Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Gdańsku

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 3 grudnia 2024 r.

Sąd Apelacyjny w Gdańsku I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący:	SSA Małgorzata Zwierzyńska
Protokolant:	st. sekr. sądowy Agnieszka Jama

po rozpoznaniu w dniu 3 grudnia 2024 r. w Gdańsku

na rozprawie

sprawy z powództwa K. R.

przeciwko Bankowi (...) Spółce Akcyjnej w G.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Okręgowego w Gdańsku

z dnia 22 lutego 2023 r. sygn. akt I C 578/21

I.  zmienia zaskarżony wyrok w punkcie I (pierwszym) w ten tylko sposób, że zasądzoną od pozwanego na rzecz powoda kwotę 136.832,27 zł obniża do kwoty 136.458,96 zł (sto trzydzieści sześć tysięcy czterysta pięćdziesiąt osiem złotych 96/100), a w pozostałym zakresie oddala powództwo;

II.  oddala apelację w pozostałej części;

III.  zasądza od pozwanego na rzecz powoda kwotę 8.100 zł ( osiem tysięcy sto złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się niniejszego orzeczenia do dnia zapłaty.

Na oryginale właściwy podpis.

Sygn. akt I ACa 1274/23

UZASADNIENIE

Sąd Okręgowy w Gdańsku wyrokiem z 22 lutego 2023 r. w sprawie z powództwa K. R. przeciwko Bankowi (...) Spółce akcyjnej z siedzibą w G. orzekł następująco:

I.  zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 136.832,27 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 20 czerwca 2020 r. do dnia zapłaty;

II.  zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 68.113,81 CHF wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 21 lipca 2021 r. do dnia zapłaty;

III.  oddalił powództwo w pozostałej części;

IV.  zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 11.800 zł tytułem zwrotu kosztów procesu wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się niniejszego wyroku do dnia zapłaty.

Szczegółowe ustalenia stanu faktycznego i jego ocenę prawną Sąd Okręgowy przedstawił w pisemnym uzasadnieniu wyroku na kartach 562 - 616 akt sprawy.

Apelację od powyższego rozstrzygnięcia wniósł pozwany, zaskarżając wyrok Sądu Okręgowego co do punktów pierwszego, drugiego i czwartego, zarzucając mu naruszenie następujących przepisów:

- art. 479 ⁴⁵ § 2 k.p.c. w zw. z art. 479 ⁴³ k.p.c.;

- art. 385 ¹ § 1 k.c. oraz art. 56 k.c., art. 354 k.c., art. 358 § 2 k.c. oraz art. 111 ust. 1 pkt. 4 Prawa bankowego;

- art. 58 § 1 k.c. w zw. z art. 69 ust. 1 i 2 oraz 69 ust. 3 Prawa Bankowego w zw. z art. 353 ¹ k.c.;

- art. 4 w zw. z art. 1 ust. 1 lit. a) i b) ustawy antyspreadowej w zw. z art. 316 § 1 k.p.c.;

- art. 358 § 2 k.c. w zw. z art. 316 § 1 k.p.c.;

- art. 410 § 1 i § 2 k.c. w zw. z art. 405 k.c. oraz art. 411 pkt. 1 i 4 k.c.;

- art. 496 k.c. w zw. z art. 497 k.c. oraz 487 § 2 k.c., a także art. 481 § 1 k.c.;

- art. 455 k.c. w zw. z 481 § 1 k.c.;

- art. 233 § 1 k.p.c. oraz 299 k.p.c.;

- art. 217 § 2 i § 3 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. oraz w zw. z art. 258 k.p.c., art. 278 k.p.c., art. 245 k.p.c., art. 299 k.p.c., art. 235 ² § 1 pkt 2 k.p.c. oraz art. 233 § 1 k.p.c.

W oparciu o powyższe zarzuty skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego zwrotu kosztów postępowania za obie instancje według norm przepisanych. Jednocześnie skarżący na podstawie art. 380 k.p.c. wniósł o rozpoznanie przez Sąd II instancji postanowień Sądu I instancji z dnia 8 lutego 2023 r. o pominięciu wniosku o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego poprzez jego zmianę oraz przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego - na okoliczności wskazane w odpowiedzi na pozew, dalszych pismach procesowych oraz pkt. XI złożonej apelacji.

