Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Gdańsku

Formularz UK 2

Sygnatura akt

II AKa 34/23

Załącznik dołącza się w każdym przypadku. Podać liczbę załączników:

1

1.  CZĘŚĆ WSTĘPNA

1.1.1. Oznaczenie wyroku sądu pierwszej instancji

Wyrok Sądu Okręgowego w Gdańsku z dnia 23 listopada 2022 r., sygn. akt XI Ko 45/22

1.1.2. Podmioty wnoszące apelację

☐ oskarżyciel publiczny

☐ oskarżyciel posiłkowy

☐ oskarżyciel prywatny

☐ pełnomocnik wnioskodawcy

☐ oskarżony albo skazany w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☒ inny

1.1.3. Granice zaskarżenia

1.1.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☐ na korzyść

☐ na niekorzyść

☒ w całości

☐ w części

☐

co do winy

☐

co do kary

☐

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

1.1.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☐

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☒

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☐

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☐

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

1.1.4. Wnioski

☒

uchylenie

☐

zmiana

2.  Ustalenie faktów w związku z dowodami przeprowadzonymi przez sąd odwoławczy

1.2.1. Ustalenie faktów

1.2.1.1. Fakty uznane za udowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

1.2.1.2. Fakty uznane za nieudowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

1.2.2. Ocena dowodów

1.2.2.1. Dowody będące podstawą ustalenia faktów

Lp. faktu z pkt 2.1.1

Dowód

Zwięźle o powodach uznania dowodu

1.2.2.2. Dowody nieuwzględnione przy ustaleniu faktów
(dowody, które sąd uznał za niewiarygodne oraz niemające znaczenia dla ustalenia faktów)

Lp. faktu z pkt 2.1.1 albo 2.1.2

Dowód

Zwięźle o powodach nieuwzględnienia dowodu

3.  STANOWISKO SĄDU ODWOŁAWCZEGO WOBEC ZGŁOSZONYCH ZARZUTÓW i wniosków

Lp.

Apelacja pełnomocnika wnioskodawcy. Zarzut I.

1.

I. Obraza przepisów postępowania, tj. art. 554 § 2b pkt 1 k.p.k. oraz art. 67 § 2 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (t.j. Dz. U. z 2021 r. poz. 1805 ze zm.) w zw. z art. 8 ust. 3 ustawy z dnia 23 lutego
1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego (t.j. Dz. U. z 2021 r. poz. 1693, dalej: „ustawa lutowa”), polegający na nieprawidłowym uznaniu, że reprezentantem Skarbu Państwa
w postępowaniu prowadzonym pod sygn. akt XI Ko 45/22 jest Prezes Sądu Okręgowego
w W., podczas gdy ostatnie rozstrzygnięcie kończące postępowanie
w przedmiocie odpowiedzialności karnej ojca wnioskodawcy - J. R. zapadło przed Najwyższym Sądem Wojskowym
w W. w dniu 14 maja 1947 r. w sprawie
o sygn. akt Sn. Odw. S. 1140/47, kiedy to Najwyższy Sąd Wojskowy w W. utrzymał w mocy wyrok Wojskowego Sądu Rejonowego
w W. z dnia 7 marca 1947 r., sygn. akt Sr. 256/47, skazujący J. R. na karę 5 lat więzienia za przynależność do nielegalnej organizacji (...)( (...)) i udział w nieudanym napadzie na samochód w celu odbicia członków nielegalnej organizacji, mającej na celu zmianę ustroju Państwa Polskiego, co miało wpływ na przebieg postępowania i skutkowało błędnym zawiadomieniem Prezesa Sądu Okręgowego
w W. o wszczęciu postępowania prowadzonego pod sygn. akt XI Ko 45/22 oraz brakiem zwolnienia Prezesa Sądu Okręgowego
w W. od udziału w niniejszym postępowaniu, jak również miało wpływ na treść orzeczenia Sądu Okręgowego w Gdańsku XI Wydział Wykonawczy z dnia 23 listopada 2022 r. poprzez wskazanie, że kwoty z tytułu odszkodowania i zadośćuczynienia zostały zasądzone od „Skarbu Państwa - Prezesa Sądu Okręgowego w W.”.

☒ zasadny

☐ częściowo zasadny

☐ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

Stanowisko skarżącego zasługuje na akceptację. Ma on rację gdy utrzymuje, że w realiach sprawy organem reprezentującym Skarb Państwa winien być nie Prezes Sądu Okręgowego w Warszawie, lecz Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego w Warszawie. Zgodnie bowiem z art. 554 § 2b pkt 1 k.p.k. w zw. z art. 8 ust. 3 ustawy
z dnia 23 lutego 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego organem takim jest m.in. prezes sądu, w którym wydano ostatnie orzeczenie kończące postępowanie w przedmiocie odpowiedzialności karnej, stosowania środka zapobiegawczego, środka zabezpieczającego lub zatrzymania. Regulacja ta obowiązuje od dnia 5 października
2019 r., wprowadzona ustawą z dnia 19 lipca 2019 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania karnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. 2019, poz. 1694).

Jednocześnie skarżący trafnie odwołuje się do orzecznictwa SN wskazując, że określenie właściwego reprezentanta Skarbu Państwa ma na celu przede wszystkim zapewnienie Skarbowi Państwa możności obrony jego praw, w tym zapewnienie prawidłowego dokonywania konkretnych czynności procesowych (zob . wyroki SN: z dnia 17 marca 2010 r., II CSK 393/09, LEX nr 602681 i z dnia 16 września 2010 r., III CSK 153/10, LEX nr 688859).

Omawiana kwestia została wyartykułowana w piśmie z dnia 23 maja 2022 r. - Odpowiedzi Skarbu Państwa - Prezesa Sądu Okręgowego w W. na wniosek o zadośćuczynienie
i odszkodowanie (k. 148-155), a zajęte stanowisko podtrzymane również w piśmie z dnia 8 września 2022 r. (k. 200-202). Zgodnie
z tym stanowiskiem Skarb Państwa powinien być w sprawie XI Ko 45/22 reprezentowany przez Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego. Argumentacji tej co do zasady nie zakwestionowała pełnomocnik wnioskodawcy w piśmie z dnia 24 czerwca 2022 r.
(k. 167).

Sąd Okręgowy zagadnienia tego w żaden wyrazisty sposób nie rozważał. Na rozprawie w dniu 29 czerwca 2022 r., przyjmując za prawidłową reprezentację Skarbu Państwa przez Prezesa Sądu Okręgowego w W., ograniczył się do poinformowania obecnych stron, że Prezes Sądu Okręgowego w W. „nadesłał stanowisko w sprawie” (k. 170). W uzasadnieniu zaskarżonego wyroku Sąd I instancji nie odniósł się już w ogóle do podniesionej przez Prezesa Sądu Okręgowego w Warszawie
w piśmie z dnia 23 maja 2022 r. kwestii reprezentacji Skarbu Państwa w prowadzonym postępowaniu (XI Ko 45/22).

W realiach sprawy trafnie podnosi skarżący, że roszczenia dochodzone w sprawie związane są z działalnością J. R. na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego oraz orzeczeniami wydanymi z powodu takiej działalności. Związane są zatem nierozerwalnie z wyrokiem Wojskowego Sądu Rejonowego w W. z dnia 07 marca 1947 r. (sygn. akt Sr. 256/47), utrzymanym w mocy wyrokiem Najwyższego Sądu Wojskowego w W. z dnia 14 maja 1947 r., sygn. Sn. Odw. S. 1140/47, na mocy którego J. R. został skazany na karę 5 lat pozbawienia wolności.

