Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Gdańsku

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 7 listopada 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Gdańsku – Wydział I Cywilny

w składzie:

Przewodniczący:	SSA Arina Perkowska (spr.)
Sędziowie:	SA Zbigniew Merchel SA Małgorzata Idasiak-Grodzińska
Protokolant:	sekr. sąd. Małgorzata Muszyńska

po rozpoznaniu w dniu 30 października 2013 r. w Gdańsku na rozprawie

sprawy z powództwa A. P. (1)

przeciwko (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w S.

o zapłatę

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Okręgowego w Gdańsku

z dnia 17 stycznia 2013 r. sygn. akt IX GC 323/11

I.  zmienia zaskarżony wyrok:

a.  w punkcie II (drugim) w ten sposób, że zasądza od pozwanej (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w S. na rzecz powoda A. P. (1) kwotę 96.848,77 (dziewięćdziesiąt sześć tysięcy osiemset czterdzieści osiem, 77/100) złotych z ustawowymi odsetkami:

-

od kwoty 18.450 złotych od dnia 1 maja 2011 r. do dnia zapłaty;

-

od kwoty 28.243,21 złotych od dnia 31 maja 2011 r. do dnia zapłaty;

-

od kwoty 50.155,56 złotych od dnia 31 maja 2011r. do dnia zapłaty;

oddalając powództwo w pozostałym zakresie;

b.  w punkcie III (trzecim) w ten sposób, że zasądza od pozwanej na rzecz powoda kwotę 6.152,52 (sześć tysięcy sto pięćdziesiąt dwa, 52/100) złote tytułem zwrotu kosztów procesu;

II.  oddala apelację w pozostałym zakresie;

III.  zasądza od pozwanej na rzecz powoda kwotę 5.787,56 (pięć tysięcy siedemset osiemdziesiąt siedem, 56/100) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

Na oryginale właściwe podpisy.

I ACa 371/13

UZASADNIENIE

Powód A. P. (1) wnosił o zasądzenie na jego rzecz od pozwanej (...) Spółki z o.o. w S. kwoty 147.113,93 zł z ustawowymi odsetkami od kwot i dat wyspecyfikowanych w pozwie, objętych fakturami jakie wystawił w związku z wykonaniem prac objętych umową stron z dnia 28 lipca 2010r. na roboty elektryczne oraz w związku z pracami dodatkowymi zleconymi w trakcie budowy.

Pozwana (...) spółka z o.o. w S. w odpowiedzi na pozew wniosła o oddalenie powództwa zarzucając, że za wszelkie prace wykonane przez powoda na podstawie umowy, zgłoszone do odbioru i odebrane przez pozwaną, do których powód załączył wymagane umową dokumenty zostało mu wypłacone wynagrodzenie. Nadto zaprzeczyła, by zlecała powodowi wykonanie innych prac oraz naprowadzała, iż powód nie wykonał umowy w całości.

Na rozprawie w dniu 20 grudnia 2011r. pozwana uznała powództwo co do kwoty 1430 zł netto za prace związane z wymianą kabla zasilającego plac budowy.

Wyrokiem z dnia 17 stycznia 2013r. Sąd Okręgowy w Gdańsku zasądził od pozwanej na rzecz powoda kwotę 1.758,20 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 22 kwietnia 2011r., oddalił powództwo w pozostałej części oraz zasądził od powoda na rzecz pozwanej kwotę 3.617 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego i nadał rygor natychmiastowej wykonalności wyrokowi w części zasądzającej w zakresie kwoty 1.430 zł uznanej przez pozwaną.

Rozstrzygnięcie to oparł Sąd Okręgowy na następujących ustaleniach faktycznych i rozważaniach:

W dniu 28 lipca 2010 r. powód A. P. (1), jako wykonawca zawarł z pozwaną (...) spółką z o. o. w S., jako zamawiającym umowę nr (...) w przedmiocie wykonania robót budowlanych polegających na kompleksowym wykonaniu sieci energetycznych zewnętrznych, oświetlenia terenu oraz instalacji elektrycznych wewnętrznych wraz z przyłączami do budynków, znajdujących się na terenie osiedla domków jednorodzinnych D. O. przy ul. (...) w Ł.. Zakres robót i technologię ich wykonania określała dokumentacja projektowa stanowiąca załącznik nr 1 do umowy oraz Specyfikacja Techniczna Wykonania i Odbioru Robót Budowlanych, określona w załączniku nr 2. Ryczałtowa wartość wynagrodzenia za kompleksowe wykonanie inwestycji została określona na kwotę 491.450 zł netto.

W przypadku niewykonania przez powoda, części robót, przewidzianych umową, nie przysługiwało mu wynagrodzenie. Strony zobowiązały się w umowie rozliczyć roboty niewykonane w oparciu o ceny jednostkowe zawarte w harmonogramie umowy, stanowiącym załącznik do niej. Zgodnie z § 4 umowy stron podstawę do wystawienia faktury przez powoda, stanowił Protokół Zaawansowania (...) zgodny ze wzorem określonym w zał. nr 7, który miał być podpisany przez Kierownika Budowy i zaakceptowany przez Prezesa pozwanej spółki oraz potwierdzony przez Kierownika Budowy obmiar powykonawczy robót, wykonanych w danym okresie rozliczeniowym. Protokoły zaawansowania poszczególnych elementów robót miały być sporządzane wyłącznie na odpowiednich drukach i przedstawiać narastająco wartości wykonanych robót. Faktury za wykonane roboty wystawiane miały być przez powoda raz na miesiąc według procentowego zaawansowania robót, natomiast płatność winna nastąpić przelewem bankowym w ciągu 30 dni licząc od daty złożenia faktury u pozwanej wraz z podpisanymi, zaakceptowanymi przez zamawiającego Protokołem Zaawansowania robót i niezbędnymi certyfikatami, deklaracjami zgodności, atestami i obmiarami robót. Jednocześnie zgodnie z § 8 ust. 1 umowy pozwana jako zamawiający miała odbierać poszczególne etapy robót w terminie nie dłuższym niż 3 dni od momentu pisemnego zgłoszenia przez Wykonawcę gotowości robót do odbioru.

Sąd I instancji ustalił następnie, że zgodnie z § 6 pkt. 21 umowy do obowiązków powoda jako wykonawcy należało zabezpieczenie i ochrona przed uszkodzeniem, zniszczeniem wykonanych prac do czasu ich odbioru przez pozwaną oraz bieżące aktualizowanie harmonogramu robót. Zgodnie zaś z § 6 pkt. 24 umowy, na powodzie spoczywał obowiązek zabezpieczenia swoich robót do czasu ich odbioru końcowego przez Zamawiającego. Termin zakończenia robót budowlanych został określony w umowie stron na dzień 13 kwietnia 2011 r.

W przypadku wystąpienia konieczności wykonania robót dodatkowych lub zmian w stosunku do przyjętych rozwiązań w dokumentacji, wykonanie ich mogło nastąpić za dodatkową zapłatą tylko wówczas gdy przed przystąpieniem do ich realizacji wykonawca (powód) uzyskał na nie pisemną zgodę pozwanej jako zamawiającego. Wynagrodzenie za wykonane prace dodatkowe miało zostać ustalone w oparciu o podpisany do umowy aneks.