W piśmie procesowym z dnia 26 listopada 2024 r. pozwany zakwestionował wysokość kwot zasądzonych na rzecz powoda podnosząc, że w okresie od 10 września 2010 r. do 21 marca 2019 r. powód spłacił kwotę 136.458,96 zł oraz 68.113,81 CHF.

Powód wniósł o oddalenie apelacji na koszt pozwanego.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja okazała się uzasadniona w niewielkim stopniu dotyczącym kwoty zasądzonej na rzecz powoda w walucie polskiej, natomiast w zasadniczej części podlegała oddaleniu.

Sąd Apelacyjny przyjmuje za własne ustalenia faktyczne Sądu pierwszej instancji, co w takim wypadku nie wymaga ich ponownego przytaczania (art. 387 § 2 ¹ k.p.c.), i tym samym nie podziela zarzutu apelacji o błędach w tych ustaleniach ani też zarzutu naruszenia przez Sąd Okręgowy art. 233 § 1 k.p.c.

Za chybiony uznaje Sąd Apelacyjny zarzuty naruszenia przepisów postępowania w związku z pominięciem przez Sąd pierwszej instancji dowodu z opinii biegłego, nie znajdując podstaw do zmiany postanowienia Sądu a quo i przeprowadzenia tego dowodu w postępowaniu apelacyjnym, o co skarżący wnosił na podstawie art. 380 k.p.c. Okoliczności, na które dowód ten miałby być przeprowadzony, w tym faktyczny sposób ustalania kursu wymiany walut przez bank, dotyczą bowiem sposobu wykonywania umowy, co nie ma znaczenia z punktu widzenia abuzywności jej poszczególnych postanowień ( por. także uchwałę SN z dnia 20 czerwca 2018 .r, III CZP 19/17, OSNC 2019/1/2); nadto ocena, czy postanowienia umowy zostały sformułowane w sposób jednoznaczny i czy mają charakter abuzywny stanowi ocenę prawną umowy, co należy do kompetencji sądu, a nie - biegłego.

Skarżący kwestionując ustalenia faktyczne Sądu Okręgowego i ponosząc zarzut naruszenia art. 233 k.p.c. zmierza do podważenia stanowiska tego Sądu, że kredyt udzielony powodowi był kredytem złotowym. W ocenie Sądu Odwoławczego, złotowy charakter tego kredytu nie może budzić wątpliwości, skoro powód składając wniosek ubiegał się o kredyt w walucie polskiej, w umowie jako kwotę kredytu wymieniono kwotę wyrażoną w złotówkach i w tej walucie wypłacono umówioną kwotę, hipoteka kaucyjna stanowiąca zabezpieczenie spłaty kredytu również została wyrażona w złotych polskich.

Skarżący podważa również ocenę dowodu z przesłuchania stron, jednak w ramach zarzutu naruszenia art. 233 k.p.c. nie można ograniczać się do wskazywania, że możliwe były inne wnioski odnośnie do faktów, lecz należałoby wykazać, że wnioski wyprowadzone przez sąd orzekający były niemożliwe, niespójne, nielogiczne lub sprzeczne z doświadczeniem życiowym (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 września 2002 r., sygn. akt II CKN 817/00; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 9 stycznia 2004 r., sygn. akt IV CK 339/02; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 czerwca 2003 r., sygn. akt IV CK 274/02).

Zdaniem Sądu Apelacyjnego, skarżący nie podołał temu zadaniu, gdyż zeznania powoda są wyczerpujące, a okoliczności przez niego podawane wpisują się w praktykę ówczesnego masowego zawierania tego typu umów, stanowiących gotowy produkt opracowany przez bank różniący się w zasadzie tylko kwotą udzielanego kredytu oraz czasem trwania umowy. Skarżący wprawdzie kwestionuje stanowisko Sądu Okręgowego o nienależytym wypełnieniu przez bank obowiązku informacyjnego w zakresie ryzyka walutowego, jednak uznając te zastrzeżenia za niezasadne, Sąd Apelacyjny wyjaśnia, że ryzyko to jest jednym z elementów występującego w umowie mechanizmu indeksacji. Stanowi on jedno z głównych świadczeń stron, co obecnie nie budzi wątpliwości w judykaturze (por. wyroki z dnia 3 lutego 2022 r. , II CSKP 459/22, LEX nr 3303544, z dnia 3 lutego 2022 r., II CSKP 415/22, LEX nr 3303545 i przytoczone tam orzeczenia ). W takim wypadku, aby postanowienia umowne dotyczące indeksacji mogły być poddawane ocenie pod kątem abuzywności, koniecznym jest stwierdzenie, że nie były one sformułowane jednoznacznie. Z kolei o tym, jak należy rozumieć wymóg jednoznaczności, wypowiedział się Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej w wyrokach z dnia 10 czerwca 2021 r. C – 776/19 i z dnia 18 listopada 2021 r. C‑212/20, akcentując wagę wymogu przejrzystości warunków umowy zawierających ryzyko kursowe dla kredytobiorcy – konsumenta (art. 4 ust. 2 i art. 5 Dyrektywy nr 93/13).

