II AKa 132/24 - wyrok z uzasadnieniem Sąd Apelacyjny w Gdańsku z 2024-06-21
Sygn. akt II AKa 132/24
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 21 czerwca 2024 r.
Sąd Apelacyjny w Gdańsku II Wydział Karny
w składzie:
Przewodniczący: SSA Krzysztof Ciemnoczołowski (spr.)
Sędziowie: SA Wojciech Andruszkiewicz
SA Rafał Ryś
Protokolant: sekretarz sądowy Dagmara Liszewska
przy udziale Prokuratora Prokuratura (...) w G. T. T.
po rozpoznaniu w dniu 21 czerwca 2024 r.
sprawy
P. S. (1) s. W. ur. (...) w R., oskarżonego z
art. 13 § 1 k.k. w zw. z art. 148 § 1 k.k. w zb. z art. 157 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. w zw. z art. 31 § 2 k.k.; art. 278 § 1 k.k. w zw. z art. 31 § 2 k.k.
na skutek apelacji wniesionych przez prokuratora i obrońcę
od wyroku Sądu Okręgowego w T. z dnia 9 lutego 2024 r., sygn. akt II K 101/23
I. zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że:
-
-
w punkcie II z opisu czynu eliminuje słowa „co najmniej”, a orzeczoną grzywnę obniża do 20 (dwudziestu) stawek dziennych, ustalając wysokość stawki dziennej na 10 (dziesięć) złotych,
-
-
w punkcie VIII, w miejsce orzeczonego tam obowiązku naprawienia szkody i częściowego zadośćuczynienia, zasądza od oskarżonego na rzecz pokrzywdzonego H. O. kwotę 15.000 (piętnaście tysięcy) złotych tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę,
II. utrzymuje w mocy zaskarżony wyrok w pozostałej części,
III. zwalnia oskarżonego od kosztów sądowych za postępowanie odwoławcze, wydatkami tego postępowania obciążając Skarb Państwa.
UZASADNIENIE
UZASADNIENIE |
|||
Formularz UK 2 |
Sygnatura akt |
II AKa 132/24 |
|
Załącznik dołącza się w każdym przypadku. Podać liczbę załączników: |
2 |
||
1. CZĘŚĆ WSTĘPNA |
1.Oznaczenie wyroku sądu pierwszej instancji |
wyrok Sądu Okręgowego w T. z 09.02.2024 r., IIK 101/23 |
1.Podmiot wnoszący apelację |
☒ oskarżyciel publiczny albo prokurator w sprawie o wydanie wyroku łącznego |
☐ oskarżyciel posiłkowy |
☐ oskarżyciel prywatny |
☒ obrońca |
☐ oskarżony albo skazany w sprawie o wydanie wyroku łącznego |
☐ inny |
1.Granice zaskarżenia |
0.1.Kierunek i zakres zaskarżenia |
||||
☒ na korzyść ☒ na niekorzyść |
☒ w całości |
|||
☐ w części |
☐ |
co do winy |
||
☐ |
co do kary |
|||
☐ |
co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia |
|||
0.1.Podniesione zarzuty |
||||
Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji |
||||
☒ |
art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu |
|||
☐ |
art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu |
|||
☒ |
art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia |
|||
☒ |
art. 438 pkt 3 k.p.k.
– błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, |
|||
☒ |
art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka |
|||
☐ |
||||
☐ |
brak zarzutów |
1.Wnioski |
☒ |
uchylenie |
☒ |
zmiana |
2.
Ustalenie faktów w związku z dowodami |
1.Ustalenie faktów |
0.1.Fakty uznane za udowodnione |
||||
Lp. |
Oskarżony |
Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi |
Dowód |
Numer karty |
2.1.1.1. |
||||
0.1.Fakty uznane za nieudowodnione |
||||
Lp. |
Oskarżony |
Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi |
Dowód |
Numer karty |
2.1.2.1. |
1.Ocena dowodów |
0.1.Dowody będące podstawą ustalenia faktów |
||
Lp. faktu z pkt 2.1.1 |
Dowód |
Zwięźle o powodach uznania dowodu |
0.1.Dowody nieuwzględnione przy ustaleniu faktów |
||
Lp. faktu z pkt 2.1.1 albo 2.1.2 |
Dowód |
Zwięźle o powodach nieuwzględnienia dowodu |
3. STANOWISKO SĄDU ODWOŁAWCZEGO WOBEC ZGŁOSZONYCH ZARZUTÓW i wniosków |
||
Lp. |
Zarzut |
|
3.1. |
zarzut 1 apelacji prokuratora: błąd w ustaleniach faktycznych (…) polegający na uznaniu, że w czasie przypisanego P. S. (1) czynu z art. 13 § 1 k.k. w zw. z art. 148 § 1 k.k. w zb. z art. 157 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. w zw. z art. 31 § 2 k.k. działał on z zamiarem ewentualnym, podczas gdy okoliczności sprawy, a w szczególności: charakter użytego narzędzia, ogólnie niebezpieczne cechy tego przedmiotu, miejsce zadania ciosów, siła z jaką uderzenia zostały zadane, motyw, zdenerwowanie, niski poziom kontroli emocji, dodatkowo obniżony przez działanie pod wpływem alkoholu, pozostawienie rannej ofiary bez pomocy, a także prawidłowa ocena zgromadzonego materiału dowodowego, dokonana zgodnie z zasadami wiedzy i doświadczenia życiowego, prowadzi do wniosku, iż oskarżony działał z zamiarem bezpośrednim pozbawienia życia H. O.; |
☐ zasadny ☐ częściowo zasadny ☒ niezasadny |
Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny |
||
Sąd Apelacyjny aprobuje argumentację Sądu Okręgowego, zgodnie z którą zachodzi brak podstaw do oparcia oceny o zamiarze bezpośrednim na samych tylko wyjaśnieniach oskarżonego, w których stwierdził on: „chciałem go zabić żeby mnie nie rozpoznał, ale mi się nie udało” (k. 96). Już na wstępie rozważań Sąd Apelacyjny podkreśla, że wyjaśnienia oskarżonego nie mogły stanowić w pełni miarodajnej podstawy do ustalenia postaci zamiaru z jakim dopuścił się on zamachu na życie pokrzywdzonego H. O., ponieważ w tym zakresie były niekonsekwentne i stosunkowo chaotyczne, co niewątpliwie miało źródło w deficytach intelektu oskarżonego. Prawdą jest, że na s. 96 akt zapisano wyjaśnienia oskarżonego, które zawierają stwierdzenie, iż chciał on zabić pokrzywdzonego, aby ten go nie rozpoznał, jednakże należało dostrzec, że pozostałe wyjaśnienia na tej samej stronie akt są stosunkowo chaotyczne, a prezentowana w nich wersja przebiegu zdarzenia jest uboga oraz infantylna pod względem używanego słownictwa (np. „grzecznie szedłem do domu”, „stracha miałem”, „o niczym nie myślałem”). Ponadto oskarżony, obok wskazania, że chciał zabić pokrzywdzonego, twierdził również, że dźgał pokrzywdzonego „bo się zdenerwował”, gdy ten zaczął na niego krzyczeć, zarazem kilkukrotnie podkreślając, że dźgał „na ślepo”. Zachodzi oczywista sprzeczność między twierdzeniami oskarżonego (k. 96), że „chciał zabić” oraz, że „dźgał na ślepo”, gdyż „ślepy” sposób zadawania ciosów dowodzi obojętności względem skutku, nie zaś intencjonalnego działania, ukierunkowanego na spowodowanie skutku śmiertelnego. Wątpliwości, o których mowa w poprzednim akapicie pogłębia lektura wyjaśnień składanych przez oskarżonego w dniu 28.02.2023 r. w Prokuraturze (k. 107-109). W wyjaśnieniach tych zapisano, między innymi: „Ciężko powiedzieć, dlaczego ja wyjąłem nóż, ja zrobiłem to, ponieważ nie chciałem, żeby taksówkarz mnie rozpoznał, ja chciałem go zabić „tak na dwa razy”, to znaczy raz chciałem, raz nie. Jak jechałem tą taksówką to nie myślałem wtedy, żeby go zabić, ale jak podjeżdżaliśmy pod parking przy (...), to wtedy użyłem tego noża i tak się stało” (k. 107). Należy zauważyć, że cytowany fragment nie zawiera stwierdzenia wprost, że oskarżony chciał zabić H. O.. Nie jest przyznaniem tego faktu stwierdzenie, że „tak się stało”. Przesłuchująca nie podjęła próby weryfikacji tych wyjaśnień poprzez, na przykład, odczytanie oskarżonemu fragmentu poprzednich wyjaśnień. W efekcie powoływane wyżej wyjaśnienia oskarżonego w zakresie dotyczącym zamiaru, z jakim zaatakował on pokrzywdzonego, nie dają jednoznacznej odpowiedzi na pytanie, czy oskarżony chciał zabić pokrzywdzonego, czy też ciosy zadawał na ślepo, w reakcji na zachowanie pokrzywdzonego po użyciu wobec niego gazu, jedynie przewidując i godząc się na