W zakres prac wykonanych przez powoda lub jego podwykonawców wchodziło wykonanie instalacji oświetlenia osiedla, instalacji teletechnicznej i zasilania budynków. Do marca 2011 r. wszelkie prace wykonane przez powoda, a wynikające z umowy zostały protokolarnie odebrane przez Kierownika Budowy - M. K. (1), a następnie ustnie zatwierdzone przez prezesa zarządu pozwanej spółki (...). Wynagrodzenie za prace wykonane przez powoda w 2010 r., w tym objęte m.in. fakturą VAT nr (...) z dnia 31 października 2010 r. oraz fakturą VAT nr (...) z dnia 31 marca 2011 r. zostało zapłacone przez pozwaną spółkę.

Ustali Sąd Okręgowy, że od grudnia 2010 r. do lutego 2011 r. na terenie osiedla domków jednorodzinnych D. O. przy ul. (...) w Ł. nie były wykonywane przez powoda żadne prace budowlane. W tym okresie powód wykonywał prace budowlane w K.. W dniu 8 lutego 2011 r., po powrocie na plac budowy, powód zgłosił Kierownikowi Budowy – M. K. (1) okoliczność dewastacji i dokonania kradzieży kabla zasilającego wszystkie budynki.

W dniu 9 marca 2011 r. M. K. (1) zlecił powodowi wykonanie dodatkowych prac związanych z uszkodzoną linią kablową po kradzieży i dewastacji, w tym wymianę kabla zasilającego plac budowy. Prace związane z instalacją okablowania RTV, domofonową, telefoniczną i elektryczną wykonywane były przez powoda oraz jego podwykonawców w marcu oraz kwietniu 2011 r. M. K. (1) nie był umocowany do zlecenia prac dodatkowych w imieniu pozwanej spółki. Powód nie uzyskał potwierdzenia zlecenia od prezesa pozwanej spółki.

Sąd Okręgowy ustalił, iż powód wystawił następujące faktury na rzecz pozwanej spółki:

-

fakturę VAT nr (...) z dnia 30.03.2011r. na kwotę 18.450 zł brutto, w związku z koniecznością dokonania ponownego montażu instalacji zewnętrznej, zgodnie z protokołem z dnia 30 marca 2011r. Wykonanie tych prac zostało potwierdzone przez M. K. (1)

-

fakturę VAT nr (...) z dnia 14.04.2011r. na kwotę łączną 2.214 zł brutto obejmującą wymianę kabla zasilającego plac budowy D. O. przy ul. (...) w Ł., wycenioną na kwotę 1.430 zł netto i wykonanie dwóch muf kablowych na kablu zasilającym dział sprzedaży, przepięcia kabla na nowe zaciski prądowe – nowa puszka, zaciski wycenione na kwotę 370zł netto. Prace wskazane w tej fakturze nie zostały protokolarnie odebrane przez pozwaną spółkę

-

fakturę VAT nr (...) z dnia 30.04.2011r. na kwotę łączną 34.728,39 zł brutto, w związku z montażem instalacji zewnętrznej, zgodnie z protokołem z dnia 13 kwietnia 2011 r.

-

trzy faktury VAT z 30.04.2011r.: nr 10-2011 na kwotę łączną 50.155,56 zł brutto, w związku z montażem instalacji wewnętrznej wraz z zabudową; nr 11-2011 na łączną kwotę 10.874,20 zł brutto, w związku z montażem instalacji wewnętrznej wraz z zabudową oraz nr 12-2011, w związku z odbudową zniszczonej kanalizacji na kwotę 30.691,78 zł brutto. Powód nie sporządził protokołów zaawansowania robót. Strony nie dokonały protokolarnego odbioru wykonanych robót budowlanych.

Powyższy stan faktyczny Sąd Okręgowy ustalił na podstawie odpisów dokumentów dołączonych do akt sprawy, które nie były kwestionowane przez strony, których wiarygodność nie budziła wątpliwości Sądu oraz na podstawie zeznań świadków: M. K. (1), P. P. (1), T. S., P. M. (1), J. K. a także częściowo w oparciu o zeznania powoda A. P. (1) i na podstawie zeznań słuchanego w charakterze strony pozwanej S. A.. Zeznania świadków J. K., P. M. (1) były w ocenie Sądu I instancji logiczne, spójne i znajdowały potwierdzenie w zgromadzonym w sprawie materiale dowodowym. Również zeznania świadków P. P. (1) i T. S., Sąd meriti uznał za wiarygodne z tą uwagą, że świadkowie nie znali wielu szczegółów dotyczących treści umowy stron, zwłaszcza zakresu obowiązków powoda jako wykonawcy oraz uzgodnionych warunków płatności. Oceniając zeznania świadka M. K. (1) Sąd I instancji miał przede wszystkim na względzie, że świadek ten potwierdził okoliczność braku umocowania do zlecania prac dodatkowych powodowi. Świadek ten zeznał również, iż powód nie wykonał umowy w całości, zaś wszystkie prace objęte żądaniem pozwu były już wcześniej wykonane, odebrane i zapłacone powodowi, w związku z czym ponowne ich wykonanie wykraczało poza zakres łączącej strony umowy.

Sąd Okręgowy wyjaśnił, że oddalił wniosek o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego sądowego z zakresu prac elektrycznych na okoliczność wykonania zgodnie z projektem i wiedzą techniczną oraz wyceny wykonanych prac, albowiem w ocenie Sądu, wobec przedstawionych powyżej ustaleń, przeprowadzenie tego dowodu było zbędne dla rozstrzygnięcia w sprawie oraz zmierzałoby do przedłużenia postępowania w sprawie. Na marginesie jedynie Sąd wskazał, iż powód nie wniósł w zakresie tej decyzji zastrzeżenia do protokołu w trybie art. 162 k.p.c.

Mając na uwadze stan faktyczny sprawy, Sąd Okręgowy doszedł do przekonania, iż powództwo w przeważającej części nie jest zasadne.

Konstatując powyższe Sąd ten miał na uwadze, że strony łączyła umowa o roboty budowlane (art. 647 k.c.) zaś spór sprowadzał się do kwestii ustalenia, czy poszczególne, wykonane przez powoda w marcu i kwietniu 2011 r. roboty budowlane, wchodziły w zakres umowy nr (...), zawartej przez strony. Zdaniem Sądu meriti z dołączonych faktur VAT wystawionych po dniu 9 marca 2011 r., zlecenia dodatkowego zakresu robót z dnia 9 marca 2011 r., zeznań świadków oraz stron wynika, że roboty budowlane zlecone przez M. K. (1) w marcu 2011 r. były pracami dodatkowymi w przeważającej części związanymi z ponownym montażem i naprawą kabli oraz kanalizacji telefonicznej. Prace te zostały bowiem uprzednio wykonane przez powoda w 2010 r. i zostały odebrane przez pozwanego na podstawie protokołów zaawansowania robót. Ponieważ po opuszczeniu placu budowy przez pracowników powoda, prace uległy zniszczeniu, M. K. (1) zwrócił się do powoda o dokonanie niezbędnych napraw.