Zgodnie z ustaleniami Sądu Okręgowego, J. R. wyrokiem Wojskowego Sądu Rejonowego W. z dnia 7 marca 1947 roku, sygn. akt Sr. 256/47 został skazany za przestępstwa z art. 86 § 2 KKWP na karę więzienia 5 lat, za przynależność do nielegalnej organizacji (...) i udział w nieudanym napadzie na samochód M.B. w celu odbicia członków nielegalnej organizacji, mającej na celu zmianę ustroju Państwa Polskiego, a więc za działalność na rzecz niepodległego bytu państwa polskiego. Wyrok ten został utrzymany postanowieniem Najwyższego Sądu Wojskowego w W.
z dnia 14 maja 1947r., sygn. Sn.Odw.S. 1140/47. Kara została darowana w całości na zasadzie ustawy o amnestii z dnia 22 lutego 1947 roku. J. R. został zwolniony z więzienia
w P. w dniu 28 marca 1947 roku (s. 3-4 uzasadnienia).

Ostatnie orzeczenie kończące postępowanie w przedmiocie odpowiedzialności karnej J. R. wydał zatem Najwyższy Sąd Wojskowy. Organ ten funkcjonował jednak tylko do 1962 roku, kiedy to jego kompetencje zostały przejęte przez Izbę Wojskową Sądu Najwyższego (art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 15 lutego 1962 roku o Sądzie Najwyższym (Dz. U. Nr 11, poz. 54 ze zm.). Na gruncie obecnie obowiązujących regulacji Sądowi Najwyższemu podlegają sprawy należące do orzecznictwa sądów wojskowych,
z tym, że należą one do właściwości Izby Karnej (art. 1 pkt 1 lit. a
w zw. z art. 24 w zw. z art. 133 § 3 ustawy z dnia 8 grudnia 2017 roku o Sądzie Najwyższym - t.j. Dz. U. z 2021 r. poz. 1904 ze zm.).

W konsekwencji, skoro orzeczenie Najwyższego Sądu Wojskowego było ostatnim orzeczeniem kończącym sprawę
w przedmiocie odpowiedzialności karnej J. R., to Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego, jako następca prawny Prezesa Najwyższego Sądu Wojskowego powinien reprezentować Skarb Państwa w sprawie o sygn. akt XI Ko 45/22.

Stanowisko takie znajduje potwierdzenie w orzecznictwie sądowym. Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 5 grudnia 2022 r., w sprawie II KK 557/22, rozpoznając kasację od wyroku Sądu Apelacyjnego w W. w sprawie II AKa 306/21, podzielił stanowisko tego Sądu Apelacyjnego, zawarte w postanowieniu
z dnia 27 stycznia 2022 r., w którym wskazano, że z mocy uregulowania zawartego w art. 19 ustawy z dnia 19 lipca 2019 r.
o zmianie ustawy - Kodeks postępowania karnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2019 r. poz. 1694) organ reprezentujący Skarb Państwa może brać udział w postępowaniu z Rozdziału 58 k.p.k. (Odszkodowanie za niesłuszne skazanie, tymczasowe aresztowanie lub zatrzymanie), gdy postępowanie w danej instancji rozpocznie się po dniu 4 października 2019 r., tzn. gdy wniosek
o odszkodowanie i zadośćuczynienie wpłynie do właściwego sądu po 4 października 2019 r., albo po tej dacie wpłynie do sądu drugiej instancji apelacja wraz z aktami sprawy. Jednocześnie Sąd Najwyższy podzielił stanowisko, że następcą prawnym powołanego w 1944 r. Najwyższego Sądu Wojskowego w W. stał się Sąd Najwyższy - Izba Wojskowa, która została zniesiona ustawą
z 2017 r., a sprawy podlegające orzecznictwu sądów wojskowych zostały przekazane do Izby Karnej Sądu Najwyższego (LEX nr 3558887).

Sąd Apelacyjny również podziela stanowisko, wynikające
z omawianego judykatu, że z treści art. 554 § 2b pkt 1 i 2 k.p.k. wynika, że organem reprezentującym Skarb Państwa jest prezes tego sądu, w którym doszło do wydania lub skontrolowania
i utrzymania w mocy niezasadnej decyzji stanowiącej następnie podstawę do dochodzenia odszkodowania.

