uiszczać stawkę roczną w wysokości ustalonej w oparciu o nieadekwatną stawkę 3% zamiast we właściwej wysokości ustalanej w oparciu o stawkę 1% odpowiadającą rzeczywistemu celowi, na jaki przeznaczona była nieruchomość,

4)  art.38 k.c. oraz art.46 ust.1 ustawy z dnia 3 marca 1990 r. o samorządzie gminnym poprzez ich błędną wykładnię polegającą na przyjęciu, że Zastępca Prezydenta Miasta S. może składać ważne i skuteczne oświadczenia woli w postaci odmowy zmiany stawki procentowej opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego w imieniu Gminy M. S. bez pełnomocnictwa udzielonego przez Prezydenta Miasta S.,

5)  art.104 k.c. w zw. z art.81 u.g.n. poprzez ich błędną wykładnię polegającą na uznaniu, że jednostronna czynność prawna w postaci złożenia oświadczenia o odmowie zmiany stawki procentowej opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego, dokonana przez osobę trzecią bez umocowania osoby sprawującej funkcję organu podmiotu będącego właścicielem nieruchomości obciążonej użytkowaniem wieczystym nie jest nieważna.

Wskazując na powyższe zarzuty powódka wnosiła o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uwzględnienie powództwa o ustalenie, obejmującego okres od dnia 1 stycznia 2006 roku oraz o zasądzenie od pozwanej na rzecz powódki kosztów postępowania apelacyjnego, ewentualnie – o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji, wraz z pozostawieniem temu Sądowi rozstrzygnięcia o kosztach postępowania apelacyjnego.

Pozwana w odpowiedzi na apelację domagała się jej oddalenia i zasądzenia na jej rzecz od powódki kosztów postępowania apelacyjnego, przedstawiając dodatkowo upoważnienie z dnia 13 listopada 2002 r. dla Wiceprezydenta Miasta S. C. J., podpisane przez Prezydenta Miasta S., do wydawania decyzji administracyjnych i podpisywania pism w sprawach prowadzonych przez, między innymi, Wydział Gospodarki Nieruchomościami (v.K.232) oraz Zarządzenie Nr (...) Prezydenta Miasta S. z dnia 13 listopada 2002 r. w sprawie powołania zastępców Prezydenta – Wiceprezydentów Miasta S., w tym C. J. (v.K.233).

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja powódki nie zasługuje na uwzględnienie. Sąd Apelacyjny w pierwszym rzędzie podzielił ustalenia faktyczne Sądu pierwszej instancji, czyniąc je oparciem faktycznym także dla własnego rozstrzygnięcia.

Prawomocnym wyrokiem z dnia 3 października 2013 r. Sąd Okręgowy ustalił, że odmowa zmiany stawki procentowej opłaty rocznej za użytkowanie wieczyste nieruchomości wykorzystywanej przez powódkę jako Aquapark z 3% na 1% począwszy od dnia 1 styczni 2011 roku była nieuzasadniona i że stawką prawidłową, adekwatną do aktualnego sposobu korzystania z tej nieruchomości od tej daty powinna być stawka wynosząca 1%. Sąd ten podzielił bowiem stanowisko powódki co do charakteru działalności prowadzonej na przedmiotowej nieruchomości oraz uznał, że powódka wyczerpała w tym zakresie w sposób należyty wymogi postępowania w sprawie zmiany wysokości stawki, określone w ustawie z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (tekst jedn.: Dz.U. z 2015 r., poz.782 ze zm. – dalej: u.g.n.).

Sąd Apelacyjny w pełni zaaprobował natomiast stanowisko Sądu orzekającego wynikające z zaskarżonego wyroku uzupełniającego co do tego, że nie ma podstaw do analogicznego rozstrzygnięcia dotyczącego okresu wcześniejszego, a mianowicie począwszy od dnia 1 stycznia 2006 r. Brak tych podstaw wynika z przyczyn wskazanych przez Sąd pierwszej instancji w pisemnych motywach zaskarżonego wyroku, to jest z uwagi na niezachowanie przez powódkę procedury przewidzianej w u.g.n.