Sąd Okręgowy podkreślił, że umowa stron w § 9 precyzyjnie określała, że w przypadku wystąpienia konieczności wykonania robót dodatkowych lub zmian w stosunku do przyjętych rozwiązań w dokumentacji, wykonanie ich mogło nastąpić za dodatkową zapłatą tylko wówczas, gdy przed przystąpieniem do ich realizacji wykonawca, uzyska na nie pisemną zgodę pozwanej, jako zamawiającego, a wynagrodzenie za wykonane prace dodatkowe miało zostać ustalone w oparciu o podpisany do umowy aneks. Aneks taki nigdy nie został pomiędzy stronami podpisany, zaś zgoda pozwanej na wykonanie prac dodatkowych, dotyczyła wyłącznie przyłącza kabla zasilającego plac budowy.

W ocenie Sądu Okręgowego M. K. (1), który zlecał prace dodatkowe i działał jedynie jako kierownik budowy, ale nie posiadał stosownego upoważnienia do reprezentowania pozwanej spółki w zakresie zlecania dodatkowych prac, przekroczył swoje uprawnienia, działał jako rzekomy pełnomocnik ( falsus procurator). W świetle treści art. 103 k.c. umowa zawarta przez rzekomego pełnomocnika jest czynnością prawną niezupełną ( negotium claudicans), wobec której zachodzi stan bezskuteczności zawieszonej. Ważność czynności zależy od jej potwierdzenia przez osobę, w imieniu której została zawarta. W sprawie niniejszej ważność zawartej umowy w przedmiocie wykonania dodatkowych zleceń nie tylko nie została potwierdzona przez prezesa zarządu pozwanej spółki, ale wręcz została przez niego zanegowana zatem czynność ta pozostała nieważna.

Nadto Sąd meriti zwrócił uwagę na okoliczność, że powód na mocy zawartej z pozwaną umowy, zobowiązał się do zabezpieczenia i ochrony przed uszkodzeniami oraz zniszczeniem wszystkich robót, wykonanych przez siebie aż do dnia dokonania przez pozwaną odbioru końcowego (§ 6 pkt 24 w zw. z pkt 21 umowy). Tymczasem powód w trakcie wykonywania prac opuścił budowę i podjął się wykonania prac budowlanych u innego zleceniodawcy. Skoro zatem na powodzie spoczywała całkowita odpowiedzialność kontraktowa za wykonane przez siebie roboty budowlane do dnia odbioru końcowego, to na podstawie art. 471 k.c. powód obowiązany był do naprawienia szkód w związku z nienależytym dopełnieniem obowiązków w tym zakresie.

Odnosząc się do prac wykonywanych na podstawie umowy nr (...), objętych fakturą VAT nr (...), wystawioną w dniu 30 kwietnia 2011 r., Sąd Okręgowy stwierdził, że tak jak inne faktury wystawione w kwietniu, nie została ona wystawiona w oparciu o protokół zaawansowania robót, albowiem takiego protokołu za kwiecień 2011 r. nie sporządzono. Faktura VAT nr (...) została wystawiona w oparciu o kosztorys zamieszczony w załączniku do umowy, nie zaś na podstawie rzeczywiście dokonanych przez powoda prac. Powód, zdaniem Sądu I instancji, nie wykazał w niniejszym postępowaniu, aby te prace rzeczywiście wykonał, co winien dowieść biorąc pod uwagę okoliczność, że umowa uwarunkowała możliwość wystawienia faktury za poszczególne roboty budowlane od uprzedniego każdorazowego uzgodnienia i podpisania protokołu zaawansowania robót z Kierownikiem Budowy, jego akceptacji przez Prezesa Zarządu pozwanej spółki oraz potwierdzonego obmiaru powykonawczego robót, wykonanych w danym okresie rozliczeniowym (§4 ust. 1 w zw. z ust. 2 Umowy nr (...)). Dokładne określenie faktycznie wykonanych prac, opisanych w fakturze VAT nr (...) ma to znaczenie, że żaden z zawnioskowanych dowodów z dokumentów, jak również żaden ze świadków nie potrafił zdaniem Sądu Okręgowego wskazać, czy właśnie te prace zostały rzeczywiście wykonane przez powoda, tymczasem prezes zarządu pozwanej spółki zaprzeczył, aby prace wynikające ze spornej faktury zostały wykonane przez powoda, o czym świadczy zlecenie ich wykonania wykonawcy zastępczemu.

W ocenie Sądu meriti, skoro powód nie udowodnił w tym zakresie żądania pozwu (art. 6 kc w zw. z art. 232 kpc i art. 3 kpc) to nie zasługiwało ono na uwzględnienie.

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy na podstawie art. 647 kc w zw. z art. 359 § 1 kc i 481 § 1 kc uwzględnił powództwo jedynie w zakresie uznanym przez pozwaną zasądzając kwotę 1.758,90 zł (kwota brutto), a w pozostałym zakresie powództwo oddalił w oparciu o art. 647 kc a contrario oraz art. 103 kc. Na podstawie art. 333 § 1 pkt. 2 kpc w zakresie roszczenia uznanego (1490 zł netto) nadał wyrokowi rygor natychmiastowej wykonalności.

O kosztach procesu Sąd I instancji orzekł na podstawie art. 98 kpc w zw. z art. 108 kpc, zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik postępowania (wygrana powoda w 1,19%).

Od wyroku Sądu Okręgowego w zakresie oddalającym powództwo i rozstrzygnięcia o kosztach procesu wniósł apelację powód zarzucając mu naruszenie przepisów prawa materialnego – w szczególności art. 6 kc, 95, 96 i 98 kc, poprzez uznanie, iż powód nie wykazał dowodowo zasadności swoich roszczeń oraz poprzez uznanie, iż zlecenie przez M. K. (1) prac dodatkowych nie było skuteczne oraz, że nie był on umocowany do zlecenia prac dodatkowych bez akceptacji prezesa zarządu pozwanej spółki, gdy w stanie faktycznym sprawy zaszedł co najmniej wypadek tzw. pełnomocnictwa tolerowanego. Nadto powód zarzucił naruszenie przez Sąd I instancji przepisów postępowania cywilnego, w szczególności art. 227 kpc, art. 229 kpc, art. 230 kpc, art. 231 kpc, art. 232 kpc w zw. z art. 233 § 1 kpc i art. 278 kpc wyrażające się w pominięciu dowodów, z których wynikało, iż to tylko M. K. (1) na budowie kontaktował się z powodem, załatwiał wszelkie sprawy budowlane i poprzez długotrwałe tolerowanie przez mocodawcę (pozwaną) faktu występowania w roli pełnomocnika można było na podstawie całokształtu okoliczności faktycznych przyjąć, że osoba działająca w cudzym imieniu jest umocowana.

W ocenie skarżącego Sąd Okręgowy wadliwie ocenił zebrany materiał dowodowy, w szczególności korespondencję stron, protokoły, faktury, kosztorysy i zeznania świadków, z którego to materiału wynika zasadność roszczeń powoda. Nadto Sąd I instancji bezzasadnie oddalił wniosek powoda o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego, który został zawnioskowany celem wykazania uzasadnienia wysokości dochodzonego żądania i weryfikacji kosztorysów sporządzonych przez powoda pod kątem ich rzetelności.

Powód w oparciu o te zarzuty wnosił o zmianę zaskarżonej części wyroku i zasądzenie na jego rzecz od pozwanej kwoty 145.355,03 zł z ustawowymi odsetkami od kwot i dat uszczegółowionych w apelacji ewentualnie o uchylenie kwestionowanego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

Pozwana w odpowiedzi na apelację wnosiła o jej oddalenie i zasądzenie od powoda kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Apelacyjny ustalił i zważył co następuje:

Apelacja podlegała uwzględnieniu w znacznym zakresie, choć z innych przyczyn niż w niej podniesione.