spowodowanie śmierci H. O.. Wskazane wyżej wątpliwości, wiążące się z treścią wyjaśnień składanych przez oskarżonego na początku postępowania przygotowawczego, nie mogą być rozstrzygane na niekorzyść oskarżonego poprzez ich dowolną interpretację, polegającą na wyrwaniu z kontekstu niektórych stwierdzeń, jedynie pozornie świadczących o działaniu z zamiarem bezpośrednim. Taka ocena naruszałaby rażąco zasadę wynikającą z art. 5 § 2 k.p.k., szczególnie że oskarżony jest osobą o niepełnej sprawności intelektualnej, a podczas pierwszych przesłuchań nie był reprezentowany przez obrońcę. Oceny powyższej nie zmienia analiza zeznań świadków - funkcjonariuszy Policji S. D. i A. B., którzy dokonali zatrzymania oskarżonego, ponieważ z ich z ich zeznań wynika, że oskarżony mówił, iż nie wie dlaczego chciał zabić tego kierowcę (tak funkcjonariusze zapisali w notatce urzędowej). Nie ma podstaw aby uznać, że taka wypowiedź oskarżonego stanowiła odzwierciedlenie jego faktycznego zamiaru. Oskarżony, jako osoba cierpiąca na upośledzenie umysłowe, dysponuje ograniczonym potencjałem intelektualnym, co niewątpliwie utrudnia mu posługiwanie się precyzyjnymi wypowiedziami, a w szczególności nie widzi on różnicy między chęcią dokonania zabójstwa, a przewidywaniem tego i godzeniem się na to. Sąd pierwszej instancji ma rację, że skoro w świetle zapisu kamery z taksówki użycie noża miało związek z próbą zatrzymania oskarżonego przez kierowcę po użyciu gazu, to zamiarem oskarżonego była ucieczka bez zapłaty za kurs, a użycie noża było wynikiem szarpaniny z kierowcą, który nie chciał do tego dopuścić. Sąd Okręgowy zasadnie przyjął, że skoro z opinii sądowo-pychiatryczno- psychologicznej wynika, że oskarżony miał znacznie ograniczoną możliwość rozpoznania znaczenia czynu i przewidywania skutków swojego zachowania, a podłożem tego było umiarkowane upośledzenie umysłowe, to stan psychiczny oskarżonego potęguje przekonanie o jego nagłym, nieobliczalnym zachowaniu, bez możliwości dokonania głębszej analizy, zwłaszcza przy dużych emocjach skumulowanych przez cały okres jazdy taksówką, które finalnie skutkowały uderzaniem nożem na oślep w korpus pokrzywdzonego po to, aby uciec. *** Nie podzielając przytoczonej argumentacji Sądu Okręgowego, apelująca przywołała szereg argumentów, które Sąd Apelacyjny podda poniżej ocenie. Przede wszystkim autorka apelacji zakwestionowała ocenę Sądu Okręgowego o „wyizolowaniu” przez prokuratora tylko tego fragmentu wyjaśnień oskarżonego, w którym ten stwierdził, że chciał zabić pokrzywdzonego. W ocenie apelującej Prokuratura oparła ocenę o działaniu oskarżonego z zamiarem bezpośrednim zabójstwa na ocenianych łącznie dowodach z zeznań pokrzywdzonego, zeznań funkcjonariuszy Policji, zapisu z kamery umieszczonej w taksówce oraz wyjaśnień oskarżonego. Na poparcie tej argumentacji na s. 7-8 środka odwoławczego apelująca w konkluzji stwierdziła, iż - cyt.: „Dopiero ocena całościowa wskazanego (…) materiału dowodowego, który wzajemnie się uzupełnia i koresponduje ze sobą, prowadzi do wniosku, że oskarżony działał z zamiarem bezpośrednim pozbawienia życia”. Przytoczona w poprzednim akapicie argumentacja prokuratora ma charakter polemiczny względem oceny przedstawionej przez Sąd Okręgowy. Organ pierwszej instancji poddał ocenie wszystkie dowody, na które obecnie powołuje się apelująca, słusznie dostrzegając, iż o chęci zabójstwa pokrzywdzonego przez oskarżonego wprost świadczą jedynie wypowiedzi samego oskarżonego, czy to procesowe (wyjaśnienia), czy pozaprocesowe (słowa skierowane do funkcjonariusza Policji). Wszystkie inne spośród dowodów wskazywanych przez prokuratora w apelacji mają charakter co najwyżej ocenny, gdyż ani zeznania pokrzywdzonego, ani zapis z kamery samochodowej nie wskazują wprost na działanie oskarżonego z bezpośrednim zamiarem zabójstwa. Można wprawdzie na ich podstawie podjąć próbę interpretacji zamiaru z jakim działał oskarżony, ale w sytuacji, gdy:
stanowisko Sądu Okręgowego pozostaje pod ochroną zasady swobodnej oceny dowodów. Prokurator ma oczywiście prawo do własnej oceny w tym zakresie, jednakże brak wskazania przez oskarżyciela na konkretne wadliwości w samym procesie wnioskowania organu pierwszej instancji powoduje, że nie mamy do czynienia z błędem dowolności w rozumieniu art. 438 pkt 3 k.p.k. Nie sposób zgodzić się z apelującą, iż o zamiarze bezpośrednim świadczył charakter użytego narzędzia oraz ogólnie niebezpieczne cechy tego przedmiotu. Co do zasady użycie przez sprawcę zabójstwa (lub usiłowania tej zbrodni) noża nie przesądza o zamiarze bezpośrednim. Niewątpliwie możliwymi, a nawet regularnie występującymi w praktyce sądowej są sprawy, w których sprawcy używali noża nie chcąc zabić swojej ofiary, jednakże przewidując taką możliwość i godząc się na nią. Jak przyznaje sama apelująca, decydujące znaczenie ma całokształt okoliczności sprawy, a nie jednostkowa okoliczność, chociażby polegająca na użyciu noża jako narzędzia niewątpliwie niebezpiecznego. Ów całokształt okoliczności w niniejszej sprawie przekonuje, że oskarżony chciał uciec z taksówki bez dokonania zapłaty za kurs. Oskarżony najpierw użył wobec pokrzywdzonego gazu, co dowodzi, iż co najmniej do tego momentu nie chciał go zabić. Gdyby było inaczej, użyłby noża od razu, a nie sięgał po gaz, będący środkiem nieskutecznym do pozbawienia życia innego człowieka. Oskarżony użył noża po nieskuteczności ataku na pokrzywdzonego gazem. Owa nieskuteczność wynika z ustaleń Sądu o tym, iż po ataku gazem „H. O. zaczął wyzywać go [oskarżonego] i szarpać się z nim”. Tych ustaleń apelująca nie zakwestionowała, a nawet stwierdziła, że - cyt.: „(…) wystarczy odtworzyć zapis kamery z taksówki, by przekonać się, że użycie noża miało związek z próbą zatrzymania oskarżonego przez kierowcę po użyciu gazu” (s. 7 apelacji). To spostrzeżenie autorki apelacji nie podważa argumentacji Sądu Okręgowego, lecz ją wspiera. Skoro bowiem (również zdaniem prokuratora), użycie przez oskarżonego noża było bezpośrednim następstwem nieskuteczności użycia gazu, to oskarżony wyjął nóż i ugodził nim pokrzywdzonego w tym samym celu, w jakim początkowo nieskutecznie użył gazu. Celem tym nie mogło być zabójstwo pokrzywdzonego, gdyż gaz się do tego nie nadawał. Dla podważenia prawidłowości stanowiska Sądu Okręgowego należałoby wykazać, że oskarżony najpierw chciał tylko uciec z taksówki bez zapłaty, w związku z czym użył gazu, a następnie, po niepowodzeniu tego planu, w sposób nagły, nieplanowany, postanowił zabić pokrzywdzonego nożem, chcąc dokonania zabójstwa, a nie jedynie przewidując taką możliwość i godząc się na nią. Takie rozumowanie nie znajduje dostatecznych podstaw dowodowych i to pomimo werbalnych twierdzeń oskarżonego, iż chciał zabić swoją ofiarę. Deficyty intelektualne oskarżonego przeczą możliwości, że takie jego wypowiedzi (procesowe i pozaprocesowe), zostały oparte o rzeczową analizę logiczną całej sytuacji. Oskarżony niewątpliwie rozumuje w sposób uproszczony spłycony, o czym przekonuje treść opinii sądowo-psychiatryczno-psychologicznej. Nie sposób wymagać od oskarżonego umiejętności relatywizowania własnego zachowania poprzez rozróżnienie między chęcią zabójstwa, a godzeniem się na nie. Całokształt okoliczności sprawy przekonuje, że oskarżony nie był w stanie dokonać jakichkolwiek kalkulacji, a zamiar ucieczki realizował „za wszelką cenę”, co