Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Gdańsku

Formularz UK 2

Sygnatura akt

II AKa 50/24

Załącznik dołącza się w każdym przypadku. Podać liczbę załączników:

1.

1.  CZĘŚĆ WSTĘPNA

1.1.1. Oznaczenie wyroku sądu pierwszej instancji

C. Ś. wniósł o zasądzenie na swoją rzecz zadośćuczynienia za niewątpliwie niesłuszne tymczasowe aresztowanie zastosowane przez Sąd Rejonowy w Nakle nad Notecią z dnia 21 października 2021r. w sprawie sygn. akt II Kp 330/21 w sprawie Prokuratury Rejonowej w N. (...) zakończonej postanowieniem o umorzeniu śledztwa z dnia 22 kwietnia 2022r.

Wyrokiem z 3 listopada 2023r. Sąd Okręgowy w Bydgoszczy:

1. oddalił wniosek,

2. kosztami postępowania w sprawie obciążył Skarb Państwa.

1.1.2. Podmiot wnoszący apelację

☐ oskarżyciel publiczny albo prokurator w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ oskarżyciel posiłkowy

☐ oskarżyciel prywatny

☐ obrońca

☐ oskarżony albo skazany w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☒ inny – pełnomocnik wnioskodawcy

1.1.3. Granice zaskarżenia

1.1.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☒ na korzyść

☐ na niekorzyść

☒ w całości

☐ w części

☐

co do winy

☐

co do kary

☐

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

1.1.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☒

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☒

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☐

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☐

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

1.1.4. Wnioski

☒

uchylenie

☒

zmiana

2.  Ustalenie faktów w związku z dowodami przeprowadzonymi przez sąd odwoławczy

1.2.1. Ustalenie faktów

1.2.1.1. Fakty uznane za udowodnione

Lp.

Wnioskodawca

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

C. Ś.

Sąd odwoławczy nie przeprowadzał postępowania dowodowego.

1.2.1.2. Fakty uznane za nieudowodnione

Lp.

Wnioskodawca

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

C. Ś.

Sąd odwoławczy nie przeprowadzał postępowania dowodowego.

1.2.2. Ocena dowodów

1.2.2.1. Dowody będące podstawą ustalenia faktów

Lp. faktu z pkt 2.1.1

Dowód

Zwięźle o powodach uznania dowodu

Sąd odwoławczy nie przeprowadzał postępowania dowodowego.

Sąd odwoławczy nie przeprowadzał postępowania dowodowego.

1.2.2.2. Dowody nieuwzględnione przy ustaleniu faktów
(dowody, które sąd uznał za niewiarygodne oraz niemające znaczenia dla ustalenia faktów)

Lp. faktu z pkt 2.1.1 albo 2.1.2

Dowód

Zwięźle o powodach nieuwzględnienia dowodu

Sąd odwoławczy nie przeprowadzał postępowania dowodowego.

Sąd odwoławczy nie przeprowadzał postępowania dowodowego.

3.  STANOWISKO SĄDU ODWOŁAWCZEGO WOBEC ZGŁOSZONYCH ZARZUTÓW i wniosków

Lp

Zarzuty

1.  art. 16 §1 i 2 k.p.k. poprzez jego niezastosowanie w sytuacji, w której organ prowadzący postępowanie nie pouczył Wnioskodawcy o ciążących na nim obowiązkach i o przysługujących mu uprawnieniach, pomimo obowiązku wynikającego wprost z ustawy, co doprowadziło do ujemnych skutków procesowych dla Wnioskodawcy, tj. do przedawnienia roszczenia z uwagi na brak dostatecznej wiedzy o prawach i obowiązkach Wnioskodawcy;

2.  art. 5 k.c. poprzez jego niezastosowanie i stwierdzenie przez Sąd I instancji, że należało uwzględnić zarzut przedawnienia, podczas gdy jego uwzględnienie stanowi nadużycie prawa i narusza zasady współżycia społecznego;