Powódka konsekwentnie nie zgadza się z powyższą tezą, podnosząc, że przez pięć kolejnych lat od złożenia wniosku o zmianę stawki procentowej nie uzyskała odpowiedzi ze strony pozwanej na ten wniosek, a tym samym nie miała podstaw do podejmowania dalszych kroków w kierunku zaskarżenia decyzji Prezydenta Miasta, bowiem termin ten nie rozpoczął dla niej biegu. Pozwana natomiast konsekwentnie twierdziła, że wymogi odpowiedzi odmownej, uruchamiającej ewentualną procedurę odwoławczą uregulowaną w u.g.n., spełniało skierowane do powódki pismo Wiceprezydenta Miasta S. z dnia 20 grudnia 2005 r., które jednak nie wywołało żadnej reakcji ze strony skarżącej.

Na obecnym etapie spór pomiędzy stronami ograniczył się zatem przede wszystkim do rozstrzygnięcia, czy pismo Wiceprezydenta Miasta S. C. J. z dnia 20 grudnia 2005 r. miało moc prawidłowo wyrażonego stanowiska odmownego pozwanej wobec wniosku powódki z dnia 29 listopada 2005 r. o zmianę stawki procentowej opłaty za użytkowanie wieczyste z 3% na 1% poczynając od dnia 1 stycznia 2006 r. Powódka twierdziła bowiem, że w celu wyrażenia takiego stanowiska przez pozwaną konieczne było wydanie decyzji administracyjnej, co bezspornie nie nastąpiło. Zarzuciła przy tym, że pismo z dnia 20 grudnia 2005 r. podpisane przez C. J. nie mogło być przez nią uznane za wyrażenie woli pozwanej Gminy, bowiem rzeczywisty i ważny akt woli wymagałby podpisu Prezydenta Miasta S., natomiast osoba, która podpisała pismo z dnia 20 grudnia 2005 r., nie była do tego upoważniona. Według pozwanej z kolei, odmowa obniżenia stawki procentowej w sposób wnioskowany przez powódkę nie musiała przybierać formy decyzji administracyjnej, zaś podpisujący wspomniane pismo z dnia 20 grudnia 2005 r. Wiceprezydent Miasta C. J. był właściwie umocowany do takiego działania w imieniu pozwanej Gminy.

Pismem z dnia 1 grudnia 2015 r. w postępowaniu apelacyjnym pozwana przedłożyła oświadczenie Prezydenta Miasta S., potwierdzające czynność dokonaną pismem z dnia 20 grudnia 2005 r. przez Wiceprezydenta Miasta S., będącym odpowiedzią na wniosek powódki z dnia 29 listopada 2005 r. o obniżenie stawki procentowej (v.pismo powódki – K.259). Pismo powyższe nie mogło jednak odnieść żadnego skutku prawnego, ponieważ z uwagi na jednostronny charakter oświadczenia z dnia 20 grudnia 2005 r. podpisanego przez Wiceprezydenta Miasta, w świetle art.104 k.c., jego potwierdzenie nie byłoby możliwe (v.wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23 stycznia 2014 r., II CSK 190/13 – LEX 1459158).

Należy w tym miejscu podnieść, że podstawę przeprowadzenia procedury zmiany stawki procentowej opłaty rocznej – zarówno w dacie składania przez powódkę wniosku z dnia 29 listopada 2005 r., jak i obecnie – stanowi przepis art.73 ust.2 u.g.n., który wskazuje, że jeżeli po oddaniu nieruchomości gruntowej w użytkowanie wieczyste nastąpi trwała zmiana sposobu korzystania z nieruchomości, powodująca zmianę celu, na który nieruchomość została oddana, stawkę procentową opłaty rocznej zmienia się stosownie do tego celu. Przy dokonywaniu zmiany stawki procentowej stosuje się tryb postępowania określony w art.78-81 u.g.n. W stanie prawnym obowiązującym w listopadzie 2005 r. przepis art.81 u.g.n. uprawniał wprawdzie użytkownika wieczystego do złożenia wniosku o aktualizację opłaty rocznej w przypadku zmiany wartości nieruchomości, gdy właściwy organ nie podjął decyzji aktualizacyjnej, jednak z przepisów u.g.n. nie wynikała wprost możliwość wystąpienia przez użytkownika wieczystego z wnioskiem o zmianę stawki procentowej. W wyroku z dnia 6 grudnia 2007 r. (IV CSK 326/07 – LEX 485878) Sąd Najwyższy stwierdził, że przy zmianie celu użytkowania nieruchomości uprawnienie do wystąpienia z wnioskiem o zmianę stawki procentowej służy każdej ze stron, zatem również użytkownikowi wieczystemu, z tym, że obligatoryjne jest uprzednie wyczerpanie trybu postępowania przewidzianego w art.78 – 81 u.g.n.