w tym wypadku należy rozumieć jako obojętność względem skutków użycia noża. Autorka apelacji podniosła, iż o zamiarze bezpośrednim świadczyły miejsce zadania ciosów oraz siła z jaką uderzenia zostały zadane. Odpierając tę argumentację należy przede wszystkim wskazać, że zgodnie z ustaleniami Sądu Okręgowego, niekwestionowanymi przez apelującą, oskarżony zadał uderzenia „na oślep”. Pomimo zatem, że trafił w newralgiczne miejsca ciała pokrzywdzonego, nie uczynił tego w sposób zamierzony, lecz prezentując obojętność względem tego, jakich części ciała dosięgną kolejne ciosy. Takie zachowanie jest typowe dla sprawcy działającego z zamiarem ewentualnym, który nie chce śmierci swojej ofiary, a jedynie przewiduje taką możliwość i na nią się godzi. Zadawanie ciosów „na oślep” nie jest typowe dla sprawcy, który chce zabić ofiarę, ponieważ ten rodzaj działania znacznie zmniejsza szanse na realizację tego, czego ów sprawca chce. Co do siły ciosów, to nie można uznać jej za bardzo dużą, skoro z opinii sądowo-lekarskiej wynika, że była ona średnia (część ustna opinii biegłego P. S. (2) k. 838). Należy również zauważyć, że dwa spośród trzech ciosów spowodowały lekkie obrażenia ciała pokrzywdzonego, co daje dodatkową podstawę do oceny, iż oskarżony używał przemocy w celu uzyskania możliwości ucieczki z taksówki, a nie w celu pozbawienia pokrzywdzonego życia. Nie jest trafnym stanowisko prokuratora, iż o zamiarze bezpośrednim świadczyły motyw oskarżonego, jego zdenerwowanie, nadto niski poziom kontroli emocji, dodatkowo obniżony przez działanie pod wpływem alkoholu. W tym zakresie niewątpliwą rację ma Sąd Okręgowy, że te czynniki nakazywały uznanie, iż oskarżony działał z zamiarem ewentualnym zabójstwa. Prokuratorowi chodzi zapewne o to (nie zostało to wyrażone wprost w apelacji), że skoro oskarżony był zdenerwowany, miał niski poziom kontroli emocji oraz był pod wpływem alkoholu, to miał predyspozycje do działania z chęcią zabicia pokrzywdzonego. Takie rozumowanie byłoby może słuszne, gdyby oskarżony miał czas na jakiekolwiek kalkulacje w tej mierze. Skoro jednak, co już wykazano, decyzję o użyciu noża podjął nagle, po nieskutecznym użyciu gazu, to do momentu wzięcia do ręki noża, chciał zrealizować plan ucieczki „za wszelką cenę”, co w realiach sprawy oznacza tylko godzenie się przez oskarżonego na możliwość, że spowoduje śmierć pokrzywdzonego. W tym kontekście zdenerwowanie, niski poziom kontroli emocji i działanie pod wpływem alkoholu stanowiły wyłącznie czynniki, z powodu których oskarżony umyślnie zdecydował się na zachowanie nieadekwatne do sytuacji, niosące zagrożenie dla życia pokrzywdzonego, co oskarżony sobie uświadamiał, godząc się na to. Wbrew stanowisku apelującej, o działaniu oskarżonego z zamiarem bezpośrednim nie świadczy pozostawienie rannej ofiary bez pomocy. Ta okoliczność może się wpisywać zarówno w przypadki realizacji zamiaru zabójstwa z zamiarem bezpośrednim, jak i ewentualnym. To, że oskarżony nie udzielił pomocy pokrzywdzonemu stanowi w niniejszej sprawie rozwinięcie zamiaru oskarżonego, nacechowanego obojętnością względem skutku podjętego działania. Skoro zaś oskarżonemu było obojętne, czy spowoduje śmierć H. O., to nie ma podstaw do uznania, że po zadaniu ciosów owa obojętność ustała. Oskarżony chciał uciec z taksówki „za wszelką cenę”, przewidując przy tym możliwość zabicia pokrzywdzonego nożem i godząc się na to, w związku z czym nie ma podstaw by oczekiwać, że po skutecznej ucieczce, oskarżony podejmie akcję ratunkową. Tak być może zachowałaby się osoba bez deficytów intelektu oraz trzeźwa w chwili zdarzenia, gdyż, być może, po pewnym czasie by się opamiętała i przejawiła refleksję względem własnego zachowania. Skoro jednak oskarżony jest osobą o znacznych deficytach, a w chwili zdarzenia był nietrzeźwy, to jego konsekwentna ucieczka, również po zadaniu ciosów, koresponduje z jego profilem psychologicznym, prawidłowo ustalonym w toku postepowania pierwszoinstancyjnego. |
||
Wniosek |
||
o zmianę zaskarżonego wyroku w pkt I poprzez wyeliminowanie z podstawy wymiaru kary art. 60 § 1 i § 6 pkt 2 k.k. i po ustaleniu, że czynu z art. 13 § 1 k.k. w zw. z art. 148 § 1 k.k. w zb. z art. 157 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. w zw. z art. 31 § 2 k.k. oskarżony dopuścił się z zamiarem bezpośrednim - wymierzenie oskarżonemu za ten czyn na podstawie art. 14 § 1 k.k. w zw. z art. 148 § 1 k.k. kary 15 lat pozbawienia wolności; |
☐ zasadny ☐ częściowo zasadny ☒ niezasadny |
|
Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny. |
||
Niezasadność zarzutu apelacyjnego. |
||
3.2. |
zarzut 2 apelacji prokuratora: błąd w ustaleniach faktycznych (…) polegający na przyjęciu, że w sprawie wystąpiły okoliczności uzasadniające zastosowanie (…) nadzwyczajnego złagodzenia kary za przestępstwa przypisane mu w pkt I i II wyroku, podczas gdy, oprócz tego, że oskarżony miał ograniczoną poczytalność w stopniu znacznym i był osobą dotychczas niekaraną oraz przyznał się do popełnienia zarzucanych mu czynów, nie wystąpiły żadne wyjątkowe okoliczności, które mogłyby skłaniać do zastosowania (…) nadzwyczajnego złagodzenia kary, zaś całokształt okoliczności (…) sprawy, a w szczególności rodzaj naruszonego dobra, sposób popełnienia czynów, wysoki stopień społecznej szkodliwości, sposób życia przed popełnieniem przestępstw i zachowanie się po ich popełnieniu, a także wzgląd na prewencję indywidualną oraz potrzeby w zakresie kształtowania świadomości prawnej społeczeństwa, przemawiają za wymierzeniem oskarżonemu kary w granicach ustawowego zagrożenia bez jej nadzwyczajnego złagodzenia; |
☐ zasadny ☐ częściowo zasadny ☒ niezasadny |
Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny |
||
W ocenie Sądu Apelacyjnego, Sąd Okręgowy zasadnie ustalił wystąpienie przesłanki do zastosowania nadzwyczajnego złagodzenia kary, przewidzianej w art. 60 § 1 k.k., powołując się w tym zakresie na działanie oskarżonego w warunkach art. 31 § 2 k.k. Należy zgodzić się z Sądem Okręgowym, iż działanie oskarżonego w warunkach ograniczonej poczytalności, mającej źródło w jego umiarkowanym upośledzeniu umysłowym, nakazywało przyjęcie mniejszego stopnia winy, a to z kolei uzasadniało wymierzenie kary nadzwyczajnie złagodzonej. Zarzut apelacji prokuratora oparto na ocenie, że - cyt.: „(…) oprócz tego, że oskarżony miał ograniczoną poczytalność w stopniu znacznym i był osobą dotychczas niekaraną oraz przyznał się do popełnienia zarzucanych mu czynów, nie wystąpiły żadne wyjątkowe okoliczności, które mogłyby skłaniać do zastosowania (…) nadzwyczajnego złagodzenia kary”. Rzecz jednak w tym, że marginalizowana przez apelującą ograniczona poczytalność oskarżonego jest okolicznością niezwykle istotną dla oceny jego winy, zwłaszcza, że jej źródłem jest upośledzenie umysłowe, na które oskarżony nie tylko nie ma żadnego wpływu, ale dodatkowo nie poddaje się ono leczeniu. W ocenie Sądu Apelacyjnego jest oczywistym, że winę osoby o w pełni sprawnym intelekcie należy oceniać inaczej, niż winę osoby, której intelekt zdradza istotne deficyty, szczegółowo opisane w opinii sądowo-psychiatryczno-psychologicznej. Od osoby o takich cechach nie sposób wymagać takiego samego krytycyzmu, jak od osoby o intelekcie w pełni sprawnym, a w ślad za tym czyn osoby upośledzonej intelektualnie musi być na poziomie wymiaru kary oceniany w