3.  art. 41 ust. 5 Konstytucji RP poprzez jego niezastosowanie i oddalenie wniosku o zadośćuczynienie w sytuacji, w której Wnioskodawca został bezprawnie pozbawiony wolności, a przepis ten wskazuje jednoznacznie, że przysługuje mu wówczas prawo do odszkodowania;

4.  art. 552 § 4 k.p.k. poprzez niezastosowanie tego przepisu w zw. z art. 555 k.p.k. i błędne uznanie, że zadośćuczynienie za niewątpliwie niesłuszne tymczasowe aresztowanie Wnioskodawcy nie przysługuje, podczas gdy prawidłowa ocena materiału dowodowego w sprawie prowadziłaby do wniosków przeciwnych.

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutów za zasadne, częściowo zasadne albo niezasadne

Ad. 1. Zarzut jest całkowicie chybiony. Organ procesowy bowiem nie ma obowiązku zawiadamiania podsądnego o uprawnieniu do ubiegania się o zasądzenie odszkodowania i zadośćuczynienia w trybie Rozdziału 58 Kodeksu postępowania karnego. Jest to stanowisko utrwalone w orzecznictwie (patrz: wyroki Sądu Apelacyjnego w Katowicach z: 9 lutego 2017r. II AKa 530/16, 7 grudnia 2017r. II AKa 509/17, wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 24 sierpnia 2017r., II AKa 231/17), które w pełni akceptuje Sąd odwoławczy orzekający w przedmiotowej sprawie. Podkreślenia wymaga, że do sądów należy bezstronne rozstrzyganie sporów, a informowanie o treści przepisów prawa i ich stosowaniu - w granicach obowiązków prawem nałożonych w myśl przepisu art.16 § 1 kpk, zaś ponad obowiązek - w miarę potrzeby o czym stanowi przepis art.16 § 2 kpk, to jest gdy taka potrzeba powstanie w związku z rozpoznawaną sprawą. Taką potrzebę wyraża pytanie osoby, która informacji potrzebuje, w tym co do roszczeń pieniężnych za oczywiście niesłuszne tymczasowe aresztowanie. Bez tego pytania trudno byłoby sobie wyobrazić informowanie o zakresie uprawnień i ich uwarunkowaniach oraz konsekwencjach powstających w trakcie postępowania karnego. System prawa karnego jest obszerną konstrukcją normatywną, zatem informowanie zainteresowanych o zastosowaniu go do każdego przypadku przekraczałoby jego możliwości. Nie można oczekiwać takiej informacji, zatem obarczać sądy odnośną powinnością, bo ewentualne zaniedbania czy błędne zrozumienie rodziłoby dalsze skutki prawne, aż po odpowiedzialność finansową Skarbu Państwa (patrz: wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z 30 listopada 2006r., II AKa 195/06). Jak trafnie wskazał Sąd Najwyższy w postanowieniu z 14 lipca 2021r., III KK 256/20: „W odniesieniu do art. 16 § 2 k.p.k. należy przypomnieć, że zgodnie z jego brzmieniem organ prowadzący postępowanie powinien w miarę potrzeby udzielać uczestnikom postępowania informacji o ciążących obowiązkach i o przysługujących im uprawnieniach także w wypadkach, gdy ustawa wyraźnie takiego obowiązku nie stanowi. Jak słusznie przyjął Sąd Apelacyjny w tej sprawie, obowiązek pouczenia strony o jej uprawnieniach nie obejmuje wszelkich możliwych, także odległych uprawnień, jakie mogą powstać u strony (zob. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 14 grudnia 1979 r., IV KZ 194/79). Należy przy tym wskazać, że sam wnioskodawca przez lata nie okazywał zainteresowania podjęciem działań w celu dochodzenia roszczeń odszkodowawczych, a zainteresowany bywał wyłącznie zaliczeniem niesłusznego tymczasowego aresztowania na poczet innych kar pozbawienia wolności. Trzeba także zaznaczyć, że aktualny pozostaje pogląd Sądu Najwyższego wyrażony już w postanowieniu z dnia 14 grudnia 1979 r., IV KZ 149/79, akceptowany pod rządami obecnie obowiązującego Kodeksu postępowania karnego (np. w uzasadnieniu wyroku Sądu Najwyższego z dnia 11 lipca 2002 r., sygn. IV KK 172/02), zgodnie z którym organy prowadzące postępowanie karne winny dokonywać pouczeń jedynie o czynnościach procesowych ściśle związanych z prowadzonym postępowaniem, a nie dotyczących postępowań odrębnych, np. odszkodowawczych. Tym samym nie sposób uznać, aby w niniejszym postępowaniu doszło do obrazy art. 16 § 2.” Wprawdzie wskazane orzeczenia odnoszą się do orzeczeń sądów będących podstawą wnioskowania o odszkodowanie i zadośćuczynienie w trybie wskazanych przepisów ale również – w ocenie Sądu Apelacyjnego – zachowują aktualność w odniesieniu do innych organów procesowych podejmujących tego rodzaju decyzje. Obowiązek taki ciąży jedynie na sądzie orzekającym o unieważnieniu orzeczenia w trybie przepisów ustawy z 23 lutego 1991r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego, o czym stanowi wprost art. 6 tejże ustawy. Odwoływanie się zatem do innego rodzaju pouczeń skierowanych do wnioskodawcy przez organy procesowe z jednoczesnym wskazaniem, że nie został on pouczony o uprawnieniach wynikających z Rozdziału 58 Kodeksu postępowania karnego (str. 3 apelacji) nie może przynieść oczekiwanych przez apelującego rezultatów.

Skutku oczekiwanego przez skarżącego nie może również przynieść powoływanie się na okoliczność, że wnioskodawca w owym czasie występował samodzielnie. Brak obrońcy nie skutkuje bowiem powstaniem obowiązku pouczania go o prawie do złożenia wniosku o odszkodowanie i zadośćuczynienie w trybie Rozdziału 58 Kodeksu postępowania karnego. Warto w tym miejscu wskazać na ze wszech miar trafne stanowisko Sądu Apelacyjnego w Warszawie przedstawione w wyroku z 8 kwietnia 2019r. w sprawie II AKa 273/18: „ Wykładnia literalna normy art. 555 k.p.k. nie rodzi żadnych wątpliwości.” Nie potrzeba zatem żadnej wiedzy prawniczej, wystarczy jedynie umiejętność czytania, aby stwierdzić jaki jest czas na złożenie, w trybie przepisów Kodeksu postępowania karnego, wniosku o zasądzenie odszkodowania i zadośćuczynienia za niewątpliwie niesłuszne tymczasowe aresztowanie.

Ad. 2. Zarzut nie jest zasadny. Na wstępie wskazać należy, że skutku oczekiwanego przez skarżącego nie może przynieść ponowne odwołanie się do kwestii braku pouczenia wnioskodawcy o prawie żądania odszkodowania i zadośćuczynienia. Sąd Apelacyjny nie odnalazł w dostępnych systemach wskazanego na str.4 apelacji wyroku Sądu Apelacyjnego w Krakowie w sprawie II AKa 261/12, nie może zatem odnieść się do jego pełnej treści oraz uzasadnienia. Pod tożsamą sygnaturą wydany został natomiast 30 sierpnia 2012r. wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku w którym stwierdzono, że „Do wyjątkowych okoliczności, o których mowa w art. 555 k.p.k., można zaliczyć długotrwałą obłożną chorobę, całkowity upadek z sił powodujący konieczność zapewnienia opieki osoby trzeciej w sprawach codziennej egzystencji, choroba psychiczna, ubezwłasnowolnienie, długotrwały pobyt za granicą połączony z niemożnością nawiązania kontaktu z krajem.” Stanowisko to w pełni podziela Sąd odwoławczy w przedmiotowej sprawie, do czego jeszcze odniesie się w dalszej części niniejszego uzasadnienia. Zakładając jednak, że takiej treści jak cytowana orzeczenie przed Sądem Apelacyjnym w Krakowie zapadło, Sąd II instancji wskazuje, że nie podziela wyrażonego tam poglądu, że uzasadnieniem dla nieuwzględnienia podniesionego zarzutu przedawnienia jest samo w sobie „uzyskanie informacji o powstaniu prawa do odszkodowania już po tym terminie”. Rozważania w tej kwestii zostały już poczynione w niniejszym uzasadnieniu i do nich Sąd odwoławczy w tym miejscu odsyła nie dostrzegając potrzeby ich ponawiania.

Przed przystąpieniem do szczegółowego odniesienia się do argumentacji skarżącego w zakresie tego zarzutu, Sąd II instancji poczyni kilka uwag natury ogólnej. Terminy do złożenia żądania odszkodowania i zadośćuczynienia są cywilnoprawnymi terminami przedawnienia (tak zachowująca aktualność uchwała 7 sędziów Sądu Najwyższego z 19 lutego 1997r. w sprawie I KZP 38/96) i mają do nich zastosowanie rozwiązania przyjęte w art.117 § 2 kc i art.5 kc. Podniesienie zarzutu przedawnienia jest prawem strony, którego skuteczność może być ograniczona tylko mającą ogólny charakter normą art.5 kc będącą granicą wykorzystania swych uprawnień – w tym przypadku przez Skarb Państwa. Oceniając te uprawnienia należy baczyć aby korzystanie z przewidzianej w tym przepisie klauzuli generalnej nie było zbyt szerokie i tym samym nie unicestwiło w praktyce uprawnienia do skutecznego zgłaszania zarzutu przedawnienia, które ustawodawca przewidział w interesie strony zobowiązanej, (patrz: wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 11 marca 1999r., II AKa 35/99). Przepis art.5 kc może stanowić normę upoważniającą sąd do usunięcia skutków przedawnienia ze względu na szczególne okoliczności sprawy, zarówno o charakterze obiektywnym, jak i leżące po stronie uprawnionego. Zgodnie z treścią przepisu art. 6 kc, to wnioskodawcę obciąża wykazanie, że zarzut przedawnienia pozostaje w kolizji z zasadami współżycia społecznego, gdyż to on wywodzi skutki prawne z tego faktu. Zatem to na stronie dochodzącej roszczenia spoczywa obowiązek wykazania, że podniesienie zarzutu przedawnienia, było w konkretnych okolicznościach nadużyciem tego prawa z uwagi na zasady współżycia społecznego. Nie można przy tym odwołać się generalnie do wskazanych zasad, lecz w procesie dowodzenia należy wykazać, którym konkretnie zasadom podniesienie owego zarzutu uchybia. Domniemywa się bowiem, że ten kto korzysta ze swego prawa, czyni to w sposób zgodny z zasadami współżycia społecznego i dopiero istnienie szczególnych okoliczności może domniemanie to obalić i pozwolić na zakwalifikowanie określonego zachowania jako nadużycia prawa nie zasługującego na poparcie z punktu widzenia zasad współżycia społecznego. Podkreślić należy, że w tego typu sprawach domniemanie to chroni prokuratora, który w imieniu Skarbu Państwa podniósł zarzut przedawnienia realizując przysługujące mu prawo podmiotowe, a wnioskodawca winien wykazać, że uwzględnienie tego zarzutu jest niezasadne z punktu widzenia zasad współżycia społecznego. Podniesienie przez prokuratora zarzutu przedawnienia jest korzystaniem przez niego z przyznanego mu prawa, zatem nie ma on obowiązku wykazywać, że zarzut ten jest zgodny z zasadami współżycia społecznego, a ciężar dowodu spoczywa na wnioskodawcy (tak: Sąd Apelacyjny w Krakowie w wyroku z 8 czerwca 2010r., II AKa 88/10). Podobnie: Sąd Apelacyjny we Wrocławiu w orzeczeniu z 19 kwietnia 2023r., II AKa 26/23; Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyrokach z: 14 grudnia 2022r. II AKa 385/21, 13 kwietnia 2022r. II AKa 444/21; Sąd Apelacyjny w Poznaniu w wyrokach z: 13 lipca 2021r. II AKa 120/21, 25 marca 2021r. II AKa 1/21

Przenosząc te ogólne rozważania na grunt rozpoznawanej sprawy wskazać należy, że zarówno C. Ś. w złożonym wniosku, jak i jego pełnomocnik w wywiedzionej apelacji nie wykazali aby uwzględnienie podniesionego przez prokuratora zarzutu przedawnienia było sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.

Skutku oczekiwanego przez skarżącego nie może przynieść odwoływanie się do pobytu wnioskodawcy za granicą. Brak jest bowiem podstaw do uznania (nie wskazał ich również sam skarżący), że pobyt za granicą uniemożliwił C. Ś. złożenie wniosku w terminie. Nadto, co wskazał sam wnioskodawca (k.49v akt sprawy) za granicą przebywał jedynie2 miesiące a od kwietnia 2023r. jest osadzony w zakładzie karnym na terenie kraju. Podkreślenia wymaga, że nawet w orzeczeniu zacytowanym przez skarżącego, do którego odnosił się już sąd Apelacyjny w niniejszym uzasadnieniu, jest mowa o długotrwałym pobycie za granicą ale połączonym z niemożnością nawiązania kontaktu z krajem. Tożsame stanowisko zajął również Sąd Apelacyjny w Łodzi w wyroku z 21 maja 2013r. w sprawie II AKa 70/13. W realiach przedmiotowej sprawy brak jest podstaw do uznania, że wnioskodawca przebywając za granicą nie miał możliwości kontaktu z krajem. Pobyt poza granicami kraju nie implikuje braku możliwości uzyskania profesjonalnej pomocy w złożeniu wniosku w terminie. Skarżący w żaden sposób nie wykazał dlaczego przebywający za granicą wnioskodawca nie miał możliwości uzyskania tej pomocy. Stąd i ten argument skarżącego (str.4 apelacji) nie jest trafny. Na marginesie zatem jedynie wskazać należy, że złożenie wniosku o odszkodowanie i zadośćuczynienie za niewątpliwie niesłuszne tymczasowe aresztowanie nie jest obarczone obowiązkiem adwokacko – radcowskim; wnioskodawca mógł zatem je złożyć osobiście (co nota bene uczynił, tyle że po terminie).

Skutku oczekiwanego przez skarżącego nie może również przynieść odwoływanie się do braku po stronie wnioskodawcy „dostatecznych informacji o rozstrzygnięciu postępowania i dacie jego uprawomocnienia” (str. 5 apelacji). Sąd II instancji w pełni bowiem podziela stanowisko Sądu Apelacyjnego w Gdańsku zaprezentowane w wyroku z 9 października 2014r. w sprawie II AKa 342/14, że „Do okoliczności, które usprawiedliwiałyby uchybienie terminowi określonemu w art. 555 k.p.k., nie można zaliczyć braku zainteresowania strony biegiem postępowania karnego i stąd nieznajomości wydanego w nim rozstrzygnięcia, która to postawa może być postrzegana wyłącznie w kategoriach braku dbałości o własne sprawy, a nie szczególnych, wyjątkowych okoliczności, które dawałyby podstawę do stwierdzenia naruszenia zasad współżycia społecznego.”