Mianowicie wymogu tego nie można zawężać do zrozumiałości warunków pod względem formalnym i gramatycznym(…)należy go rozumieć jako nakładający obowiązek, aby dany warunek umowny umożliwiał właściwie poinformowanemu oraz dostatecznie uważnemu i racjonalnemu przeciętnemu konsumentowi zrozumienie konkretnego działania metody obliczenia stopy procentowej i oszacowanie w oparciu o jednoznaczne i zrozumiałe kryteria konsekwencje ekonomiczne takiego warunku dla swoich zobowiązań finansowych. Nie stanowi natomiast wypełniania obowiązku informacyjnego przedstawienie analizy historycznego kursu franka szwajcarskiego ani tym bardziej powoływanie się przez bank na złożenie w formie pisemnej przez konsumenta oświadczeń o świadomości ryzyka walutowego o standardowej treści.

Stanowisko powyższe znalazło również odzwierciedlenie w wyroku Sądu Najwyższego z dnia z dnia 13 maja 2022 r., (II CSKP /22), w którym Sąd Najwyższy wskazał, że kluczowe znaczenie ma uświadomienie konsumentowi, iż silna deprecjacja waluty krajowej może pociągać za sobą konsekwencje trudne do udźwignięcia przez konsumenta. Prawidłowa informacja powinna uświadamiać konsumentowi, że ryzyko silnej deprecjacji jest trudne do oszacowania w perspektywie długookresowej i nie powinno być lekceważone. Wymaganiu temu nie czyni zadość np. podawanie „uspokajających” informacji o historycznych wahaniach waluty indeksacji w okresie nieproporcjonalnym do przewidywanego czasu trwania umowy kredytu, które może wręcz usypiać czujność kredytobiorcy, wywołując wrażenie o jedynie hipotetycznym charakterze zagrożeń. Istotne jest również zwrócenie uwagi na powagę tego zagrożenia w aspekcie możliwego rozmiaru deprecjacji waluty krajowej, a w szczególności podkreślenie, że może być ona gwałtowna i drastyczna (przekraczać nawet kilkadziesiąt procent), z uwzględnieniem sytuacji majątkowej konkretnego konsumenta, decydującej o tym, jaki stopień deprecjacji waluty indeksacji przekraczać będzie granice jego zdolność do spłacania kredytu.

Następnie Sąd Najwyższy stwierdził również, że z punktu widzenia omówionych wymagań trudno uznać za wystarczające dane, których podanie zalecano w rekomendacji S Komisji Nadzoru Bankowego dotyczącej dobrych praktyk w zakresie ekspozycji kredytowych zabezpieczonych hipotecznie wydanej w 2006 r. na podstawie art. 137 ust. 1 Prawa bankowego.

W świetle powyższego nie może budzić wątpliwości, że bank nie wypełnił obowiązku informacyjnego wobec powoda w sposób odpowiadający unijnym standardom ochrony konsumenta, zatem umowa mogła być badana pod kątem abuzywności, a ocena ta prowadzi do wniosku, że klauzula walutowa stanowiąca konieczny element mechanizmu waloryzacji narusza dobre obyczaje i interesy konsumenta.

Sąd Apelacyjny stoi na stanowisku, że powód - nie otrzymawszy od banku wyczerpujących pouczeń o tym, że zmiana kursu waluty wpływa nie tylko na wysokość rat, ale także na wysokość zadłużenia - nie mógł mieć świadomości, że zaciągnięcie tego typu kredytu jest bardzo ryzykowne i może skutkować tym, że ostatecznie może być zobowiązany do zwrotu kwoty wielokrotnie wyższej od pożyczonej, mimo dokonywania regularnych spłat. Z tego względu traci na znaczeniu fakt, że przy ustalaniu kursów walut pozwany odwoływał się do kursu średniego NBP powiększanego lub pomniejszanego o marżę, co wynika z § 17 ust. 2 i 3 umowy, oraz w § 17 ust. 5 określał sposób ustalania marży.