W stanie prawnym obowiązującym w listopadzie roku 2005, w myśl przepisu art.78 ust.1 u.g.n., wypowiedź organu właściwego do rozpoznania wniosku o zmianę wysokości opłaty rocznej powinna mieć formę wypowiedzenia opłaty dotychczasowej, a według art.78 ust.1 zdanie 4 u.g.n. do doręczenia takiego wypowiedzenia należało stosować przepisy k.p.a. Trzeba jednakże zauważyć, że o ile powołany przepis jednoznacznie przewidywał stosowanie przepisów k.p.a. do doręczenia wypowiedzenia dotychczasowej opłaty rocznej, o tyle żaden z przepisów u.g.n. nie wymagał formy decyzji administracyjnej oraz stosowania przepisów k.p.a. do procedury zmiany stawki procentowej opłaty rocznej. W orzecznictwie samorządowych kolegiów odwoławczych w tamtym czasie przyjmowany był pogląd, że z uwagi na cywilnoprawny charakter prawa użytkowania wieczystego, z wyjątkiem przypadków wyraźnie prawem przewidzianych, ustanawianie użytkowania wieczystego i kształtowanie elementów treści stosunku prawnego użytkowania wieczystego następuje wyłącznie w drodze cywilnoprawnych oświadczeń woli oraz poprzez czynności cywilnoprawne użytkownika wieczystego i właściciela nieruchomości. Z tego względu, w odniesieniu do zmiany stawki procentowej, w razie złożenia przez użytkownika wieczystego wniosku w tym przedmiocie, wystarczające było przesłanie wnioskodawcy odpowiedzi w formie zwykłego pisma, stanowiącego oświadczenie woli właściwego organu, a w razie treści odmownej takiego pisma zainteresowany miał otwartą drogę do rozpoczęcia postepowania przewidzianego w art.78-80 u.g.n. (v.decyzja SKO we W. z dnia 24 maja 2001 r. – LEX 51421).

Dopiero od dnia 9 października 2011 r. obowiązuje nowelizacja u.g.n., w ramach której zmieniony został przepis art.81 u.g.n. w ten sposób, że jeśli organ nie rozpatrzy żądania użytkownika wieczystego dotyczącego zmiany wysokości opłaty rocznej (lub, odpowiednio, stawki procentowej opłaty rocznej) w terminie 30 dni, to użytkownik wieczysty może w ciągu 90 dni od doręczenia jego żądania organowi skierować sprawę do samorządowego kolegium odwoławczego, przy czym tryb określony w art.77-80 stosuje się odpowiednio. Jak z powyższego wynika, wątpliwość, która stała się przedmiotem sporu w niniejszym procesie, została usunięta przez ustawodawcę w październiku 2011 roku i odtąd użytkownik wieczysty, któremu właściwy organ nie udzielił we właściwym czasie odpowiedzi na wniosek o zmianę stawki procentowej lub wysokości opłaty rocznej, ma możliwość skierowania sprawy w zakreślonym terminie do właściwego kolegium.

Z przedstawionych względów Sąd Apelacyjny uznał, że w odniesieniu do wniosku powódki złożonego w ówczesnym stanie prawnym (w listopadzie 2005 roku), niebędącego wnioskiem o zmianę wysokości opłaty rocznej, lecz wnioskiem o obniżenie stawki procentowej, według jakiej opłata ta miała być obliczana, na pozwanej nie ciążył obowiązek wyrażenia swojego stanowiska co do tego wniosku w formie decyzji administracyjnej, ponieważ obowiązek taki nie wynikał z żadnego przepisu prawa (u.g.n.).

