Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Gdańsku

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 27 lipca 2017 r.

Sąd Apelacyjny w Gdańsku - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący:	SSA Małgorzata Gerszewska
Sędziowie:	SSA Lucyna Ramlo (spr.) SSA Iwona Krzeczowska - Lasoń
Protokolant:	sekr.sądowy Sylwia Gruba

po rozpoznaniu w dniu 27 lipca 2017 r. w Gdańsku

sprawy S. T.

z udziałem K. K.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G.

o ustalenie ustawodawstwa

na skutek apelacji S. T.

od wyroku Sądu Okręgowego w Gdańsku VIII Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 18 listopada 2016 r., sygn. akt VIII U 461/16

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od S. T. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. kwotę 1350,00 (jeden tysiąc trzysta pięćdziesiąt 00/100) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu za II instancję.

SSA Lucyna Ramlo SSA Małgorzata Gerszewska SSA Iwona Krzeczowska - Lasoń

Sygn. Akt III AUa 281/17

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 9 grudnia 2015 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. stwierdził, że K. K., zgłoszony do ubezpieczeń jako pracownik (...), nie podlega polskiemu ustawodawstwu w okresie od 4 sierpnia 2014 r. do 3 sierpnia 2015 r.

Odwołanie od tej decyzji złożył S. T..

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania.

Sąd Okręgowy w Gdańsku VIII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z dnia 18 listopada 2016 r. oddalił odwołanie i zasądził od S. T. na rzecz ZUS kwotę 180,00 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego.

Jako podstawę rozstrzygnięcia Sąd I instancji wskazał następujące ustalenia faktyczne i rozważania prawne.

S. T. prowadzi działalność gospodarczą pod nazwą (...) w K.. W ramach prowadzonej działalności gospodarczej S. T. zatrudnia pracowników, zawierając z nimi umowy o pracę.

K. K. i S. T. podpisali umowę o pracę na czas określony od dnia 4 sierpnia 2014 r. do 3 sierpnia 2015 r. K. K. zatrudniony został w pełnym wymiarze czasu pracy jako monter rusztowań. W treści umów o pracę jako miejsce wykonywania pracy wskazano teren Unii Europejskiej..

W dokumentach wskazano, że w ramach polecenia służbowego K. K. wykonywał pracę na terenie Belgii od 6 sierpnia do 24 sierpnia 2014 r., od 2 września do 26 września 2014 r., od 10 do 24 października 2014 r., od 29 do 30 października 2014 r., od 3 listopada 2014 r. do 13 listopada 2014 r., od 3 grudnia 2014 r. do 12 grudnia 2014 r., od 12 stycznia 2015 r. do 20 stycznia 2015 r. i od 26 stycznia 2015 r. do 30 stycznia 2015 r., od 3 lutego 2015 r. do 13 lutego 2015 r. Brak danych za dalszy okres.

W dniu 18 sierpnia 2014 r. S. T. wystąpił do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w G. o wydanie zaświadczenia dotyczącego ustawodawstwa właściwego dla K. K.. Wskazane zostało, że K. K. wykonywać będzie pracę w Belgii. Czas pracy w Polsce określony został na 49%, zaś czas pracy w pozostałych krajach UE – na 51 %.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. wydał zaświadczenie o ustawodawstwie mającym zastosowanie do K. K., stwierdzając, że zastosowanie ma ustawodawstwo polskie.

W dniu 25 listopada 2014 r. (...) (instytucja belgijska) zwróciła się do organu rentowego o wycofanie zaświadczeń (...) o ustaleniu ustawodawstwa właściwego (ustawodawstwa polskiego) m.in. w odniesieniu do pracowników (...). W piśmie tym wskazano m.in., że zatrudnieni pracownicy wykonują pracę na terenie Belgii (wyłącznie), nie pracując w Polsce oraz, że osoby odpowiedzialne w (...) wykorzystywały zagraniczne firmy (m.in. (...) z Polski), w celu fikcyjnego wysyłania pracowników do Belgii. Belgijska instytucja ubezpieczeniowa wskazała, że okoliczności sprawy świadczą o fikcyjnym wysyłaniu pracowników („we have to consider the situation as a fraudulent posting constructions”). W piśmie tym instytucja belgijska zwróciła się o pilne wycofanie (z datą wsteczną – „retroactively”) zaświadczeń (...) po to, w celu prawidłowego ustalenia ustawodawstwa belgijskiego jako właściwego dla pracowników („in order to to subject them correctly to the applicable Belgian social security legislation”).

W dniu 31 lipca organ rentowy poinformował K. K., że ustalił dla niego jako właściwe ustawodawstwo belgijskie (w okresie od 4 sierpnia 2014 r. do 3 sierpnia 2015 r.).

W dniu 4 sierpnia 2015 r. organ rentowy poinformował S. T., że ustalił ustawodawstwo belgijskiej jako właściwe m.in. dla K. K..

W dniu 13 sierpnia 2015 r. organ rentowy poinformował belgijską instytucję ubezpieczeniową, ze zostały anulowane formularze (...) wystawione dla pracowników firmy (...) z tytułu oddelegowania do pracy w Belgii, z uwagi na stwierdzenie w trakcie kontroli, że firma nie spełniała warunków do delegowania pracowników. Jednocześnie organ rentowy poinformował instytucję belgijską, że m.in. dla K. K. zostało ustalone jako właściwe ustawodawstwo belgijskie.

Z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej płatnik składek S. T. osiągnął następujące przychody:

-

w styczniu 2012 roku 763 715 złotych z tytułu świadczenia usług poza terytorium kraju oraz 1 255 złotych z tytułu świadczenia usług na terytorium kraju;

-

w lutym 2012 roku 794 022 złotych z tytułu świadczenia usług poza terytorium kraju oraz 12 805 złotych z tytułu świadczenia usług na terytorium kraju;

-

w marca 2012 roku 1 074 824 złotych z tytułu świadczenia usług poza terytorium kraju oraz 1 255 złotych z tytułu świadczenia usług na terytorium kraju;

-

w kwietniu 2012 roku 1 411 381 złotych z tytułu świadczenia usług poza terytorium kraju oraz 26 171 złotych z tytułu świadczenia usług na terytorium kraju;

-

w maju 2012 roku 1 573 079 złotych z tytułu świadczenia usług poza terytorium kraju oraz 16 005 złotych z tytułu świadczenia usług na terytorium kraju;

-

w czerwcu 2012 roku 1 495 271 złotych z tytułu świadczenia usług poza terytorium kraju oraz 1 255 złotych z tytułu świadczenia usług na terytorium kraju;

-

w lipcu 2012 roku 1 268 573 złotych z tytułu świadczenia usług poza terytorium kraju oraz 29 137 złotych z tytułu świadczenia usług na terytorium kraju;

-

w sierpniu 2012 roku 1 037 168 złotych z tytułu świadczenia usług poza terytorium kraju oraz 1 255 złotych z tytułu świadczenia usług na terytorium kraju;

-

we wrześniu 2012 roku 1 510 150 złotych z tytułu świadczenia usług poza terytorium kraju oraz 63 889 złotych z tytułu świadczenia usług na terytorium kraju;

-

w październiku 2012 roku 1 263 080 złotych z tytułu świadczenia usług poza terytorium kraju oraz 136 775 złotych z tytułu świadczenia usług na terytorium kraju;

-

w listopadzie 2012 roku 723 181 złotych z tytułu świadczenia usług poza terytorium kraju oraz 67 405 złotych z tytułu świadczenia usług na terytorium kraju;

-

w grudniu 2012 roku 2 408 326 złotych z tytułu świadczenia usług poza terytorium kraju oraz 61 440 złotych z tytułu świadczenia usług na terytorium kraju;

-

w styczniu 2013 roku 507 534 złotych z tytułu świadczenia usług poza terytorium kraju oraz 1 660 złotych z tytułu świadczenia usług na terytorium kraju;

-

w lutym 2013 roku 1 120 191 złotych z tytułu świadczenia usług poza terytorium kraju oraz 35 358 złotych z tytułu świadczenia usług na terytorium kraju;

-

w marca 2013 roku 1 103 138 złotych z tytułu świadczenia usług poza terytorium kraju oraz 45 049 złotych z tytułu świadczenia usług na terytorium kraju;

-

w kwietniu 2013 roku 1 131 248 złotych z tytułu świadczenia usług poza terytorium kraju oraz 1 150 złotych z tytułu świadczenia usług na terytorium kraju;

-

w maju 2013 roku 2 022 741 złotych z tytułu świadczenia usług poza terytorium kraju oraz 46 850 złotych z tytułu świadczenia usług na terytorium kraju;

-

w czerwcu 2013 roku 1 002 627 złotych z tytułu świadczenia usług poza terytorium kraju oraz 50 280 złotych z tytułu świadczenia usług na terytorium kraju;

-

w lipcu 2013 roku 1 749 259 złotych z tytułu świadczenia usług poza terytorium kraju oraz 45 775 złotych z tytułu świadczenia usług na terytorium kraju;

-

w sierpniu 2013 roku 884 639 złotych z tytułu świadczenia usług poza terytorium kraju oraz 61 050 złotych z tytułu świadczenia usług na terytorium kraju;

-

we wrześniu 2013 roku 2 124 969 złotych z tytułu świadczenia usług poza terytorium kraju oraz 48 500 złotych z tytułu świadczenia usług na terytorium kraju;

-

w październiku 2013 roku 2 252 242 złotych z tytułu świadczenia usług poza terytorium kraju oraz 59 499 złotych z tytułu świadczenia usług na terytorium kraju;

-

w listopadzie 2013 roku 1 628 910 złotych z tytułu świadczenia usług poza terytorium kraju oraz 81 522 złotych z tytułu świadczenia usług na terytorium kraju;

-

w grudniu 2013 roku 1 683 215 złotych z tytułu świadczenia usług poza terytorium kraju oraz 36 850 złotych z tytułu świadczenia usług na terytorium kraju;

-

w styczniu 2014 roku 953 480 złotych z tytułu świadczenia usług poza terytorium kraju oraz 46 000 złotych z tytułu świadczenia usług na terytorium kraju;

-

w lutym 2014 roku 1 134 077 złotych z tytułu świadczenia usług poza terytorium kraju oraz 60 323 złotych z tytułu świadczenia usług na terytorium kraju;