Wniosku tego nie zmienia tego okoliczność, że w jednej ze spraw z udziałem pozwanego banku zapadł wyrok Sądu Najwyższego w dniu 1 czerwca 2022 r. sygn. akt II CSKP 364/22, w którym Sąd Najwyższy stwierdził, że po wyeliminowaniu z umowy zapisu dotyczącego marży i pozostawieniu średniego kursu NBP możliwe jest dalsze trwanie umowy. W sprawie tej Sąd Najwyższy nie odniósł się bowiem do tego elementu mechanizmu indeksacji, jakim jest ryzyko walutowe, a ponadto odmienne poglądy Sąd Najwyższy zaprezentował w innych procesach z udziałem pozwanego banku, mianowicie w cytowanym wyżej wyroku z dnia 13 maja 2022 r. II CSKP 464/22 i z dnia 18 maja 2022 r. II CSKP 1316/22 stwierdzając jednoznacznie w ostatnim z nich, że eliminacja jedynie części klauzuli dotyczącej marży banku zmienia sens brzmienia całego postanowienia umownego nie usuwając przy tym zagrożenia interesu konsumenta i nie jest to wystarczające do uznania, że klauzula określająca główne świadczenia stron została wyrażona jasno i jednoznacznie.

Warto również mieć na uwadze postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 21 grudnia 2023 r. ( sygn. akt I CSK 5261/22, LEX nr 3648339) zawierające podsumowanie dotychczasowego orzecznictwa oraz przypomnienie jednolitego stanowiska TSUE na tle tożsamych zagadnień, które są przedmiotem zarzutów również w niniejszej apelacji. Z tego względu warto niemal w całości przytoczyć powyższe postanowienie wraz z uzasadnieniem:

„W judykaturze tej wyjaśniono w szczególności, że określenie wysokości należności obciążającej kredytobiorcę w umowie kredytu powiązanej z walutą obcą z odwołaniem do kursu waluty obcej ustalanego jednostronnie przez bank, bez wskazania obiektywnych kryteriów jego oznaczania, jest nietransparentne, pozostawia pole do arbitralnego działania banku i w ten sposób obarcza kredytobiorcę nieprzewidywalnym ryzykiem oraz narusza równorzędność stron umowy kredytu. W konsekwencji postanowienia takie są niedopuszczalne jako kształtujące prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy, a ich bezskuteczność - niezależnie od dalszych postanowień umowy, w tym wyrażających ryzyko walutowe - może prowadzić do upadku umowy w całości (por. np. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 13 maja 2022 r., II CSKP 464/22 i z dnia 9 września 2022 r., II CSKP 794/22 , a także postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 27 kwietnia 2023 r., I CSK 3629/22 oraz powołane tam dalsze orzecznictwo). Klauzule spreadowe (kursowe) i klauzule ryzyka walutowego są przy tym ściśle ze sobą związane, ponieważ klauzula ryzyka walutowego nie może funkcjonować bez klauzuli kursowej określającej sposób przeliczenia zobowiązań stron w celu ustalenia ich wysokości (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 8 listopada 2022 r., II CSKP 1153/22 i z dnia 28 lipca 2023 r., II CSKP 611/22 ). Okoliczność, że zgodnie z art. 111 ust. 1 pkt 4 pr. bank. banki są zobowiązane do ogłaszania w sposób ogólnie dostępny stosowanych kursów walutowych nie oznacza przy tym, że warunki umowne odsyłające do kursu stosowanego przez bank (tabelarycznego) odzwierciedlają przepis ustawy w rozumieniu art. 1 ust. 2 dyrektywy 93/13. Wyjątek określony w tym przepisie wymaga, aby konkretny warunek umowny odzwierciedlał treść przepisu prawa mającego zastosowanie między umawiającymi się stronami niezależnie od ich wyboru, ewentualnie mającego domyślne zastosowanie w braku odmiennego uzgodnienia między stronami, przy czym należy go interpretować ściśle (por. wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 21 grudnia 2021 r., C-243/20 , DP i SG przeciwko T. A., (...):EU:C:2021: (...) i powołane tam dalsze orzecznictwo).