Na wstępie rozważań godzi się przypomnieć, iż Sąd drugiej instancji rozpoznający sprawę na skutek apelacji nie jest związany przedstawionymi w niej zarzutami dotyczącymi naruszenia prawa materialnego, wiążą go natomiast zarzuty dotyczące naruszenia prawa procesowego, nadto w granicach zaskarżenia bierze z urzędu pod uwagę nieważność postępowania (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 31 stycznia 2008r. III CZP 49/07 OSNC 2008/6/55). Dodać należy, iż jakkolwiek postępowanie apelacyjne jest postępowaniem odwoławczym i kontrolnym to jednakże ma również charakter postępowania rozpoznawczego, co w konsekwencji oznacza, iż Sąd drugiej instancji może i powinien naprawić wszystkie naruszenia prawa materialnego niezależnie od tego, czy zostały wytknięte w apelacji, oczywiście w granicach zaskarżenia. Podłożem wyroku Sądu Apelacyjnego są dokonane przezeń ustalenia faktyczne z możliwością posłużenia się ustaleniami Sądu pierwszej instancji.

Powyższe oznacza, iż w pierwszym rzędzie odnieść się należy do zarzutów apelacji kwestionujących trafność dokonanych przez Sąd I instancji ustaleń faktycznych oraz stwierdzonych uchybień przepisom postępowania cywilnego.

Zarzuty apelacji powoda podniesione w tym zakresie nie są uzasadnione. W szczególności nie ma racji skarżący zarzucając, iż Sąd pierwszej instancji nie wyjaśnił wszystkich istotnych dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy okoliczności faktycznych. Istotność faktu oraz dowodu, który strona czyni lub zamierza uczynić przedmiotem dowodzenia ocenić bowiem należy, pod kątem przepisów prawa materialnego stanowiących podstawę rozstrzygnięcia sporu (art. 328 § 2 kpc). Zważywszy na uzasadnienie faktyczne żądań pozwu (art. 187 § 1 pkt. 2 kpc) – wbrew odmiennemu stanowisku prezentowanemu w apelacji – nie było konieczności dokonywania w niniejszej sprawie szczegółowych ustaleń w przedmiocie przyczyn nieprzedłużenia terminu umownego na wykonanie robót przez powoda w stosunku do terminu umówionego, czy też przyczyn braku możności zakończenia prac przez powoda, czy też stanu zaawansowania budowy jako całości, które to okoliczności byłyby istotne w rozumieniu art. 227 kpc przykładowo w procesie o zapłatę kar umownych czy też o odszkodowanie nie zaś – jak w sprawie niniejszej – o zapłatę za roboty wykonane w oparciu o umowę w okresie jej obowiązywania tj. do 13.04.2011r. oraz o zapłatę za prace dodatkowe tą umową nieobjęte.

Bezskuteczny jest zarzut apelacji uchybienia przez Sąd I instancji przepisom postępowania w szczególności – art. 278 kpc na skutek wydania postanowienia oddalającego wniosek powoda o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego z zakresu prac elektrycznych bowiem strona powodowa nie zgłosiła przed Sądem Okręgowym stosownego zastrzeżenia w trybie art. 162 kpc po wydaniu przez ten Sąd przedmiotowego postanowienia (vide: protokół rozprawy z dnia 03.01.2013r. k. 340-341). Jak to wielokrotnie wyjaśniał już Sąd Najwyższy celem regulacji z art. 162 kpc jest pobudzenie inicjatywy stron w doprowadzeniu do szybkiego usunięcia dostrzeżonych przez nie naruszeń przepisów postępowania i umożliwienie Sądowi niezwłocznego naprawienia błędu. Cel art. 162 kpc byłby trudny do osiągnięcia przy założeniu, że strona, która we właściwym czasie nie zgłosiła odpowiedniego zastrzeżenia, może powołać się na uchybienie procesowe w środku zaskarżenia (por: uchwała Sądu Najwyższego z dnia 27.06.2008r. III CZP 50/08 OSNC 2009/7-8/103, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10.02.2010r. V CSK 234/09 OSNC-ZD 2010/4/102).

Nie może także przynieść oczekiwanego przez skarżącego skutku zarzut naruszenia przez Sąd I instancji przepisów prawa procesowego: art. 227 kpc, art. 229 kpc, art. 230 kpc, art. 231 kpc, art. 232 kpc w zw. z art. 233 § 1 kpc w ujęciu prezentowanym w apelacji. Nie kwestionując bowiem okoliczności faktycznych wynikających z zebranego w sprawie materiału dowodowego, a mianowicie, iż powód wszelkie prace wykonywane na budowie osiedla (...) w Ł. uzgadniał z Kierownikiem Budowy pozwanej – M. K. (1), że uzgodnienia te były ustne i że Prezes Zarządu pozwanej spółki, o ile wyrażał ich akcept, to też czynił to ustnie (co ustalił prawidłowo Sąd Okręgowy), nie można z tych okoliczności wywieść domniemania z art. 231 kpc, że również zlecenie wykonania prac dodatkowych objętych fakturami VAT nr. (...), nr. 8-2011, nr. 9-2011, nr. 11-2011 i nr. 12-2011 zostało ustnie przez Prezesa Zarządu pozwanej zaakceptowane. Jak to podniósł już słusznie Sąd Okręgowy świadek M. K. (1) zaprzeczył temu w swoich zeznaniach. Także – słuchany w charakterze strony - Prezes Zarządu pozwanej spółki – (...) negował zaakceptowanie spornych zleceń prac dodatkowych – poza zleceniem naprawy kabla zasilającego za kwotę 1430 zł netto. Apelujący w sposób skuteczny nie podważał wiarygodności ani zeznań świadka M. K. (1) ani zeznań Prezesa Zarządu pozwanej złożonych w tym zakresie.

Apelacja poza wskazaniem na naruszenie art. 233 § 1 kpc w związku z innymi powyżej wskazanymi przepisami postępowania nie stawia zarzutu przekroczenia granic swobodnej oceny dowodów prawidłowo.

Prawidłowe postawienie zarzutu naruszenia art. 233 § 1 kpc przez Sąd orzekający wymaga bowiem od skarżącego nie tylko wskazania konkretnego dowodu przeprowadzonego w sprawie, którego zarzut dotyczy lecz także podania w czym skarżący upatruje jego wadliwą ocenę.

Apelacja powoda spełnia jedynie pierwszy wymóg, wskazuje bowiem na zeznanie świadka M. K. (1) jako ten dowód, który błędnie Sąd meriti obdarzył wiarygodnością. Brak jednak w apelacji jurydycznego wywodu wskazującego w jaki sposób oraz jakim regułom służącym ocenie wiarygodności i mocy dowodów osobowych Sąd I instancji rażąco uchybił (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16.12.2005r. III CK 314/05).