-

w marca 2014 roku 1 588 973 złotych z tytułu świadczenia usług poza terytorium kraju oraz 1 300 złotych z tytułu świadczenia usług na terytorium kraju;

-

w kwietniu 2014 roku 1 751 306 złotych z tytułu świadczenia usług poza terytorium kraju oraz 69 200 złotych z tytułu świadczenia usług na terytorium kraju;

-

w maju 2014 roku 1 922 966 złotych z tytułu świadczenia usług poza terytorium kraju oraz 1 300 złotych z tytułu świadczenia usług na terytorium kraju;

-

w czerwcu 2014 roku 1 496 721 złotych z tytułu świadczenia usług poza terytorium kraju oraz 4 150 złotych z tytułu świadczenia usług na terytorium kraju;

-

w lipcu 2014 roku 1 580 343 złotych z tytułu świadczenia usług poza terytorium kraju oraz 1 150 złotych z tytułu świadczenia usług na terytorium kraju;

-

w sierpniu 2014 roku 617 420 złotych z tytułu świadczenia usług poza terytorium kraju oraz 1 150 złotych z tytułu świadczenia usług na terytorium kraju;

-

we wrześniu 2014 roku 1 211 489 złotych z tytułu świadczenia usług poza terytorium kraju oraz 25 100 złotych z tytułu świadczenia usług na terytorium kraju;

-

w październiku 2014 roku 906 521 złotych z tytułu świadczenia usług poza terytorium kraju oraz 28 433 złotych z tytułu świadczenia usług na terytorium kraju;

-

w listopadzie 2014 roku 1 466 789 złotych z tytułu świadczenia usług poza terytorium kraju oraz 25 150 złotych z tytułu świadczenia usług na terytorium kraju;

-

w grudniu 2014 roku 1 607 751 złotych z tytułu świadczenia usług poza terytorium kraju oraz 4 144 złotych z tytułu świadczenia usług na terytorium kraju;

-

w styczniu 2015 roku 610 983 złotych z tytułu świadczenia usług poza terytorium kraju oraz 150 złotych z tytułu świadczenia usług na terytorium kraju;

-

w lutym 2015 roku 1 212 631 złotych z tytułu świadczenia usług poza terytorium kraju oraz 1 150 złotych z tytułu świadczenia usług na terytorium kraju.

-

Roczny obrót osiągany w Polsce wynosił od 1,78% do 3,45% całości obrotów firmy (...) w danym roku.

W ocenie Sądu Okręgowego odwołanie podlegało oddaleniu.

Okoliczności faktyczne w sprawie Sąd ustalił w oparciu o dokumenty zgromadzone w toku postępowania. Dokumentom tym Sąd przyznał walor wiarygodności w rozumieniu art.245 k.p.c. w odniesieniu do dokumentów prywatnych. Treść i autentyczność dokumentów nie budziły wątpliwości i nie były kwestionowane w toku postępowania. Dokumentom urzędowym zaś Sąd przyznał moc dowodową zgodnie z art.244 k.p.c. Sąd odmówił jednakże mocy dowodowej ewidencji czasu pracy (ewidencja obecności w pracy), bowiem dokumenty te, zdaniem Sądu, są nierzetelne. W ewidencji czasu pracy zamieszczone zostały dane co do czasu pracy, które obejmują nie tylko czas wykonywania pracy, ale również czas oczekiwania w gotowości do pracy. Okoliczność ta nie wpływa na ocenę wiarygodności tych dokumentów, jednakże w kontekście okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy niniejszej nie pozostaje bez znaczenia dla oceny mocy dowodowej. Należy bowiem mieć na względzie, że w przedmiotowej sprawie istotne jest wykonywanie pracy przez pracownika, nie zaś pozostawanie w gotowości do świadczenia pracy. Zatem w tym kontekście karty ewidencji czasu pracy – samodzielnie – nie pozwalają na ustalenie czasu faktycznego wykonywania pracy przez pracownika.

Sąd w części dał wiarę zeznaniom wnioskodawcy S. T.. Jako wiarygodne Sąd ocenił zeznania wnioskodawcy odnośnie prowadzenia działalności gospodarczej, zatrudniania pracowników, w tym K. K., wykonywania pracy w Belgii. W tym zakresie zeznania wnioskodawcy mają charakter niekwestionowany i korelują z pozostałym materiałem dowodowym w sprawie. Sąd przyznał także walor wiarygodności zeznaniom wnioskodawcy co do kwalifikowania przez niego przestoju jako czasu pracy (art.81 k.p.). W tym zakresie zeznania wnioskodawcy są jasne i przekonywające; brak jest podstaw do ich podważania. Sąd odmówił natomiast wiarygodności zeznaniom wnioskodawcy odnośnie organizacji pracy w Polsce, tj. braku listy obecności oraz – jak się wydaje – braku rozeznania co do tego, czy pracownik wykonuje pracę w Polsce. Nie może budzić wątpliwości, że okresy wykonywania pracy w Belgii wynikają – w zakresie udostępnionym – z zestawień poleceń wyjazdów służbowych. Jednakże, w ocenie Sądu, nie są wiarygodne i przekonywające zeznania wnioskodawcy, że jedyną dokumentacją pracowniczą w zakresie miejsca i czasu pracy była ewidencja czasu pracy. Z ewidencji czasu pracy nie wynika miejsce świadczenia pracy przez pracownika. Nie sposób zaś przyjąć, by pracodawca nie prowadził dokumentacji pozwalającej na ustalenie, gdzie i kiedy pracownik świadczył pracę. Dokumentacja taka stanowi podstawę choćby ustalenia wynagrodzenia pracownika (wynagrodzenie za pracę wykonaną, wynagrodzenie urlopowe, wynagrodzenie chorobowe, zasiłki, czy też urlopy bezpłatne – co rzutuje na wysokość wynagrodzenia za dany okres). Nadto wykluczyć należy, by pracodawca nie kierował pracowników (osobiście lub za pośrednictwem wyznaczonych osób) do wykonywania pracy zgodnie z potrzebami firmy. Pracodawca, zdaniem Sądu, wiedział dokładnie, gdzie dany pracownik wykonywał pracę. Wiązało się to z wykonywanymi zadaniami, ich terminami, ale też miało związek np. z potencjalnym zdarzeniami o charakterze wypadków przy pracy (nie sposób uznać, by pracodawca nie wiedział, gdzie pracuje jego pracownik w sytuacji, gdy miał miejsce wypadek, choćby po to, by dokonać kwalifikacji zdarzenia pod kątem przesłanek wypadku przy pracy). Dlatego też, zeznania wnioskodawcy, że nie było dokumentów, z których wynikałoby miejsce faktycznego wykonywania pracy przez pracowników, nie mogą zostać ocenione jako wiarygodne. Sąd odmówił także wiarygodności zeznaniom wnioskodawcy, że K. K. wykonywał czynności na osiedlu (...). Zeznania te mają spekulatywny charakter, nie znajdują żadnego potwierdzenia czy odzwierciedlenia w jakichkolwiek innych dowodach w sprawie. Nadto z zeznań wnioskodawcy wynika, że praca na tej budowie wymagała zatrudnienia maksymalnie kilkunastu pracowników, co w powiązaniu ze skalą zatrudnienia sprawia, że – przy braku innych przekonywających dowodów i spekulatywnym charakter relacji wnioskodawcy – zeznania co do wykonywania pracy przez K. K. na terenie Polski nie mogą zostać uznane za przekonywające i wiarygodne. Co więcej, wnioskodawca w toku postępowania przed organem rentowym podał, że w czasie pobytu w Polsce, pracownicy pozostawali do dyspozycji pracodawcy (k.71 akt kontroli).

Sąd oddalił pozostałe wnioski dowodowe wnioskodawcy. W tym zakresie przede wszystkim trzeba wskazać, że – zgodnie z art.227 k.p.c. – przedmiotem dowodu są fakty mające istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy. Ocena, które fakty mają dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie, jest uzależniona od tego, jakie to są fakty, a także od tego, jak sformułowana i rozumiana jest norma prawna, którą zastosowano przy rozstrzygnięciu sprawy. Stan faktyczny w każdym postępowaniu jest oceniany w aspekcie przepisów prawa materialnego. Przepisy te wyznaczają zakres koniecznych ustaleń faktycznych, które powinny być w sprawie dokonane. Przepisy prawa materialnego mają też decydujące znaczenie dla oceny, czy określone fakty, jako ewentualny przedmiot dowodu, mają wpływ na treść orzeczenia (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 8 marca 2016 r., I ACa 1343/15). Podkreślenia wymaga, że przepis art.227 k.p.c. uprawnia sąd do selekcji zgłoszonych dowodów, jako skutku przeprowadzonej oceny istotności okoliczności faktycznych, których wykazaniu dowody te mają służyć. Nieistnienie związku pomiędzy zawnioskowanym dowodem, czy dowodami a istotą zawisłego sporu skutkuje przyjęciem zbędności przeprowadzenia postępowania dowodowego w sprawie w określonym zakresie (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 29 stycznia 2016r., V ACa 452/15).

Przenosząc powyższe rozważania na grunt sprawy niniejszej, stwierdzić należy, iż wniosek dowodowy o przesłuchanie w charakterze świadka D. G. (k.26) – inspektora Państwowej Inspekcji Pracy na okoliczność przeprowadzonej konsultacji co do interpretacji, że pozostawanie w gotowości do pracy i do dyspozycji pracodawcy za wynagrodzeniem oskładkowanym jest pracę w rozumieniu Kodeksu pracy, skutkującą prawami pracownika i obowiązkami pracodawcy – ocenić należy jako zmierzający do wykazania okoliczności, która (w kształcie wskazanym przez stronę) nie ma znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy. Okoliczność, jakie informacje zostały wnioskodawcy przekazane w trakcie konsultacji z inspektorem pracy, jawi się jako irrelewantna dla rozstrzygnięcia sprawy. W pierwszej kolejności należy mieć na względzie, że oceny prawnej okoliczności faktycznych dokonuje sąd, zatem oceny prawne, czy opinie prawne wyrażone przez inne osoby nie determinują treści ustaleń prawnych w sprawie. Nadto, o czym będzie mowa poniżej, w istocie czas pozostawania pracownika w gotowości do pracy (tzw. przestój w rozumieniu art.81 k.p.) rodzi prawo pracownika do wynagrodzenia oraz jest czasem pracy w rozumieniu art.128 k.p., jednakże to nie kwestia czasu pracy, lecz wykonywania pracy ma decydujące znaczenie w sprawie niniejszej. Stąd też, na podstawie art.217§3 k.p.c., Sąd oddalił ten wniosek dowodowy.