sposób bardziej wyważony, uwzględniający mniejszy stopień winy niż czyn osoby prawidłowo rozwiniętej intelektualnie i zdolnej w pełni rozpoznać znaczenie czynu i pokierować swoim postępowaniem. Odrębnie należy wskazać na działanie oskarżonego z zamiarem nagłym, a więc pozbawione premedytacji, co również w istotny sposób wpływa na ocenę stopnia winy. Oskarżony niewątpliwie działał pod wpływem impulsu, jakim było niepowodzenie planu ucieczki z taksówki po użyciu gazu, co przy ustalonych cechach jego intelektu, musi być traktowane jako istotna okoliczność łagodząca. Apelująca ma rację, że oskarżony działał pod wpływem alkoholu, co jest okolicznością obciążającą, jednakże należy mieć na uwadze, iż osoba upośledzona intelektualnie nie jest tak krytyczna względem swojego uzależnienia, jak osoba w tym zakresie w pełni sprawna. Skoro oskarżony, ze względu na upośledzenie umysłowe, jest osobą trwale niezdolną do wykonywania pracy zarobkowej, to nie sposób wymagać od niego całościowego zrozumienia istoty uzależnienia i przewidywania skutków nadużywania alkoholu. Apelująca ma rację, że pobudki, które kierowały oskarżonym w zakresie usiłowania zabójstwa były błahe, jednakże wymowa tego argumentu jest ograniczona w wypadku oskarżonego jako osoby o umiarkowanym upośledzeniu umysłowym, gdyż nie był on w stanie przeprowadzić głębszej analizy pod kątem oceny „mniejszego zła”, a ponadto zadziałał nagle, pod wpływem impulsu i emocji, co dodatkowo nie sprzyjało refleksji nad skutkami swojego postępowania. Nie można się zgodzić z apelującą, iż - cyt.: „(…) całokształt okoliczności (…) sprawy, a w szczególności rodzaj naruszonego dobra, sposób popełnienia czynów, wysoki stopień społecznej szkodliwości, sposób życia przed popełnieniem przestępstw i zachowanie się po ich popełnieniu, a także wzgląd na prewencję indywidualną oraz potrzeby w zakresie kształtowania świadomości prawnej społeczeństwa, przemawiają za wymierzeniem oskarżonemu kary w granicach ustawowego zagrożenia bez jej nadzwyczajnego złagodzenia”. Cytowaną argumentację oparto o próbę zaakcentowania tak wysokiego stopnia społecznej szkodliwości czynów, iż ma ona przeczyć możliwości nadzwyczajnego złagodzenia kary z uwagi na zmniejszenie stopnia winy, wynikające w działania oskarżonego w warunkach art. 31 § 2 k.k. Odpierając ten argument należy odwołać się do art. 53 § 1 k.k., który w osobnym zdaniu akcentuje konieczność takiego ukształtowania kary, by nie przekraczała ona stopnia winy. Ów stopień, w wypadku czynu oskarżanego, na co już wskazywano, jest niewątpliwie istotnie obniżony, biorąc pod uwagę poziom intelektu i związane z tym działanie w warunkach ograniczonej poczytalności. Wskazywane w zarzucie apelacyjnym okoliczności, związane ze stopniem społecznej szkodliwości nie są tego rodzaju, aby szkodliwość tą uznać za czynnik stojący na przeszkodzie nadzwyczajnemu złagodzeniu kary. Nie negując znacznego stopnia czynu, polegającego na usiłowaniu zabójstwa pokrzywdzonego, nie sposób nie dostrzec, iż czyn ten polegał na usiłowaniu, nie prowadząc do skutku śmiertelnego, co obiektywnie świadczy o szkodliwości niższej od tej, którą cechują zbrodnie zabójstwa zakończone dopiero w fazie ich dokonania. Gdy dodatkowo uwzględni się, że oskarżony miał ograniczoną w stopniu znacznym zdolność rozpoznania znaczenia czynu i pokierowania swoim postępowaniem oraz działał w sposób nagły, nieprzemyślany, wywołany impulsem, to stopień winy jawi się jako niewątpliwie niższy niż przeciętnie w podobnych wypadkach. Takie rozumowanie jest uprawnione również w kontekście potrzeby kształtowania przez orzeczoną karę świadomości prawnej społeczeństwa, ponieważ przeciętny obserwator procesu jest w stanie stosunkowo łatwo uświadomić sobie, iż zbrodnia dokonana przez osobę upośledzoną umysłowo w stopniu lekkim nie powinna być porównywana ze zbrodniami realizowanymi przez osoby sprawne intelektualnie, a orzekana w pierwszym z tych wypadków kara winna każdorazowo uwzględniać specyfikę psychiki sprawcy. Apelująca nie ma racji, że zastosowaniu nadzwyczajnego złagodzenia kary sprzeciwiało się zachowanie oskarżonego po dokonaniu zamachu na pokrzywdzonego, polegające na nieudzieleniu pomocy i oddaleniu się z miejsca zdarzenia. Kwestia ta została już poddana ocenie w sekcji 3.1. niniejszego uzasadnienia, a tamtejsze oceny zachowują aktualność w tym miejscu. Krytycznie należy odnieść się do argumentacji prokuratora, stanowiącej próbę podważenia oceny Sądu pierwszej instancji w przedmiocie nadzwyczajnego złagodzenia kary orzeczonej za przestępstwo kradzieży. Apelująca ma wprawdzie rację, że czyn ten cechuje znaczny stopień społecznej szkodliwości, ale nie zmienia to faktu, że jest on czynem w postaci stosunkowo drobnej kradzieży, porównywalnej z niektórymi kradzieżami „sklepowymi”. Gdy zaś weźmie się pod uwagę, że czynu tego dopuścił się oskarżony jako osoba nie w pełni sprawna intelektualnie, działająca w warunkach ograniczonej w stopniu znacznym poczytalności, wcześniej nie karana, to zastosowanie nadzwyczajnego złagodzenia kary należało uznać za rozstrzygnięcie stosunkowo oczywiste, trafne i sprawiedliwe, zwłaszcza, że oskarżony musi uiścić grzywnę, co niewątpliwie będzie stanowiło dla niego konkretnie odczuwalną dolegliwość. Finalnie należy wyrazić ocenę, iż orzeczone wobec oskarżonego kary nadzwyczajnie złagodzone niewątpliwie spełnią stawiane im przez ustawę cele. W wypadku kary pozbawienia wolności, jej zapobiegawcze i wychowawcze oddziaływanie na oskarżonego wynika z faktu, że jest ona karą stosunkowo długotrwałą, a zarazem będzie ona realizowana w systemie terapeutycznym. Sąd Apelacyjny jest przekonany, że jeżeli realizowana wobec oskarżonego przez okres 6 lat izolacji terapia antyalkoholowa przyniesie oczekiwany skutek, to należy prognozować istotne zmniejszenie ryzyka, iż w przyszłości ponownie popełni on przestępstwo. Nie można również tracić z pola widzenia faktu, że wobec oskarżonego zastosowano środek zabezpieczający, co stanowi nadanie orzeczeniu o karze istotnego elementu o charakterze zapobiegawczym. Nie ma podstaw do uznania, że orzeczenie o karze jest przejawem nadmiernej tolerancji względem czynów jakich dopuścił się oskarżony. Elementy tego orzeczenia oceniane łącznie nie pozostawiają wątpliwości, iż mamy do czynienia z dolegliwościami dla oskarżonego stosunkowo istotnymi, przez co niewątpliwie nie odbierze on kary jako wyrazu pobłażliwości dla jego zachowania. W ocenie Sądu Apelacyjnego nie istnieje obawa, że wymiar kary orzeczonej wobec oskarżonego wpłynie negatywnie na kształtowanie świadomości prawnej społeczeństwa. Skoro bowiem oskarżony jest postrzegany jako osoba niepełnosprawna intelektualnie, a rozstrzygnięcie o karze jest dla niego generalnie dolegliwe, zawierając elementy związane z terapeutycznym systemem wykonywania kary oraz związane z orzeczonym środkiem zabezpieczającym, to należy zakładać, że zaskarżony wyrok w odczuciu społecznym ma charakter orzeczenia słusznego i sprawiedliwego. |
||
Wniosek |
||
|
☐ zasadny ☐ częściowo zasadny ☒ niezasadny |
|
Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny. |
||
Niezasadność zarzutu apelacyjnego. |
||
3.3. |