Wiarygodności zeznań świadka M. K. (1) w zakresie braku pełnomocnictwa upoważniającego go do działania w imieniu pozwanej spółki oraz nie zaaprobowania wykonania prac dodatkowych zleconych przez świadka powodowi przez Prezesa Zarządu pozwanej nie podważa w ocenie Sądu Apelacyjnego okoliczność naprowadzana w apelacji, a mianowicie, iż Sąd Rejonowy w Słupsku wyrokiem z dnia 8 lutego 2013r. w sprawie IC 791/12 zasądził od M. K. (1) na rzecz A. P. (1) wymienioną w sentencji tego wyroku kwotę (wyrok k. 975v).

Przede wszystkim jednak omawiany zarzut nie zasługuje na uwzględnienie z uwagi na niemożność zastosowania art. 103 § 1 i 2 kc w sprawie niniejszej nawet w hipotetycznie zakładanej sytuacji udzielenia pełnomocnictwa M. K. przez Prezesa pozwanej w formie ustnej czy tzw. pełnomocnictwa tolerowanego. Przeoczył bowiem i Sąd I instancji, czyniąc rozważania na temat normy art. 103 kc i uchodzi to uwadze skarżącego, iż skoro umowa stron wymagała w myśl art. 647 ¹ § 4 kc formy pisemnej pod rygorem nieważności – (była bowiem umową zawartą – przez generalnego wykonawcę - pozwana z podwykonawcą – powód), o której mowa w art. 647 ¹ § 2 kc (ten wymóg umowa z dnia 28.07.2010r. nr (...) spełniała), to umowa ustna na prace dodatkowe zawarta przez rzekomego pełnomocnika (założenie jak powyżej zaznaczono czynione hipotetycznie) byłaby bezwzględnie nieważna i w takim przypadku przepisy art. 103 § 1 i 2 kc nie mogłyby i tak mieć zastosowania.

Biorąc pod uwagę prawidłowo ustalone przez Sąd Okręgowy okoliczności faktyczne w zakresie braku umocowania M. K. (1) do działania w imieniu pozwanej przy czynnościach prawnych (poza zakresem uprawnień i obowiązków, wynikających z art. 22-23 ustawy z dnia 7 lipca 1994r. Prawo budowlane tekst jedn. Dz.U. 2010.243.1623 z zm.) oraz przedstawione powyżej rozważania dotyczące normy art. 103 § 1 i 2 kc w zw. z art. 647 ¹ § 4 kc i art. 73 § 1 kc stwierdzić trzeba – wbrew zarzutom apelacji – że Sąd I instancji nie naruszył norm art. 95 kc, art. 96 kc i art. 98 kc nie stosując ich w sprawie.

Pozostałe ustalenia faktyczne Sądu Okręgowego – poza ustaleniem niewykonania przez powoda robót objętych fakturą VAT z dnia 30.04.2011r. nr. 10-2011 – były prawidłowe i w tym zakresie Sąd Apelacyjny przyjmuje je za własne. Co do wskazanego wyjątku natomiast ustalić korygująco należy, iż powód A. P. (1) wykonał w marcu i kwietniu 2011r. objęte umową stron z dnia 28.07.2010r. nr. (...) roboty budowlane polegające na montażu instalacji elektrycznej wewnętrznej wraz z zabudową w czterech budynkach typu D i jednym budynku typu A1 na budowie osiedla (...), które to prace mają wartość brutto 50.155,56 zł.

(dowód: zeznania świadka P. P. (1) k. 215-217 oraz k. 221-222, zeznania świadka P. M. (1) k. 222-226, zeznania powoda A. P. (1) k. 340 w zw. z k. 165-167 i k. 415-416 oraz zapis dźwiękowy rozprawy apelacyjnej płyta CD k. 417 koperta od 4 min. 30 sek. do 22 min. 42 sek.)

Odmienne ustalenie Sądu I instancji było wadliwe i naruszało art. 6 kc w zw. z art. 232 kpc i art. 3 kpc oraz art. 233 § 1 kpc.

Sąd Okręgowy bowiem mimo, iż obdarzył wiarygodnością w pełnym zakresie zeznania świadków P. P. (1) i P. M. (1), które jako wiarygodne ocenia też Sąd Apelacyjny, pominął okoliczność, iż świadek P. P. wprost i jednoznacznie określał, iż instalację elektryczną wewnętrzną powód (oraz jego podwykonawca) wykonał w 17 z 22 budynków objętych umową stron (k. 216). Tożsame twierdzenia w swoich zeznaniach konsekwentnie przedstawiał powód słuchany w postępowaniu pierwszoinstancyjnym i w postępowaniu apelacyjnym. Natomiast świadek P. M. – inspektor nadzoru inwestora – firmy (...) po pierwsze także zeznał, iż powód instalację elektryczną wewnętrzną w budynkach na osiedlu (...) w Ł. wykonywał (nie określając tego ilościowo) i po drugie zeznał cyt. „ do 1 kwietnia 2011r. na budowie nie przebywała inna firma z branży elektrycznej” (k. 224). Powyższe okoliczności zostały przez powoda A. P. (1) doprecyzowane podczas przesłuchania uzupełniającego w postępowaniu apelacyjnym podczas którego, po okazaniu planu budowy (k. 99) jednoznacznie wskazał, że prace instalacji elektrycznej wewnętrznej objęte fakturą VAT nr (...) zostały wykonane w budynkach oznaczonych na planie budowy jako: 1b-D, 1c-D, 1d-D, 1e-D oraz 1g-A1.

(dowód: zeznania A. P. k. 415 i płyta CD k. 417).

Zeznania powoda składane w zakresie okoliczności wykonania instalacji wewnętrznej elektrycznej ogółem w 17 budynkach, w tym w pięciu objętych fakturą VAT nr (...) są zdaniem Sądu Apelacyjnego wiarygodne, natomiast odmienne zeznania śwd. M. K. i Prezesa zarządu pozwanej spółki o niewykonaniu instalacji odnośnie prac objętych właśnie przedmiotową fakturą zbyt ogólnikowe.

W tym miejscu zwrócić należy uwagę na treść art. 649 kc, z którego co do zasady wynika domniemanie, iż w razie wątpliwości poczytuje się, iż wykonawca podjął się wszystkich robót objętych projektem stanowiącym część składową umowy. Przepis ten wprawdzie w sprawie niniejszej nie będzie miał zastosowania bowiem bezspornym było, iż powód całości robót objętych umową stron nie wykonał, nie mniej w sytuacji procesowej zaistniałej w sprawie, a mianowicie kiedy z zeznań zawnioskowanego przez powoda świadka P. P. i zeznań powoda wynika jednoznacznie, iż powód wykonał instalację elektryczną wewnętrzną w 17 z 22 budynków, to na pozwanej, w ocenie Sądu Apelacyjnego, spoczywał ciężar dowodu w jakim zakresie po 13.04.20111r. pozwana zawarła umowę z innym podwykonawcą na wykonanie robót elektrycznych.