W ocenie Sądu Apelacyjnego pismo stanowiące odpowiedź na wniosek powódki z dnia 29 listopada 2005 r. o obniżenie stawki procentowej, zawarta w piśmie z dnia 20 grudnia 2005 r. podpisanym przez Wiceprezydenta Miasta S. C. J., stanowiła ważne i skutecznie wyrażone oświadczenie woli pozwanej Gminy. Odwołać się w tym miejscu należy do przepisów ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (tekst jedn.: Dz.U. z 2015 r., poz.1515). Art.26 ust.1 tej ustawy stanowi, że organem wykonawczym gminy jest wójt, natomiast w miastach powyżej 100.000 mieszkańców organem tym jest prezydent miasta (art.26 ust.4 ustawy). Zgodnie z art.31 ustawy o samorządzie gminnym wójt gminy (w niniejszej sprawie – Prezydent miasta S.) kieruje sprawami gminy i reprezentuje ją na zewnątrz. Z art.33 ust.4 ustawy o samorządzie gminnym wynika zaś, że wójt (tu – Prezydent Miasta S.) może powierzyć prowadzenie określonych spraw w swoim imieniu zastępcy wójta lub sekretarzowi gminy (odpowiednio – Wiceprezydentowi Miasta S.). Natomiast zgodnie z art.46 w związku z art.26 ust.4 ustawy o samorządzie gminnym oświadczenia woli w imieniu gminy w zakresie zarządu mieniem składa jednoosobowo Prezydent Miasta albo działający na podstawie jego upoważnienia Wiceprezydent Miasta samodzielnie albo wraz z inną uprawnioną przez Prezydenta Miasta osobą.

Do powyższych przepisów ustawy o samorządzie gminnym nawiązują uregulowania u.g.n. Zgodnie z art.11 u.g.n. (w brzmieniu obowiązującym w listopadzie 2005 r.) organem reprezentującym jednostkę samorządu terytorialnego są jej organy wykonawcze, czyli w omawianym przypadku - Prezydent Miasta S.. Wprawdzie, jak wskazano wyżej, konwalidacja oświadczenia Wiceprezydenta Miasta S. zawartego w jego piśmie z dnia 20 grudnia 2005 r. była niemożliwa, jednak w ocenie Sądu Apelacyjnego nie była ona potrzeba. Pozwana przedstawiła bowiem w przedmiotowej sprawie upoważnienie z dnia 13 listopada 2002 r., udzielone Wiceprezydentowi Miasta S. C. J. przez Prezydenta Miasta S. na podstawie art.39 ust.2 ustawy o samorządzie gminnym, do wydawania decyzji administracyjnych i podpisywania pism w sprawach prowadzonych przez, między innymi, Wydział Gospodarki Nieruchomościami (v. upoważnienie – K.232) oraz Zarządzenie Nr (...) Prezydenta Miasta S. z dnia 13 listopada 2002 r. w sprawie powołania zastępców Prezydenta – Wiceprezydentów Miasta S., na mocy którego nastąpiło powołanie C. J. do pełnienia tej funkcji (v. zarządzenie – K.233). Z powołanych dokumentów wynika, że C. J., jako wówczas Wiceprezydent Miasta S., mógł ze skutkiem prawnym skierować do pozwanej sporne pismo z dnia 20 grudnia 2005 r. stanowiące odpowiedź pozwanej na wniosek powódki o obniżenie stawki procentowej opłaty rocznej. Doręczenie powódce tego pisma otwierało jej drogę do wszczęcia procedury przewidzianej w art.78-81 u.g.n., której skarżąca jednak nie podjęła.