Sąd oddalił nadto wniosek dowodowy o przesłuchanie kontrahentów, którymi umowy były realizowane i zawarte (k.2v). W tym zakresie należy wziąć pod uwagę dwie kwestie. Po pierwsze w aktach kontrolnych znajdują się kopie faktur potwierdzających naliczenie i zapłacenie należności z tytułu wykonywanych umów. Dokumentów tych, jako dowodów świadczących o realizacji umów, strona nie podważa. Również organ rentowy nie neguje wykonywania umów (nie wywodzi, że wnioskodawca nie wykonywał w istocie czynności wynikających z umów). Zatem okoliczność, że umowy były zawierane i wykonywane nie jest sporna, a nadto wynika z dokumentów zebranych w sprawie. Ponadto nie sposób nie zauważyć, iż wniosek ten nie został sprecyzowany – strona nie wskazała, jacy kontrahenci mieliby zostać przesłuchani. Wnioskodawca został zobowiązany do wskazania kontrahentów, z którymi umowy były zawarte lub realizowane – w terminie 14 dni pod rygorem pominięcia spóźnionych wniosków dowodowych (k.11). Dane kontrahentów nie zostały wskazane (k.16). Z tego względu wniosek ten należy ocenić jako zmierzający wyłącznie do zwłoki w postępowaniu w sprawie, a więc winien on podlegać oddaleniu na podstawie art.217§3 k.p.c. Nadto należy zauważyć, że rodzaj, ilość i wartość wykonanych przez wnioskodawcę usług na rzecz kontrahentów wynika z faktur (k.575 i n. akt kontroli).

Sąd oddalił również wniosek o przeprowadzenie dowodu z dokumentów podatkowych, księgowych i handlowych (innych niż zawarte w aktach kontroli ZUS). W tym zakresie wniosek dowodowy nie został sprecyzowany (k.11, k.16). Nadto dokumenty w postaci np. kopii faktur, deklaracji podatkowych, dokumentów pracowniczych – znajdują się w aktach kontrolnych. W pozostałym zaś zakresie, Sąd oddalił ten wniosek dowodowy na podstawie art.217§3 k.p.c.

Nie może budzić wątpliwości, że organ rentowy wydał zaświadczenie (...) o ustawodawstwie dotyczącym zabezpieczenia społecznego mającym zastosowanie do osoby uprawnionej, ustalając, że K. K. będący pracownikiem wnioskodawcy podlega w okresie zatrudnienia od 4 sierpnia 2014 r. do 3 sierpnia 2015 r. ustawodawstwu polskiemu.

Zaskarżoną decyzją z dnia 9 grudnia 2015 r. organ rentowy stwierdził, że K. K. nie podlega ustawodawstwu polskiemu w okresie od 4 sierpnia 2014 r. do 3 sierpnia 2015 r.

Zasadniczą kwestią dla rozstrzygnięcia sprawy niniejszej jest ustalenie właściwego ustawodawstwa w zakresie zabezpieczenia społecznego – w oparciu o przepisy Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego oraz przepisy Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 987/2009 dotyczące wykonywania rozporządzenia (WE) nr 883/2004 w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego.

Przepis art.11 rozporządzenia nr 883/2004 określa ogólne zasady dotyczące podlegania ustawodawstwu danego Państwa Członkowskiego. Zgodnie z ust. 1 tego artykułu, osoby, do których stosuje się rozporządzenie, podlegają ustawodawstwu tylko jednego Państwa Członkowskiego. Ustawodawstwo takie określane jest zgodnie z przepisami tytułu II rozporządzenia. Przepis ust. 3 pkt a rozporządzenia stanowi, że zgodnie z przepisami art. 12 do 16 rozporządzenia osoba wykonująca w Państwie Członkowskim pracę najemną lub pracę na własny rachunek podlega ustawodawstwu tego Państwa Członkowskiego.

Przepis art. 13 cyt. rozporządzenia określa ustawodawstwo właściwe dla osób wykonujących pracę w dwóch lub w kilku Państwach Członkowskich: ust. 1 reguluje kwestie ustawodawstwa właściwego dla osoby, która normalnie wykonuje pracę najemną w dwóch lub więcej Państwach Członkowskich, ust. 2 – dla osoby, która normalnie wykonuje pracę na własny rachunek w dwóch lub w kilku Państwach Członkowskich, a ust. 3 – dla osoby, która normalnie wykonuje pracę najemną i pracę na własny rachunek w różnych Państwach Członkowskich. Zgodnie z ust. 3 cyt. przepisu, osoba taka podlega ustawodawstwu Państwa Członkowskiego, w którym wykonuje swą pracę najemną lub, jeżeli wykonuje taką pracę w dwóch lub w kilku Państwach Członkowskich, ustawodawstwu określonemu zgodnie z przepisami ust. 1.

Przepisy dotyczące wykonywania rozporządzenia (WE) nr 883/2004 w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego ujęte zostały w rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 987/2009 z dnia 16 września 2009 r. (Dz.U.UE L 284/1 z dnia 30 października 2009 r.). W rozporządzeniu tym (w jego art. 14) zawarto m.in. szczegółowe uregulowania dotyczące stosowania art. 13 rozporządzenia podstawowego, tj. rozporządzenia nr 883/2004. W dodanym z dniem 28 czerwca 2012 r. art. 14 ust. 5b postanowiono, że do celów określenia mającego zastosowanie ustawodawstwa na mocy art. 13 rozporządzenia podstawowego nie będzie brana pod uwagę praca o charakterze marginalnym. Wskazano przy tym, że art. 16 rozporządzenia wykonawczego stosuje się we wszystkich przypadkach objętych niniejszym artykułem. W art. 16 rozporządzenia nr 987/2009 ujęta została procedura stosowania art. 13 rozporządzenia podstawowego. Zgodnie z nią osoba, która wykonuje pracę w dwóch lub więcej państwach członkowskich, informuje o tym instytucję wyznaczoną przez właściwą władzę państwa członkowskiego, w którym ma miejsce zamieszkania (ust. 1). Instytucja ta niezwłocznie ustala ustawodawstwo mające zastosowanie do zainteresowanego, uwzględniając art. 13 rozporządzenia podstawowego oraz art. 14 rozporządzenia wykonawczego. Takie wstępne określenie mającego zastosowanie ustawodawstwa ma charakter tymczasowy. Instytucja ta informuje wyznaczone instytucje każdego państwa członkowskiego, w którym wykonywana jest praca, o swoim tymczasowym określeniu (ust. 2). Tymczasowe określenie mającego zastosowanie ustawodawstwa, przewidziane w ust. 2, staje się ostateczne w terminie dwóch miesięcy od momentu poinformowania o nim instytucji wyznaczonych przez właściwe władze zainteresowanych państw członkowskich, zgodnie z ust. 2, o ile ustawodawstwo nie zostało już ostatecznie określone na podstawie ust. 4, lub przynajmniej jedna z zainteresowanych instytucji informuje instytucję wyznaczoną przez właściwą władzę państwa członkowskiego miejsca zamieszkania przed upływem tego dwumiesięcznego terminu o niemożności zaakceptowania określenia mającego zastosowanie ustawodawstwa lub o swojej odmiennej opinii w tej kwestii (ust. 3). W przypadku gdy z uwagi na brak pewności co do określenia mającego zastosowanie ustawodawstwa niezbędne jest nawiązanie kontaktów przez instytucje lub władze dwóch lub więcej państw członkowskich, na wniosek jednej lub więcej instytucji wyznaczonych przez właściwe władze zainteresowanych państw członkowskich lub na wniosek samych właściwych władz, ustawodawstwo mające zastosowanie do zainteresowanego jest określane na mocy wspólnego porozumienia, z uwzględnieniem art. 13 rozporządzenia podstawowego i odpowiednich przepisów art. 14 rozporządzenia wykonawczego. W przypadku rozbieżności opinii między zainteresowanymi instytucjami lub właściwymi władzami podmioty te starają się dojść do porozumienia zgodnie z warunkami ustalonymi powyżej, a zastosowanie ma art. 6 rozporządzenia wykonawczego (ust. 4). Jeżeli zainteresowany nie dostarczy informacji, o których mowa w ust. 1, niniejszy artykuł stosuje się z inicjatywy instytucji wyznaczonej przez właściwą władzę państwa członkowskiego miejsca zamieszkania, gdy tylko instytucja ta zapozna się z sytuacją tej osoby, na przykład za pośrednictwem innej instytucji zainteresowanej (ust. 6).

W przepisach obu rozporządzeń mowa jest o osobie wykonującą pracę najemną. Kwestia ta ma istotne znaczenie w sprawie niniejszej. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 roku w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego zarówno w treści art. 11, jak i treści art. 13, wyraźnie wskazuje na wykonywanie (świadczenie) pracy najemnej, a nie jedynie pozostawanie w gotowości do jej świadczenia. Prowadzi to do wniosku, że istotnym dla ustalenia właściwego ustawodawstwa w oparciu o cytowanej powyżej rozporządzenie jest rzeczywiste wykonywanie pracy i, wbrew stanowisku odwołującego się, jedynie takie czynności należy brać pod uwagę rozstrzygając przedmiotową sprawę. Podobnie zostało to określone w art. 14 ust. 5 Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 987/2009 z dnia 16 września 2009 roku dotyczącego wykonywania rozporządzenia (WE) nr 883/2004 w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego, zgodnie z treścią którego do celów stosowania art. 13 ust. 1 rozporządzenia podstawowego osoba, która „normalnie wykonuje pracę najemną w dwóch lub więcej państwach członkowskich” oznacza osobę, która równocześnie lub na zmianę wykonuje jedną lub kilka odrębnych prac w dwóch lub więcej państwach członkowskich w tym samym lub kilku przedsiębiorstwach dla jednego lub kilku pracodawców.