Umowa stron – co bezsporne – wygasła z upływem terminu na jaki została zawarta tj. z dniem 13 kwietnia 2011r., nie doszło bowiem do zawarcia aneksu przedłużającego termin wykonania robót przez powoda i powód opuścił plac budowy. Bezspornym jest także, że między stronami w kwietniu narósł konflikt na tle wykonywania umowy i że opisane powyżej prace – zgodnie ze skorygowanymi ustaleniami dokonanymi przez Sąd Apelacyjny wykonane przez powoda – nie zostały odebrane przez Kierownika Budowy – M. K. (1) w formie Protokołu zaawansowania robót oraz potwierdzone przez Kierownika Budowy protokołem powykonawczym. Zdaniem Sądu Apelacyjnego, powyższe nie stoi na przeszkodzie w uznaniu żądania pozwu w zakresie zapłaty kwoty 50.155,56 zł za uzasadnione. Nie można bowiem pominąć przy rozpoznaniu niniejszej sprawy tak istotnej okoliczności jak dokonanie przez inwestora – firmę (...) odbioru końcowego całości robót elektrycznych wykonywanych przez pozwaną (Generalnego wykonawcę) w dniu 23 sierpnia 2011r. (dowód: zeznania śwd. P. M. k. 223) oraz całości robót budowlanych w dniu 31 sierpnia 2013r. (dowód: zeznania śwd. M. K. k. 171).

Podkreślić w tym miejscu należy, iż art. 647 kc stanowi, że inwestor zobowiązany jest m.in. do „odbioru obiektu” wybudowanego przez wykonawcę, nie przesądzając formy tego odbioru. Ustalona praktyka oraz treść umów najczęściej przewidują formę pisemną w postaci tzw. protokołu odbioru. Dokument taki ułatwia, a niekiedy warunkuje możliwość i prawidłowość rozliczania stron. Nie oznacza to jednak, że jest to jedyna i wyłączna podstawa formalna, od istnienia której uzależnione jest naliczanie wynagrodzenia i data jego wymagalności.

Nie można zatem wykluczyć, że w okolicznościach konkretnej sprawy może dojść do faktycznego odbioru obiektu bez sporządzenia formalnego protokołu. Kierowanie się stanowiskiem przedstawionym w toku procesu przez stronę pozwaną zarzucającą z ostrożności procesowej, iż na przeszkodzie wypłacie wynagrodzenia powodowi za prace umowne wykonane (Sąd Apelacyjny nie podziela bowiem co wyżej szeroko omówiono zarzutu niewykonania prac objętych fakturą VAT nr (...)) stoi brak protokołu zaawansowania robót i obmiaru, prowadziłoby w stanie faktycznym sprawy do tego, iż pozwana jako generalny wykonawca, od którego roboty odebrał protokołem końcowym inwestor, korzystałaby bez zapłaty wynagrodzenia podwykonawcy z efektów pracy tego podwykonawcy (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7.11.1997r. II CKN 446/97 OSNC 1998/4/67, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18.04.2012r. V CSK 141/11).

Pozwana (generalny wykonawca) przedstawiając roboty inwestorowi i dokonując z nim czynności odbiorczych zakończonych spisaniem protokołu odbioru końcowego, w ocenie Sądu Apelacyjnego, w sposób dorozumiany wyraziła wolę odebrania przedmiotu objętego zamówieniem, na które opiewała umowa stron w tym zakresie w jakim została ona wykonana. (por.: wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 14.09.2005r. I ACa 222/05 OSA 2006/11/38).

Zauważyć należy, że końcowy odbiór robót elektrycznych przez inwestora od pozwanej dokonany dnia 23.08.2011r. i następnie całość robót budowlanych – 31.08.2011r., a więc w około 4 miesiące po wygaśnięciu umowy stron skutkował przejęciem obiektu przez użytkownika i utratę faktycznego władztwa nad nim po stronie pozwanej, która uzyskała skwitowanie od inwestora i w niniejszym procesie nie zarzucała powodowi by roboty umowne, które wykonał, były wadliwe.

Odnośnie wysokości żądanego wynagrodzenia za wykonanie instalacji elektrycznej wewnętrznej w pięciu budynkach (cztery typu D i jeden typu A) na Osiedlu (...) w Ł. Sąd Apelacyjny uznał, iż wysokość określona w fakturze VAT nr (...) jest prawidłowa.

Z zeznań powoda A. P. słuchanego w charakterze strony wynika bowiem, iż rozliczył te prace zgodnie z kosztorysem prac objętych umową stron (k. 167 w zw. z k. 340 oraz zeznania A. P. k. 415). Wprawdzie z § 3 ust. 4 umowy (k. 39v) wynika, iż to roboty niewykonane rozliczane miały być o ceny jednostkowe zawarte w załączniku nr. 4 do umowy, nie ma jednak przeszkód by takie ceny jednostkowe uznać za prawidłową podstawę wyceny prac nieodebranych formalnie a jedynie w sposób dorozumiany, byleby roszczenie takie nie naruszyło ogólnych zasad wynagradzania powoda umówionego przez strony. W tej kwestii stwierdzić trzeba, iż łącząca strony umowa o roboty budowlane (art. 647 kc) przewidywała wynagrodzenie ryczałtowe dla powoda w wysokości 491.450 zł netto oraz ustalała rozliczanie powoda za roboty objęte umową fakturami częściowymi. Świadczenie powoda polegało na wykonaniu kompleksowym sieci energetycznych zewnętrznych, oświetlenia terenu oraz instalacji elektrycznych wewnętrznych wraz z przyłączami w budynkach na osiedlu (...) w Ł., mogło zatem być spełniane częściami, choć w ocenie Sądu Apelacyjnego było niepodzielne w rozumieniu art. 379 § 1 kc. Świadczenie pozwanej polegające na zapłacie wynagrodzenia było natomiast świadczeniem podzielnym. Sporządzanie protokołów zaawansowania robót i ich obmiar, dokonywane sukcesywnie w miarę postępu prac powoda oraz zapłata części wynagrodzenia służyło jedynie bieżącym rozliczeniom stron.

Z zestawienia wypłat dokonanych przez pozwaną na rzecz powoda za roboty objęte protokołami zaawansowania zaakceptowanymi przez Prezesa zarządu pozwanej, wynika, że pozwana wypłaciła A. P. kwotę 415.354 zł brutto (327.799 zł w 2010r. plus 87.555 zł w 2011r.), którą należy jeszcze powiększyć o sumę zatrzymanej kaucji – 16.772,50 zł (12.022,50 zł za 2010r. plus 4.750 zł za 2011r.) co daje ogółem wartość 432.126,50 zł brutto.

Sporna faktura na kwotę 50.155,56 zł doliczana do kwoty 432.126,50 zł daje wynagrodzenie w kwocie ogółem 482.282,06 zł, które mieści się w omówionym wynagrodzeniu ryczałtowym powoda, wynoszącym kwotę 530.766 zł brutto (wartość 491,450 zł netto plus 8% VAT – 39.316zł). Nie ma zatem przeszkód by za te roboty wartościowo obliczone według cen jednostkowych wiążących strony, a określonych w załączniku nr. 4 do umowy zasądzić powodowi wynagrodzenie.

Poza powyższym żądaniem zapłaty kwoty 50.155,56 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 31.05.2011r. mającym swą podstawę faktyczną w stanie faktycznym sprawy z uwzględnieniem jego korekty, zaś prawną podstawę w art. 471 kc w zw. z art. 647 kc i art. 481 kc, Sąd Apelacyjny uznał za usprawiedliwione co do zasady, ale w niepełnej wysokości także żądanie powoda zapłaty na jego rzecz wynagrodzenia za wykonanie robót dodatkowych w zakresie ponownego wykonania sieci elektrycznej zewnętrznej, po jej kradzieży i dewastacji. W tym zakresie Sąd Okręgowy bowiem w prawidłowo ustalonym stanie faktycznym, stwierdzając wykonanie robót objętych fakturami VAT nr. (...)r. (na kwotę 18.450 brutto k. 17) i nr. 9-2011 (na kwotę 34.728,39 zł brutto k. 36) dopuścił się naruszenia prawa materialnego, a mianowicie art. 405 kc przez jego niezastosowanie oraz art. 65 § 2 kc poprzez niezgodną z tą normą wykładnię postanowień umowy stron, w szczególności zapisów § 6 pkt. 21 i 24 tej umowy.