Nie może zostać uznana za trafną argumentacja odnosząca się do braku wiedzy prawniczej u wnioskodawcy (str.5 apelacji). Jak już bowiem wyżej wskazano, przepis normujący kwestię terminu do złożenia wniosku jest tak jednoznaczny w swej treści, że nie wymaga wiedzy prawniczej dla jego zrozumienia. Tożsamy pogląd zawarł w wyroku z 7 grudnia 2017r. w sprawie II AKa 509/17 Sąd Apelacyjny w Katowicach. Jak trafnie wskazał Sąd Apelacyjny w Gdańsku w wyroku z 24 sierpnia 2017r. w sprawie II AKa 231/17: „Sam fakt podniesienia zarzutu przedawnienia może być uznany za nadużycie prawa zupełnie wyjątkowo, w szczególnie uzasadnionych przypadkach. Do takich okoliczności nie można zaliczyć np. przekroczenia terminu do wystąpienia z roszczeniem z powodu braku wiedzy o nim, braku informacji w tym zakresie ze strony sądu (za wyjątkiem sytuacji, w których doszło do błędnego pouczenia ze strony organu procesowego), braku wykształcenia prawniczego, czy inaczej - nieznajomości prawa.” Podobne stanowisko zajął Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z 14 grudnia 2022r., II AKa 385/21; Sąd Apelacyjny w Poznaniu w wyroku z 13 lipca 2021r., II AKa 120/21 oraz Sąd Apelacyjny w Gdańsku w wyroku z 7 lutego 2019r., II AKa 6/19.

W realiach rozpoznawanej sprawy skutku oczekiwanego przez skarżącego nie przyniosło również odwoływanie się do krótkiego (w istocie stosunkowo niewielkiego), bo 15-dniowego upływu terminu między datą kiedy wniosek winien zostać najpóźniej złożony (17 maja 2023r.) a datą złożenia wniosku (1 czerwca 2023r.). Okoliczność ta nie może bowiem – w ocenie Sądu Apelacyjnego – być rozpoznawana w oderwaniu od innych mających wpływ na ocenę czy uwzględnienie zgłoszonego przez prokuratora zarzutu przedawnienia byłoby niezgodne z zasadami współżycia społecznego. Brak zatem innych okoliczności uzasadniających uchybienie terminowi do złożenia wniosku powoduje, że fakt złożenia wniosku 15 dni za późno nie może sam w sobie skutkować uznaniem, że uwzględnienie zgłoszonego przez prokuratora zarzutu przedawnienia byłoby niezgodne z zasadami współżycia społecznego.

Ad. 3. Zarzut nie jest zasadny. Prawo wnioskodawcy do dochodzenia swoich roszczeń gwarantowane jest zarówno Konstytucją, jak i ustawami szczególnymi. Konstytucja jako ustawa zasadnicza jest zbiorem praw kardynalnych gwarantujących prawa i wolności jednostki. W odniesieniu do tych praw i wolności Konstytucję należy stosować bezpośrednio (wyjątki określa ustawa). W tym więc konkretnym przypadku zastosowanie znajdą przepisy art.41 ust.5, zgodnie z którym każdy bezprawnie pozbawiony wolności ma prawo do odszkodowania i art.77, z którego wynika, że każdy ma prawo do wynagrodzenia szkody, jaka została mu wyrządzona przez niezgodne z prawem działanie organu władzy publicznej, a ustawa nie może nikomu zamykać drogi sądowej dochodzenia naruszonych wolności lub praw. Jest to niejako podstawowa zasada, której nie można zmienić aktem prawnym niższej rangi. Z całą stanowczością stwierdzić należy, że żaden przepis nie zamyka nikomu drogi sądowej dochodzenia naruszonych praw w tym zakresie. Sąd Apelacyjny w niniejszym składzie w pełni akceptuje pogląd Sądu Apelacyjnego w Krakowie przedstawiony w wyroku z 16 czerwca 2003r., II AKa 137/03: „Konstytucyjny charakter prawa do odszkodowania za bezprawne pozbawienie wolności (art. 41 ust. 5 Konstytucji) nie zwalnia uprawnionych z powinności respektowania przepisów regulujących sposób realizacji tego prawa, począwszy od terminowego dochodzenia roszczenia, które ulega przedawnieniu, ciężaru dowodzenia itd. Dochodząc tych roszczeń, uprawniony powinien stosować się do całości regulacji prawnych, a nie może poprzestać na twierdzeniu, że odszkodowanie mu się należy, zatem powinien je otrzymać, zaś rzeczą organów Państwa jest znaleźć sposób, by to wykonać.” Konstytucyjny charakter omawianego prawa nie zwalnia zatem wnioskodawcy od dochowania warunków określonych w przepisach rangi ustawowej (patrz: wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z 28 maja 2013r., II AKa 93/13). Warto również w tym miejscu wskazać, że Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 11 października 201r. w sprawie SK 18/10 orzekł: „ Art. 555 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555, ze zm.) w zakresie, w jakim wprowadza roczny okres przedawnienia dochodzenia odszkodowania i zadośćuczynienia od Skarbu Państwa w wypadku niewątpliwie niesłusznego tymczasowego aresztowania, jest zgodny z art. 41 ust. 5 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.”

Ad.4. Wobec podzielenia przez Sąd odwoławczy poglądu Sądu Okręgowego, że podniesiony w sprawie zarzut przedawnienia zasługiwał na uwzględnienie, bezprzedmiotowym jest rozważanie czy w świetle treści art.552 § 4 kpk wnioskodawcy przysługuje zadośćuczynienie. Podniesienie bowiem przez prokuratora zarzutu przedawnienia i ustalenie przez sąd (poprzez pryzmat art. 5 kc), że upływu terminu nie usprawiedliwiają żadne wyjątkowe okoliczności, powoduje oddalenie wniosku o odszkodowanie i zadośćuczynienie (tak: Sąd Apelacyjny w Szczecinie w wyroku z 30 kwietnia 2013r., II AKa 73/13). Toteż odnoszenie się do okoliczności mogących mieć wpływ na wysokość zadośćuczynienia w wypadku uznania zasadności wniosku w tym zakresie (str.2, 5 apelacji) czy też odwoływanie się do faktu zasądzenia zadośćuczynienia na rzecz współpodejrzanego, wobec którego również umorzono postępowanie (str.5-6 apelacji) są całkowicie bezprzedmiotowe. Zwalczając bowiem zarzut przedawnienia skarżący nie powinien przekonywać, że wnioskodawcy przysługuje zadośćuczynienie (tak: Sąd Apelacyjny we Wrocławiu w wyroku z 14 września 2022r., II AKa 232/22). Czym innym bowiem jest wykazanie zasadności roszczenia w oparciu o przesłanki określone w art.552 § 4 kpk, czym innym dowiedzenie zaś, że roszczenie takie powinno być uwzględnione pomimo podniesienia zarzutu przedawnienia. Okoliczności zatem, które mogą mieć znaczenie dla rozmiaru krzywdy wnioskodawcy pozostają bez znaczenia dla ustalenia przyczyn, z powodu których uchybił on terminowi określonemu w art.555 kpk (patrz: wyroki Sądu Apelacyjnego w Warszawie z: 27 lipca 2023r. II AKa 496/22, 23 marca 2022r. II AKa 263/21; wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z 18 maja 2022r., II AKa 172/21; postanowienie Sądu Najwyższego z 3 stycznia 2019r., III KK 213/18).

Wnioski

1.  uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji;

ewentualnie:

2.  zmiana zaskarżonego wyroku w całości i orzeczenie co do istoty sprawy poprzez zasądzenie na rzecz Wnioskodawcy dochodzonej przez niego kwoty, tj. 50.000 zł tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdą wskutek niewątpliwie niesłusznego tymczasowego aresztowania;

3.  przyznanie kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej internowanemu z urzędu w postępowaniu odwoławczym, bowiem nie zostały one pokryte w żadnej części.

☐ zasadne

☐ częściowo zasadne

☒ niezasadne

☒ zasadny

☐ częściowo zasadny

☐ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosków za zasadne, częściowo zasadne albo niezasadne.