Sąd Apelacyjny miał na uwadze, że przedstawienie powyższych dwóch istotnych dowodów nastąpiło na etapie postępowania odwoławczego. Jednak zauważyć należy, że niezależnie od krytycznej oceny przedłożenia przez stronę pozwaną dowodów dopiero w instancji odwoławczej, w świetle art.381 k.p.c. sąd drugiej instancji może pominąć nowe fakty i dowody, jeżeli strona mogła je powołać w postępowaniu przed sądem pierwszej instancji, chyba że potrzeba powołania się na nie wynikła później. Z przytoczonego przepisu wynika, że pominięcie nowych dowodów jest możliwością, lecz nie obowiązkiem Sądu drugiej instancji. Sąd Apelacyjny przyjął zatem powyższe dokumenty w poczet materiału dowodowego sprawy uznając, że rozstrzygnięcie apelacji bez ich uwzględnienia, z uwagi na treść tych dokumentów, nie byłoby właściwe, skoro stanowią one – w świetle powołanych wyżej przepisów ustawy o samorządzie gminnym – jednoznaczne potwierdzenie, że działanie Wiceprezydenta Miasta S. polegające na podpisaniu przesłanej powódce odpowiedzi Gminy M. S. z dnia 20 grudnia 2005 r. odmawiającej obniżenia stawki procentowej – miało należyte umocowanie faktyczne i prawne.

Dodać trzeba, że przedstawiane przez powódkę wątpliwości co do istnienia takiego umocowania pojawiły się na gruncie niniejszego sporu cywilnego, bowiem wcześniej powódka zarzucała pozwanej niewydanie w reakcji na jej wniosek decyzji administracyjnej, a jedynie przesłanie jej zwykłego pisma. Jeśli powódka powzięłaby wątpliwości co do prawidłowości reprezentacji pozwanej bezpośrednio po doręczeniu jej wskazanego pisma, mogła niezwłocznie je wyjaśnić, żądając wykazania umocowania osoby, która pismo to podpisała bądź też wyjaśnienia, jak ma traktować skierowaną do niej odpowiedź na wniosek o obniżenie stawek procentowych. Brak jakiejkolwiek reakcji powódki na doręczone jej pismo pozwanej z dnia 20 grudnia 2005 r. przez okres kolejnych 5 lat potwierdza zasadność oceny, że nie wyczerpała ona obligatoryjnej procedury przewidzianej w art.78-81 u.g.n. w zakresie spornego wniosku.

Reasumując, zasadnie Sąd pierwszej instancji przyjął, że pismo pozwanej z dnia 20 grudnia 2005 roku podpisane przez Wiceprezydenta Miasta S. i skierowane do powódki, zawierające odpowiedź odmowną Gminy w stosunku do wniosku powódki o obniżenie stawki procentowej opłaty rocznej, otwierało powódce drogę do wdrożenia procedury z art.78 – 81 u.g.n., bez której uzyskanie zmiany stanowiska właściwego organu w sądowym postępowaniu cywilnym nie było możliwe. Niewyczerpanie przez powódkę tej procedury prawidłowo wziął pod uwagę Sąd orzekający, oddalając powództwo w zakresie objętym zaskarżonym wyrokiem uzupełniającym. Tym samym za bezzasadne uznać należy zawarte w apelacji zarzuty naruszenia przez Sąd pierwszej instancji wskazanych tam przepisów prawa materialnego i procesowego.

Mając powyższe na uwadze Sąd Apelacyjny nie znalazł podstaw do uwzględnienia apelacji, oddalając ją w oparciu o art.385 k.p.c. (w punkcie II sentencji). Wobec wyniku sporu w postępowaniu apelacyjnym Sąd drugiej instancji zasądził od powódki na rzecz pozwanej koszty zastępstwa procesowego za postępowanie odwoławcze, w kwocie 5.400 zł, określonej zgodnie z ustaloną wartością przedmiotu zaskarżenia (v. postanowienie SA – K.242) na podstawie § 6 pkt 7 w związku z § 12 ust.1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (tekst jedn.: Dz.U. z 2013 r., poz.490), na podstawie art.108 § 1 k.p.c. w związku z art.98 § 1 i 3 k.p.c. (w punkcie III sentencji).

Jednocześnie, z uwagi na oczywistą niedokładność w oznaczeniu strony powodowej poprzez pominięcie w jej nazwie słowa (...), na zasadzie art.350 § 1 i 3 k.p.c. Sąd Apelacyjny sprostował zaskarżony wyrok z urzędu w tym zakresie (w punkcie I sentencji).

SSA Dariusz Janiszewski SSA Jakub Rusiński SSA Barbara Lewandowska