Sąd Apelacyjny po przeprowadzeniu uzupełniającego przesłuchania stron na okoliczność ich woli przy zawieraniu umowy z dnia 28 lipca 2010r. odnośnie do postanowień zawartych w § 6 pkt. 21 i 24 regulujących zabezpieczenie i ochronę przed uszkodzeniem, zniszczeniem wykonanych prac do czasu ich odbioru przez zamawiającego (pozwana) oraz kierując się ogólnymi dyrektywami wykładni oświadczeń woli stron z art. 65 § 2 kc, w szczególności celem umowy stron i ich zgodnym zamiarem stwierdza, iż do obowiązków powoda jako wykonawcy – wbrew odmiennemu stanowisku Sądu I instancji – nie należało zabezpieczenie wykonanych robót rozumiane jako piecza bezpośrednia, dozór i pilnowanie tych robót po ich odebraniu przez zamawiającego (pozwana).

Należy bowiem rozróżniać „odpowiedzialność” za wykonane roboty do dnia ich pozytywnego odbioru końcowego (§ 6 pkt. 24 umowy) rozumianą – co wynika z zeznań stron – jako gwarancję prawidłowego działania instalacji elektrycznej od „zabezpieczenia i ochrony przed uszkodzeniem, zniszczeniem wykonanych prac do czasu ich odbioru przez zamawiającego”. ( § 6 pkt. 21 umowy) czyli dbałość o ich niezniszczenie przez własnych pracowników do czasu odbioru wykonanych prac przez zamawiającego. Ze zgodnych w tym zakresie zeznań powoda A. P. i zeznań Prezesa zarządu pozwanej S. A. (k. 415-416 oraz 416-416v) wynika bowiem, iż to pozwana miała obowiązek zapewnienia ochrony placu budowy przed kradzieżami i dewastacją przez osoby trzecie w stosunku do wykonawcy.

Bezsporne jest, iż to pozwana zawarła umowę z firmą ochroniarską, która strzegła obiektów i placu budowy. Powód zaś w myśl § 6 pkt. 11 umowy ponosił koszty korzystania z ochrony placu budowy (okoliczność bezsporna). Pozwana co do zasady nie zanegowała, iż obowiązek napraw uszkodzeń dokonanych przez osoby trzecie w stosunku do powoda spoczywał na niej (dowód: zeznania S. A. k. 416, płyta CD k. 417 koperta). Inaczej rzecz ujmując za kradzież i uszkodzenie w 2011r. kabli zewnętrznych, wykonanych przez powoda jesienią 2010r., które to roboty odebrała nie tylko pozwana, ale także odebrał od niej inspektor nadzoru inwestora w zakresie robót elektrycznych P. M. (1) protokołem częściowym sporządzonym w 2010r. (dowód: zeznanie śwd. P. M. K. 222-223) ponosi odpowiedzialność pozwana. Ona to bowiem wybrała podmiot mający chronić plac budowy przed tego rodzaju zdarzeniami i to pozwaną łączyła umowa z firmą ochroniarską, a zawarła tę umowę w wykonaniu własnych obowiązków generalnego wykonawcy wobec inwestora. Konstrukcja Sądu Okręgowego, iż to powód był zobowiązany do naprawienia szkód wynikłych na skutek kradzieży i dewastacji instalacji elektrycznej zewnętrznej odebranej już protokołem częściowym jest całkowicie nieuprawniona. To pozwana zgodnie z art. 471 kc w stosunku zobowiązaniowym pozwana - inwestor zobowiązana była należycie chronić roboty od niej już odebrane i ewentualne szkody naprawić.

W tym miejscu podkreślić trzeba, iż świadek P. M. (1) osoba trzecia w stosunku do stron, reprezentująca interesy inwestora zeznał, iż cyt. „... mogę stwierdzić, że kable były ułożone, ale zniknęły z budowy. Kable zniknęły po moim częściowym odbiorze, widziałem zniszczoną kanalizację teletechniczną – była to wiosna 2011 roku... widziałem ponownie ułożone kable i instalacje. Po raz drugi tych prac nie odebrałem...” (k. 223).

Mając powyższe na względzie ustalić należy, że pozwana odmawiając powodowi zapłaty za ponownie wykonane instalacje elektryczne zewnętrzne pozostaje bezpodstawnie wzbogacona kosztem powoda.

Zgodnie bowiem z powszechnie obowiązującą zasadą da mihi factum, dabo tibi ius – wynikającą w polskim prawie procesowym z nałożenia na powoda jedynie obowiązku przytoczenia okoliczności faktycznych uzasadniających żądanie (art. 187 § 1 pkt. 2 kpc) – konstrukcja podstawy prawnej rozstrzygnięcia należy do Sądu. W związku z tym obowiązkiem Sądu jest analiza całokształtu przedstawionych pod osąd faktów i żądań w kontekście wszystkich wchodzących w grę zasad prawa materialnego, w tym także pod kątem bezpodstawnego wzbogacenia. Należy dodać, iż w judykaturze Sądu Najwyższego (por. wyrok z dnia 23.11.1998r. II CKN 58/98 nie publ.) przyjmuje się, iż dla istnienia wzbogacenia w rozumieniu art. 405 kc jest bez znaczenia w wyniku jakiego zdarzenia wzbogacenie nastąpiło. Może to być działanie wzbogaconego, zubożonego, osoby trzeciej, a także jakiekolwiek inne zdarzenie (przypadek) w wyniku którego nastąpiło przesunięcie korzyści z majątku jednej osoby do majątku drugiej. Nie ma przy tym znaczenia wina wzbogaconego lub jakakolwiek inna forma jego uchybienia lub zaniedbania, bezprawność, ani związek przyczynowy w ujęciu z art. 361 § 1 kc. Stosowanie art. 405 kc jest uzasadnione zawsze gdy istnieje pewien stan obiektywny w postaci bezpodstawnego wzbogacenia po jednej i zubożenia po drugiej stronie, przy czym między zubożeniem a wzbogaceniem zachodzi tego rodzaju związek, który uprawnia do stwierdzenia, że zubożenie jest funkcją wzbogacenia i na odwrót.

Z tego rodzaju sytuacją mamy do czynienia w stanie faktycznym sprawy powód bowiem ponownie wykonał instalację elektryczną zewnętrzną uszkodzoną i skradzioną po tym jak w ramach umowy stron te roboty prawidłowo wykonał a pozwana je odbierała przez co zubożył się o znaczną ekonomiczną wartość (materiały, praca) zaś pozwana jest wzbogacona kosztem jego majątku o zaoszczędzony wydatek, jaki była winna ponieść ze swojego majątku na naprawę robót odebranych przez nią, za których dobry stan – taki jak z chwili odbioru częściowego ponosiła odpowiedzialność wobec inwestora, który od niej jako od generalnego wykonawcy także je już odebrał. Obie opisane funkcje są wzajemnie zależne wobec siebie.

Podkreślić należy, iż Sąd Najwyższy w sprawach o bardzo zbliżonym stanie faktycznym wypowiedział pogląd o możliwości zasądzenia równowartości robót dodatkowych nie jako wynagrodzenia, lecz w oparciu o przepisy o bezpodstawnym wzbogaceniu (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 02.02.2011r. II CSK 414/10 Lex nr 738545 w sprawie, w której zachodziła nieważności umowy o roboty dodatkowe ze względu na niezachowanie formy oraz por. uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 07.11.2007r. II CSK 344/07 Lex nr 388844).

Uwzględnieniu żądania powoda o zapłatę za roboty dodatkowe instalacji zewnętrznej w oparciu o art. 405 kc nie sprzeciwia się przepis art. 321 § 1 kpc. Przepis ten określając granice wyrokowania wskazuje bowiem także, poza sformułowaniem zakazu orzekania ponad żądanie, iż żądanie powództwa określa nie tylko przedmiot lecz jego podstawa faktyczna. Podstawa faktyczna żądania powoda – w odniesieniu do robót objętych fakturami VAT nr. (...)r. i 9-2011r. przytoczona w pozwie pozwala, w ocenie Sądu Apelującego na zastosowanie art. 405 kc bowiem wynagrodzenie ryczałtowe uzgodnione przez strony w umowie nie obejmowało wynagrodzenia za ewentualne roboty dodatkowe, powód roboty dodatkowe instalacji elektrycznej zewnętrznej wykonał (ponowne ich wykonanie po kradzieży i uszkodzeniu) zaś zlecenie ustne wydane w tym zakresie przez Kierownika Budowy M. K. nie przybrało formy ważnej umowy.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego orzekającego w niniejszej sprawie, nie ma co do zasady przeszkód, aby równowartość robót nie mających umocowania w umowie, podobnie jak robót wykonanych na podstawie umowy nieważnej uwzględnić w oparciu o przepisy o bezpodstawnym wzbogaceniu (art. 405 kc i następne kc).

Co do wysokości bezpodstawnego wzbogacenia pozwanej o wartość korzyści uzyskanej kosztem powoda Sąd Apelacyjny uznał, iż powód wykazał ją jedynie do wysokości 46.693,21 zł, a nie jak to wynika z arytmetycznej sumy kwot z faktur VAT nr. (...)r. i nr. 9-2011 w wysokości łącznej 53.178,39 zł. Powód nie przestawił bowiem do akt sprawy protokołu zaawansowania robót z daty 13.04.2011r. powoływanego w fakturze VAT nr. (...) z dnia 30.04.2011r. lecz jedynie dokument zestawienia materiałów i robocizny dla linii kablowej zasilającej Budynki etap I po kradzieży i dewastacji (k. 17 i 2x to samo k. 36v), który do dokument ma walor dokumentu prywatnego w rozumieniu art. 245 kpc. Dokument ten korzysta z formalnej mocy dowodowej, zaś pozwana nie wykazała dowodowo, że treść zawartego w tym dokumencie oświadczenia M. K. (1) o potwierdzeniu wykonania robót o wartości netto 43.234,46 zł w „100%” (k. 17) nie odpowiada stanowi rzeczywistemu. Zeznania śwd. M. K., że nie sprawdzał ponownie wykonanych robót oraz, że nie wie wręcz czy kable ukradziono i zdewastowano, ocenić należy jako niewiarygodne. Stoją one bowiem w sprzeczności z zeznaniami świadka P. M. (3), inspektora nadzoru robót elektrycznych ze strony inwestora, świadka w pełni obiektywnego.

Potwierdzona wartość robót ponownych (dodatkowych) instalacji elektrycznej zewnętrznej w kwocie 43.234,46 zł powiększona o wartość podatku VAT (8%) wynosi kwotę 46.693,21 zł (43.234,46zł plus 3.458,75zł). Odsetki należne_ od tej kwoty liczyć natomiast należy w myśl art. 455 kc w zw. z art. 481 kc i umową stron - § 4 pkt. 5 (k. 39v) następująco:

-

od kwoty 18.450zł z faktury VAT nr (...).2011 z dnia 30.03.2011r. od dnia 01.05.2011r. (zgodnie z umową płatność winna nastąpić w ciągu 30 dni licząc od złożenia faktury)

-

od kwoty 28.243,21zł – część z faktury VAT nr (...) z dnia 30.04.2011r. od dnia 31.05.2011r.

Żądanie zasądzenia zapłaty w pozostałym zakresie tj. ponad kwotę wynagrodzenia umownego – 50.155,56 zł i wartość bezpodstawnego wzbogacenia pozwanej – 46.693,21 zł tj. łącznie ponad kwotę 96.848,77 zł, było natomiast nieuzasadnione jako niewykazane przez powoda dowodowo (art. 6 kc).

Mając powyższe rozważania i ustalenia na względzie Sąd Apelacyjny na podstawie art. 386 § 1 kpc zmienił zaskarżony wyrok w sposób opisany w punkcie Ia sentencji. Nadto stosownie do ostatecznego wyniku sporu, to jest wygranej powoda w 67% (stosunek kwoty żądanej 147.113,93zł do zasądzonej ogółem przy uwzględnieniu wyroku Sądu I instancji tj. 98.607,67zł) zmianie podlegało rozstrzygnięcie o kosztach procesu zawarte w zaskarżonym wyroku.

Całość kosztów procesu za I instancję to kwota 14.566 zł. Na tę kwotę składają się: opłata od pozwu – 7.356 zł, koszty zastępstwa procesowego powoda – 3.600 zł i koszty zastępstwa procesowego pozwanej – 3.600 zł. Powód poniósł tytułem tych kosztów kwotę 10.956 zł (7.356zł x 3.600zł), zaś obowiązujący go udział (przegrana w 33%) to kwota 4.803,48 zł, zatem należało biorąc wynik procesu pod uwagę zmienić rozstrzygniecie o kosztach i zasądzić od pozwanego na rzecz powoda kwotę 6.152,52 zł (10.956zł – 4.803,48zł) o czym orzeczono w punkcie I b) sentencji.

Apelację w pozostałym zakresie jako bezzasadną Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 kpc oddalił – punkt II sentencji.

O kosztach postępowania apelacyjnego rozstrzygnięto na podstawie art. 98 § 1 kpc w zw. z art. 108 § 1 kpc kierując się metodą przedstawioną powyżej przy omawianiu zmiany rozstrzygnięcia o kosztach procesu za pierwszą instancję. Koszty postępowania apelacyjnego ogółem to kwota 12.668 zł, na którą składają się: opłata od apelacji – 7.268 zł oraz koszty zastępstwa procesowego stron po 2.700 zł razy dwa tj. 5.400 zł. Powód z tych kosztów poniósł opłatę od apelacji i koszty zastępstwa swego pełnomocnika to jest kwotę 9.968 zł. Skoro obciążający go udział w kosztach postępowania apelacyjnego procentowo wynosi 33% (przegrana powoda), zaś 33% z sumy 12.668 zł to kwota 4.180, 44 zł, to należało od pozwanego (przegrana w 67%) zasądzić na rzecz powoda kwotę 5.787,56 zł (9.968zł minus 4.180,44zł) o czym orzeczono w punkcie III sentencji.