Nie ma w konsekwencji racji pełnomocnik wnioskodawcy
w odpowiedzi na apelację (k. 252-253), że Sąd Okręgowy w sposób prawidłowy ustalił Prezesa Sądu Okręgowego w W. jako właściwego w sprawie w związku z likwidacją Najwyższego Sądu Wojskowego i brzmieniem art. 554 § 2 b k.p.k.

Nie ulega w rezultacie wątpliwości, że reprezentantem Skarbu Państwa jest w badanej sprawie, z uwagi na zaistniałe następstwo prawne - Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego.

Dlatego też w sprawie doszło do obrazy przepisów postępowania, mającej wpływ na treść zaskarżonego wyroku.
W wyroku tym błędnie zawarto wskazanie, że kwoty z tytułu odszkodowania i zadośćuczynienia zostały zasądzone od „Skarbu Państwa - Prezesa Sądu Okręgowego w W.”. Powoduje to niejako „przerzucenie” na Prezesa Sądu Okręgowego w W. - jako niewłaściwego statio fisci - ciężaru dbania o zabezpieczenie interesów majątkowych Skarbu Państwa w postępowaniu prowadzonym w sprawie XI Ko 45/22.

Rzeczona obraza przepisów skutkowała koniecznością wydania orzeczenia kasatoryjnego, jako środka niezbędnego dla przywrócenia praworządności postępowania. Konwalidacja uchybienia na etapie postępowania odwoławczego nie wchodziła
w grę również z tego powodu, że wydany w sprawie wyrok został zaskarżony przez Prezesa Sądu Okręgowego w W. tylko
w omawianym aspekcie.

Wniosek

Uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania.

☐ niezasadny

☐ częściowo zasadny

☒ zasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny.

Wniosek zasadny - z powodów przytoczonych przy omawianiu postawionego zarzutu.

4.  OKOLICZNOŚCI PODLEGAJĄCE UWZGLĘDNIENIU Z URZĘDU

Zwięźle o powodach uwzględnienia okoliczności

5.  ROZSTRZYGNIĘCIE SĄDU ODWOŁAWCZEGO

1.5.1. Utrzymanie w mocy wyroku sądu pierwszej instancji

Przedmiot utrzymania w mocy

Zwięźle o powodach utrzymania w mocy

1.5.2. Zmiana wyroku sądu pierwszej instancji

Przedmiot i zakres zmiany

Zwięźle o powodach zmiany

1.5.3. Uchylenie wyroku sądu pierwszej instancji

1.5.3.1. Przyczyna, zakres i podstawa prawna uchylenia

1.1.

☐ art. 439 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

2.1.

☒ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

Stwierdzone uchybienie skutkujące koniecznością przeprowadzenia na nowo przewodu w całości.

3.1.

Konieczność umorzenia postępowania

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia i umorzenia ze wskazaniem szczególnej podstawy prawnej umorzenia

4.1.

☐ art. 454 § 1 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

1.5.3.2. Zapatrywania prawne i wskazania co do dalszego postępowania

Rozpoznając ponownie sprawę Sąd Okręgowy winien przeprowadzić postępowanie w przedmiocie złożonego wniosku z zapewnieniem prawidłowej reprezentacji Skarbu Państwa, tj. z udziałem Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego.

1.5.4. Inne rozstrzygnięcia zawarte w wyroku

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

6.  Koszty Procesu

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

7.  PODPIS

1.1.3. Granice zaskarżenia

Kolejny numer załącznika

1

Podmiot wnoszący apelację

Reprezentant Skarbu Państwa – Prezes Sądu Okręgowego w W..

Rozstrzygnięcie, brak rozstrzygnięcia albo ustalenie, którego dotyczy apelacja

Całość rozstrzygnięcia

1.1.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☐ na korzyść

☒ na niekorzyść

☒ w całości

☐ w części

☐

co do winy

☐

co do kary

☐

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

1.1.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☐

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☒

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☐

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☐

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

1.1.4. Wnioski

☒

uchylenie

☐

zmiana