II AKa 110/23 - wyrok z uzasadnieniem Sąd Apelacyjny w Gdańsku z 2023-06-20
Sygn. akt II AKa 110/23
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 20 czerwca 2023 r.
Sąd Apelacyjny w Gdańsku II Wydział Karny
w składzie:
Przewodniczący: Sędzia SA Sebastian Brzozowski
Sędziowie: SA Dariusz Malak
SA Krzysztof Noskowicz (spr.)
Protokolant: sekretarz sądowy Iwona Sidorko
przy udziale Prokuratora Prokuratury Okręgowej wG. A. M.
po rozpoznaniu w dniu 6 czerwca 2023 r.
sprawy wnioskodawców A. K. i Z. K.
o odszkodowanie
na skutek apelacji wniesionej przez pełnomocnika wnioskodawców
od wyroku Sądu Okręgowego w Gdańsku z dnia 20 grudnia 2022 r., sygn. akt
XI Ko 1267/22
1. zmienia zaskarżony wyrok w punkcie II w ten sposób, że tytułem dalszego odszkodowania zasądza od Skarbu Państwa – Prezesa Sądu Okręgowego w K.na rzecz wnioskodawców
A. K. i Z. K.
kwotę po 6 799,49 (sześć tysięcy siedemset dziewięćdziesiąt dziewięć i 49/100) złotych wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty,
w pozostałym zakresie wniosek o odszkodowanie oddala,
2. utrzymuje w mocy w pozostałej części zaskarżony wyrok,
3. zasądza od Skarbu Państwa na rzecz wnioskodawców A. K. i Z. K. kwotę po 240 (dwieście czterdzieści) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu odwoławczym,
4. kosztami postępowania odwoławczego obciąża Skarb Państwa.
UZASADNIENIE
UZASADNIENIE |
|||
|
Formularz UK 2 |
Sygnatura akt |
II AKa 110/23 |
|
|
Załącznik dołącza się w każdym przypadku. Podać liczbę załączników: |
1 |
||
|
1. CZĘŚĆ WSTĘPNA |
|||
|
1.1.1. Oznaczenie wyroku sądu pierwszej instancji |
|
Wyrok Sądu Okręgowego w Gdańsku z dnia 20 grudnia 2022 r., sygn. akt |
|
1.1.2. Podmioty wnoszące apelację |
|
☐ oskarżyciel publiczny |
|
☐ oskarżyciel posiłkowy |
|
☐ oskarżyciel prywatny |
|
☒ pełnomocnik wnioskodawców |
|
☐ oskarżony albo skazany w sprawie o wydanie wyroku łącznego |
|
☐ inny |
|
1.1.3. Granice zaskarżenia |
|
1.1.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia |
||||
|
☒ na korzyść ☐ na niekorzyść |
☐ w całości |
|||
|
☒ w części |
☐ |
co do winy |
||
|
☐ |
co do kary |
|||
|
☒ |
oddalenie wniosku o odszkodowanie |
|||
|
1.1.3.2. Podniesione zarzuty |
||||
|
Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji |
||||
|
☐ |
art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu |
|||
|
☒ |
art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany |
|||
|
☒ |
art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia |
|||
|
☒ |
art. 438 pkt 3 k.p.k.
– błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, |
|||
|
☐ |
art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka |
|||
|
☐ |
||||
|
☐ |
brak zarzutów |
|||
|
1.1.4. Wnioski |
|
☒ |
uchylenie |
☒ |
zmiana |
|
2. Ustalenie faktów w związku z dowodami przeprowadzonymi przez sąd odwoławczy |
|
1.2.1. Ustalenie faktów |
|
1.2.1.1. Fakty uznane za udowodnione |
|||||
|
Lp. |
Oskarżony |
Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi |
Dowód |
Numer karty |
|
|
1.2.1.2. Fakty uznane za nieudowodnione |
|||||
|
Lp. |
Oskarżony |
Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi |
Dowód |
Numer karty |
|
|
1.2.2. Ocena dowodów |
|
1.2.2.1. Dowody będące podstawą ustalenia faktów |
||
|
Lp. faktu z pkt 2.1.1 |
Dowód |
Zwięźle o powodach uznania dowodu |
|
1.2.2.2. Dowody nieuwzględnione przy ustaleniu faktów |
||
|
Lp. faktu z pkt 2.1.1 albo 2.1.2 |
Dowód |
Zwięźle o powodach nieuwzględnienia dowodu |
|
3. STANOWISKO SĄDU ODWOŁAWCZEGO WOBEC ZGŁOSZONYCH ZARZUTÓW i wniosków |
||
|
Lp. |
Apelacja pełnomocnika wnioskodawców. Zarzuty I, II i III oraz IV. |
|
|
1. |
I. Na podstawie art. 438 pkt 2 k.p.k. obraza przepisów prawa procesowego, a mianowicie: - naruszenie art. 556 § 1 pkt 1 k.p.k. w zw. z art. 322 k.p.c. przez jego niewłaściwe zastosowanie polegające na przyjęciu, że w sprawie dotyczącej W. K. (ojca wnioskodawców) wyłączona jest możliwość dochodzenia odszkodowania w pełnym zakresie wskazanym we wniosku z tytułu utraconych należnych wnioskodawcom, od uprawnionego z mocy ustawy, kosztów utrzymania na skutek zastosowania wobec W. K. izolacji, w sytuacji gdy w świetle okoliczności faktycznych i prawnych zasadne jest twierdzenie, że wnioskodawcy uprawnieni są do odszkodowania w pełnym wymiarze, - art. 7 k.p.k. oraz art. 410 i art. 424 § 1 k.p.k., polegająca na przekroczeniu zasad swobodnej i wszechstronnej oceny dowodów w analizie zgromadzonego materiału dowodowego, naruszająca zasady logicznego wnioskowania i zasady doświadczenia życiowego, polegająca na nieprawidłowej ocenie zeznań wnioskodawców w sprawie poprzez uznanie, iż ww. zeznania cechuje w istocie wiarygodność, lecz nie dają one podstaw do poczynienia pozytywnych dla wnioskodawców ustaleń w zakresie przyznania odpowiedniego odszkodowania z tytułu utraconych należnych wnioskodawcom, od uprawnionego z mocy ustawy, kosztów utrzymania - za szkody doznane na skutek izolacji ich ojca, mimo iż jest to związane II. Na mocy art. 438 pkt 1a k.p.k. naruszenie prawa materialnego, a mianowicie: - art. 361 § 1 i 2 k.c. poprzez zasądzenie tytułem odszkodowania w sprawie - pośrednio wynikającego - art. 6 k.c., poprzez błędną wykładnię przepisu i uznanie pośrednio, iż wnioskodawcy nie udowodnili faktów, że W. K. przyczyniał się „w określonym żądanym we wniosku stopniu do kosztów utrzymania swoich synów lub wykazania, iż posiadał źródła zarobkowania, czy innego legalnego uzyskiwania dochodu pozwalającego mu na przeznaczanie żądanych kwot na utrzymanie wnioskodawców". III. Na podstawie art. 438 pkt 3 k.p.k.: - błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę wyroku, który miał wpływ na jego treść poprzez nietrafne przyjęcie, że na skutek pozbawienia wolności W. K. w majątku Z. K. i A. K. nie powstała szkoda we wskazanym przez wnioskodawców zakresie i w ten sposób nieuwzględnienie zgłoszonej tytułem odszkodowania kwoty w pełnym zakresie stanowiącej zwrot pełnych kosztów utrzymania, pomimo że wnioskodawcy ponieśli rzeczywistą szkodę w związku z izolacją ich ojca, co w konsekwencji przekłada się na możliwość potwierdzenia istnienia szkód majątkowych po stronie wnioskodawców w wysokości