Zaakcentować należy, że przepisy rozporządzeń nie posługują się pojęciem czasu pracy, lecz odnoszą się do wykonywania pracy. Czas pracy zaś i wykonywanie pracy są pojęciami różnymi i nie można ich utożsamiać.

O czasie pracy mowa jest w dyrektywie 2003/88/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 4 listopada 2003r. dotyczącej niektórych aspektów organizacji czasu pracy (Dz.U.UE.L.2003.299.9). W art.2 tejże dyrektywy wskazano, że do jej celów stosuje się następujące definicje:

1)"czas pracy" oznacza każdy okres, podczas którego pracownik pracuje, jest do dyspozycji pracodawcy oraz wykonuje swoje działania lub spełnia obowiązki, zgodnie z przepisami krajowymi lub praktyką krajową;

2)"okres odpoczynku" oznacza każdy okres, który nie jest czasem pracy.

Definicja czasu pracy wyróżnia więc trzy elementy czasu pracy: 1) wykonywanie przez pracownika pracy, 2) pozostawanie w dyspozycji pracodawcy, 3) wykonywanie swoich działań lub obowiązków. Ponadto definicja ta odsyła do przepisów krajowych. Powyższe trzy elementy pojęcia czasu pracy nie mogą być traktowane autonomicznie, powinny one być traktowane łącznie (np. wyrok w sprawie Landeshauptstadt Kiel v. Norbert Jaeger z 9 września 2003 r., C-151/02).

Zatem również w definicji czasu pracy wyróżniany jest okres pracy pracownika, tj. wykonywania przez niego pracy. Nie można więc utożsamiać czasu pracy z wykonywaniem pracy przez pracownika. Pojęcie czasu pracy jest bowiem szersze niż wykonywanie pracy (pracownik pracuje) i obejmuje także inne stany, jak np. pozostawanie w dyspozycji pracodawcy.

Również na gruncie przepisów Kodeksu pracy występuje rozróżnienie pomiędzy czasem pracy, a wykonywaniem pracy. Definicję czasu pracy zawiera art.128 k.p., zgodnie z którym czasem pracy jest czas, w którym pracownik pozostaje w dyspozycji pracodawcy w zakładzie pracy lub w innym miejscu wyznaczonym do wykonywania pracy. Natomiast art.80 k.p. stanowi, że wynagrodzenie przysługuje za pracę wykonaną, a za czas niewykonywania pracy – jeżeli przepis szczególny tak stanowi. Zatem analiza przepisu art.80 k.p. prowadzić musi do wniosku, że inną kategorią jest wykonywanie pracy, inną zaś czas niewykonywania pracy (oba te elementy mieszczą się w pojęciu czasu pracy przy spełnieniu warunków określonych w art.128 k.p.). Także przepis art.151§1 k.p. mówi o pracy wykonywanej. W tych warunkach nie może budzić wątpliwości, iż nie można utożsamiać czasu pracy z wykonywaniem pracy. Wykonywanie pracy jest zawsze czasem pracy, jednakże w pojęciu czasu pracy mieszczą się również inne okresy, w których pracownik nie świadczy pracy (np. art.81§1 k.p.). Dodatkowo jedynie można zauważyć, iż w świetle powyższych rozważań kwestia informacji udzielanych wnioskodawcy co do pojęcia czasu pracy przez inspektora Państwowej Inspekcji Pracy nie ma znaczenia w sprawie, bowiem to nie czas pracy implikuje określenie ustawodawstwa właściwego odnośnie zabezpieczenia społecznego, lecz wykonywanie pracy.

Na marginesie jedynie można nadmienić, że pozostawanie w dyspozycji pracodawcy, stanowiące element definicji czasu pracy dyrektywny 2003/88/WE wymaga pozostawania przez pracownika w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, tak by pracownik mógł niezwłocznie w razie potrzeby wypełnić odpowiednie zadania (postanowienie TS z 4 marca 2011 r., w sprawie Nicusor Grigore v. Regia Natională a Pădurilor Romsilva - Directia Silvică Bucuresti, C-258/10). Dla zaliczenia pozostawania w dyspozycji pracodawcy do czasu pracy wymagane jest nadto, by pracownik pozostawał w miejscu pracy (wyrok TS z 3 października 2000 r., w sprawie Sindicato de Médicos de Asistencia Pública (Simap) v. Conselleria de Sanidad y Consumo de la Generalidad Valenciana, C-303/98). Pozostawanie w Polsce w dyspozycji pracodawcy w sytuacji faktycznego wykonywania pracy w Belgii nie może być więc kwalifikowane, w powyższym rozumieniu, jako pozostawanie w dyspozycji pracodawcy.

Zatem, wbrew wywodom wnioskodawcy, w przedmiotowej sprawie decydujące znaczenie ma ustalenie okresu wykonywania pracy, nie zaś czasu pracy, w tym okresu pozostawania do dyspozycji pracodawcy.

Rozważając zasadność odwołania w następnej kolejności należy zważyć, że reguły dowodzenia w procesie cywilnym (art. 6 k.c. i art. 232 k.p.c.) zobowiązują strony do wskazywania dowodów, z których wywodzą one skutki prawne. Zasada ta znajduje zastosowanie również w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych, których przedmiotem są odwołania od decyzji organów rentowych. Ogólna zasada rozkładu ciężaru dowodu jest regułą w znaczeniu materialnym, wskazującą, kto poniesie skutki nieudowodnienia faktów istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy, natomiast art. 232 k.p.c. wskazuje, kto ponosi ciężar dowodu w znaczeniu formalnym, czyli "kto powinien przedstawiać dowody" (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 17 lutego 2006 r., V CSK 129/05, LEX nr 200947 oraz z dnia 8 marca 2010 r., II PK 260/09, OSNP 2011, nr 17-18, poz. 226, wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 15 kwietnia 2016 r., III AUa 1837/15).

Należy też mieć na względzie, że na etapie postępowania sądowo-odwoławczego to nie organ ma udowadniać prawidłowość wydanej przez siebie decyzji lecz strona ma udowodnić, że wskazane przez tą stronę w odwołaniu okoliczności faktycznie miały miejsce. Powyższa reguła oznacza także, że brak inicjatywy dowodowej strony odwołującej się lub niedostateczne wykazanie zasadności jej stanowiska co do zasady skutkować będzie oddaleniem odwołania (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 5 kwietnia 2016 r., III AUa 1928/15). W przedmiotowej sprawie to na wnioskodawcy spoczywał więc ciężar dowodu, że K. K. wykonywał normalnie pracę w dwóch lub więcej państwach członkowskich.

Przez pracę najemną rozumieć należy wszelką pracę lub sytuację równoważną, traktowaną jako taką do celów stosowania ustawodawstwa w zakresie zabezpieczenia społecznego, w którym taka praca lub sytuacja równoważna ma miejsce. Normatywna treść tego pojęcia powinna więc być ustalana w oparciu o prawo poszczególnych państw członkowskich (por. K.Ślebzak, Koordynacja systemów zabezpieczenia społecznego, Warszawa 2012, s.56). Jednakże stosunek, na podstawie którego powstaje tytuł ubezpieczenia społecznego i stosunek ubezpieczenia społecznego to dwie niezależne więzi prawne, które mogą podlegać prawu różnych państw członkowskich (por. uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 2 marca 2010 r., II UK 233/09, OSNP 2011/17-18/234).

W ocenie Sądu, materiał dowodowy zgromadzony w toku postępowania nie dał podstaw do przyjęcia, by K. K. (strona – inna osoba, której praw i obowiązków dotyczy zaskarżona decyzja) wykonywał pracę na terenie Polski. W treści umów o pracę jako miejsce pracy wskazano teren Unii Europejskiej. Dwa dni po podpisaniu umowy o pracę K. K. rozpoczął świadczenie pracy w Belgii. Brak jest przy tym dowodów (uznanych za wiarygodne), z których wynikałoby, że K. K. świadczył pracę w Polsce. Zeznania wnioskodawcy w tym zakresie, jak wskazano, nie zostały uznane za wiarygodne, zaś brak jest innych dowodów, w szczególności zaś dokumentarnych środków dowodowych, wskazujących na faktyczne wykonywanie przez K. K. pracy w Polsce. Dodatkowo zważyć należy, iż przez normalne wykonywanie pracy na terenie dwóch lub więcej państw członkowskich nie można rozumieć pracownika wykonującego pracę na terenie dwóch państw członkowskich w linearnej sekwencji czasowej, tj. w następujących po sobie okresach. Chodzi tu raczej o osoby wykonujące prace w różnych państwach członkowskich w tym samym czasie i w związku z tym często przekraczające granice wewnętrzne Unii (por. posiłkowo rozważania Sądu Najwyższego w uzasadnieniu wyroku z dnia 2 marca 2010 r., II UK 233/09, OSNP 2011/17-18/234).

Wprawdzie z ewidencji czasu pracy wynika, że do czasu pracy K. K. zaliczone zostały również okresy, w których – zgodnie z danymi wynikającymi z poleceń wyjazdów służbowych – nie przebywał na terenie Belgii, jednakże dane wskazane w tej ewidencji nie mogą zostać uznane za miarodajne w zakresie dokumentowania wykonywania pracy. Dokumentom tym Sąd odmówił mocy dowodowej w tym zakresie. W dokumencie tym nie był odnotowywany czas wykonywania pracy i czas gotowości do pracy (tzw. przestój), co sprawia że dla ustalenia faktycznego wykonywania pracy dokumenty te nie mogą stanowić podstawy.

Stąd też, w ocenie Sądu, uznać trzeba, że dane dotyczące wykonywania pracy w Belgii, wynikające z poleceń wyjazdów służbowych są miarodajne. Jednocześnie nie można uznać, by w pozostałym okresie strona przebywając w Polsce świadczyła pracę. Podkreślić bowiem należy, że S. T. podał w toku postępowania wyjaśniającego, że w przypadku pozostawania w Polsce, pracownicy pozostawali w gotowości do pracy za wynagrodzeniem (k.71 akt kontroli).

Zatem w odniesieniu do K. K. zastosowanie winna znaleźć dyspozycja art.11ust.3 lit. a rozporządzenia nr 883/2004, bowiem wykonywał on pracę na terenie Belgii. Nie wykonywał on pracy na terenie innego państwa; nie można przyjąć, by wykonywał pracę na terenie dwóch państw członkowskich. Zgodnie zaś z art.11 ust. 3 lit. a, osoba wykonująca w Państwie Członkowskim pracę najemną lub pracę na własny rachunek podlega ustawodawstwu tego Państwa Członkowskiego.

Nie może budzić wątpliwości, że w odniesieniu do K. K. wydane było zaświadczenie potwierdzające określenie ustawodawstwa polskiego jako ustawodawstwa właściwego (zaświadczenie (...)). Należy mieć na względzie, że zgodnie z art.5 ust.1 Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 987/2009 z dnia 16 września 2009 r. dotyczącego wykonywania rozporządzenia (WE) nr 883/2004 w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (Dz.U.UE L z dnia 30 października 2009 r.) – dalej jako: rozporządzenie wykonawcze - dokumenty wydane przez instytucję państwa członkowskiego do celów stosowania rozporządzenia podstawowego i rozporządzenia wykonawczego, stanowiące poświadczenie sytuacji danej osoby oraz dowody potwierdzające, na podstawie których zostały wydane te dokumenty, są akceptowane przez instytucje pozostałych państw członkowskich tak długo, jak nie zostaną wycofane lub uznane za nieważne przez państwo członkowskie, w którym zostały wydane.

W myśl art.5 ust.2 rozporządzenia wykonawczego, w razie pojawienia się wątpliwości co do ważności dokumentu lub dokładności przedstawienia okoliczności, na których opierają się informacje zawarte w tym dokumencie, instytucja państwa członkowskiego, która otrzymuje dokument, zwraca się do instytucji, która ten dokument wydała, o niezbędne wyjaśnienia oraz, w stosownych przypadkach, o wycofanie tego dokumentu. Instytucja wydające dokument ponownie rozpatruje podstawy jego wystawienia i w stosownych przypadkach wycofuje go.

Natomiast stosowanie do art.5 ust.3 rozporządzenia wykonawczego, zgodnie z ust. 2 w razie pojawienia się wątpliwości w odniesieniu do informacji przedstawionych przez zainteresowanych, do ważności dokumentu lub dowodów potwierdzających lub do dokładności przedstawienia okoliczności, na których opierają się zawarte w nim informacje, instytucja miejsca pobytu lub zamieszkania przystępuje, w zakresie, w jakim jest to możliwe, na wniosek instytucji właściwej, do niezbędnej weryfikacji tych informacji lub dokumentów.

W przedmiotowej sprawie belgijska instytucja ubezpieczeniowa zwróciła się do organu rentowego o wycofanie zaświadczeń (...), przy czym we wniosku wskazano m.in. na wykorzystywanie osób zatrudnionych przez S. T. ((...)), choć wniosek odnosił się także do innych podmiotów. Z wniosku instytucji belgijskiej wynikało, że właściwe powinno być ustawodawstwo belgijskie z uwagi na wykonywanie pracy na terenie Belgii.

Organ rentowy po zweryfikowaniu informacji podawanych przez S. T. uchylił zaświadczenia (...) (decyzje) ustalające jako ustawodawstwo właściwe ustawodawstwo polskie. Zatem, w rozumieniu art.5 ust.1 i 2 rozporządzenia wykonawczego, dokumenty te zostały wycofane.

Podkreślić przy tym należy, iż nie istnieje spór, czy rozbieżność pomiędzy instytucjami ubezpieczeniowymi Polski i Belgii co do tego, że ustawodawstwem właściwym – w świetle poczynionych przez te instytucje ustaleń – powinno być ustawodawstwo belgijskie.

Nie można przy tym zgodzić się ze stanowiskiem wnioskodawcy, że w sprawie winna mieć zastosowanie regulacja z art.16 rozporządzenia wykonawczego. Regulacja ta odnosi się do sytuacji jednoczesnego wykonywania pracy na terytorium więcej niż jednego państwa członkowskiego. Natomiast w przypadku delegowania bądź innych sytuacji nieobjętych wykonywaniem pracy na terytorium więcej niż jednego państwa członkowskiego zastosowanie winien znaleźć art.6 rozporządzenia wykonawczego (por. K.Ślebzak, Ustalanie ustawodawstwa tymczasowego na podstawie rozporządzeń 883/2004 oraz 987/2009, PiZS 2014, nr 7, s.4). Jednakże należy mieć na względzie, że art.6 (podobnie jak art.16) rozporządzenia wykonawczego dotyczy procedury uzgodnieniowej, która obejmuje każde inne postępowanie w przedmiocie ustalenia ustawodawstwa właściwego aniżeli ustalanego na podstawie art.13 rozporządzenia 883/2004, w którym owo ustalenie może wywoływać wątpliwości spory pomiędzy instytucjami poszczególnych państw członkowskich ( ibidem, s.5).

W przedmiotowej sprawie, biorąc pod uwagę stanowisko belgijskiej instytucji ubezpieczeniowej, jak i stanowisko organu rentowego skutkujące wydaniem zaskarżonej decyzji, uznać trzeba, że nie ma sporu pomiędzy instytucjami państw członkowskich i ustawodawstwem właściwym dla K. K. winno być – zgodnie z art.11 ust.3 pkt a rozporządzenia 883/2004 – ustawodawstwo belgijskie. O takim ustaleniu ustawodawstwa właściwego został poinformowany pracownik oraz pracodawca. W pierwszej kolejności ustawodawstwo właściwe ustalane jest w drodze porozumienia pomiędzy instytucjami państw członkowskich (por. K.Ślebzak, Podleganie ubezpieczeniu społecznemu w przypadku jednoczesnego wykonywania pracy i prowadzenia działalności gospodarczej na terytorium przynajmniej dwóch państw członkowskich UE, PiZS 2013, nr 11, s.34). W przedmiotowej sprawie do takiego uzgodnienia doszło.

Należy mieć na względzie, iż na gruncie przepisów unijnej koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego nie jest możliwe doprowadzenie do sytuacji, której osoba zostanie wyłączona z ubezpieczenia jakiegokolwiek państwa członkowskiego, jak i też – z drugiej strony – objęta ustawodawstwem więcej aniżeli jednego państwa członkowskiego (K.Ślebzak, Ustalanie ustawodawstwa tymczasowego … , s.6). Zasady koordynacji ubezpieczeń społecznych nie zezwalają na skutek jednoczesnego objęcia ubezpieczeniem społecznym w Polsce i innym systemem ubezpieczenia społecznego, obowiązującym w innym państwie (por. uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 2 marca 2010 r., II UK 233/09, OSNP 2011/17-18/234).

W sprawie niniejszej, z uwagi na uchylenie zaświadczeń (...) (w trybie art.5 rozporządzenia wykonawczego) oraz ustalenia ustawodawstwa belgijskiego jako ustawodawstwa właściwego (przy czym nie ma co do tego sporu pomiędzy instytucjami polską i belgijską, bowiem postępowanie w sprawie uchylenia zaświadczeń (...) zostało wszczęte na wniosek instytucji belgijskiej, która wskazywała, że właściwym winno być ustawodawstwo belgijskie), dla K. K. zostało ustalone ustawodawstwo jednego państwa członkowskiego. Nie został on więc wyłączony z ubezpieczenia jakiegokolwiek państwa członkowskiego, jak również nie zachodzi sytuacja podlegania ustawodawstwu dwóch państw członkowskich.

Nadmienić trzeba, że organ rentowy nie naruszył przepisów art. 14 ust. 5, 8 rozporządzenia nr 987/2009, bowiem przepisy te stanowią uregulowania dotyczące stosowania art. 13 rozporządzenia podstawowego, a jak zostało już wskazane, przepis ten nie ma w niniejszej sprawie zastosowania.

W związku z ustaleniem, iż w sprawie ma zastosowanie art. 11 ust. 3 lit. a rozporządzenia podstawowego, a nie art. 13 ust. 1 lit. a i b tego rozporządzenia, nie ma zastosowania procedura dotycząca stosowania art. 13 rozporządzenia podstawowego, określona w przepisie art. 16 rozporządzenia nr 987/2009. Kluczową przesłanką zastosowania trybu określonego w art.16 ust.1 rozporządzenia nr 987/2009 jest fakt normalnego wykonywania pracy najemnej w różnych państwach członkowskich (por. posiłkowo uzasadnienie wyroku Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 15 kwietnia 2015 r., III AUa 590/14). Taka zaś sytuacja w sprawie niniejszej nie występuje.

Odnosząc się do wywodów wnioskodawcy odnośnie braku zawinienia przy występowaniu i uzyskiwaniu zaświadczeń (...), w związku z uzyskaniem informacji od inspektora PIP o definicji czasu pracy, zauważyć należy, że kwestia ta jest irrelewantna w sprawie niniejszej. Dla ustalenia ustawodawstwa właściwego w zakresie ubezpieczeń społecznych zawinienie płatnika przy podawaniu informacji stanowiących podstawę wydawania zaświadczeń (...) nie ma żadnego znaczenia. Nie można również zgodzić się ze stanowiskiem wnioskodawcy w odniesieniu do zastosowania konstrukcji zasad współżycia społecznego. Konstrukcja nadużycia prawa podmiotowego (art.6 k.c.) stanowi (zasadniczo) instytucję prawa cywilnego. Przepisy prawa ubezpieczeń społecznych nie odsyłają posiłkowo do stosowania przepisów Kodeksu cywilnego – w pełnym zakresie. W przypadku odesłań, stanowią one odesłania do konkretnych norm lub instytucji, co nie oznacza możliwości stosowania konstrukcji prawa cywilnego na gruncie prawa ubezpieczeń społecznych. Nie może budzić wątpliwości, że znajdujące w sprawie niniejszej zastosowanie przepisy prawa ubezpieczeniowego nie odsyłają do art.6 k.c., zatem stanowisko wnioskodawcy w tej materii jest błędne.

Odnosząc się do zarzutu naruszenia przepisów k.p.a. wskazać należy, iż Sąd nie jest władny do rozstrzygania o ewentualnych wadach proceduralnych decyzji wynikających z naruszenia przepisów kodeksu postępowania administracyjnego i nie może na tej podstawie wzruszyć decyzji organu rentowego. Postępowanie sądowe z zakresu prawa ubezpieczeń społecznych skupia się na wadach wynikających z naruszenia prawa materialnego, a kwestia wad decyzji administracyjnych spowodowanych naruszeniem przepisów postępowania administracyjnego, pozostaje w zasadzie poza przedmiotem tego postępowania. Sąd ten – jako sąd powszechny – może i powinien dostrzegać jedynie takie wady formalne decyzji administracyjnej, które decyzję tę dyskwalifikują w stopniu odbierającym jej cechy aktu administracyjnego, jako przedmiotu odwołania. Stwierdzenie takiej wady następuje jednak tylko dla celów postępowania cywilnego i ze skutkami dla tego tylko postępowania (por. wyroki SN z dnia 9 lutego 2010 r., I UK 151/09 i z dnia 27 kwietnia 2010 r., II UK 336/09). W rozpoznawanej sprawie Sąd nie dostrzegł powołanych wyżej wad zaskarżonej decyzji, które dyskwalifikowałyby ją jako akt administracyjny. Jednocześnie Sąd zważył, iż nie zasługuje również na uwzględnienie zarzut dotyczący podpisania zaskarżonej decyzji przez osobę nieupoważnioną, ponieważ Kierownik (...) w osobie S. T. (1) posiada podpisane przez Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych upoważnienie Nr (...) do wydawania w imieniu organu rentowego decyzji indywidualnych. Upoważnienie to jest ogólnodostępne i zamieszczone jest w Biuletynie Informacji Publicznej umieszczonym na stronie internetowej ZUS.

W tych warunkach, na podstawie przywołanych przepisów oraz art.477 ¹⁴§1 k.p.c., Sąd oddalił odwołanie.

Sąd orzekł również o kosztach zastępstwa procesowego – na podstawie art.108§1 k.p.c. w zw. z art.98§1 i 3 k.p.c. oraz art.99 k.p.c. Zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu, to wnioskodawca winien w sprawie niniejszej zwrócić organowi rentowemu koszty zastępstwa procesowego. Wysokość tych kosztów Sąd ustalił w oparciu o §9 ust.2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U.2015.1804). Wynosi ona 180 zł.

Apelację od wyroku wywiódł wnioskodawca zaskarżając go w całości i zarzucając mu:

1) naruszenie przepisów prawa procesowego, co miało wpływ na treść wyroku, a mianowicie:

a) art. 217 § l k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. poprzez niezasadne oddalenie wniosków dowodowych o dopuszczenie dowodu z zeznań świadków - współpracowników skarżącego, którzy wespół z nim świadczyli pracę, pomimo iż dowód ten był niezbędny dla prawidłowego ustalenia okoliczności sprawy (m.in. wykonywania przez zainteresowanego pracy w Polsce);

b) art. 217 § l k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. przez niezasadne oddalenie wniosków dowodowych o dopuszczenie dowodu z zeznań świadka D. G., skoro była to osoba, która w sposób kompleksowy zapoznała się z charakterem działania przedsiębiorstwa skarżącego i w tej sprawie udzielała mu wiążących interpretacji, działając przy tym z ramienia PIP, do których skarżący się stosował;

c) art. 217 § l k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. przez niezasadne oddalenie wniosków dowodowych o dopuszczenie dowodu z zeznań świadków - kontrahentów skarżącego, którzy wskazać mieli czas pracy na terenie Belgii, charakter i sposób prowadzenia przedsiębiorstwa skarżącego, w szczególności okresów pracy w Polsce i w Belgii,

d) art. 233 § l k.p.c. poprzez orzekanie w oparciu o niepełny materiał dowodowy, albowiem w tomie XIII akt kontrolnych ZUS znajduje się niekompletne pismo Generalnej Inspekcji Ubezpieczeniowej w B., podczas gdy procedura „wyjaśniająca” w przeważającej mierze opierała się o informacje pochodzące właśnie od strony belgijskiej, oraz poprzez niedanie wiary zeznaniom płatnika składek i kartom ewidencyjnym czasu pracy,

2) błąd w ustaleniach faktycznych mogący mieć wpływ na treść orzeczenia co do uznania, że zainteresowany K. K. nie świadczył pracy na terenie Polski w zakresie przekraczającym czas marginalny, podczas gdy pracownik wykonywał pracę tak przy budowie w K., jak również przy konstrukcjach stalowych na terenie kraju, pozostając zaś w gotowości do pracy za wynagrodzeniem również świadczył pracę na rzecz skarżącego w Polsce;

3) naruszenie przepisów prawa materialnego, a mianowicie:

a) art. 11 ust 3 a Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (Dz.U. UE nr L 166/1 z 30.04.2004 ze zm.) poprzez jego niewłaściwe zastosowanie,

b) art. 13 ust. l pkt a i b (i) Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego w zw. z art. 11 ust. 2 rozporządzenia 883/2004 oraz art. 14 ust. 5, 5b i 8 a i art. 19 ust. 2 Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 987/2009 z dnia 16.09.2009 r. dotyczącego wykonywania rozporządzenia (WE) nr 883/2004 poprzez błędną wykładnię polegającą na uznaniu, że „wykonywanie pracy najemnej” nie obejmuje „pozostawania w gotowości do pracy” i w konsekwencji niezastosowanie w/w przepisów,

c) art. 16 i 6 Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 987/2009 poprzez jego niezastosowanie i nieustalenie tymczasowego ustawodawstwa dla zainteresowanego, oraz nieprzeprowadzenie procedury uzgodnieniowej co do ustawodawstwa, w sytuacji gdy taka procedura była obligatoryjna.

Mając na uwadze powołane zarzuty apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez ustalenie, że zainteresowany podlega ustawodawstwu polskiemu w okresie od 4 sierpnia 2014 r. do 3 sierpnia 2015 r., zasądzenie od pozwanego na rzecz wnioskodawcy kosztów postępowania wraz z kosztami zastępstwa procesowego za obie instancje według norm przepisanych, względnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania za instancję odwoławczą, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku w trybie art. 477 ^l4 § l k.p.c. i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania organowi rentowemu. Dodatkowo skarżący wniósł o rozpoznanie przez Sąd drugiej instancji - Sąd Apelacyjny w Gdańsku postanowień Sądu pierwszej instancji, które nie podlegały zaskarżeniu w drodze zażalenia, a miały wpływ na rozstrzygnięcie sprawy tj. oddalenia wniosków dowodowych wnioskodawcy.

Swoje stanowisko apelujący szczegółowo i wyczerpująco uzasadnił wskazując stosowne argumenty na jego poparcie.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. złożył odpowiedź na apelację, w której domagał się oddalenia środka zaskarżenia i zasądzenia kosztów zastępstwa procesowego za II instancję według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja wnioskodawcy nie zasługuje na uwzględnienie.

Sąd Okręgowy, dokonując analizy zasadności wywiedzionego przez wnioskodawcę odwołania przeprowadził prawidłowe postępowanie dowodowe, w następstwie czego poczynił trafne ustalenia faktyczne, co do okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia i w tym zakresie Sąd Odwoławczy podziela argumenty zawarte w uzasadnieniu Sądu Okręgowego i przyjmuje je za swoje, nie widząc w związku z tym konieczności ich ponownego szczegółowego przytaczania (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 listopada 1998 r., sygn. I PKN 339/98, opubl. OSNAPiUS z 1999 r., z. 24, poz. 776).

Odnosząc się do zarzutów apelacyjnych Sąd odwoławczy wskazuje, iż w pierwszej kolejności rozważenia wymagają zarzuty podniesione w ramach podstawy naruszenia prawa procesowego, bowiem ocena zarzutów odnoszących się do naruszenia prawa materialnego może być dokonana jedynie na podstawie prawidłowo ustalonego stanu faktycznego sprawy.

W ocenie Sądu Apelacyjnego Sąd Okręgowy przeprowadził stosowne, wyczerpujące postępowanie dowodowe, a w swych ustaleniach i wnioskach nie wykroczył poza ramy swobodnej oceny wiarygodności i mocy dowodów wynikające z przepisu art. 233 k.p.c., nie popełnił też uchybień w zakresie ustalonych faktów, które mogłyby uzasadnić ingerencję w treść zaskarżonego orzeczenia. Faktem jest, że Sąd Okręgowy oddalił wnioski dowodowe skarżącego o dopuszczenie dowodu z zeznań świadków – współpracowników wnioskodawcy, D. G. oraz kontrahentów płatnika składek, niemniej jednak stanowisko swoje wyczerpująco uzasadnił. Odnosząc się do wniosku o przesłuchanie świadka D. G., Sąd trafnie wyjaśnił, że wskazany dowód nie był istotny dla sprawy, a jego przeprowadzenie prowadziłoby jedynie do przedłużenia trwającego postępowania. Opinia D. G. - osoby działającej z ramienia Państwowej Inspekcji Pracy - na temat działalności wnioskodawcy nie ma dla Sądu charakteru wiążącego i może być traktowana co najwyżej jako wsparcie argumentacji płatnika składek, albowiem ustaleń faktycznych, na podstawie zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, sąd orzekający dokonuje samodzielnie. Odnosząc się zaś do wniosku o dopuszczenie dowodu z przesłuchania innych pracowników oraz kontrahentów powoda, Sąd I instancji prawidłowo wskazał, że skarżący reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika nie podał w składanych wnioskach, na jakie konkretnie okoliczności niniejsi świadkowie mieli być słuchani. Skarżący wskazał jedynie, że wnosi o przesłuchanie zainteresowanego oraz innych pracowników, którzy świadczyli z nim pracę w okresie objętym decyzją w charakterze świadków, jak również o przesłuchanie kontrahentów powoda, z którymi umowy były zawarte lub realizowane w okresie objętym decyzją, przy wykonaniu których pracował zainteresowany, nie podając jednocześnie okoliczności, które wskazani świadkowie mieliby wyjaśnić. Jeśli zaś tego nie uczynił, to aktualnie czynienie Sądowi zarzutu naruszenia art. 217 § 1 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c., uznać należy za nieuzasadnione. Poza tym, zarzut naruszenia art. 217 § 1 k.p.c., jest również o tyle nie trafny, że powołany przepis dotyczy postępowania stron, określając ich uprawnienia i obowiązki w postępowaniu dowodowym oraz nakładając na nie, między innymi obowiązek przytaczania okoliczności faktycznych i dowodów w określonym czasie i pod określonymi rygorami procesowymi, co oznacza, że nie odnosi się do Sądu i nie określa jego uprawnień ani obowiązków, w konsekwencji nie może być więc przez Sąd naruszony (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 17 stycznia 2017 r., I ACa 887/16, LEX nr 2250059, wyrok Sądu apelacyjnego w Łodzi z dnia 20 grudnia 2016 r., I ACa 723/16, LEX nr 2250058, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 maja 2014 r., IV CSK 503/13, LEX nr 1467131).

Istota sporu sprowadzała się do ustalenia właściwego ustawodawstwa w zakresie podlegania ubezpieczeniom społecznym przez K. K. w okresie od 4 sierpnia 2014 r. do 3 sierpnia 2014 5., z tytułu zatrudnienia przez płatnika składek S. T. prowadzącego pozarolniczą działalność gospodarczą pod firmą (...), co wymagało dokonania właściwej analizy przepisów prawnych.

W celu rozstrzygnięcia sporu o podleganie określonemu systemowi zabezpieczenia społecznego zainteresowanych - pracowników tymczasowych odwołującej, jak już słusznie wskazał Sąd I instancji, należało odwołać się do rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (Dz.U.UE z 30 kwietnia 2004 r., L 166/1 ze zm.) oraz rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 987/2009 z dnia 16 września 2009 r., dotyczącego wykonania rozporządzenia WE nr 883/2004 w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (Dz.U.UE z 30 października 2009 r., nr L 284/1 ze zm.).

Przypomnienia wymaga fakt, iż zgodnie z art. 11 ust. 1 lit. a rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego, osoby, do których stosuje się to rozporządzenie, podlegają ustawodawstwu tylko jednego państwa członkowskiego, co oznacza objęcie danej osoby systemem zabezpieczenia społecznego według zasad obowiązujących w danym państwie członkowskim. Natomiast, zgodnie z treścią art. 11 ust. 3 lit. a, osoba wykonująca w państwie członkowskim pracę najemną, pracę na własny rachunek, podlega ustawodawstwu tego państwa członkowskiego. W przypadku pracowników najemnych generalną regułą jest podleganie systemowi zabezpieczenia społecznego tylko jednego kraju, w którym jest świadczona praca ( lex loci laboris). Taka konkluzja wypływa z dyspozycji art. 11 ust. 2a rozporządzenia nr 883/2004, który stanowi, że osoba wykonująca w państwie członkowskim pracę najemną lub pracę na własny rachunek, podlega ustawodawstwu tego państwa członkowskiego. Wskazana zasada ma zapobiec wystąpieniu zbiegu mających zastosowanie przepisów ustawodawstw krajowych oraz komplikacji, które mogłyby z tego wyniknąć (pkt 15 preambuły do rozporządzenia nr 883/2004).

Jak podnosił Sąd Apelacyjny w Gdańsku w uzasadnieniu wyroku z dnia 9 października 2014 r. (III AUa 2945/13, LEX nr 1544692) czynnikiem decydującym o tym, któremu ustawodawstwu ma podlegać taka osoba, jest, w myśl art. 11 ust. 3a cytowanego rozporządzenia, miejsce wykonywania pracy. Jako reguła zostało zatem przyjęte, że system zabezpieczenia społecznego, który ma zastosowanie do osób, które z przyczyn związanych z pracą przenoszą się z jednego państwa członkowskiego do drugiego, jest co do zasady systemem państwa nowego zatrudnienia.

Jak wynika z materiału dowodowego, zgromadzonego w sprawie pracownicy zatrudniani przez wnioskodawcę, w tym zainteresowany K. K. świadczyli pracę poza granicami kraju. Sąd Okręgowy ustalił, że w okresie od 4 sierpnia 2014 r. do 3 sierpnia 2015 r. zainteresowany zamieszkiwał w Polsce i wykonywał pracę w Belgii Jednocześnie, w okresach, kiedy nie było pracy w Belgii, zainteresowany przebywał w Polsce i nie wykonywał żadnej pracy na rzecz płatnika składek.

Mając na uwadze powyższe, przypomnieć należy - na co trafnie zwrócił już uwagę Sąd I instancji - że Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego zarówno w treści art. 11, jak i treści art. 13, wyraźnie wskazuje na wykonywanie (świadczenie) pracy najemnej, a nie jedynie pozostawanie w gotowości do jej świadczenia. Prowadzi to do wniosku, że istotnym dla ustalenia właściwego ustawodawstwa w oparciu o cytowane powyżej rozporządzenie jest rzeczywiste wykonywanie pracy. Podobnie zostało to określone w art. 14 ust. 5 Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 987/2009 z dnia 16 września 2009 r. dotyczącego wykonywania rozporządzenia (WE) nr 883/2004 w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego, zgodnie z treścią którego do celów stosowania art. 13 ust. 1 rozporządzenia podstawowego osoba, która „normalnie wykonuje pracę najemną w dwóch lub więcej państwach członkowskich” oznacza osobę, która równocześnie lub na zmianę wykonuje jedną lub kilka odrębnych prac w dwóch lub więcej państwach członkowskich w tym samym lub kilku przedsiębiorstwach dla jednego lub kilku pracodawców.

Znamienne jest to, że powołane wyżej przepisy koncentrują się na samej okoliczności wykonywania pracy, nie zaś na czasie pracy, o którym mowa jest w dyrektywie 2003/88/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 4 listopada 2003 r. dotyczącej niektórych aspektów organizacji czasu pracy (Dz. Urz. UE serii L z 2003 r. nr 299 poz. 9). Definicja czasu pracy została zawarta w art. 2 powołanej dyrektywy i wynika z niej, że „czas pracy” oznacza każdy okres, podczas którego pracownik pracuje, jest do dyspozycji pracodawcy oraz wykonuje swoje działania lub spełnia obowiązki, zgodnie z przepisami krajowymi lub praktyką krajową, podczas gdy „okres odpoczynku” oznacza każdy okres, który nie jest czasem pracy. To zaś oznacza, że czas pracy nie jest tożsamy z wykonywaniem pracy przez pracownika. Pojęcie czasu pracy jest bowiem szersze niż wykonywanie pracy (pracownik pracuje) i obejmuje także inne stany, jak np. pozostawanie w dyspozycji pracodawcy.

Nie inaczej wskazaną kwestię regulują przepisy polskiego Kodeksu pracy.

Jak wynika z treści art. 128 k.p. czasem pracy jest czas pozostawania przez pracownika w dyspozycji pracodawcy w jednym z dwóch miejsc: w zakładzie pracy (co jest zasadą) lub w innym miejscu wyznaczonym przez pracodawcę. Jednocześnie, jak wynika z treści art. 80 k.p. wynagrodzenie przysługuje pracownikowi jedynie za wykonaną pracę, zaś za niewykonaną tylko, jeśli przepis tak stanowi. Dokonując zestawienia powołanych regulacji prawnych oczywistym staje się wniosek, że inną kategorią jest wykonywanie pracy, inną zaś czas niewykonywania pracy (choć oba te elementy mieszczą się w pojęciu czasu pracy przy spełnieniu warunków określonych w art. 128 k.p.).Wykonywanie pracy jest zawsze czasem pracy, jednakże w pojęciu czasu pracy mieszczą się również inne okresy, w których pracownik nie świadczy pracy (np. art. 81 § 1 k.p.), jak np. pozostawanie w dyspozycji pracodawcy, przy czym – wbrew twierdzeniom apelującego - pozostawanie K. K. w Polsce w „gotowości do pracy” w sytuacji faktycznego wykonywania pracy w Belgii nie może być uznane za pozostawanie w dyspozycji pracodawcy, albowiem pozostawanie w dyspozycji pracodawcy, stanowiące element definicji czasu pracy dyrektywny 2003/88/WE wymaga pozostawania przez pracownika w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, tak by pracownik mógł niezwłocznie w razie potrzeby wypełnić odpowiednie zadania (postanowienie Trybunału Sprawiedliwości z dnia 4 marca 2011 r., w sprawie Nicusor Grigore v. Regia Nationala a Padurilor Romsilva - Directia Silvica Bucuresti, C-258/10). Aby możliwym było zaliczenie pozostawania w dyspozycji pracodawcy do czasu pracy wymagane jest, aby pracownik pozostawał w miejscu pracy (wyrok Trybunału Sprawiedliwości z 3 października 2000 r., w sprawie Sindicato de Medicos de Asistencia Pńblica (Simap) v. Conselleria de Sanidad y Consumo de la Generalidad Valenciana, C-303/98), to zaś w analizowanej sprawie nie miało miejsca, albowiem skoro miejscem pracy była Belgia (pomimo wskazania w umowie o pracę, jako miejsce pracy: teren Unii Europejskiej), zaś K. K. w okresie gotowości do podjęcia pracy przebywał w Polsce, to nie można uznać, że pozostawał w dyspozycji pracodawcy.

Wskazanych okresów przebywania na terytorium Polski „w oczekiwaniu na informację o możliwości podjęcia pracy na terytorium Belgii”, nie sposób również potraktować, jako przestoju uregulowanego w art. 81 § 2 – 4 k.p., na co trafnie zwrócił uwagę Sąd Okręgowy. Przestój, o którym mowa w art. 81 § 2—4 k.p., jest jedną z postaci niewykonywania pracy z powodu doznania przeszkód z przyczyn dotyczących zakładu pracy, o czym mowa w art. 81 § 1 k.p. Przez pojęcie przestoju rozumie się zwykle przerwę w wykonywaniu pracy, do której pracownik był gotów, spowodowaną zaburzeniami w funkcjonowaniu zakładu pracy, wynikającymi z przyczyn dotyczących podmiotu zatrudniającego lub jako niemożliwość wykonywania umówionej pracy przez pracownika, który stawił się do pracy, lecz nie może jej podjąć z powodu zakłóceń normalnego toku pracy z przyczyn związanych z ruchem zakładu. O przestoju można mówić wyłącznie w przypadku, gdy przyczyny zaburzeń w funkcjonowaniu zakładu pracy mają charakter techniczny lub organizacyjny. Przestojem nie jest natomiast przerwa w wykonywaniu pracy spowodowana przyczynami ekonomicznymi (zob. uchwałę Sądu Najwyższego z 16 października 1992 r., I PZP 58/92, OSNCP 1993, nr 6, poz. 95). Przestój może nastąpić z winy pracownika lub powstać z innych przyczyn. W przypadku przestoju prawo do wynagrodzenia gwarancyjnego przewidzianego w art. 81 § 1 k.p przysługuje pracownikowi wyłącznie wówczas, gdy przestój nie został spowodowany z jego winy. Za czas zawinionego przez pracownika przestoju prawo do wynagrodzenia nie przysługuje (M.Zieleniecki [w:] A.Sobczyk (red.), Kodeks pracy. Komentarz, wyd. 3, C.H. Beck 2017, Legalis).

Mając na uwadze zaprezentowane rozważania, Sąd Apelacyjny stanął na stanowisku, iż trudno jest uznać okresy niewykonywania przez pracownika pracy za przestój, w sytuacji, gdy fizycznie znajdował się on nie w miejscu świadczenia prac (Belgia) lecz w miejscu swojego zamieszkania (Polska). A skoro tak, to nie mógł pozostawać w gotowości do pracy, albowiem z przyczyn obiektywnych (odległość od miejsca faktycznego świadczenia pracy), nie był w stanie niezwłocznie podjąć pracy zleconej przez pracodawcę, a zadań w Polsce mu nie powierzano.

Nie sposób również zakwalifikować okresu pozostawania w miejscu zamieszkania przez pracownika jako okresu dyżuru. Jak wynika z art. 151 ⁵§ 1 k.p. dyżur to pozostawanie pracownika poza godzinami pracy w gotowości do wykonywania pracy wynikającej z umowy o pracę w zakładzie pracy lub w innym miejscu wyznaczonym przez pracodawcę. Elementem różniącym dyżur od pozostawania w pogotowiu do pracy (art. 136 k.p.) jest fakt, że dyżur pełnić można jedynie poza normalnymi godzinami pracy, pogotowie do pracy zaś ma miejsce w tych godzinach. Odmienne traktowanie podobnych okresów pozostawania w gotowości do pracy, w zależności od tego, czy odbywają się w trakcie normalnych godzin pracy czy też nie, razi sztucznością i zasługuje na krytykę. Powołany przepis pozwala zaliczyć czas pełnienia dyżuru do czasu pracy jedynie wówczas, gdy pracownik faktycznie wykonywał pracę. Okres, w którym pracownik pracy nie wykonywał, nie podlega zaliczeniu do czasu pracy, jednak pracownikowi przysługuje czas wolny w wymiarze odpowiadającym wymiarowi dyżuru, a w razie braku możliwości udzielenia takiego czasu wolnego - wynagrodzenie. Decydującym czynnikiem dla uznania, że elementy charakteryzujące pojęcie „czasu pracy” w rozumieniu dyrektywy 93/104/WE są obecne w takim dyżurze, jaki pracownik wykonuje w swoim miejscu pracy jest to, iż jest on zmuszony przebywać fizycznie w miejscu określonym przez pracodawcę i pozostawać w jego dyspozycji, aby móc niezwłocznie świadczyć odpowiednie usługi, gdy zaistnieje taka potrzeba (postanowienie Trybunału Sprawiedliwości UE z dnia 11 stycznia 2007 r., C-437/05, pkt 28).

Przekładając powyższe na grunt analizowanej sprawy, za oczywisty uznać należało wniosek, że w ustalonym stanie faktycznym K. K., pozostając na terenie Polski nie miał obiektywnej możliwości niezwłocznego przystąpienia do wykonywania zleconej przez S. T. pracy, którą miał świadczyć na terenie Belgii.

Jeśli zatem faktycznym miejscem pracy zainteresowanego była Belgia, zaś praca na terytorium Polski nie była świadczona , to tym samym trafnie organ rentowy uznał, że w stosunku do K. K. zastosowanie winna znaleźć dyspozycja art. 11 ust. 3 lit. a rozporządzenia nr 883/2004, zgodnie z którą, osoba wykonująca w Państwie Członkowskim pracę najemną lub pracę na własny rachunek podlega ustawodawstwu tego Państwa Członkowskiego.

Faktem jest - co podkreślał skarżący w wywiedzionym środku zaskarżenia - że Zakład Ubezpieczeń Społecznych wydał - w odniesieniu do K. K. - zaświadczenie potwierdzające określenie ustawodawstwa polskiego jako ustawodawstwa właściwego (zaświadczenie (...)), co jednakowoż nie jest jednoznaczne z uznaniem, że stan ten nie może ulec zmianie w wyniku poczynienia odmiennych ustaleń, czy to przez organ ubezpieczeniowy w Polsce, czy też instytucję zagraniczną. Stosownie bowiem do treści art. 5 ust. l rozporządzenia nr 987/2009 dokumenty wydane przez instytucję państwa członkowskiego do celów stosowania rozporządzenia podstawowego i rozporządzenia wykonawczego, stanowiące poświadczenie sytuacji danej osoby oraz dowody potwierdzające, na podstawie których zostały wydane te dokumenty, są akceptowane przez instytucje pozostałych państw członkowskich tak długo, jak długo nie zostaną wycofane lub uznane za nieważne przez państwo członkowskie, w którym zostały wydane. Jak wynika z ust. 2 powołanego przepisu w razie pojawienia się wątpliwości, co do ważności dokumentu lub dokładności przedstawienia okoliczności, na których opierają się informacje zawarte w tym dokumencie, instytucja państwa członkowskiego, która otrzymuje dokument, zwraca się do instytucji, która ten dokument wydała, o niezbędne wyjaśnienia oraz, w stosownych przypadkach, o wycofanie tego dokumentu. Instytucja wydająca dokument ponownie rozpatruje podstawy jego wystawienia i w stosownych przypadkach wycofuje go.

Taka sytuacja miała miejsce w analizowanej sprawie.

Urząd Federalny Ubezpieczenia Społecznego w Belgii wystosował pismo do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w W., w którym zawarł wniosek o cofnięcie zaświadczeń (...) wystawionych przez Zakład dla pracowników firmy (...) informując, że płatnik nie spełnia warunków do otrzymania formularzy (...) w trybie art. 13 rozporządzenia (WE) nr 883/2004, albowiem pracownicy wykonywali prace tylko w jednym kraju Unii Europejskiej, tj. w Belgii. Wskazane pismo zainicjowało wszczęcie postępowania wyjaśniającego w firmie płatnika składek. Organ rentowy po skonfrontowaniu informacji podawanych przez belgijską instytucję ubezpieczeniową z informacjami podanymi przez S. T. uchylił zaświadczenia (...) (decyzje) ustalające, jako ustawodawstwo właściwe ustawodawstwo polskie, co oznacza, że - w rozumieniu art. 5 ust. 1 i 2 rozporządzenia wykonawczego - dokumenty te zostały wycofane. W konsekwencji powyższego K. K. w spornym okresie podlegał ustawodawstwu belgijskiemu i w tym zakresie pomiędzy instytucją ubezpieczeniową w Polsce a instytucją ubezpieczeniową w Belgii nie było sporu. Ustawodawstwo właściwe zostało bowiem ustalone w drodze porozumienia pomiędzy instytucjami państw członkowskich (por. Krzysztof Ślebzak, Podleganie ubezpieczeniu społecznemu w przypadku jednoczesnego wykonywania pracy i prowadzenia działalności gospodarczej na terytorium przynajmniej dwóch państw członkowskich UE, PiZS 2013, nr 11, s.34), dlatego też nie było konieczności wprowadzania - czego domagał się wnioskodawca w wywiedzionej apelacji - procedury uzgodnieniowej, o której mowa w art. 6 i art. 16 rozporządzenia nr 987/2009. Kluczową bowiem przesłanką zastosowania trybu określonego w art. 16 ust. 1 rozporządzenia nr 987/2009 jest fakt normalnego wykonywania pracy najemnej w różnych państwach członkowskich (por. uzasadnienie wyroku Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 15 kwietnia 2015 r., III AUa 590/14). Taka zaś sytuacja w niniejszej sprawie nie występuje.

Mając na uwadze poczynione ustalenia i rozważania Sąd I instancji wyprowadził trafny wniosek, że do sytuacji K. K. nie znajduje zastosowania art. 13 ust. 1 lit. a, b rozporządzenia nr 883/2004, lecz przepis art. 11 ust. 3 lit. a tegoż rozporządzenia, zgodnie z którym osoba wykonująca w Państwie Członkowskim pracę najemną lub pracę na własny rachunek podlega ustawodawstwu tego Państwa Członkowskiego. W omawianej sytuacji faktycznej państwem tym jest Belgia.

W świetle tak dokonanych ustaleń, pozostałe zarzuty wskazane przez S. T. w apelacji uznać należało za polemikę z prawidłowymi ustaleniami Sądu Okręgowego, polegającą na odmiennej interpretacji faktów oraz obowiązujących regulacji prawnych. Polemika ta nie może skutecznie konkurować z dogłębną analizą materiału dowodowego i stanu prawnego, której dokonał Sąd I instancji, zwłaszcza, że skarżący - poza własną interpretacją przepisów - nie przedstawił żadnych argumentów, które ustalenia Sądu I instancji mogłyby podważyć.

Mając na uwadze powyższe, podzielając stanowisko Sądu Okręgowego i uznając apelację wnioskodawcy za niezasadną, Sąd Apelacyjny, na mocy art. 385 k.p.c. orzekł, jak w sentencji. O kosztach instancji odwoławczej Sąd Apelacyjny orzekł na podstawie art. 98 § 1, § 3 i § 4 k.p.c. w związku z art. 391 § 1 k.p.c. oraz § 10 ust. 1 pkt 2 w zw. z § 2 pkt 4 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2015 r. poz. 1804 z późn. zm.), mając na uwadze wartość zaskarżenia wskazaną przez płatnika w apelacji tj. 10.000,00 zł.

SSA Lucyna Ramlo SSA Małgorzata Gerszewska SSA Iwona Krzeczowska-Lasoń