zarzut 3 apelacji prokuratora: rażąca niewspółmierność wymierzonych oskarżonemu kar (…) 6 lat pozbawienia wolności oraz (…) kary grzywny (…) wynikająca z niedostatecznego uwzględnienia (…) okoliczności obciążających wskazujących na bardzo wysoki stopień społecznej szkodliwości czynów, w tym sposób i okoliczności ich popełnienia, rodzaj i charakter naruszonego i zagrożonego dobra, postać zamiaru, motywację, a także dotychczasowy tryb życia oskarżonego, którego rytm, niezależnie od pozytywnej opinii środowiskowej, w istocie wyznaczało uzależnienie od alkoholu, jak również zachowanie się po popełnieniu przestępstw, co prowadzi do wniosku, że orzeczone (…) kary są rażąco łagodne i nie spełniają wymogów prewencji indywidualnej, jak też przeczą względom społecznego oddziaływana kary, a ocenione w sposób właściwy winny skutkować wymierzeniem oskarżonemu kar pozbawienia wolności zawnioskowanych przez prokuratora (…); |
☐ zasadny ☐ częściowo zasadny ☒ niezasadny |
Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny |
||
Aktualność zachowuje stanowisko przedstawione wyżej w sekcjach 3.1. i 3.2. niniejszego uzasadnienia. Należy jedynie syntetycznie wskazać, że zachodziły warunki do orzeczenia kar nadzwyczajnie złagodzonych, a kary te są w realiach sprawy odpowiednio dolegliwe dla oskarżonego, zarazem nie przekraczając stopnia jego winy. Wbrew stanowisku apelującej nie zachodzi rażąca niewspółmierność kar w rozumieniu art. 438 pkt 4 k.p.k. Zgodnie z utrwalonymi poglądami wyrażanymi w orzecznictwie sądowym oraz w doktrynie, z rażącą niewspółmiernością kary mamy do czynienia wówczas, gdy orzeczona kara jest nadmiernie surowa lub nadmiernie łagodna w sposób jaskrawy, oczywisty, widoczny już niejako na pierwszy rzut oka. Wskazanych wyżej kryteriów nadmiernej łagodności nie spełnia kara orzeczona wobec oskarżonego za kradzież. Nie da się obronić tezy, iż kradzież mienia o wartości nieco ponad 3.000 zł., dokonana przez osobę niekaraną, nie w pełni sprawną intelektualnie, działającą w warunkach art. 31 § 2 k.k., winna być sankcjonowana żądaną w apelacji karą 6 miesięcy pozbawienia wolności. Grzywna, nawet obniżona przez Sąd Apelacyjny, jest w tym wypadku całkowicie adekwatna, zwłaszcza, że dla oskarżonego będzie stanowiła istotną dolegliwość w jego sytuacji majątkowej. Co więcej, niezależnie od grzywny, na oskarżonego nałożono obowiązek naprawienia szkody, co istotnie zwiększa oddziaływanie na niego orzeczenia o karze. Nie jest rażąco łagodną kara orzeczona wobec oskarżonego za usiłowanie zabójstwa. Wbrew ocenie prokuratora, nie doszło do - cyt.: „(…) niedostatecznego uwzględnienia (…) okoliczności obciążających wskazujących na bardzo wysoki stopień społecznej szkodliwości czynów, w tym sposób i okoliczności ich popełnienia, rodzaj i charakter naruszonego i zagrożonego dobra, postać zamiaru, motywację, a także dotychczasowy tryb życia oskarżonego, którego rytm, niezależnie od pozytywnej opinii środowiskowej, w istocie wyznaczało uzależnienie od alkoholu, jak również zachowanie się po popełnieniu przestępstw (…)”. Ponownie należy odwołać się do rozważań w sekcjach 3.1. i 3.2 uzasadnienia, które zachowują pełną aktualność w tym miejscu. Należy dodać, że eksponując okoliczności obciążające, autorka apelacji traci z pola widzenia istotne okoliczności łagodzące w postaci niewystąpienia skutku śmiertelnego, działania oskarżonego w warunkach ograniczonej w stopniu znacznym poczytalności, nadto przyznania się do winy i wyrażenia skruchy. Należy przy tym ponownie zaakcentować fakt, że oskarżony nie ponosi winy za deficyty intelektu, mające niewątpliwy wpływ na usiłowanie przez niego dokonania zbrodni zabójstwa. |
||
Wniosek |
||
|
☐ zasadny ☐ częściowo zasadny ☒ niezasadny |
|
Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny. |
||
Niezasadność zarzutu apelacyjnego. |
||
3.4. |
zarzut 4 apelacji prokuratora: obraza przepisu postępowania tj. art. 624 § 1 k.p.k. (…) poprzez uznanie za zasadne zwolnienia oskarżonego od obowiązku uiszczenia w całości kosztów sądowych; |
☐ zasadny ☐ częściowo zasadny ☒ niezasadny |
Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny |
||
Apelująca nie ma racji, że nie zachodziły warunki z art. 624 § 1 k.p.k. Oskarżony jest niewątpliwie osobą ubogą materialnie, o czym świadczy już sam tylko fakt, iż korzysta z renty socjalnej. Oskarżony ma ograniczone możliwości zarobkowania ze względu na deficyt intelektualny oraz osadzenie w zakładzie karnym. Nie ma również żadnego majątku. Oskarżony w żadnym zakresie nie przyczynił się do zwiększenia kosztów postępowania, gdyż od początku przyznawał się do winy i nie utrudniał prowadzonych czynności. W tych okolicznościach można stwierdzić, że zwolnienie od kosztów uzasadniały zarówno sytuacja materialna oskarżonego, jak i względy słuszności. Prokurator niezasadnie powołuje się na fakt otrzymywania przez oskarżonego renty socjalnej, ponieważ ta w okresie odbywania kary pozbawienia wolności nie jest wypłacana (art. 8 ustawy z dnia 27 czerwca 2003 r. o rencie socjalnej, Dz.U.2023.2194 t.j. z dnia 2023.10.12). Nie zachodzi niekonsekwencja orzeczenia, wynikająca z orzeczenia wobec oskarżonego kary grzywny przy jednoczesnym zwolnieniu od kosztów sądowych. Kryteria wymiaru kary są inne od kryteriów zwolnienia od kosztów sądowych. W kontekście całokształtu orzeczenia o karze, wymierzenie grzywny jest dla oskarżonego korzystne, gdyż daje mu szansę na wykonanie kary orzeczonej za kradzież w formie nie izolacyjnej, zwłaszcza po obniżeniu liczby stawek dziennych przez Sąd odwoławczy. Nie można również wykluczyć, że w warunkach kontrolowanych, jakimi są warunki odbywania kary pozbawienia wolności, oskarżony będzie miał możliwość wykonywania prostych prac zarobkowych, które umożliwią uiszczenie grzywny. |
||
Wniosek |
||
o zmianę zaskarżonego wyroku w pkt X poprzez zasądzenie od oskarżonego kosztów sądowych; |
☐ zasadny ☐ częściowo zasadny ☒ niezasadny |
|
Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny. |
||
Niezasadność zarzutu apelacyjnego. |
||
3.5. |
zarzut 1 apelacji obrońcy oskarżonego: obraza przepisu prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu z punktu II zaskarżonego wyroku poprzez przyjęcie, że na gruncie przepisu art. 12 § 1 k.k. pod pojęciem „krótkich odstępów czasu” należy rozumieć okresy czasu nieprzekraczające kilku miesięcy, nawet 6 miesięcy; |
☐ zasadny ☐ częściowo zasadny ☒ niezasadny |
Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny |
||
Argumentacja obrońcy jest w oczywisty sposób nietrafna. Sąd Okręgowy przypisał oskarżonemu dokonanie kradzieży w okresie od dnia 27 grudnia 2022r. do dnia 21 lutego 2023 r. (opis czynu w wyroku). Zatem między pierwszą a ostatnią z podejmowanych przez oskarżonego czynności wykonawczych, składających się na przypisany mu czyn ciągły, upłynęły niespełna dwa miesiące. Sąd Apelacyjny podziela pogląd, zgodnie z którym „krótkie są odstępy czasu nieprzekraczające kilku miesięcy”, przy czym „chodzi o odstępy nieprzekraczające kilkunastu dni lub kilku tygodni” /zob. Mozgawa Marek (red.), Kodeks karny. Komentarz aktualizowany LEX/el. 2024, teza 15 do art. 12 k.k./. W wypadku czynu przypisanego oskarżonemu niewątpliwie można mówić o czynnościach wykonawczych dokonywanych w odstępach maksymalnie kilku tygodni, co z powodzeniem mieści się w pojęciu „krótkich odstępów czasu”. Stanowisko obrońcy, odwołujące się do przepisów Kodeksu karnego skarbowego, ma charakter dywagacji niepowiązanych ani z treścią zaskarżonego wyroku, ani z treścią jego uzasadnienia. Wbrew stanowisku obrońcy stanowisko Sądu Okręgowego, zgodnie z którym oskarżony działał w wykonaniu powziętego z góry zamiaru, nie przekroczyło granic swobodnej oceny dowodów. Z chwilą kradzieży pierwszego z pierścionków oskarżony powziął wiedzę o tym, gdzie są przechowywane kolejne sztuki biżuterii, a po dokonaniu kolejnego zaboru, opuścił mieszkanie pokrzywdzonych i ukrył się, zamieszkując w hostelu. W tych okolicznościach zachowanie oskarżonego, oceniane zgodnie z zasadami prawidłowego rozumowania, wiedzy i doświadczenia życiowego, wskazywało na realizację przestępstwa „na raty”, co odpowiada definicji czynu ciągłego w rozumieniu art. 12 § 1 k.k. |
||
Wniosek |
||
o zmianę zaskarżonego wyroku:
|
☐ zasadny ☐ częściowo zasadny ☒ niezasadny |
|
Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny. |
||
niezasadność zarzutu apelacyjnego; |
||
3.6. |
zarzut 2 apelacji obrońcy oskarżonego: obraza przepisu postępowania (…) art. 170 § 1 pkt 1 k.p.k. w zw. z art. 193 § 1 k.p.k. poprzez oddalenie wniosku obrońcy o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego z zakresu jubilerstwa na okoliczność wartości rynkowej biżuterii, o której mowa w drugim zarzucie aktu oskarżenia; |
☐ zasadny ☐ częściowo zasadny ☒ niezasadny |
Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny |
||
Oddalając wniosek dowodowy, którego dotyczy zarzut apelacyjny, Sąd Okręgowy uzasadnił swoje orzeczenie w tym przedmiocie faktem, iż dysponował innymi dowodami, w postaci zeznań pokrzywdzonej oraz zeznań pracowników lombardu. Kwestionując to stanowisko, autor apelacji stwierdził, iż z jednej strony istniała możliwość przeprowadzenia wyceny przez biegłego rzeczoznawcę, z drugiej zaś - cyt.: „nie wiadomo, na jakiej podstawie Sąd (…) przyjął, że pokrzywdzona oraz właściciele lombardów posiadają wiedzę specjalistyczną z zakresu jubilerstwa”. W ocenie obrońcy, wiedza świadków w omawianej kwestii ma charakter „amatorski”. Wbrew ocenie obrońcy, ustalenie przez Sąd Okręgowy wartości mienia będącego przedmiotem przypisanej oskarżonemu kradzieży nastąpiło bez naruszenia jakichkolwiek przepisów postępowania karnego. Przede wszystkim obrońca nie ma racji, że dopuszczenie dowodu z opinii biegłego z zakresu jubilerstwa było obligatoryjne ze względu na treść art. 193 § 1 k.k. Przepis ten obliguje wprawdzie do dopuszczenia tego rodzaju dowodu, ale jedynie w sytuacji, gdy „stwierdzenie okoliczności mających istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy wymaga wiadomości specjalnych”. W rozpoznanej sprawie Sąd Okręgowy dysponował dowodami, które pozwalały na wycenę biżuterii bez konieczności uzyskania opinii biegłego, w tym dowodami zawierającymi informacje specjalistyczne. Za te ostatnie uznać należy dokumenty dotyczące sprzedaży biżuterii przez oskarżonego w lombardach oraz dokumenty jej dalszej sprzedaży przez lombardy, jak również zeznania ich pracowników, ponieważ podmioty te profesjonalnie zajmują się skupem i sprzedażą m. in. biżuterii, w związku z czym dysponują wiedzą o jej rynkowej wartości. Posiadanie tej wiedzy jest warunkiem rentowności lombardów, ponieważ zarabiają one na znacznej różnicy między ceną zakupu i odsprzedaży rzeczy. Wiedza osób prowadzących lombardy niewątpliwie nie jest - jak chce obrońca - wiedzą „amatorską”, lecz profesjonalną. Gdy weźmie się pod uwagę, że w ustalonym stanie faktycznym lombardy zakupiły biżuterię około połowę taniej, niż ją sprzedały, to przyjęcie za miarodajną ceny sprzedaży pozostaje w zgodzie z zasadami logiki, wiedzy i doświadczenia życiowego. Co istotne, ustalona w ten sposób wartość biżuterii niewiele odbiega (w dodatku na korzyść oskarżonego) od wartości podawanej w zeznaniach przez pokrzywdzoną. W rezultacie, skoro dwie spośród trzech sztuk biżuterii zostały zakupione w lombardach przez nieustalonych nabywców, to uiszczona przez nich cena jest niewątpliwie ceną rynkową, a przez to realną. Nie budzi również zastrzeżeń ustalenie wartości trzeciej sztuki, gdyż Sąd Okręgowy przedstawił w tej mierze precyzyjne obliczenie, przyjmując wartość dla oskarżonego najkorzystniejszą, czego zresztą apelujący nie zakwestionował. Podsumowując, materiał dowodowy oceniany w zgodzie z art. 7 k.p.k., w więc w sposób kompleksowy, z uwzględnieniem zasad logiki, wiedzy i doświadczenia życiowego przekonywał o konieczności ustalenia wartości mienia w sposób zgodny z opisem czynu przypisanego oskarżonemu (wyłączając zwrot „co najmniej”, który wyeliminowano - zob. dalsze rozważania). Za chybiony należało uznać argument obrońcy, wskazujący na celowość wyceny biżuterii przez biegłego ze względu na możliwość uznania, że doszło do niezależnych kradzieży, a nie kradzieży dokonanej w warunkach art. 12 § 1 k.k. W takim wypadku, zdaniem obrońcy, oskarżonemu należałoby przypisać popełnienie wykroczeń, a nie przestępstwa. Jest to argument nietrafny wobec stanowiska, które Sąd Apelacyjny przedstawił w sekcji 3.5. uzasadnienia. |
||
Wniosek |
||
o zmianę zaskarżonego wyroku:
|
☐ zasadny ☐ częściowo zasadny ☒ niezasadny |
|
Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny. |
||
niezasadność zarzutu apelacyjnego; |
||
3.7. |
zarzut 3 apelacji obrońcy oskarżonego: błąd w ustaleniach faktycznych polegający na przyjęciu, że oskarżony w zakresie czynu opisanego w punkcie I aktu oskarżenia działał w zamiarze ewentualnym, a w zakresie czynu opisanego w punkcie II aktu oskarżenia działał ze z góry powziętym zamiarem oraz w zamiarze bezpośrednim o szczególnym zabarwieniu, podczas gdy treść opinii biegłych z zakresu psychologii i psychiatrii w osobach E. K. i W. P. pozwala na przypisanie oskarżonemu co najwyżej nieumyślności nieświadomej w zakresie obu czynów, a nadto błędne ustalenie, że szkoda i krzywda, której doznał pokrzywdzony opiewa na kwotę 30.000 zł.; |
☐ zasadny ☒ częściowo zasadny ☐ niezasadny |
Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny |
||
Nie jest trafnym stanowisko apelującego, iż oskarżony w zakresie pierwszego z przypisanych mu czynów działał w zamiarze ewentualnym, podczas gdy w świetle opinii biegłych z zakresu psychologii i psychiatrii oskarżonemu można przypisać co najwyżej działanie w warunkach nieumyślności nieświadomej, przewidzianej w art. 9 § 2 k.k. Obrońca wskazał, że przewidywanie możliwości popełnienia czynu zabronionego to inaczej pełna świadomość wszystkich jego znamion przedmiotowych, w tym określonego skutku. Przypisanie popełnienia czynu zabronionego z zamiarem ewentualnym - cyt.: „(…) wymaga wykazania, że sprawca miał pełną świadomość tego, że jego zachowanie może doprowadzić do śmierci człowieka, co więcej trzeba wykazać również świadomość związku przyczynowego między zachowaniem, a skutkiem śmiertelnym lub bezpośrednim niebezpieczeństwem spowodowania takiego skutku”. Obrońca zaakcentował, że dla oceny zamiaru nie mogą być uznane za miarodajne wyjaśnienia oskarżonego, a to z powodu jego upośledzenia w stopniu umiarkowanym. W ocenie obrońcy, miarodajność w tym zakresie cechuje opinia sądowo-psychiatryczno-psychologiczna, zgodnie z którą, między innymi, umiejętność myślenia przyczynowo-skutkowego przebiega u oskarżonego na takim poziomie, że utrudnia mu planowanie i przewidywanie skutków swoich zachowań, nadto u oskarżonego występuje mało poprawne spostrzeganie. Apelujący odwołał się do przedmiotowej opinii również w zakresie, w jakim biegli stwierdzili, iż u oskarżonego funkcje