wykazanej we wniosku, które pozostają w adekwatnym związku przyczynowym z represyjną działalnością organów państwa w postaci wykonania decyzji o izolacji ojca wnioskodawców, - błędne przyjęcie w ramach rozmiaru utraconego należnym członkom rodziny W. K. wynagrodzenia - za podstawę - wysokość najniższego miesięcznego wynagrodzenia w dacie orzekania (3.010,00 zł), zamiast zawnioskowanej podstawy przez pełnomocnika. IV. Ponadto w zakresie zasądzonego odszkodowania: - obraza przepisów prawa materialnego, tj.: art. 481 § 1 k.c. w zw. z art. 558 k.p.k. poprzez jego niezastosowanie |
☐ zasadny ☒ częściowo zasadne ☐ niezasadny |
|
Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny |
||
|
Zarzuty I, II i III - częściowo zasadne. Dla przejrzystości rozważań zostaną omówione łącznie. W sprawie Sąd Okręgowy wskazał jakie fakty uznał za udowodnione i na jakich w tej mierze oparł się dowodach (s. 1-4 uzasadnienia), czego zasadniczo skarżąca nie kwestionuje. Jak i tych rozważań sądu a quo, że W. K. - ojciec wnioskodawców został niesłusznie pozbawiony wolności, Z przeprowadzonej analizy jakie straty poniosły, czy też jakich korzyści nie uzyskały dzieci W. K. (A. K. i Z. K.) Sąd Apelacyjny podziela stanowisko sądu meriti, że to na wnioskodawcach ciążył obowiązek wykazania okoliczności, mających istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia w przedmiocie żądanego odszkodowania i że temu obowiązkowi wnioskodawcy nie sprostali. Nie jest zatem tak, jak twierdzi skarżąca, że sąd a quo „w sposób nieuprawniony i zawężający odniósł się do możliwości zasądzenia pełnego odszkodowania”. Słusznie bowiem Sąd Okręgowy oparł się na dostępnych, Odnośnie zaś do dochodów z kuźni, sąd a quo także zasadnie wskazał na to, że „trudno przyjąć, że były one na takim poziomie, jak to oszacowano we wniosku, ponieważ wnioskodawcy podali, że ich ojciec razem z teściem pracował też w kuźni, zajmował się kuciem koni, a w okolicy było kilka koni, może 5, zaś usługi nierzadko wykonywane były w ramach wymiany za płody rolne lub niezbędne dla funkcjonowania gospodarstwa produkty” (s. 8 uzasadnienia). W rezultacie na aprobatę zasługuje wnioskowanie sądu meriti, że przeprowadzone dowody nie dają podstaw do przyjęcia, że dochody nieżyjącego W. K. kształtowały się na poziomie 1,5 średniej krajowej, tym bardziej, że dochody z gospodarstwa, które prowadził razem W ślad za tym sąd a quo wskazał w swych rozważaniach, że dochody W. K. należy podzielić na trzy, a nie na cztery osoby, ponieważ nie tylko ojciec wnioskodawców je uzyskiwał, ale też ich matka, z którą razem pracowali na gospodarstwie (s. 8 uzasadnienia). Zasługuje to też na akceptację. W konsekwencji umknęło po części skarżącej to, że sąd merirti, dokonując koniecznego w realiach sprawy miarkowania wysokości należnego odszkodowania (art. 322 k.p.c.) w istocie przyjął najkorzystniejsze dla wnioskodawców szacowanie (czteroosobowa rodzina utrzymująca się Pełnomocnik wnioskodawców posługuje się zarazem subiektywną argumentacją nieprzystającą do materii sprawy (odszkodowanie w trybie art. 556 § 1 k.p.k.) dotyczącą brutalnych przesłuchań, tragicznych warunków sanitarnych i że po odzyskaniu wolności W. K. stał się osobą schorowaną i osłabioną. Wszak trzeba dostrzegać, że skazanie ojca wnioskodawców wiązało się z jego przynależnością do wspólnoty religijnej (...), a nie z klasycznym oporem przeciwko ówczesnej władzy Skarżąca stwierdzając, że „ścisłe oszacowanie szkody (…) musi wiązać się z przyjęciem określonych teoretycznych założeń” i że nie zostało to dokonane prawidłowo, po części zasadnie wskazuje na jedno z nich, to jest, że W. K. był w stanie utrzymywać 4-osobową rodzinę na średnim poziomie, determinowanym wysokością dochodów zarówno z rolnictwa jak W rezultacie Sąd Apelacyjny nie podzielił finalnego stanowiska sądu W realiach badanej sprawy niewątpliwe jest to, że praca ojca wnioskodawców w gospodarstwie rolnym i dodatkowo w kuźni winna być należycie wyceniona. Była to niewątpliwe ciężka, absorbująca praca, porównywalna z pracą w innych sektorach ówczesnej gospodarki. Stąd też jest w pełni uzasadnione miarkowanie jej na poziomie tzw. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia. Jest to rozsądne i sprawiedliwe. Nie ma bowiem żadnych racjonalnych powodów, by wyceniać rzeczoną pracę (rolnika) inaczej (niżej) i w ten sposób ją deprecjonować. W konsekwencji za punkt wyjścia do obliczenia należnego odszkodowania Sąd Apelacyjny przyjął Komunikat Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego z dnia 11 maja 2023 r. w sprawie przeciętnego wynagrodzenia w pierwszym kwartale 2023 r., wydany na podstawie art. 20 pkt 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2022 r. poz. 504, 1504 i 2461), zgodnie z którym wyniosło ono w tym kwartale 7124,26 złotych. Spełnia to jednocześnie odpowiednio postulat autorki apelacji co do waloryzacji dochodzonego odszkodowania. Mając zatem na uwadze, że W. K. był pozbawiony wolności w okresie od 15.10.1952 r. do 11.03.1953 r., tj. 4 miesiące i 28 dni (nie 27 dni jak błędnie przyjął sąd a quo) wykonujemy działania: 4 miesiące Dlatego też Sąd Apelacyjny zmienił zaskarżony wyrok w punkcie II Zarzut IV – niezasadny. Wskazać trzeba, że skarżąca odnosi zarzut do zasądzonego odszkodowania, co nastąpiło w punkcie I, a wyrok zaskarżyła tylko w zakresie punktu II. W związku z uprawomocnieniem się wyroku w tej części (pkt I) został on skierowany do wykonania (k. 107). Należy jedynie nadmienić, że skarżąca trafnie zauważa, że Sąd Okręgowy nie oznacza ściśle w uzasadnieniu wyroku daty wymagalności należności głównej, a tym samym początkowej daty naliczania odsetek, choć z treści wyroku wynika, że dotyczy on ustawowych odsetek od dnia uprawomocnienia się wyroku, podczas gdy wnioskodawcy dochodzili odsetek ustawowych za opóźnienie. Co do kwestii zasądzenia odsetek ustawowych za opóźnienie trzeba jednocześnie wskazać, że roszczenie o odszkodowanie i zadośćuczynienie staje się wymagalne dopiero z momentem uprawomocnienia się orzeczenia zasądzającego. Dlatego do czasu wydania przez sąd prawomocnego orzeczenia ustawowe odsetki nie przysługują. Należą się one tylko za okres opóźnienia świadczenia wymagalnego, rozpoczynający się z chwilą prawomocności orzeczenia sądowego stanowiącego podstawę do zapłaty (por. wyrok SA w Krakowie z dnia 6 kwietnia 2016 r., II AKa 22/16, LEX nr 2034110; wyrok SA w Katowicach z dnia 27 lutego 2015 r., II AKa 516/14, LEX nr 1668601). |
||
|
Wniosek |
||
|
1. Zmiana zaskarżonego wyroku poprzez zasądzenie na rzecz wnioskodawców Z. K. i A. K.: dalszych kwot po 6.445,51 zł; z ostrożności: dalszych kwot po 10.232,68 zł na rzecz każdego z wnioskodawców na skutek uznania przez Sąd, iż dochody W. K. należy podzielić na trzy, a nie na cztery osoby, ponieważ nie tylko ojciec wnioskodawców je uzyskiwał, ale też ich matka, z którą razem pracowali na gospodarstwie rolnym; z daleko wysuniętej ostrożności: dalszych ww. kwot z uwzględnieniem waloryzacji dochodzonego odszkodowania wykazanej przez pełnomocnika wnioskodawców na rozprawie w dniu 13.12.2022 r., a pominiętej przez Sąd w uzasadnieniu wyroku, tj. w wysokości po 12.216,15 zł na rzecz każdego ewentualnie: 2. uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania. |