W orzecznictwie wskazano także, iż abuzywny charakter można przypisać również klauzuli ryzyka walutowego, jeżeli nakłada ona na kredytobiorcę nieograniczone, względnie nieproporcjonalne ryzyko walutowe”.

Abuzywności poszczególnych klauzul zawartych w przedmiotowej umowie kredytu nie wyeliminowało wprowadzenie w 2011 r. ust. 3 do art. 69 Prawa bankowego, w wyniku czego kredytobiorcy uzyskali w ramach umowy o kredyt denominowany lub indeksowany do waluty innej niż waluta polska możliwość dokonywania spłat rat kapitałowo-odsetkowych oraz dokonania przedterminowej spłaty pełnej lub częściowej kwoty kredytu bezpośrednio w walucie obcej. Ta nowelizacja miała na celu wyeliminowanie tzw. spreadów bankowych, a nie zmianę istoty umowy kredytowej. Nowelizacja nie doprowadziła do przekształcenia zawartej wcześniej umowy w umowę o kredyt walutowy (por. np. postanowienie SN z dnia 15 listopada 2022 r. , I CSK 2909/22, LEX nr 3450393).

Jeśli chodzi o skutki występowania w umowie klauzul abuzywnych, brak jest możliwości utrzymania umowy w mocy i dalszego jej wykonywania np. poprzez zastosowanie średniego kursu NBP, co jednoznacznie wynika z aktualnej linii orzeczniczej Sądu Najwyższego – w szczególności uchwały z dnia 16 lutego 2021 r. i z dnia 7 maja 2021 r. (III CZP 11/20, OSNC 2021/6/40, III CZP 6/21 OSNC 2021/9/56), ale także wyrok z dnia 11 grudnia 2019 r., (V CSK 382/18, LEX nr 2771344), postanowienie z dnia 30 września 2022 r. (I CSK 2071/22, LEX nr 3437834), postanowienie z dnia 15 listopada 2022 r., (I CSK 2909/22, LEX nr 3450393), postanowienie z dnia 7 grudnia 2022 r. (I CSK 3346/22, LEX nr 3460019).

Sąd Najwyższy konsekwentnie podkreśla, że skutkiem istnienia klauzul abuzywnych w umowach kredytowych zawartych z udziałem konsumentów jest nieważność (bezskuteczność) umowy od samego początku. Konstrukcja polegająca na eliminacji klauzuli walutowej i de facto przyjęcie że strony wiązałaby umowa kredytu wyrażonego w złotych polskich, jednakże przy zastosowaniu oprocentowania LIBOR, prowadzi do przekształcenia umowy w umowę o odmiennej istocie i odmiennym charakterze - po wyeliminowaniu tego rodzaju klauzuli utrzymanie umowy o charakterze zamierzonym przez strony nie jest możliwe, co przemawia za jej całkowitą nieważnością (bezskutecznością). Trudno sobie wyobrazić możliwość dalszego funkcjonowania umowy po wyeliminowaniu tego mechanizmu – oznacza to bowiem, że umowa od początku nie określała klarownie sposobu ustalenia kwoty kredytu do wypłaty w złotówkach oraz wysokości rat (również w złotówkach) do zwrotu (por. zwłaszcza wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 grudnia 2019 r.,V CSK 382/18, LEX nr 2771344). Skoro eliminacja klauzul abuzywnych pociąga za sobą skutek w postaci tak daleko idącego przekształcenia umowy, że odrywa się ona od swej istoty i przekształca się w stosunek prawny o odmiennym charakterze, to decydujące znaczenie ma wola konsumenta, który określa, czy chce korzystać z ochrony przyznanej mu przez dyrektywę 93/13, czy też nie.

Powód na rozprawie w dniu 8 lutego 2023 r. (k. 545)stwierdził, że ma świadomość możliwych roszczeń banku względem niego po upadku umowy, a zatem Sąd Okręgowy prawidłowo uwzględnił żądanie w tym zakresie.

W związku z wyartykułowanymi w apelacji zastrzeżeniami co do nieprawidłowego odebrania od powoda powyższego oświadczenia, co zdaniem skarżącego miałoby mieć wpływ na wymagalność jego roszczenia, Sąd Apelacyjny zwraca uwagę na wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 czerwca 2024 r. sygn.. akt II CSKP 253/23, w którym Sąd Najwyższy przyjął, że brak wyraźnego pouczenia powódki przez Sąd o skutkach upadku umowy - w świetle całokształtu okoliczności sprawy dających podstawę do przyjęcia, że powódka wyraziła wolę skorzystania z ochrony, jaką daje dyrektywa 93/13 nie może to prowadzić do przyjęcia, że brak poinformowania mógł mieć jakikolwiek wpływ na wynik sprawy.

Warto również przytoczyć wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 10 czerwca 2021 r. (I ACa 173/21, LEX nr 3219695), w którym Sąd ten wypowiedział słuszna myśl, iż skoro powyższe obowiązki mają chronić konsumenta, a nie bank, to w takim razie konsument mógłby ewentualnie zaskarżyć wyrok uwzględniający powództwo i w podstawach apelacji wskazać, że sąd nie pouczył go o skutkach upadku umowy, a znając te skutki powód - konsument nie zdecydowałby się skorzystać z przysługującej mu ochrony. Dalej Sąd ten wskazał, że realizacja tego obowiązku nie może polegać na wymaganiu od sądu pouczania strony, która swoim zachowaniem daje jednoznaczne świadectwo, że jest zdeterminowana skorzystać z ochrony prawnej i która zapewnia, że liczy się z konsekwencjami upadku umowy. Obowiązek informacyjny wobec konsumenta należy rozumieć w ten sposób, że sądy powinny udzielać konsumentowi w procesie stosownych informacji, jeżeli na podstawie przebiegu postępowania nabrały wątpliwości, czy konsument zdaje sobie sprawę ze skutków przyszłego orzeczenia uwzględniającego jego powództwo.

Odnosząc to stanowisko do niniejszego przypadku stwierdzić należy, że powód dostatecznie jasno i klarownie wyraził swoją wolę.

Niezalenie od powyższego należy podkreślić, że nie ma podstaw do przyjęcia, aby roszczenie powoda o zapłatę stawało się wymagalne dopiero z datą złożenia przezeń oświadczenia o świadomości skutków upadku umowy. Rozważania Sądu Najwyższego zawarte w uzasadnieniu uchwały z dnia 7 maja 2021 r. co do stanu tzw. „bezskuteczności zawieszonej” związanej z koniecznością podjęcia decyzji przez konsumenta, czy aprobuje istnienie klauzuli abuzywnej w umowie, czy też odmawia jej potwierdzenia godząc się jednocześnie na kompleksowe skutki stwierdzenia nieważności całej umowy, przy czym skuteczność tych oświadczeń zależy od uprzedniego pouczenia o konsekwencjach abuzywności, nie uchylają ogólnej zasady wynikającej z art. 455 k.c. tym samym nie było przeszkód do potraktowania pozwu jako wezwania do zapłaty.

Sąd pierwszej instancji stwierdzając przesłankowo, że umowa po wyeliminowaniu z niej klauzul abuzywnych nie może być utrzymana w mocy i jest nieważna, zastosował właściwą podstawę prawną uznając należności uiszczone na rzecz pozwanego za świadczenie nienależne (art. 410 § 1 k.c. w związku z art. 405 k.c.), za czym przemawia stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w uchwałach z dnia 16 lutego 2021 r. iż dnia 7 maja 2021 r. (sygn. akt III CZP 11/20, OSNC 2021/6/40; sygn. akt III CZP 6/21, OSNC 2021/9/56). W uzasadnieniu uchwały z dnia 7 maja 2021 r. Sąd Najwyższy powtórzył uprzednio wielokrotnie wyrażany pogląd, że na tle art. 410 § 2 k.c. samo spełnienie świadczenia wypełnia przesłankę zubożenia po stronie powoda, a uzyskanie tego świadczenia przez pozwanego – przesłankę jego wzbogacenia. Sąd Najwyższy daje prymat teorii dwóch kondykcji podkreślając, że roszczenia stron o zwrot świadczeń spełnionych w wykonaniu nieważnych umów są od siebie niezależne.

Wysokość kwoty zasądzonej na rzecz powoda podlegała niewielkiej korekcie – skarżący zwrócił na to uwagę w piśmie z dnia 26 listopada 2024 r. zaznaczając jednocześnie, że powód w pozwie dochodził innej kwoty niż przedstawiona w uzasadnieniu pozwu, a powód z kolie nie zanegował prawidłowości wyliczeń banku opiewających na kwotę 136.458,96 zł.

Chybiony jest zarzut naruszenia art. 411 pkt 1 k.p.c.

Z przepisu tego in fine wynika bowiem, że możliwość żądania zwrotu świadczenia spełnionego w wykonaniu nieważnej czynności prawnej istnieje – wbrew regule ogólnej – także wtedy, gdy świadczący wiedział o nieważności zobowiązania. Rozwiązanie takie jest wyrazem konsekwencji ustawodawcy i służy wyłączeniu uznawania „okrężną drogą” skutków nieważnych czynności prawnych. Spełniający świadczenie może żądać jego zwrotu, gdy świadczenie spełniane jest w wykonaniu nieważnej czynności prawnej (…) W tej sytuacji zwrot następuje jednakże bez względu na wiedzę oraz przekonanie solvensa co do obowiązku spełnienia świadczenia. (por. komentarz do art. 411 k.c, J. Gudowski, WKP 2018, M. Fras. M. Habdas,. WKP 2018).

Podobnie należy ocenić zarzut naruszenia art. 411 pkt 4 k.c.

Zgodnie ze stanowiskiem doktryny i orzecznictwa, przypadki, w których podstawa świadczenia jest nieważna, nie są objęte zakazem unormowania tego przepisu, co pozwala na zwrot kwot nienależnie wpłaconych. Przepis art. 411 pkt 4 k.c. nie ma w ogóle zastosowania do świadczenia nienależnego, gdyż dotyczy zobowiązań istniejących, acz niewymagalnych. Nie może zatem stać na przeszkodzie uwzględnieniu condictio indebiti, sine causa czy ob rem; w takich wypadkach podstawa w ogóle nie powstała, więc brak jest roszczenia, które mogłoby jeszcze nie być wymagalne. Spełniający świadczenie może żądać jego zwrotu, gdy świadczenie spełniane jest w wykonaniu nieważnej czynności prawnej (…). W tej sytuacji zwrot następuje jednakże bez względu na wiedzę oraz przekonanie solvensa co do obowiązku spełnienia świadczenia (por. wyrok SN z dnia 31 sierpnia 2021 r., I NSNc 93/20, LEX nr 3220158. M. Fras, M. Habdas, komentarz do art. 411, t.9, WKP 2018, A. Kidyba, komentarz do art. 411 k. c. t. 19, LEX 2014).

Sąd Okręgowy słusznie również nie uwzględnił zarzutu zatrzymania, co czyni chybionym zarzut naruszenia art. 496 k.c. i art. 497 k.c. Zgodnie bowiem z wyrokiem TSUE z dnia 8 maja 2024 r, (C-424/22) art. 6 ust. 1 i art. 7 ust. 1 dyrektywy 93/13 należy interpretować w ten sposób, że stoją one na przeszkodzie wykładni sądowej prawa krajowego, zgodnie z którą w kontekście stwierdzenia nieważności zawartej przez instytucję bankową z konsumentem umowy kredytu hipotecznego z uwagi na nieuczciwy charakter niektórych warunków tej umowy powołanie się przez tę instytucję na prawo zatrzymania prowadzi do uzależnienia przysługującej konsumentowi możliwości uzyskania przez niego zapłaty kwot, które zasądzono od wspomnianej instytucji ze względu na skutki restytucyjne wynikające ze stwierdzenia nieuczciwego charakteru tych warunków, od równoczesnego zaofiarowania przez rzeczonego konsumenta zwrotu albo zabezpieczenia zwrotu całości świadczenia otrzymanego od tej samej instytucji przez konsumenta na podstawie wspomnianej umowy, niezależnie od spłat dokonanych już w wykonaniu tej umowy.

W tym stanie rzeczy Sąd Odwoławczy na mocy art. art. 386 § 1 k.p.c. zmienił zaskarżony wyrok w sposób opisany w sentencji, a na mocy art. 385 k.p.c. oddalił dalej idącą apelację i orzekł o kosztach postępowania na mocy art. 100 k.p.c. w związku z art. 108 § 1 k.p.c. i § 2 pkt 7 w związku z § 10 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych mając na uwadze, że apelacja została uwzględniona jedynie w niewielkiej części.

Na oryginale właściwy podpis.