poznawcze są znacznie ograniczone, myślenie jest znacznie ograniczone co do przyczyny i co do skutku, upośledzenie bardzo ogranicza możliwość przewidywania skutków swojego postępowania, zaś uszkodzenia organiczne OUN powodują problemy z kontrolowaniem zachowań i wahania nastrojów, przy czym utratę kontroli potęguje nadużywanie alkoholu. W konkluzji apelujący sformułował tezę, że – cyt.: „(…) skoro oskarżony (…) ma problem z myśleniem przyczynowo-skutkowym, to znaczy, że jego upośledzenie umysłowe utrudniało mu powiązanie kauzalne między jego zachowaniem, polegającym na ugodzeniu pokrzywdzonego nożem ze skutkiem, do którego to zachowanie doprowadziło (…)”. Przytoczone wyżej stanowisko obrońcy nie jest trafne, ponieważ zdaje się on nie dostrzegać różnicy między zniesieniem poczytalności w rozumieniu art. 31 § 1 k.k., a jej ograniczeniem w stopniu znacznym w rozumieniu art. 31 § 2 k.k. W sprawie nie było podstaw do uznania, że odnośnie do oskarżonego zachodzą warunki art. 31 § 1 k.k., ponieważ nie uzasadniała takiej tezy treść opinii sądowo-psychiatryczno-psychologicznej. Opina ta wskazywała, iż oskarżony miał ograniczoną w stopniu znacznym zdolność rozpoznania znaczenia czynów i pokierowania swoim postępowaniem, co uzasadniało tylko i wyłącznie przypisanie mu działania w warunkach art. 31 § 2 k.k., co też Sąd Okręgowy prawidłowo uczynił. Apelujący nie zakwestionował wiarygodności dowodu z opinii sądowo-psychiatryczno-psychologicznej, a Sąd Apelacyjny nie znajduje z urzędu podstaw do podważenia jej wiarygodności. Tym samym nie istnieje podstawa dowodowa do ustalenia - zgodnie z postulatem obrońcy - że oskarżony w istocie miał zniesioną zdolność rozpoznania znaczenia czynu i pokierowania swoim postępowaniem. Takie okoliczności nie wynikają z powoływanej wyżej opinii biegłych, a dowolnością byłoby dokonywanie jakiekolwiek interpretacji rozszerzającej tego dowodu na korzyść oskarżonego. Odnosząc się do argumentacji zamieszczonej w apelacji należy również dostrzec, że jej autor, powołując się na ustalone deficyty intelektualne oskarżonego, nie twierdzi kategorycznie, że oskarżony był całkowicie pozbawiony możliwości planowania lub przewidywania skutków swoich zachowań, lecz wskazuje (za opinią biegłych), iż było to u oskarżonego „utrudnione”. Podobnie apelujący sam stwierdza (również za opinią biegłych), że funkcje poznawcze u oskarżonego są „znacznie ograniczone”, podobnie jak możliwość myślenia w kategoriach przyczyny i skutku. Tym samym apelujący przyznaje, że mamy do czynienia ze znacznymi ograniczeniami pewnych funkcji intelektu oskarżonego, a nie ich zniesieniem. Koresponduje to w pełni z ustaleniami Sądu Okręgowego, który przypisał oskarżonemu działanie w warunkach poczytalności ograniczonej w stopniu znacznym, ale nie zniesionej. Należy powtórzyć, że Sąd Okręgowy nie miał podstaw do uznania, wbrew opinii biegłych, iż poczytalność oskarżonego była zniesiona, a nie ograniczona w stopniu znacznym. Dowód z opinii sądowo-psychiatryczno-psychologicznej nie dawał podstaw do uznania, że oskarżony - jak chce obrońca - działał w warunkach „nieumyślności nieświadomej” (art. 9 § 2 k.k.). Podstaw do takiej oceny nie daje opinia sądowo-psychiatryczno-psychologiczna, zgodnie z którą oskarżony nie miał zniesionej zdolności rozpoznania znaczenia przypisanych mu czynów, a zatem zachował tę zdolność w jakimś zakresie. Sąd Apelacyjny stoi na stanowisku, że trzykrotne ugodzenie nożem pokrzywdzonego było zamachem na tyle jednoznacznym w swoim charakterze, iż nawet stwierdzone u oskarżonego upośledzenie umysłowe nie pozostawiało mu żadnego pola do interpretacji. Oskarżony w granicach, w jakich zachował zdolność rozpoznania znaczenia czynu, musiał przewidywać, że tego rodzaju zamach, może spowodować śmierć ofiary, nadto musiał się na to godzić, skoro nie poprzestał na jednym uderzeniu oraz nie udzielił pokrzywdzonemu pomocy. *** Nie jest trafnym stanowisko autora apelacji, iż oskarżony w zakresie drugiego z przypisanych mu czynów działał w zamiarze bezpośrednim o szczególnym zabarwieniu, podczas gdy w świetle opinii biegłych z zakresu psychologii i psychiatrii oskarżonemu można przypisać co najwyżej działanie w warunkach nieumyślności nieświadomej, przewidzianej w art. 9 § 2 k.k. Obrońca wskazał, że zamiar bezpośredni charakteryzujący przestępstwo kradzieży może być przypisany tylko wówczas, gdy sprawca ma pełną świadomość tego, iż jego zachowanie może doprowadzić do utraty przedmiotu po stronie pokrzywdzonego, który może go już nie odzyskać. Obrońca zaakcentował ponadto, że dla oceny zamiaru nie mogą być uznane za miarodajne wyjaśnienia oskarżonego, a to z powodu jego upośledzenia w stopniu umiarkowanym. Odpierając powyższe stanowisko obrońcy, Sąd Apelacyjny wskazuje na aktualność wnioskowania przedstawionego wyżej, dotyczącego przypisanej oskarżonemu zbrodni usiłowania zabójstwa. Również w wypadku kradzieży, Sąd Okręgowy słusznie uznał, iż treść opinii sądowo-psychiatryczno-psychologicznej nie dawała podstaw do uznania, iż oskarżony miał zniesioną zdolność rozpoznania znaczenia czynu i pokierowania swoim postępowaniem. Tym samym prawidłowym było ustalenie, że oskarżony w pewnym stopniu zachował poczytalność, co z kolei uzasadniało uznanie, że w jego psychice fakt popełnienia kradzieży znalazł odzwierciedlenie wystarczające do poniesienia odpowiedzialności karnej. *** Częściowo trafną jest argumentacja obrońcy, zmierzająca do podważenia zasadności zasądzenia od oskarżonego na rzecz pokrzywdzonego odszkodowania i zadośćuczynienia. W tym zakresie Sąd odwoławczy zmienił zaskarżone orzeczenie, co umotywowano w sekcji 5.2.1. uzasadnienia. *** Apelujący nie podniósł zarzutu, z którym związany jest wniosek apelacyjny o zmianę zaskarżonego wyroku w punkcie VII poprzez skrócenie czasu obowiązywania orzeczonego środka karnego w postaci zakazu kontaktowania się i zbliżania do pokrzywdzonego H. O. do 3 lat, ani nie przedstawił w tym zakresie żadnej argumentacji. Sąd Apelacyjny stoi na stanowisku, że zakaz ten, orzeczony w wymiarze 8 lat, nie może być uznany za środek karny rażąco niewspółmiernie surowy, ponieważ nie wiąże się z nim żadna realna dolegliwość. Oskarżony i pokrzywdzony są osobami względem siebie obcymi, w związku z czym nie sposób wyobrazić sobie, w czym oskarżony mógłby odczuwać ewentualną nadmierność tego orzeczenia. Z drugiej strony ośmioletni zakaz zbliżania się jest w pełni adekwatny do sytuacji pokrzywdzonego, który może mieć, chociażby dalece subiektywne, ale z życiowego punktu widzenia zrozumiałe, podstawy do obaw, że oskarżony może w przyszłości ponowić atak na niego. W tych okolicznościach rozstrzygnięcie, zgodnie z którym oskarżony nie tylko odbędzie karę pozbawienia wolności i będzie poddawany orzeczonemu środkowi zabezpieczającemu, lecz również zostanie objęty omawianym w tym miejscu zakazem, jest niewątpliwie słuszne i sprawiedliwe z punktu widzenia ofiary przestępstwa. |
||
Wniosek |
||
o zmianę zaskarżonego wyroku:
|
☐ zasadny ☒ częściowo zasadny ☐ niezasadny |
|
Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny. |
||
częściowa zasadność zarzutu apelacyjnego (zarzut częściowo zasadny jedynie w zakresie, w jakim dotyczy rozstrzygnięcia na podstawie art. 46 § 1 k.k.); |
4. OKOLICZNOŚCI PODLEGAJĄCE UWZGLĘDNIENIU Z URZĘDU |
|
4.1. |
Niezasadne użycie w punkcie II wyroku słów „co najmniej”. |