☐ zasadny ☒ częściowo zasadny ☒ niezasadny |
|
|
Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny. |
||
|
Ad 1. Wniosek częściowo zasadny - co do kwoty po 6799,49 złotych dla każdego z wnioskodawców wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty, w pozostałym zakresie wniosek o odszkodowanie podlegał oddaleniu – z powodów wskazanych przy omawianiu zarzutów I, II i III. Ad 2. Wniosek niezasadny wobec niezaistnienia przesłanek do wydania orzeczenia kasatoryjnego. |
||
|
4. OKOLICZNOŚCI PODLEGAJĄCE UWZGLĘDNIENIU Z URZĘDU |
|
|
Zwięźle o powodach uwzględnienia okoliczności |
|
|
5. ROZSTRZYGNIĘCIE SĄDU ODWOŁAWCZEGO |
|
|
1.5.1. Utrzymanie w mocy wyroku sądu pierwszej instancji |
|
|
Przedmiot utrzymania w mocy |
|
|
Utrzymano w mocy w pozostałej części zaskarżony wyrok |
|
|
Zwięźle o powodach utrzymania w mocy |
|
|
Powody utrzymania w mocy w pozostałej części zaskarżonego wyroku wynikają uwzględnienia apelacji w części, a także niestwierdzenia przez Sąd Apelacyjny okoliczności, które należałoby brać pod uwagę z urzędu (art. 439 |
|
|
1.5.2. Zmiana wyroku sądu pierwszej instancji |
|
|
Przedmiot i zakres zmiany |
|
|
Zmieniono zaskarżony wyrok w punkcie II w ten sposób, że tytułem dalszego odszkodowania zasądzono od Skarbu Państwa – Prezesa Sądu Okręgowego |
|
|
Zwięźle o powodach zmiany |
|
|
Powody zmiany wyjaśniono przy omawianiu zarzutów I, II i III. |
|
|
1.5.3. Uchylenie wyroku sądu pierwszej instancji |
|||
|
1.5.3.1. Przyczyna, zakres i podstawa prawna uchylenia |
|||
|
1.1. |
|||
|
Zwięźle o powodach uchylenia |
|||
|
2.1. |
|||
|
Zwięźle o powodach uchylenia |
|||
|
3.1. |
Konieczność umorzenia postępowania |
||
|
Zwięźle o powodach uchylenia i umorzenia ze wskazaniem szczególnej podstawy prawnej umorzenia |
|||
|
4.1. |
|||
|
Zwięźle o powodach uchylenia |
|||
|
1.5.3.2. Zapatrywania prawne i wskazania co do dalszego postępowania |
|||
|
1.5.4. Inne rozstrzygnięcia zawarte w wyroku |
|||
|
Punkt rozstrzygnięcia z wyroku |
Przytoczyć okoliczności |
||
|
6. Koszty Procesu |
|||
|
Punkt rozstrzygnięcia z wyroku |
Przytoczyć okoliczności |
||
|
3, 4. |
3. Zasądzono od Skarbu Państwa na rzecz wnioskodawców A. K. i Z. K. kwotę po 240 złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu odwoławczym 4. Kosztami postępowania odwoławczego obciążono Skarb Państwa – z uwagi na treść art. 554 § 4 k.p.k. |
||
|
7. PODPIS |
|
1.1.3. Granice zaskarżenia |
||||||
|
Kolejny numer załącznika |
1 |
|||||
|
Podmiot wnoszący apelację |
Pełnomocnik wnioskodawców |
|||||
|
Rozstrzygnięcie, brak rozstrzygnięcia albo ustalenie, którego dotyczy apelacja |
Oddalenie wniosku o odszkodowanie |
|||||
|
1.1.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia |
||||||
|
☒ na korzyść ☐ na niekorzyść |
☐ w całości |
|||||
|
☒ w części |
☐ |
co do winy |
||||
|
☐ |
co do kary |
|||||
|
☒ |
oddalenie wniosku o odszkodowanie |
|||||
|
1.1.3.2. Podniesione zarzuty |
||||||
|
Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji |
||||||
|
☐ |
art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu |
|||||
|
☒ |
art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany |
|||||
|
☒ |
art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia |
|||||
|
☒ |
art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, |
|||||
|
☐ |
art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka |
|||||
|
☐ |
||||||
|
☐ |
brak zarzutów |
|||||
|
1.1.4. Wnioski |
||||||
|
☒ |
uchylenie |
☒ |
zmiana |
|||
Podmiot udostępniający informację: Sąd Apelacyjny w Gdańsku
Osoba, która wytworzyła informację: Sebastian Brzozowski, Dariusz Malak
Data wytworzenia informacji: