Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Gdańsku

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 28 kwietnia 2016 r.

Sąd Apelacyjny - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku

w składzie:

Przewodniczący:	SSA Grażyna Horbulewicz
Sędziowie:	SSA Lucyna Ramlo (spr.) SSA Daria Stanek
Protokolant:	sekr.sądowy Agnieszka Makowska

po rozpoznaniu w dniu 28 kwietnia 2016 r. w Gdańsku

sprawy M. S.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.

o prawo do emerytury

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.

od wyroku Sądu Okręgowego w Bydgoszczy VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 9 listopada 2015 r., sygn. akt VI U 1648/15

1.  zmienia zaskarżony wyrok i oddala odwołanie;

2.  zasądza od ubezpieczonego M. S. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. kwotę 120,00 zł (sto dwadzieścia 00/100) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

SSA Lucyna Ramlo SSA Grażyna Horbulewicz SSA Daria Stanek

Sygn. akt III AUa 11/16

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 22 czerwca 2015 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. odmówił przyznania ubezpieczonemu M. S. prawa do emerytury. Organ rentowy powołał się na przepisy artykułu 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych i rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wskazał, iż ubezpieczony nie spełnia wymogów określonych w wyżej wymienionych przepisach, ponieważ nie udowodnił 15-tu lat pracy w szczególnych warunkach.

Ubezpieczony złożył odwołanie od tej decyzji wnosząc o jej zmianę poprzez przyznanie mu prawa do emerytury - argumentując, że od 2 lipca 1977 do 31 grudnia 1990 roku pracował jako elektromonter. Ubezpieczony domagał się też zwrotu kosztów procesu.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. wniósł o oddalenie odwołania podtrzymując dotychczasowe stanowisko stwierdzające, że na dzień 31 grudnia 1998 roku ubezpieczony udowodnił staż pracy wynoszący 25 lat, 4 miesiące i 29 dni, w tym 6 lat 11 miesięcy i 29 dni pracy w warunkach szczególnych.

Sąd Okręgowy w Bydgoszczy VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z dnia 4 listopada 2015 r. zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał ubezpieczonemu prawo do emerytury począwszy od dnia 11 czerwca 2015 r. (pkt 1), stwierdził, że organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji (pkt 2), zasądził od organu rentowego na rzecz ubezpieczonego kwotę 180,00 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego (pkt 3). W ustnym uzasadnieniu wyroku jako podstawę rozstrzygnięcia Sąd Okręgowy wskazał następujące ustalenia faktyczne i rozważania prawne.

Ubezpieczony urodzony (...), 8 maja 2015 roku złożył wniosek o przyznanie prawa do emerytury. Organ rentowy uznał za udokumentowany staż ubezpieczeniowy na dzień 31 grudnia 1998 roku w wymiarze 25 lat, 4 miesięcy i 29 dni, w tym 6 lat 11 miesięcy pracy w warunkach szczególnych. Ubezpieczony jest członkiem Otwartego Funduszu Emerytalnego i 11 czerwca 2015 roku złożył wniosek o przekazanie środków na dochody budżetu. Te okoliczności Sąd I instancji uznał za bezsporne. Sąd Okręgowy wskazał, że sporną pozostawała okoliczność, czy ubezpieczony przez okres co najmniej 15-tu lat był zatrudniony w warunkach szczególnych i czy taki charakter miało jego zatrudnienie w okresie zatrudnienia w (...) w S. od l lipca 1977 do 31 grudnia 1990 roku w charakterze elektromontera. Ubezpieczony w okresie od l lipca 1977 do 31 lipca 1991 roku był zatrudniony w (...) w S. do 31 grudnia 1990 roku jako elektromonter, a następnie jako elektryk. Praca ubezpieczonego jako elektromontera polegała na budowie linii elektroenergetycznych, głównie były to przyłącza elektryczne dla odbiorców prywatnych oraz na naprawie linii napowietrznych niskiego napięcia. Pracował też przy urządzeniach przez które przepływała energia elektryczna. Łącznie po doliczeniu okresów pracy w latach 1991 do 1998 wykonywał prace w warunkach szczególnych przez 20 lat i 11 miesięcy. Sąd Okręgowy wskazał, że stan faktyczny sprawy ustalił na podstawie dokumentów przedłożonych przez strony oraz w oparciu o zeznania świadków H. B. , M. N., H. S. i zeznania ubezpieczonego, którym dał wiarę. Zgodnie z treścią artykułu 184 ustęp l ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 roku przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w artykułach 32 do 34, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli po pierwsze: okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymagany w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn oraz okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w artykule 27. Na podstawie artykułu 184 ustęp 2 emerytura, o której mowa w ustępie 1-szym przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do Otwartego Funduszu Emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w Otwartym Funduszu Emerytalnym za pośrednictwem Zakładu na dochody Budżetu Państwa. W myśl ustępu 2-go artykułu 32 cytowanej ustawy dla celów ustalenia uprawnień, o których mowa w ustępie 1-szym, za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia. Przepisy rozporządzenia wykonawczego Rady Ministrów z 7 lutego 1983 roku, które nadal zachowały swoją moc, na warunkach określonych w artykule 32 ustęp 4 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych mają zastosowanie do wszystkich pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Zgodnie z paragrafem 2-gim tego rozporządzenia okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku, a okresy te stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według wzoru. Niemniej w postępowaniu w sprawach z zakresu pracy i ubezpieczeń społecznych każdy fakt mający wpływ na prawo do świadczenia lub jego wysokość może być dowodzony wszelkimi środkami, które Sąd uzna za pożądane, a ich dopuszczenie za celowe. Zaliczenie nieudokumentowanych spornych okresów pracy w szczególnych warunkach do stażu pracy wymaga dowodów niebudzących wątpliwości spójnych i precyzyjnych. Dla oceny czy pracownik pracował w szczególnych warunkach nie ma też znaczenia nazwa zajmowanego przez niego stanowiska pracy tylko rodzaj powierzonej mu pracy. W świetle dokonanych ustaleń ubezpieczony od l lipca 1977 do 31 grudnia 1990 roku wykonywał pracę w szczególnych warunkach jako elektromonter. Charakter i rodzaj pracy wykonywanej przez ubezpieczonego w powyższym okresie odpowiada pracom o jakich mowa w wykazie A dział II-gi, Prace w energetyce załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach i w szczególnym charakterze, prace przy wytwarzaniu i przesyłaniu energii elektrycznej i cieplnej oraz przy montażu, remoncie, eksploatacji urządzeń elektroenergetycznych. Wykonywana przez niego praca była pracą o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości. Mając powyższe na uwadze Sąd na podstawie artykułu 477 z indeksem 14 § 2 k.p.c. zmienił decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych i przyznał ubezpieczonemu prawo do emerytury. Sąd zgodnie z przepisem artykułu 118 ustawy ust. la ustawy emerytalno-rentowej z urzędu orzekł w przedmiocie odpowiedzialności organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji. O kosztach orzeczono na podstawie artykułu 98 § l i 3 k.p.c. i § 11 ust. 2 i § 2 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu ustalając opłatę jako 3-krotność stawki minimalnej stosownych do wkładu pracy pełnomocnika w niniejszej sprawie.

Apelację od wyroku Sąd Okręgowego złożył Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B., który wskazał, że na podstawie art. 367 § l i § 2 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. kodeks postępowania cywilnego (t.j. Dz. U. z 2014 r, póz. 101 ze zm.) zaskarża powyższy wyrok w całości i na podstawie art. 368 § l pkt 2 k.p.c. zaskarżonemu wyrokowi zarzuca naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r o emeryturach i rentach z FUS (Dz.U 2015 r. poz.748), § 4 w związku z § 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze (Dz.U. z 1983r. Nr 8, póz. 43 ze. zm.) oraz prawa procesowego tj. art. 233 §1 k.p.c.

Powołując się na powyższą podstawę apelacji Zakład wnosił o:

1)  zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie odwołania ewentualnie o jego uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania sądowi I instancji.

2)  zasądzenie od powoda na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu apelacji Zakład przypomniał, że zaskarżoną decyzją z dnia 22.06.2015 r. wydaną na podstawie art.184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2013 póz.1440) w związku z § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze (Dz.U. z 1983r. Nr 8, póz. 43 ze. zm.) po rozpatrzeniu wniosku ubezpieczonego z dnia 25.08.2014 r. organ rentowy odmówił przyznania emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach.

Zgodnie z art. 184 ustawy emerytalnej, w związku z § 4 w/wym. rozporządzenia, ubezpieczonemu urodzonemu po dniu 31.12.1948 r. emerytura przysługuje, jeżeli spełnił łącznie następujące warunki:

-

osiągnął wiek emerytalny wynoszący 60 lat dla mężczyzn,

-

nie przystąpił do otwartego funduszu emerytalnego,

-w dniu wejścia w życie przepisów ustawy emerytalnej, tj. od 01.01.1999r. osiągnął okres składkowy i nieskładkowy wynoszący 25 lat dla mężczyzn, w tym okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, wykonywanego stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, obowiązującym na danym stanowisku pracy, wynoszący co najmniej 15 lat.

Jak wynika z §2 powołanego wyżej Rozporządzenia okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy. Według § 2 ust. 2 powołanego wyżej rozporządzenia okresy, o których mowa w ust. l stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach.

Ubezpieczony (ur. (...)) jest członkiem otwartego funduszu emerytalnego i wniósł o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w OFE za pośrednictwem Zakładu na dochody budżetu państwa (oświadczenie z dnia 11.06.2015 r. -k-49 akt rentowych).

Na dzień 01.01.1999 r. skarżący udokumentował staż pracy w wymiarze 25 lat, 4 miesiące i 6 dni w tym okres składkowy-24 lata, 10 miesięcy i 29 dni, okres nieskładkowy-5 miesięcy i 7 dni. Udowodniony okres zatrudnienia w szczególnych warunkach wyniósł -6 lat, 11 miesięcy i 29 dni tj. okres od 01.08.1991 r. do 31.12.1998 r. -(po wyłączeniu okresów nieskładkowych).

Zakład nie uwzględnił okresu pracy od 02.07.1977 r. do 31.12.1990 r. i od 01.01.1991 r. do 31.07.1991 r. ( (...)) jako okresu pracy w szczególnych warunkach ponieważ oświadczenie wnioskodawcy jak i zeznania świadków nie są środkiem dowodowym na okoliczność zatrudnienia w szczególnych warunkach w postępowaniu przed organem rentowym.

Wyrokiem Sądu Okręgowego z dnia 09.11.2015 r. zmieniona została decyzja Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 22.06.2015 r.

Na podstawie przeprowadzonego postępowania dowodowego Sąd doszedł do przekonania, iż skarżący w spornym okresie wykonywał pracę wskazaną w wykazie A, dziale II załącznika do Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze (Dz.U. z 1983r. Nr 8, póz. 43 ze. zm.). Sąd wskazał, iż ubezpieczony pracował jako elektromonter do 31.12.1990 r. a następnie jako elektryk. Praca ubezpieczonego jako elektromontera polegała na budowie linii elektroenergetycznych, głównie były to przyłącza elektryczne dla odbiorców prywatnych oraz na naprawie linii napowietrznych niskiego napięcia. Pracował też przy urządzeniach przez które przepływa energia elektryczna.

Organ rentowy zaskarża powyższe rozstrzygniecie zarzucając Sądowi I instancji naruszenie przepisów prawa materialnego i procesowego.

W ocenie pozwanego zgormadzony w sprawie materiał dowody nie pozwala na ustalenia, które poczynił Sąd. Przede wszystkim wskazać należy, iż ubezpieczony nie przedłożył za sporny okres świadectwa wykonywania pracy w szczególnych warunkach a Sąd oparł swoje rozstrzygnięcie wyłącznie na zeznaniach ubezpieczonego i świadków przy czym jednym ze świadków w sprawie była żona skarżącego. Ponadto żaden ze świadków nie był współpracownikiem skarżącego, wszyscy zeznający w sprawie świadkowie byli pracownikami działu kadr. Jak wynika z zeznań świadka M. N. ubezpieczony wykonywał prace jako elektromonter zajmując się montażem słupów energetycznych, chodziło o linie średniego i niskiego napięcia. Zakład energetyczny wykańczał później te roboty. Świadek zeznała również, iż ubezpieczony oprócz tego, że „stawiał słupy to wykonywał prace związane z prądem i jak wysiadło światło, naprawy bieżące". Jak wynika z zeznań świadka H. B. ubezpieczony pracował jako elektromonter zajmując się montażem, konserwacją i naprawą łączy sieci energetycznej, ale jak się stało coś wewnątrz budynku to również tam wykonywał naprawy. Nie zostało wyjaśnione czy wypłacane były dodatki za pracę w szczególnych warunkach bowiem świadek B. wskazała, że nie pamięta czy był wypłacany dodatek, żona ubezpieczonego- H. S. zeznała, iż skarżący „miał dodatek szkodliwy bo była rubryka na kwitku", ubezpieczony nie pamięta czy wypłacano dodatek.

Ze złożonych zeznań nie wynika aby skarżący stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał czynności wskazane w Dziale II Wykazu A jako elektromonter bowiem wykonywał czynności również jako elektryk. Brak jakiegokolwiek wiarygodnego dowodu w sprawie dla poparcia stanowiska Sądu wyrażonego w uzasadnieniu wyroku skoro w niniejszej sprawie nie przedłożono stosownego świadectwa wykonywania pracy w szczególnych warunkach, brak akt osobowych skarżącego za sporny okres ubezpieczenia i zeznań osób, które jako bliscy współpracownicy powoda byliby w stanie wiarygodnie wypowiedzieć się na temat charakteru pracy wykonywanej przez skarżącego. W ocenie pozwanego Sąd błędzie ocenił zebrany w sprawie materiał dowodowy przez co naruszył art. 233 § l k.p.c.

Ubezpieczony M. S. złożył odpowiedź na apelację, w której domagał się oddalenia apelacji i zasadzenia od organu rentowego na jego rzecz kosztów procesu według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja organu rentowego jest w pełni zasadna.

Zawarty w przepisach przejściowych ustawy z dnia ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. . Dz. U. z 2014 r, póz. 101 ze zm.) przepis art. 184 dotyczy tych ubezpieczonych urodzonych po 31 grudnia 1948 roku, którzy w dniu wejścia w życie ustawy (1 stycznia 1999 roku) osiągnęli: 1/ okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze wymagany w przepisach dotychczasowych do nabycia emerytury w wieku niższym, niż 65 lat w przypadku mężczyzn; 2/ okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27 (co najmniej 25 lat dla mężczyzn). Takim ubezpieczonym emerytura przysługuje w przypadku nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego, ewentualnie przekazania środków zgromadzonych w funduszu na dochody budżetu państwa.

Nie ma wątpliwości, że prawo do emerytury w obniżonym wieku z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze stanowi w systemie emerytalnym uprawnienie wyjątkowe, związane z ujemnym oddziaływaniem zdrowotnym warunków pracy na pracownika, co uzasadnia przyjęcie obniżonego wieku emerytalnego. Zgodnie z § 4 rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8, poz. 43 ze zm.) prawo do takiej emerytury nabywa pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach wymienione w wykazie A, stanowiącym załącznik do rozporządzenia. Natomiast w myśl § 2 rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 roku - okresy pracy uzasadniające prawo do świadczenia emerytalnego to okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wykonywana jest stale i w pełnym wymiarze czasu pracy.

Sąd pierwszej instancji ustalił stan faktyczny w zakresie obowiązków zawodowych M. S. w (...)w S. w okresie od 2 lipca 1977 roku do 31 lipca 1991 roku, w oparciu o zaoferowane prze odwołującego dowody w postaci zeznań świadków i ubezpieczonego oraz dokumentów takich jak zwykłe świadectwo pracy i legitymacja ubezpieczeniowa (chociaż w uzasadnieniu wyraźnie dokumentów nie wskazano). Sąd I instancji z urzędu też poszukiwał akt osobowych ubezpieczonego, jednak nie udało się ich odnaleźć. Zdaniem Sądu Apelacyjnego, Sąd I instancji przekroczył granice swobodnej oceny dowodów i dokonał nieuprawnionych ustaleń w zakresie okresu pracy ubezpieczonego na stanowisku elektromontera, zaś dokonując subsumcji wadliwie zastosował prawo materialne, a mianowicie art. 184 ust. 1 w zw. z art. 32 ust. 4 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U. z 2014 r, póz. 101 ze zm.) oraz § 4 rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8, poz. 43 ze zm.). Okres spornego zatrudnienia nie może być uznany za okres pracy w warunkach szczególnych niezależnie od tego czy faktycznie ubezpieczony był elektromonterem do dnia 31 grudnia 1990 r.

Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w wykazie A określa prace wykonywane w poszczególnych działach gospodarki, rolnictwa, przemysłu itp. Dział II - w energetyce wymienia: „prace przy wytwarzaniu i przesyłaniu energii elektrycznej i cieplnej oraz montażu, remoncie i eksploatacji urządzeń elektroenergetycznych i cieplnych”.

Energetyka to gałąź przemysłu zajmująca się przetwarzaniem dostępnych form energii na postać prostszą do wykorzystania przy zasilaniu procesów przemysłowych oraz napędzaniu maszyn i urządzeń. W praktyce energetyka obejmuje dostarczanie energii w dwóch postaciach: energii elektrycznej dostarczanej do odbiorcy przewodami elektrycznymi, produkowanej za pomocą turbin i prądnic napędzanych różnymi źródłami energii oraz energii cieplnej dostarczanej odbiorcy za pośrednictwem transportującego ciepło nośnika, np. pary wodnej pod dużym ciśnieniem, ogrzanej wody lub innych płynów. Przemysł energetyczny składa się z dwóch segmentów: 1/ elektrowni, ciepłowni i elektrociepłowni, czyli przedsiębiorstw, w których energię pierwotną przetwarza się na jej użyteczną postać, 2/ energetycznych sieci przesyłowych, czyli systemu urządzeń umożliwiających przesyłanie energii do odbiorcy. Tak więc praca w przemyśle energetycznym to praca przy pozyskiwaniu energii i następnie jej przesyłaniu (w elektrowniach, ciepłowniach i elektrociepłowniach) oraz praca przy montażu, remoncie, eksploatacji urządzeń elektroenergetycznych i cieplnych (energetycznych sieci przesyłowych). M. S. nie pracował w przemyśle energetycznym w powyższym znaczeniu. W orzecznictwie sądowym ugruntowany jest pogląd, że dział II wykazu A rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 roku odnosi się do prac szkodliwych w energetyce, a nie do wszystkich robót i eksploatacji urządzeń elektrycznych (tak SN w wyroku z dnia 16 czerwca 2009r., I UK 24/09, LEX Nr 518067).

Natomiast praca w zawodzie elektromontera i elektryka związana jest z montażem i naprawą instalacji elektrycznych. W ramach uprawnień elektryka mieści się m.in. projektowanie instalacji elektrycznych, sieci elektrycznych, montaż instalacji zgodnie z dokumentacją techniczną, instalowanie i uruchamianie maszyn i urządzeń elektrycznych oraz regulowanie parametrów ich pracy, wykonywanie przeglądów technicznych, konserwacji oraz napraw instalacji, maszyn i urządzeń elektrycznych, wykonywanie przeglądów technicznych, konserwacji oraz napraw linii napowietrznych i kablowych. W praktyce, zależności od tego, które obowiązki przeważają, zatrudnia się osoby z kwalifikacjami elektryka nie tylko w charakterze elektryka, ale na stanowiskach o różnym nazewnictwie: elektromontera, konserwatora urządzeń elektrycznych, instalatora urządzeń elektrycznych, montera instalacji i urządzeń elektrycznych itp. Taką pracę osoby z uprawnieniami elektrycznymi wykonują w wielu gałęziach gospodarki i dziedzinach przemysłu.

Z zeznań świadków i samego ubezpieczonego wynikało, że M. S. w okresie od 2 lipca 1977 roku będąc zatrudnionym jako elektromonter, pracował głównie przy budowie przyłączy, montażu skrzynek elektrycznych i stawianiu słupów energetycznych dla odbiorców indywidualnych. Do zakresu jego obowiązków należało ręczne kopanie dołów pod instalację kablową, układanie kabli, montaż przyłącza i wznoszenie słupów. Odbiorem i podłączeniem energii zajmowała się już wyspecjalizowana jednostka tj. zakład energetyczny. Świadek M. N. jednoznacznie zeznała, że od początku zatrudnienia ubezpieczony zajmował się też innymi pracami typowymi dla elektryka zakładowego w miarę potrzeb zakładu np. usuwaniem awarii oświetlenia. Jego praca w tym zakładzie w żadnym razie nie może być więc uznana za zatrudnienie w energetyce, uprawniające do emerytury w obniżonym wieku.

Zważyć nadto należy, że wyodrębnienie prac w rozporządzeniu RM z dnia 7 lutego 1983 roku ma charakter stanowiskowo-branżowy, a sposób kwalifikacji prawnej tych prac nie jest dziełem przypadku. Nie można wiec zupełnie dowolnie, z naruszeniem postanowień rozporządzenia, wiązać konkretnych stanowisk pracy z branżami, do których w ogóle nie zostały one przypisane w tym akcie prawnym (tak SN w wyroku z dnia 1 czerwca 2010r., II UK 21/10, LEX nr 619638, z dnia 19 maja 2011r., III UK 174/10, LEX nr 901652, jak też z dnia 19 marca 2012r., II UK 166/11, LEX nr 1171002). Niewątpliwie inna jest ekspozycja na czynniki szkodliwe w środowisku pracy montera w elektrowni, ciepłowni i elektrociepłowni, a inna elektryka czy elektromontera na placu budowy.

W konsekwencji stwierdzić trzeba, że wnioskodawca w latach 1977-1991 nie wykonywał pracy w warunkach szczególnych na stanowisku wymienionym w wykazie A dziale II, stanowiącym załącznik do rozporządzenia RM z dnia 7 lutego 1983 roku, ponieważ nie pracował w przemyśle energetycznym. Gdy chodzi o zarządzenia resortowe, to podkreślenia wymaga, że przepisy tej rangi nie kształtują praw podmiotowych. O określonych skutkach prawnych wykonywania pracy w warunkach szczególnych stanowi ustawa oraz utrzymane jej przepisami (art. 32 ust. 4 ustawy o e. i r. z FUS) rozporządzenie z dnia 7 lutego 1983 roku. Zarządzenia resortowe traktowane są tylko jako wykazy prac wykonywanych w szczególnych warunkach i mają one znaczenie, o ile są dostosowane do treści załącznika do rozporządzenia i stanowią jego uszczegółowienie, poprzez bardziej ścisłe ustalenie stanowisk pracy (por wyroki SN: z dnia 20 października 2005r., I UK 41/05, OSNP 2006/19-20/306, z dnia 9 maja 2006r., II UK 183/05, LEX nr 1001301). Ponieważ M. S. w latach 1977-1991 w ogóle nie pracował w energetyce - przy wytwarzaniu i przesyłaniu energii cieplnej oraz przy montażu, remoncie i eksploatacji urządzeń elektroenergetycznych i cieplnych, nie może nabyć uprawnień w związku z treścią zarządzenia resortowego, dotyczącego pracowników innych gałęzi przemysłu.

Zakład pracy nie wydał ubezpieczonemu świadectwa potwierdzającego zatrudnienie w warunkach szczególnych, a w zwykłym świadectwie pracy z dnia 30 lipca 1991 r. nie wskazano okresów pracy na stanowisku elektromontera i elektryka, podano jedynie, że ostatnio zajmowanym stanowiskiem było stanowisko elektryka. Legitymacja ubezpieczeniowa także nie zawiera żadnych informacji w tym zakresie.

W nawiązaniu do wywodów ubezpieczonego zawartych w odpowiedzi na apelację skonstatować należy, że dla oceny, czy pracownik pracował w szczególnych warunkach nie ma oczywiście decydującego znaczenia nazwa określonego przez pracodawcę stanowiska, tylko rodzaj powierzonej i rzeczywiście wykonywanej pracy. Praca w szczególnych warunkach jest to bowiem praca wykonywana, niezależnie od faktycznego nazewnictwa, w warunkach pozwalających na uznanie jej za jeden z rodzajów prac wymienionych w załączniku do rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 roku. Wnioskodawca będąc zatrudnionym na stanowisku elektromontera rzeczywiście pracował w takim charakterze, ale nie w energetyce, tylko na budowach jako pracownik (...)zajmującej się przekrojem usług od piekarniczych do elektrycznych , a taka praca nie została uwzględniona we wskazanym wykazie. Dołączone do odpowiedzi na apelację dowody w postaci angażu z 21 kwietnia 1981 r. i zaświadczenia kwalifikacyjnego z 13 lipca 1992 r., nic do sprawy nie wnoszą. Pierwszy z dokumentów potwierdza, że w dacie jego sporządzenia ubezpieczony zajmował stanowisko elektromontera w zakładzie usług w S.. Nie wyjaśnia więc do kiedy faktycznie zajmował stanowisko elektromontera, a od kiedy stanowisko elektryka pracującego już wyłącznie (jak zeznali świadkowie) przy naprawach elektrycznych na terenie Spółdzielni. Twierdzenie , że zmiana nastąpiła od 1 stycznia 1991 r. jest mało wiarygodne, gdyż trudno dać wiarę, że ubezpieczony i świadkowie pamiętają datę dzienną nie mającą potwierdzenia w żadnym dokumencie. Okoliczność ta jednak okazała się nieistotna zważywszy, iż w ocenie Sądu Odwoławczego także pracy na stanowisku elektromontera nie można zaliczyć do pracy w warunkach szczególnych. Drugi dokument potwierdza natomiast wymagania kwalifikacyjne zdobyte w lipcu 1992 r., a więc w czasie zatrudnienia w innym zakładzie pracy.

Bez uwzględnienia okresu zatrudnienia w latach 1977-1991 staż pracy wnioskodawcy w warunkach szczególnych wynosi 7 lat i 5 miesięcy, nie jak wskazano w decyzji 6 lat, 11 miesięcy i 29 dni. Organ rentowy niesłusznie w zaliczeniu zatrudnienia od 1 sierpnia 1991 r. do 31 grudnia 1998 r. pominął okresy zasiłków chorobowych. Sąd Apelacyjny podziela w tym zakresie stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w wyroku z dnia 24 października 2013 r. sygn. akt II UK 127/13.

Ustalony okres pracy w warunkach szczególnych jest więc jest krótszy niż 15 lat, toteż M. S. nie nabył prawa do emerytury na podstawie 184 ust. 1 w zw. z art. 32 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Kierując się powyższym Sąd drugiej instancji zmienił zaskarżony wyrok i odwołanie oddalił - art. 386 § 1 k.p.c.

O kosztach postępowania odwoławczego orzeczono na zasadzie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. oraz § 12 ust. 1 pkt 2 w zw. z § 11 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (tekst jedn. Dz. U. z 2013 r., poz. 490).

SSA Daria Stanek SSA Grażyna Horbulewicz SSA Lucyna Ramlo