Zwięźle o powodach uwzględnienia okoliczności |
|
Wskazano w sekcji 5.2.1. uzasadnienia. |
|
5. ROZSTRZYGNIĘCIE SĄDU ODWOŁAWCZEGO |
|
1.Utrzymanie w mocy wyroku sądu pierwszej instancji |
|
5.1.1 |
Przedmiot utrzymania w mocy |
Wszystkie rozstrzygnięcia, które nie zostały zmienione przez Sąd Apelacyjny. |
|
Zwięźle o powodach utrzymania w mocy |
|
Niezasadność zarzutów i wniosków apelacyjnych, brak okoliczności podlegających uwzględnieniu z urzędu. |
|
1.Zmiana wyroku sądu pierwszej instancji |
|
5.2.1 |
Przedmiot i zakres zmiany |
Sąd Apelacyjny zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, że:
|
|
Zwięźle o powodach zmiany |
|
Wyeliminowanie z opisu czynu słów „co najmniej” wynika z konieczności ścisłego opisania czynu, bez pozostawienia „otwartej” górnej granicy wysokości szkody. Pozostawienie opisu czynu w kształcie przyjętym w puncie II zaskarżonego wyroku naruszałoby nie tylko przepis art. 413 § 2 pkt 1 k.p.k., ale - co najistotniejsze - zasadę in dubio pro reo, ponieważ oznaczałoby przypisanie oskarżonemu spowodowania szkody, co do wysokości której Sąd orzekający miał pewne wątpliwości, dotyczące jej górnej granicy. W rezultacie, stosownie do treści art. 5 § 2 k.p.k. w postępowaniu karnym należało przyjąć, iż wysokość szkody wyniosła 3140 zł, za nie „co najmniej 3140 zł.”. Obniżając ilość stawek dziennych grzywny Sąd Apelacyjny stanął na stanowisku, iż kara 20 stawek dziennych grzywny przy ustaleniu wysokości stawki dziennej na 10 zł. jest karą adekwatną do stopnia społecznej szkodliwości czynu, będącego w istocie drobną kradzieżą. Od strony podmiotowej należało mieć na uwadze, iż oskarżony działał w warunkach art. 31 § 2 k.k. Kara grzywny w wymiarze obniżonym przez Sąd odwoławczy jest odpowiednia ze względu na sytuację materialną oskarżonego, będącego osobą trale niezdolną do pracy, aktualnie pozbawioną wolności oraz obciążoną, z mocy zaskarżonego wyroku, obowiązkami o charakterze finansowym. Zmieniając zakres obowiązku z punktu VIII zaskarżonego wyroku, Sąd Apelacyjny miał na względzie brak precyzji w zakresie tego rozstrzygnięcia, wynikający z określenia kwoty 30.000 zł. jako odszkodowania i zadośćuczynienia. Z uzasadnienia wyroku wynika wprawdzie, że odszkodowanie wynosi 150 zł., a więc niezapłaconą przez oskarżonego należność za kurs, jednakże kwota ta nie pozostaje w adekwatnym związku przyczynowym z przypisanym oskarżonemu w niniejszej sprawie przestępstwem popełnionym na szkodę H. O.. Ewentualne zasądzenie naprawienia szkody z tego tytułu byłoby zasadne w wypadku przypisania oskarżonemu wykroczenia z art. 121 § 2 k.w., co jednak nie było przedmiotem niniejszego postępowania. Sąd Apelacyjny co do zasady aprobuje stanowisko Sądu Okręgowego, zawierające motywy zasądzenia od oskarżonego na rzecz pokrzywdzonego zadośćuczynienia, jednakże kwotę tego ostatniego, wynoszącą 28.850 zł. (30.000 zł minus 150 zł.) uznać należy za nadmierną. Nie negując krzywdy jakiej doznał pokrzywdzony, należało zauważyć, iż w szpitalu przebywał on tydzień, poza tym odbywając wizyty kontrolne i związane ze zdjęciem szwów (historia choroby pokrzywdzonego k. 339-363, zeznania świadka H. O. k. 814). W historii choroby zamieszczono przy tym zapis z wyników konsultacji psychologicznej o treści: „(…) pacjent w dość dobrym nastroju, mimo zaistniałych okoliczności, pojawia się lekki niepokój, gdy opowiada innym osobom o wydarzeniu, wracają obrazy dot. zdarzenia zagrożenia zdrowia/życia (…)”. Zapis ten dowodzi, iż pokrzywdzony nie prezentował objawów głębokiej traumy, lecz „lekkiego niepokoju”, co w zestawieniu z faktem, iż okres jego hospitalizacji nie był długotrwały, uzasadniało miarkowanie zadośćuczynienia do poziomu 15.000 zł. Kwota ta nie jest symboliczna, stanowiąc realną wartość finansową, znacznie przewyższającą przeciętne miesięczne wynagrodzenie za pracę. Kwota ta nie obejmuje ewentualnie utraconych przez pokrzywdzonego zarobków, gdyż w tym zakresie nie składano wniosku o odszkodowanie. Dla porządku należy dodać, że trafnym jest stanowisko Sądu Okręgowego, zgodnie z którym problemy pokrzywdzonego z zakrzepicą, wskazywane we wniosku jego pełnomocnika o zasądzenie zadośćuczynienia, pozostawały bez związku z czynem oskarżonego, co wykazane zostało w części ustnej opinii biegłego z zakresu medycyny P. S. (2). |
1.Uchylenie wyroku sądu pierwszej instancji |
|||
0.1.Przyczyna, zakres i podstawa prawna uchylenia |
|||
5.3.1.1.1. |
|||
Zwięźle o powodach uchylenia |
|||
5.3.1.2.1. |
Konieczność przeprowadzenia na nowo przewodu w całości |
||
Zwięźle o powodach uchylenia |
|||
5.3.1.3.1. |
Konieczność umorzenia postępowania |
||
Zwięźle o powodach uchylenia i umorzenia ze wskazaniem szczególnej podstawy prawnej umorzenia |
|||
1.Inne rozstrzygnięcia zawarte w wyroku |
|||
Punkt rozstrzygnięcia z wyroku |
Przytoczyć okoliczności |
||
6. Koszty Procesu |
Punkt rozstrzygnięcia z wyroku |
Przytoczyć okoliczności |
III. |
Oskarżonego zwolniono od kosztów sądowych za postępowanie odwoławcze, na podstawie art. 624 § 1 k.p.k., ponieważ nie ma on majątku ani dochodów, jest pozbawiony wolności oraz jest osoba trwale niezdolną do pracy. |
7. PODPIS |
1.Granice zaskarżenia |
|||||
Kolejny numer załącznika |
1 |
||||
Podmiot wnoszący apelację |
prokurator |
||||
Rozstrzygnięcie, brak rozstrzygnięcia albo ustalenie, którego dotyczy apelacja |
całość rozstrzygnięcia |
||||
1.1.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia |
|||||
☐ na korzyść ☒ na niekorzyść |
☒ w całości |
||||
☐ w części |
☐ |
co do winy |
|||
☐ |
co do kary |
||||
☐ |
co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia |
||||
1.1.3.2. Podniesione zarzuty |
|||||
Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji |
|||||
☐ |
art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu |
||||
☐ |
art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany |
||||
☒ |
art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia |
||||
☒ |
art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, |
||||
☒ |
art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka |
||||
☐ |
|||||
☐ |
brak zarzutów |
||||
1.1.4. Wnioski |
|||||
☐ |
uchylenie |
☐ |
zmiana |
1.Granice zaskarżenia |
|||||
Kolejny numer załącznika |
2 |
||||
Podmiot wnoszący apelację |
obrońca oskarżonego |
||||
Rozstrzygnięcie, brak rozstrzygnięcia albo ustalenie, którego dotyczy apelacja |
całość rozstrzygnięcia |
||||
1.1.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia |
|||||
☒ na korzyść ☐ na niekorzyść |
☒ w całości |
||||
☐ w części |
☐ |
co do winy |
|||
☐ |
co do kary |
||||
☐ |
co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia |
||||
1.1.3.2. Podniesione zarzuty |
|||||
Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji |
|||||
☒ |
art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu |
||||
☐ |
art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu |
||||
☒ |
art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia |
||||
☒ |
art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia |
||||
☐ |
art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka |
||||
☐ |
|||||
☐ |
brak zarzutów |
||||
1.1.4. Wnioski |
|||||
☒ |
uchylenie |
☒ |
zmiana |
Podmiot udostępniający informację: Sąd Apelacyjny w Gdańsku
Osoba, która wytworzyła informację: Krzysztof Ciemnoczołowski, Wojciech Andruszkiewicz , Rafał Ryś
Data wytworzenia informacji: