Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Gdańsku

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 12 września 2018 r.

Sąd Apelacyjny w Gdańsku - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący:	SSA Grażyna Czyżak
Sędziowie:	SSA Alicja Podlewska (spr.) SSO del. Ewa Piotrowska
Protokolant:	sekr. sądowy Sylwia Gruba

po rozpoznaniu w dniu 12 września 2018 r. w Gdańsku

sprawy T. S.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G.

o ustalenie kapitału początkowego

na skutek apelacji T. S.

od wyroku Sądu Okręgowego w Gdańsku VII Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 15 listopada 2017 r., sygn. akt VII U 4503/17

oddala apelację.

SSA Alicja Podlewska SSA Grażyna Czyżak SSO del. Ewa Piotrowska

Sygn. akt III AUa 37/18

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 1 września 2017 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. odmówił T. S. ustalenia kapitału początkowego, z uwagi na to, że przepisy ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych nie przewidują ustalenia kapitału początkowego dla osoby urodzonej przed 1 stycznia 1948 r.

Odwołanie od tej decyzji złożył ubezpieczony T. S..

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania, podtrzymując stanowisko wyrażone w decyzji.

Wyrokiem z dnia 15 listopada 2017 r. Sąd Okręgowy w Gdańsku, sygn. VII U 4503/17, oddalił odwołanie ubezpieczonego.

Swoje rozstrzygnięcie Sąd I instancji oparł o następujące ustalenia faktyczne i rozważania.

T. S. urodził się (...) Decyzją z 17 marca 1987 r. ubezpieczony T. S. miał przyznane prawo do renty inwalidzkiej od 7 marca 1987 r. Decyzją z dnia 5 kwietnia 2012 r. organ rentowy przyznał ubezpieczonemu emeryturę z urzędu od dnia 19 marca 2012 r. W dniu 29 sierpnia 2017 r. T. S. złożył wniosek o ustalenie dla niego kapitału początkowego. Decyzją z dnia 1 września 2017 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. odmówił T. S. ustalenia kapitału początkowego, z uwagi na to, że przepisy ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych nie przewidują ustalenia kapitału początkowego dla osoby urodzonej przed 1 stycznia 1948 r.

Sąd I instancji wyjaśnił, iż okoliczności w sprawie, w zakresie istotnym i wystarczającym zarazem dla jej rozstrzygnięcia w rozumieniu art.227 k.p.c. wynikają z dokumentów zgromadzonych w toku postępowania. Dokumenty te zostały przez Sąd uznane za wiarygodne. Treść i autentyczność dokumentów nie budziły wątpliwości. Dokumentom prywatnym sąd przyznał więc walor wiarygodności w rozumieniu art.245 k.p.c., zaś dokumentom urzędowym – moc dowodową zgodnie z art.244 k.p.c.

W przedmiotowej sprawie zaskarżoną decyzją organ rentowy odmówił ustalenia kapitału początkowego dla ubezpieczonego. Zgodnie z art.173 ust.1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U.2017.1383, j.t.), dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r., którzy przed dniem wejścia w życie ustawy opłacali składki na ubezpieczenie społeczne lub za których składki opłacali płatnicy składek, ustala się kapitał początkowy. Zatem dla ustalenia kapitału początkowego wymagane jest, by ubezpieczony:

a) urodzony był po 31 grudnia 1948 r., b) przed 1 stycznia 1999 r. opłacał składki na ubezpieczenie społeczne (lub składki za niego opłacał płatnik). Przesłanki te muszą wystąpić łącznie.

Kapitał początkowy to obok sumy składek element podstawy obliczania emerytury w systemie zdefiniowanej składki. Ustala się go dla osób urodzonych po 31 grudnia 1948 r., które przed 1 stycznia 1999 r. podlegały obowiązkowi ubezpieczenia społecznego i nie nabyły prawa do emerytury w niższym wieku emerytalnym albo do wcześniejszej emerytury, oraz zwolnionym ze służby żołnierzom zawodowym i funkcjonariuszom Policji (i innych wymienionych w przepisie służb), którzy nie nabyli prawa do emerytury mundurowej albo nabyli, ale utracili to prawo w okolicznościach wskazanych w ust. 1b i wobec tego będą mogli (po uzupełnieniu stażu ubezpieczeniowego) nabyć prawo do emerytury powszechnej (por. I.Jędrasik-Jankowska, K.Jankowska, Prawo do emerytury. Komentarz do ustaw z orzecznictwem, LexisNexis 2011).

Ubezpieczony urodził się (...)., a więc przed 31 grudnia 1948 r. Nie zalicza się więc do kręgu podmiotowego osób, o których mowa w art.173 ust.1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Nie można też przyjąć, by ubezpieczony kontynuował ubezpieczenie emerytalne po osiągnięciu wieku emerytalnego i po 31 grudnia 2008 r. wystąpił o przyznanie emerytury w systemie zdefiniowanej składki (por. I.Jędrasik-Jankowska, K.Jankowska, Prawo do emerytury. Komentarz do ustaw z orzecznictwem, LexisNexis 2011).

W tych warunkach organ rentowy prawidłowo uznał, że wobec ubezpieczonego nie może mieć zastosowania art.173 ust.1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Z tych względów, na podstawie art.173 ust.1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych a contrario oraz art.477 ¹⁴§1 k.p.c., Sąd oddalił odwołanie.

Sąd Okręgowy wyjaśnił też, iż w jego ocenie w przedmiotowej sprawie istniały podstawy do zastosowania dyspozycji art.148 ¹§1 k.p.c. Zgodnie z treścią tego przepisu, sąd może rozpoznać sprawę na posiedzeniu niejawnym, gdy pozwany uznał powództwo lub gdy po złożeniu przez strony pism procesowych i dokumentów, w tym również po wniesieniu zarzutów lub sprzeciwu od nakazu zapłaty albo sprzeciwu od wyroku zaocznego, sąd uzna - mając na względzie całokształt przytoczonych twierdzeń i zgłoszonych wniosków dowodowych - że przeprowadzenie rozprawy nie jest konieczne. Celem normy art.148 ¹ k.p.c. jest realizacja zasady szybkości postępowania (rozpoznania sprawy bez zbędnej zwłoki) oraz przyczynienie się do usprawnienia postępowania w tych sprawach, w których sąd dojdzie do przekonania, że nie jest potrzebne przeprowadzenie rozprawy (por. J.Bodio, Komentarz do art.148 ¹ [w} A.Jakubecki (red.), Kodeks postępowania cywilnego. Tom I. Komentarz do art.1-729, LEX/el.). W postępowaniu cywilnym pewne okoliczności mogą uzasadniać odstąpienie od przeprowadzenia ustnej rozprawy. Nie oznacza to, że odmowa przeprowadzenia ustnej rozprawy może być uzasadniona jedynie w rzadkich przypadkach. W sprawach, w których postępowanie dotyczyło wyłącznie kwestii prawnych lub wysoce technicznych możliwe jest odstąpienie od wymogu rozprawy ustnej. Rozprawa może również nie być konieczna wówczas, gdy nie pojawiają się kwestie faktyczne lub prawne, które nie mogą zostać odpowiednio rozstrzygnięte na podstawie akt sprawy lub pisemnych oświadczeń stron (por. wyrok ETPC z 9 września 2016 r w sprawie M. v Niemcy). W ocenie Sądu, takie okoliczności wystąpiły w sprawie niniejszej, zatem nie było konieczności rozpoznania sprawy na rozprawie, a zasadnym było zastosowanie dyspozycji art.148 ¹§1 k.p.c. Z uwagi na fakt, że okoliczności faktyczne w sprawie – w zakresie istotnym dla jej rozstrzygnięcia zgodnie z art.227 k.p.c. – wynikały z dokumentów zgromadzonych w toku postępowania, nie było podstaw do dopuszczenia i przeprowadzenia dowodu z zeznań świadków (k.188), zgodnie z art.217§3 k.p.c. Sąd nie przeprowadził zatem dowodu z zeznań świadków wskazanych w piśmie ubezpieczonego.

Apelację od powyższego wyroku wniósł ubezpieczony T. S., zaskarżając go w całości i podtrzymując swoje żądanie. W uzasadnieniu wskazał, iż był zatrudniony w Kopalni (...) w R. od 10.06.1985r.do 07.03.1987 r., jako robotnik dołowy, a jego zarobki z tamtego okresu przewyższały średnią krajową, co udokumentował. Następnie pobierał zasiłek chorobowy z ubezpieczenia wypadkowego. Skarżący powołując się na przepis art. 174 ust 4 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z FUS wskazał, iż jest możliwość wyliczenia kapitału początkowego dla osób, które były ubezpieczone przed 01.01.1999r., a które mają już prawo do emerytury lub renty. Pozwany ma obowiązek, na wniosek ubezpieczonego, przeliczyć jego emeryturę. Nie zgadza się z wysokością emerytury ustaloną decyzją z 5.04.2012r. o przyznaniu tego świadczenia. Skarżący oświadczył, iż „uzasadnienie zaskarżonego wyroku „to stek bzdur i kłamstw”. Zarzucił „naruszenie prawa materialnego przez błędną jego wykładnię i niewłaściwe zastosowanie materiału dowodowego, który został załączony do akt sprawy”.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

W pierwszej kolejności przypomnieć należy, iż zgodnie z systemem orzekania w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych, w postępowaniu wywołanym odwołaniem do sądu pracy i ubezpieczeń społecznych sąd rozstrzyga o prawidłowości zaskarżonej decyzji (art. 477 ¹⁴ § 2 i art. 477 ^14a k.p.c.), w granicach jej treści i przedmiotu, z uwzględnieniem zakresu odwołania (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 13 maja 1999 r., II UZ 52/99, OSNAPiUS 2000 nr 15, poz. 601; wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 11 listopada 1999 r., II UKN 204/99, OSNAPiUS 2001 nr 5, poz. 169; z dnia 9 kwietnia 2008 r., II UK 267/07, LEX nr 469168, III UK 15/10 Lex nr 667499). Jest tak dlatego, że postępowanie sądowe ma na celu kontrolę prawidłowości zaskarżonej decyzji, w związku z czym może je wszcząć wyłącznie odwołanie od decyzji wydanej bądź w wyniku rozpoznania wniosku, bądź z urzędu.

Ponieważ przedmiotem decyzji ZUS Oddział w G. z dnia (...) jest odmowa ustalenia wysokości kapitału początkowego ubezpieczonego, zatem tylko tego przedmiotu mogło dotyczyć rozstrzygnięcie zarówno Sądu I instancji, jak i Sądu Apelacyjnego w niniejszej sprawie. Złożona w toku postępowania apelacyjnego przez ubezpieczonego, razem z kolejnymi pismami procesowymi, dokumentacja, tego przedmiotu nie dotyczyła (jej przedmiotem było np. kwestia ustalenia wypadku przy pracy, otrzymywania zasiłków chorobowych, zarzucanej przez ubezpieczonego nieprawidłowości w działaniach pracowników ZUS), w konsekwencji Sąd odwoławczy ją pominął, jako niedotyczącą okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia (art. 227 kpc a contrario i art. 217 § 3 kpc).

Zakres istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy okoliczności faktycznych wyznacza prawo materialne. W zakresie ustaleń faktycznych Sąd Okręgowy nie dopuścił się żadnych uchybień. Ustalenia te Sąd Apelacyjny w pełni podziela i przyjmuje za własne co czyni zbędnym ich ponowne powoływanie. (por. postanowienie Sądu Najwyższego z 22 kwietnia 1997 r., sygn. II UKN 61/97 - OSNAP 1998 r., Nr 3, poz. 104; wyroki Sądu Najwyższego: z 8 października 1998 r., sygn. II CKN 923/97 - OSNC 1999 r., z. 3, poz. 60; z 12 stycznia 1999 r., sygn. I PKN 21/98 - OSNAP 2000, Nr 4, poz. 143).

W swych ustaleniach i wnioskach Sąd Okręgowy nie wykroczył poza ramy swobodnej oceny wiarygodności i mocy dowodów wynikające z przepisu art. 233 k.p.c., nie popełnił też uchybień w zakresie zarówno ustalonych faktów, jak też ich kwalifikacji prawnej, które mogłyby uzasadnić ingerencję w treść zaskarżonego orzeczenia.

W sprawie istotnym jest, iż ubezpieczony jest osobą urodzoną przed 31 grudnia 1948 r., od 7 marca 1987 r. pobierał rentę inwalidzką, następnie rentę z tytułu niezdolności do pracy w związku z czym decyzją z dnia 5 marca 2012r. pozwany przyznał mu z urzędu emeryturę w miejsce pobieranej renty od dnia osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego tj. od 19 marca 2012r – na podstawie art. 27 a ustawy o emeryturach i rentach z FUS (Dz.U. 2018.1270 j.t. – dalej: „ustawa”). Poza sporem jest, że ubezpieczony po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego 65 lat nie kontynuował ubezpieczenia emerytalnego i rentowych (okoliczność tę przyznał ubezpieczony również na rozprawie apelacyjnej w dniu 12 września 2018 r. – protokół elektroniczny k. 1073 a.s.).

W ustawie z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS, ustalono dwa odmienne sposoby wyliczenia emerytury – warunkując przyjęty sposób wyliczenia od daty urodzenia osoby ubiegającej się o to świadczenie. I tak osoby urodzone przed dniem 1 stycznia 1949 r. mają wyliczaną emerytury w sposób przewidziany przepisami art. 53 i 56 tej ustawy tj. w formule zdefiniowanego świadczenia, czyli jako procent kwoty bazowej oraz okresów składkowych i nieskładkowych wyliczony według wskaźników wskazanych w art. 53 ust. 1 pkt 2-3. Osoby młodsze, tj. urodzone po 31 grudnia 1948 r. mają wyliczane emerytury w formule zdefiniowanej składki tj. według wartości zgromadzonych składek i zwaloryzowanego kapitału początkowego, stosownie do przepisów art. 25 i 26 ustawy. Z tego względu przepis art. 173 ust 1 ustawy stanowi, iż kapitał początkowy ustala się dla ubezpieczonych urodzonych pod dniu 31 grudnia 1948r.

W myśl art. 55 ustawy, dla niektórych osób urodzonych przed dniem 1 stycznia 1949 r. przewidziana została możliwość obliczenia emerytury według wartości zgromadzonych składek, na zasadach określonych w art. 25 i 26 ustawy. Dotyczy to tych osób, które po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego pozostawały w ubezpieczeniach emerytalnym i rentowych (obowiązkowych lub dobrowolnych), a z wnioskiem o emeryturę wystąpiły po dniu 31 grudnia 2008 r. Przy czym warunkiem uwzględnienia takiego wniosku jest ustalenie, że emerytura obliczona na podstawie art. 26 jest wyższa od obliczonej zgodnie z art. 53, co jest możliwe w przypadku osób, które po wejściu w życie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych podlegały ubezpieczeniom przez odpowiednio długi okres i osiągały wysokie przychody.” (vide: wyrok SN z dnia 18.09.2014 r. I UK 27/14, LEX nr 1537287).

Ubezpieczony urodził się przed dniem 1 stycznia 1949r.., nabył prawo do emerytury stosownie do art. 27a ustawy, tj. w miejsce pobierane uprzednio renty. Świadczenie emerytalne wyliczono mu stosownie do przepisu art. 54 a ust 1 ustawy, który stanowi, iż emeryturę, o której mowa w art. 27a, oblicza się zgodnie z art. 53 i art. 56. Na podstawie powołanych przepisów świadczenie ubezpieczonego obliczono w formule zdefiniowanego świadczenia, tj. jako procent kwoty bazowej oraz okresów składkowych i nieskładkowych wyliczony według wskaźników wskazanych w art. 53 ust. 1 pkt 2-3. Przy obliczeniu świadczenia w tej formule, co należy jeszcze raz podkreślić, nie stosuje się jako „składnika wyliczenia” kwoty kapitału początkowego. Istotne jest również, że ubezpieczony, po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego, nie kontynuował ubezpieczenia emerytalnego i rentowego, co wyłącza możliwość wyliczenia jego świadczenia w sposób z godny z art. 25 i art. 26 w związku z art. 55 ustawy. W konsekwencji, rację miał organ rentowy i Sąd I instancji, iż nie było podstaw do wyliczenia ubezpieczonemu kapitału początkowego.

Odnosząc się do apelacji wskazać jeszcze trzeba, iż nie można interpretować przepisu art. 174 ust 4 ustawy w oderwaniu od pozostałych – wyżej wskazanych – regulacji prawnych. Przepis art. 174 ustawy, normujący sposób wyliczenia kapitału początkowego dla osoby mającej ustalone prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy, ma zastosowanie do osób urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r. – co wynika z przepisu art. 173 ust 1 ustawy. Przepis ten nie ma zastosowania do skarżącego, już z tego względu, iż jest osobą urodzoną przed tą datą.

Zaskarżony wyrok, mimo niedostatecznych ustaleń prawnych, odpowiadał prawu. Zatem stosownie do art. 385 kpc, apelację należało oddalić, jako bezzasadną.

SSA Alicja Podlewska SSA Grażyna Czyżak SSO del.Ewa Piotrowska