Ad. 1. Brak jest podstaw do uznania, że zachodzą przesłanki do uchylenia zaskarżonego orzeczenia i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji. Wniosek o charakterze kasatoryjnym nie jest zasadny wobec niezasadności podniesionych zarzutów. Na marginesie zatem jedynie wskazać należy, że wniosek ten nie został w żaden sposób umotywowany. Podkreślenia tymczasem wymaga, że zgodnie z aktualnym oraz mającym zastosowanie w przedmiotowej sprawie brzmieniem przepisu art.437 § 2 kpk, uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania może nastąpić wyłącznie w wypadkach wskazanych w art.439 § 1 kk (skarżący nie podniósł takiego zarzutu, a Sąd odwoławczy nie stwierdza zaistnienia bezwzględnej przyczyny odwoławczej) i art.454 kk (nie ma zastosowania w przedmiotowej sprawie) lub jeżeli jest konieczne przeprowadzenie na nowo przewodu w całości (skarżący nie wskazał okoliczności świadczących o takiej potrzebie, a Sąd odwoławczy nie stwierdza ich zaistnienia).

Ad. 2. Niezasadność zarzutów apelacyjnych.

Ad. 3. Wniosek jest zasadny skoro skarżący jest pełnomocnikiem z urzędu. Wskazać jedynie należy, że skarżący nie reprezentuje internowanego, a wnioskodawcę. Podstawą żądania bowiem nie jest wydanie decyzji o internowaniu w rozumieniu przepisów Ustawy z 23 lutego 1991r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego , a niewątpliwie niesłuszne tymczasowe aresztowanie.

4.  OKOLICZNOŚCI PODLEGAJĄCE UWZGLĘDNIENIU Z URZĘDU

1.

Nie dotyczy.

Zwięźle o powodach uwzględnienia okoliczności

Nie dotyczy.

5.  ROZSTRZYGNIĘCIE SĄDU ODWOŁAWCZEGO

1.5.1. Utrzymanie w mocy wyroku sądu pierwszej instancji

1.1.

Przedmiot utrzymania w mocy

Zaskarżony wyrok

Zwięźle o powodach utrzymania w mocy

Niezasadność zarzutów apelacyjnych, brak przesłanek z art.439 § 1 kpk.

1.5.2. Zmiana wyroku sądu pierwszej instancji

0.1.1.

Przedmiot i zakres zmiany

0.1.Nie dotyczy.

Zwięźle o powodach zmiany

Nie dotyczy.

1.5.3. Uchylenie wyroku sądu pierwszej instancji

1.5.3.1. Przyczyna, zakres i podstawa prawna uchylenia

1.1.

Nie dotyczy.

☐ art. 439 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

Nie dotyczy.

2.1.

Konieczność przeprowadzenia na nowo przewodu w całości

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

Nie dotyczy.

3.1.

Konieczność umorzenia postępowania

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia i umorzenia ze wskazaniem szczególnej podstawy prawnej umorzenia

Nie dotyczy.

4.1.

Nie dotyczy.

☐ art. 454 § 1 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

Nie dotyczy.

1.5.3.2. Zapatrywania prawne i wskazania co do dalszego postępowania

Nie dotyczy.

1.5.4. Inne rozstrzygnięcia zawarte w wyroku

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

II.

Na mocy przepisów § 2 pkt 1, § 4 ust.1 i 3, § 17 ust.6 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 14.05.2024r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa albo jednostki samorządu terytorialnego kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego z urzędu orzeczono o kosztach reprezentowania z urzędu wnioskodawcy w postępowaniu odwoławczym.

6.  Koszty Procesu

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

III.

O wydatkach za postępowanie odwoławcze orzeczono zgodnie z treścią art.554 § 4 kpk i obciążono nimi Skarb Państwa.

7.  PODPISy

1.3. Granice zaskarżenia

Kolejny numer załącznika

1.

Podmiot wnoszący apelację

pełnomocnik wnioskodawcy

Rozstrzygnięcie, brak rozstrzygnięcia albo ustalenie, którego dotyczy apelacja

Brak podstaw do zasądzenia zadośćuczynienia

1.1.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☒ na korzyść

☐ na niekorzyść

☒ w całości

☐ w części

☐

co do winy

☐

co do kary

☐

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

1.1.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☒

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☒

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☐

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☐

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

1.1.4. Wnioski

☒

uchylenie

☒

zmiana