Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Gdańsku

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 26 lutego 2014 r.

Sąd Apelacyjny - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku

w składzie:

Przewodniczący:	SSA Michał Bober
Sędziowie:	SSA Iwona Krzeczowska - Lasoń (spr.) SSO del. Alicja Podlewska
Protokolant:	stażysta Katarzyna Pankowska

po rozpoznaniu w dniu 26 lutego 2014 r. w Gdańsku

sprawy K. B.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S.

o zwrot nienależnie opłaconych składek i o wydanie zaświadczenia

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S.

od wyroku Sądu Okręgowego w Słupsku V Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 21 grudnia 2012 r., sygn. akt V U 466/10

1.  zmienia zaskarżony wyrok w punktach I, III, IV i oddala odwołania oraz zasądza od K. B. na rzecz pozwanego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. kwotę 3660 (trzy tysiące sześćset sześćdziesiąt 00/100) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu;

2.  zasądza od K. B. na rzecz pozwanego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. kwotę 1920 (jeden tysiąc dziewięćset dwadzieścia 00/100) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu za drugą instancję.

Sygn. akt III AUa 384/13

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 24 marca 2010 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział
w S. odmówił K. B. zwrotu części nienależnie opłaconych składek w wysokości 83.294,11 zł wraz z odsetkami za zwłokę.

Decyzją z dnia 29 marca 2010 r. pozwany odmówił ubezpieczonemu wydania zaświadczenia o niezaleganiu z opłatą składek na ubezpieczenie.

Ubezpieczony zakwestionował powyższe decyzje domagając się ich zmiany.
W uzasadnieniu swojego stanowiska podniósł, że w trakcie prowadzonej w jego przedsiębiorstwie kontroli organ rentowy wykazał się brakiem znajomości przepisów dotyczących rozliczenia składek oraz próbą przerzucenia konsekwencji finansowych
na odwołującego się.

Pozwany wniósł o oddalenie odwołań oraz zasądzenie od ubezpieczonego na rzecz organu rentowego kosztów zastępstwa prawnego według norm przepisanych podnosząc,
że brak jest podstaw do zwrotu nadpłaconych składek, jak i do wydania decyzji o zwrocie składek oraz o niezaleganiu.

Sąd Okręgowy w Słupsku – V Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem
z dnia 21 grudnia 2012 r. w sprawie V U 466/10:

I. zmienił zaskarżoną decyzję z dnia 24 marca 2010 r. w części w ten sposób, że zobowiązał Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. do zwrotu K. B. nadpłaty z tytułu nienależnie opłaconych składek w wysokości 41.308.73 zł wraz z odsetkami za zwłokę;

II. oddalił odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. z dnia 24 marca 2010 r. w pozostałym zakresie;

III. zmienił zaskarżoną decyzję z dnia 29 marca 2010 r. w ten sposób, że zobowiązał Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. do wydania ubezpieczonemu K. B. zaświadczenia o nie zaleganiu w opłacaniu składek na dzień 29 marca
2010 r.;

IV. zasądził od pozwanego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. na rzecz ubezpieczonego K. B. kwotę 60 zł tytułem kosztów związanych
z odwołaniem od decyzji z dnia 29 marca 2010 r., zniósł koszty postępowania w pozostałym zakresie.

Podstawę tego rozstrzygnięcia stanowiły następujące ustalenia i rozważania Sądu pierwszej instancji:

W Przedsiębiorstwie ubezpieczonego działającego pod Firmą (...) K. B. z siedzibą w L. w okresie od 3 grudnia 2008 r. do 17 lutego 2009 r. została przeprowadzona kontrola przez pozwanego m. in. w zakresie prawidłowości i rzetelności obliczania, potrącania i opłacania składek na ubezpieczenia społeczne, obejmująca okres
od marca 2007 r. do 30 listopada 2008 r. W wyniku tejże kontroli ustalono różnicę
w obliczeniu składek na dobro płatnika składek (...) K. B. w L.
na kwotę 645.681,81 zł. Do powyższego protokołu został sporządzony m.in. aneks z dnia
23 lipca 2009 r., z którego wynika, że nadpłata składek (...) K. B. wynosi za okres objęty kontrolą kwotę 637.661,80 zł.

Wyniki kontroli były ponownie weryfikowane. W związku z powyższym Dyrektor Firmy (...) pismem z dnia 8 października 2009 r. i z dnia 23 października 2009 r. zwrócił się
do Naczelnika Wydziału Kontroli Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S.
o zakończenie procesu dokonywania korekt i ustalenie ostatecznie salda wynikającego
z nadpłaty składek. Pismem z dnia 9 grudnia 2009 r. Firma (...) K. B. zwróciła się do ZUS Oddział w S. Inspektorat w L. o przeksięgowanie istniejącej nadpłaty na zobowiązanie syna M. B. (1), ewentualnie o dokonanie niezwłocznie zwrotu bezspornych środków pieniężnych wynikających z rozliczenia nadpłaty na konto Firmy (...) K. B.. W odpowiedzi na to pismo z dnia
23 października 2009 r. pozwany poinformował Firmę (...) K. B.,
że dokonano rozliczenia konta K. B. w ZUS na dzień 15 grudnia 2009 r. Pismem z dnia 15 grudnia 2009 r. pozwany poinformował firmę (...) K. B., że w wyniku rozliczania na podstawie zaewidencjonowanych w ZUS dokumentów stwierdzono, iż:

- na dzień 15 grudnia 2009 r. na koncie firmy (...) K. B. figuruje nadpłata
w wysokości 390.777,48 zł,

- w ZUS Inspektorat w C. figuruje zadłużenie w wysokości 83.294,11 zł w tym: 15.947,17 zł należność główna, 66.885,00 zł odsetki za zwłokę 461,94 zł opłata dodatkowa,

- w ZUS Odział w S. figuruje zadłużenie na mocy wyroku Sądu Okręgowego
w W. z dnia 26 listopada 2003 r., sygn. akt I C 246/03 w kwocie 166.592,22 zł należności głównej plus odsetki ustawowe liczone do dnia zapłaty włącznie na dzień
15 grudnia 2009 r. wynoszą 123.671,90 zł.

Łącznie zadłużenie K. B. na koncie w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych na dzień 15 grudnia 2009 r. wynosi 376.558,23 zł.

Ogólne saldo wynikające z rozliczenia konta K. B.
po uwzględnieniu posiadanych przez niego zobowiązań wobec ZUS wynosiło 14.219,25 zł na dobro płatnika. W dniu 22 grudnia 2009 r. do Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w L. wpłynął wniosek wierzyciela ZUS w S. o wszczęcie egzekucji przeciwko K. B. w celu wyegzekwowania składek na ubezpieczenie społeczne należnych na podstawie wyroku wydanego przez Sąd Okręgowy w W.
w dniu 26 listopada 2003 r. opatrzonego klauzulą wykonalności, w kwocie 166.592,22 zł wraz z odsetkami do dnia zapłaty oraz kosztami zastępstwa prawnego w kwocie 3.000 zł.
W dniu 28 stycznia 2010 r. Komornik w toku postępowania w sprawie KM 3944/09
na podstawie art. 895 k.p.c. dokonał zajęcia wierzytelności dłużnika K. B. należnego mu od ZUS Oddział w S. Inspektorat w L.. W dniu
16 kwietnia 2010 r. organ rentowy przelał na konto Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w L. łącznie kwotę 305.485,27 zł tytułem realizacji zajęcia wierzytelności do sprawy KM 3944/09, które to zajęcie wpłynęło do ZUS-u Oddział w S. 1 lutego
2010 r. Kwota 305.485,27 zł to kwota dokonanego zwrotu wyliczonej nadpłaty przysługującej dłużnikowi K. B. z tytułu rozliczenia nadpłaconych składek na dzień
1 lutego 2010 r. W dniu 17 lutego 2010 r. wierzyciel złożył wniosek o zawieszenie postępowania egzekucyjnego w sprawie KM 3944/09. Postanowieniem z dnia 22 lutego 2010 r. komornik na podstawie art. 820 k.p.c. zawiesił postępowanie w sprawie KM 3944/09. Postanowieniem z dnia 24 marca 2010 r. Komornik na wniosek wierzyciela z dnia 19.03.2010 r., podjął postępowanie egzekucyjne w sprawie KM 3944/09. W okresie między rozliczeniem konta płatnika na dzień 15 grudnia 2009 r., a rozliczeniem na dzień
1 lutego 2010 r., po dokonaniu korekt z urzędu oraz po rozliczeniu należności wynikających
z DRA za miesiące 11/2009 i 12/2009 saldo płatnika uległo zmianie w stosunku do kwoty nadpłaty wykazanej w piśmie z 15 grudnia 2009 r. W dniu 16 kwietnia 2010 r. organ rentowy przelał na konto Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w L. R. W. T. łącznie kwotę 305.485,27 zł tytułem realizacji zajęcia wierzytelności
do sprawy KM 3944/09, które to zajęcie wpłynęło do pozwanego 1 lutego 2010 r. Kwota 305.485,27 zł to kwota dokonanego zwrotu wyliczonej nadpłaty przysługującej dłużnikowi K. B. z tytułu rozliczenia nadpłaconych składek na ubezpieczenie społeczne przez Firmę (...) według stanu na dzień 1 lutego 2010 r. Komornik uzyskaną
w ramach podjętych czynności egzekucyjnych od ZUS-u Oddział w S. w dniu
16 kwietnia 2010 r. kwotę 305.485,27 zł rozdysponował w sposób następujący: kwotę 39.842,19 zł zaliczono na opłatę stosunkową, kwotę 24,45 zł zaliczono na koszty korespondencji, kwotę 4 zł zaliczono na koszty przelewów, kwotę 3.000 zł przyznano wierzycielowi tytułem kosztów zastępstwa w procesie, kwotę 262.614,63 zł przyznano wierzycielowi tytułem egzekwowanego roszczenia, w tym kwota 130.966,59 zł została naliczona na odsetki za okres od 5 listopada 2003 r. do 16 kwietnia 2010 r., a kwota 131.648,04 zł została zaliczona na poczet należności głównej. Do zapłaty na rzecz wierzyciela pozostały następujące należności: należność główna w kwocie 39.944,18 zł, odsetki według stanu na dzień 25 listopada 2010 r. w kwocie 2.755,43 zł oraz dalsze odsetki liczone od dnia 26 listopada 2010 r. w wysokości 12,45 zł dziennie. Kwota 262.614,63 zł została przelana przez Komornika w ramach prowadzonego postępowania egzekucyjnego
w sprawie KM 3944/09 na konto ZUS-u Oddział w S. w dniu 16 kwietnia 2010 r. Wyrokiem z dnia 16 grudnia 2010 r. w sprawie I C 91/10 Sąd Okręgowy w S. pozbawił częściowo wykonalności tytuł wykonawczy w postaci wyroku zaocznego wydanego przez Sąd Okręgowy w W. w dniu 25 listopada 2003 r. w sprawie I C 246/03 w zakresie dotyczącym punktu 1 i 2. W wyroku zaocznym z 25 listopada 2003 r. Sąd zasądził
od K. B. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. kwotę 166.592,23 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 5 listopada 2003 r. (pkt 1 wyroku) oraz kwotę 3.000 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa (pkt 2 wyroku) Sąd Apelacyjny
w G. wyrokiem z dnia 8 kwietnia 2011 r., sygn. akt I ACa 214/11 oddalił apelację pozwanego ZUS Oddział w S. w tym zakresie. Sąd w sprawie I C 91/10 uznał,
że pozwany w sposób ważny i skuteczny na dzień 15 grudnia 2009 r. dokonał rozliczenia zobowiązania powoda wynikającego z tytułu wykonawczego w postaci wyroku zaocznego wydanego przez Sąd Okręgowy w W. w dniu 26 listopada 2003 r. w sprawie
I C 246/03 w zakresie należności zasądzonych w pkt 1 i 2 wyroku od K. B. na rzecz ZUS Oddział w S. – z nadpłatą przysługującą K. B. wobec ZUS-u Oddział w S. z tytułu rozliczenia składek
na ubezpieczenie społeczne w związku z prowadzoną przez powoda działalnością w postaci Firmy (...) K. B.. W ocenie tego Sądu czynność jest zgodna
z obowiązującym porządkiem prawnym, a w szczególności z ustawą o systemie ubezpieczeń społecznych z dnia 13 października 1998 r. (t.j. Dz. U. z 2009 r., Nr 205, poz. 1585 ze zm.; dalej ustawy o s.u.s.). Przepis art. 24 ust. 6a ustawy o s.u.s. stanowi, że nienależnie opłacone składki podlegają zaliczeniu przez ZUS z urzędu na poczet zaległych lub bieżących składek, a w razie ich braku – na poczet przyszłych składek chyba, że płatnik złoży wniosek o zwrot składek. Do takiego zaliczenia doszło w sytuacji powoda. Jak wynika bowiem wprost z treści pisma pozwanego z dnia 15 października 2009 r. nadpłacone przez K. B. prowadzącego działalność gospodarczą pod Firmą (...) K. B. składki na ubezpieczenie społeczne zostały przez pozwany Zakład zaliczone
na poczet zadłużenia K. B., wynikającego z wyroku Sądu Okręgowego w W. z dnia 26 listopada 2003 r. w sprawie I C 246/03. Zakład Ubezpieczeń Społecznych dokonując z urzędu w wyniku prowadzonych kontroli korekty - wyzerowania dokumentów rozliczeniowych i zgłoszeniowych dotyczących pracownika Firmy (...) D. W. (1) dokonał błędnej korekty na dzień 1 lutego 2010 r. W wyniku ponownej analizy dokumentów uznał, iż na dzień 1 lutego 2010 r. istniała w związku
z rozliczeniem tego pracownika nadpłata w wysokości 49.741,59 zł. Na dzień wydania zaskarżonych decyzji rozliczenie należności przedstawia się następująco:

+390.777,48 zł - nadpłata wg rozliczenia konta na podstawie dokumentów zaewidencjonowanych w (...) na dzień 15 grudnia 2009 r.,

- 24.290,89 zł - kwota na dobro ZUS – należności wynikające z DRA za 11/2009 i 12/2009, które płatnik był zobowiązany opłacić - wymagane do zapłaty na dzień 15 grudnia 2009 r.
i 15 stycznia 2010 r.,

- 15.713,84 zł - kwota na dobro ZUS wynikająca ze sporządzonych przez Zakład korekt deklaracji rozliczeniowych za 2009 rok (symulacja rozliczenia korekt dokumentów rozliczeniowych bez wyzerowania raportów za D. W. (1)),

+ 4.316,89 zł - kwota na dobro płatnika wynikająca ze sporządzonych przez Zakład korekt deklaracji rozliczeniowych za 2009 roku (symulacja rozliczania korekt dokumentów rozliczeniowych bez wyzerowania raportów za D. W. (1)),

+ 823,68 zł wpłata dokonana przez płatnika 6 stycznia 2010 r.

= 355.913,32 zł nadpłata wyliczona po zmianie wynikającej ze zobowiązania Sądu,
na podstawie symulacji rozliczenia korekt dokumentów rozliczeniowych bez wyzerowania raportów za D. W. (1),

- 293.264,12 zł zadłużenie na mocy wyroku Sądu Okręgowego w W. sygn. akt
I C 246/03 wyliczone z odsetkami na 15 grudnia 2009 r.,

= 62.649,20 zł ogółem,

- 12.188,94 zł kwota na dobro ZUS wynikająca z DRA za 01/2010 wymagana do zapłaty
na dzień 15 lutego 2010 r.,

- 9.151,53 zł kwota na dobro ZUS wynikająca z DRA za 02/2010 wymagana do zapłaty
na dzień 15 lutego 2010 r.,

+ 41.308,73 zł kwota nadpłaty K. B. wyliczona na podstawie symulacyjnego rozliczenia konta po uwzględnieniu korekt dokumentów rozliczeniowych bez wyzerowania raportów za D. W. (1).

W dniach 24 i 29 marca 2010 r. pozwany wydał zaskarżone decyzje.

Sąd Okręgowy odwołał się do treści art. 24 ust. 6a ustawy o s.u.s. wskazując, że jego treść determinuje rodzaj ustaleń faktycznych koniecznych dla merytorycznego rozpoznania sprawy, co wymagało ustalenia zaległości ubezpieczonego w opłacaniu składek
na ubezpieczenia społeczne w dacie wydania zaskarżonej decyzji oraz wysokości nadpłaty istniejącej z tego tytułu na jego koncie. Z dokładnej analizy treści zaskarżonej decyzji, jak też analizy roszczenia ubezpieczonego zawartego w odwołaniu złożonym od decyzji z dnia
24 marca 2010 r. wynika, że na dzień jej wydania po uwzględnieniu korekt dokumentów rozliczeniowych na koncie K. B. znajdowała się nadpłata w wysokości 41.308,73 zł. Zatem na podstawie przepisu art. 24 ust. 6a ustawy o s.u.s. wnioskodawca miał prawo domagać się ich zwrotu.

Fakt dokonania błędnego rozliczenia składek związanych z ubezpieczeniem pracownika D. W. i dokonanie korekty wynikającej z błędu organu rentowego dopiero w miesiącu lipcu 2010 r. nie może obciążać wnioskodawcy. Również późniejsze nieustające kontrole, nadal trwające, nie mogą wpływać na ocenę zasadności roszczenia K. B.. Na dzień wydania decyzji odmawiającej zwrotu nadpłaconych składek istniała nadpłata na koncie płatnika w wysokości 41.308,73 zł i składając wniosek o zwrot nadpłaconych składek wnioskodawca miał prawo do zwrotu w takiej wysokości. Zdarzenia jakie nastąpiły po wydaniu decyzji nie miały znaczenia w ocenie legalności zaskarżonej decyzji.

W ocenie Sądu Okręgowego decyzja pozwanego odmawiająca K. B. zwrotu nadpłaconych składek jest nieprawidłowa i powinna zostać zmieniona, albowiem wnioskodawca może skutecznie żądać zwrotu składek za okres, w którym powstała nadpłata, a nie było podstaw do jej zaliczenia na poczet składek zaległych lub bieżących.

Jak wynika ze zgromadzonego materiału dowodowego w sprawie w postaci akt ZUS oraz zeznań świadków na dzień wydania decyzji istniejąca na dzień 15 grudnia 2009 r. nadpłata 390.777,48 zł pomniejszona została o 24.290,89 zł z tytułu należności wynikających z DRA za 11/2009 i 12/2009, które płatnik był zobowiązany opłacić, a które były wymagane do zapłaty na dzień 15 grudnia 2009 r. i 15 stycznia 2010 r. oraz kwotę 15.713,84 zł wynikające ze sporządzonych przez Zakład korekt deklaracji rozliczeniowych za 2009 r.
i powiększona o kwotę 4.316,89 zł wynikającą ze sporządzonych przez Zakład korekt deklaracji rozliczeniowych za 2009 r. (symulacja rozliczania korekt dokumentów rozliczeniowych bez wyzerowania raportów za D. W. (1)) oraz 823,68 zł z tytułu wpłaty dokonanej przez płatnika z 6 stycznia 2010 r. co daje sumę 355.913,32 zł nadpłaty, od której należało odjąć zadłużenie na mocy wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie sygn. akt I C 246/03 wyliczone z odsetkami na 15 grudnia 2009 r. w wysokości 293.264,12 zł,
co daje sumę 62.649,20 zł. Kwotę tę należało pomniejszyć o 12.188,94 zł z tytułu składek
na ubezpieczenia - DRA za 01/2010 i 9.151,53 zł za 02/2010 wymagane o zapłaty na dzień
15 marca 2010 r. Po odliczeniu tych należności na koncie wnioskodawcy pozostawała kwota 41.308,73 zł.

Mając powyższe na uwadze, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. Sąd Okręgowy zmienił zaskarżoną decyzję w części w ten sposób, że zobowiązał pozwanego do zwrotu K. B. nadpłaty z tytułu nienależnie opłaconych składek w wysokości 41.308,73 zł wraz z odsetkami (punkt pierwszy wyroku).

Mając powyższe na uwadze powyższe rozważania Sąd, na podstawie art.
477 ¹⁴ § 1 k.p.c. oddalił odwołanie wnioskodawcy od zaskarżonej decyzji w pozostałym zakresie nie znajdując w przedstawionych okolicznościach podstaw do jego uwzględnienia,
o czym orzekł, jak w punkcie drugim sentencji.

Przechodząc w dalszej kolejności do odwołania K. B. od decyzji z dnia 29 marca 2010 r. odmawiającej wydania płatnikowi zaświadczenia o niezaleganiu z opłatą składek na ubezpieczenie zakres rozstrzygnięcia w tej sprawie (czyli ustaleń i oceny prawnej) objął jedynie to, czy na chwilę decyzji o odmowie wydania żądanego zaświadczenia wnioskodawca miał zaległości składkowe.

Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 8 października 2009 r. w sprawie II UK 52/09 (Lex
nr (...)) wyjaśnił, że zaświadczenie takie potwierdza jedynie stan rzeczy na podstawie posiadanych przez organ rentowy danych na dzień jego wydania, a jeżeli dane te ulegną zmianie zaświadczenie to staje się nieaktualne.

Wbrew twierdzeniu organu rentowego Sąd I instancji ustalił, iż K. B. nie miał zaległości składkowych w dacie wydania decyzji, zatem pozwany bezzasadnie odmówił wydania mu takiego zaświadczenia.

Mając powyższe na uwadze powyższe rozważania, Sąd Okręgowy na podstawie art.
477 ^{14 -} § 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję organu rentowego w części w ten sposób,
że zobowiązał go do wydania K. B. zaświadczenia o niezaleganiu w opłacaniu składek na dzień 29 marca 2010 r., o czym orzekł, jak w punkcie trzecim sentencji.

O kosztach procesu Sąd I instancji orzekł na podstawie art. 98 k.p.c. oraz § 11 ust.
2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat
za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (t.j. Dz.U. z 2013 r., poz. 490) w punkcie czwartym sentencji wyroku zasądzając kwotę 60 złotych na rzecz ubezpieczonego z tytułu odwołania od decyzji z dnia 29 marca 2010 r. Ponieważ ubezpieczony domagał się zwrotu kwoty z tytułu nadpłaconych składek w wysokości 83.294,11 zł, natomiast wygrał sprawę z odwołania od decyzji z dnia 24 marca 2010 r.
w połowie Sąd stosownie do treści art. 100 k.p.c. zniósł koszty stron w tym zakresie.

Apelację od wyroku wywiódł organ rentowy zaskarżając go w części, tj. w zakresie pkt I, III, IV zarzucając mu:

- naruszenie prawa materialnego tj. przepisu art. 24 ust. 6a w związku z art. 83 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t. j. Dz. U. z 2013 r., poz. 1440 ze zm.) przez zobowiązanie Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S.
do zwrotu K. B. nadpłaty z tytułu nienależnie opłaconych składek
w wysokości 41.308,73 zł wraz z odsetkami za zwłokę,

- naruszenie przepisów postępowania a mianowicie art. 233 k.p.c. przez błędne uznanie,
że organ rentowy dokonał błędnego rozliczenia składek związanych z ubezpieczeniem pracownika D. W. w miesiącu lipcu 2010 r., a powinien dokonać tego rozliczenia już w miesiącu lutym 2010 r.

Wskazując na powyższe pozwany wniósł o: zmianę zaskarżonego wyroku w zaskarżonej części i oddalenie odwołania ewentualnie o jego uchylenie i przekazanie sprawy
do ponownego rozpoznania przez Sąd I instancji oraz o zasądzenie od K. B. na rzecz organu rentowego kosztów zastępstwa prawnego za obie instancje według norm przepisanych.

W uzasadnieniu apelacji pozwany wskazał, że to sam płatnik K. B. dnia 6 października 2009 r. wyrejestrował z ubezpieczeń D. W. (1) z datą zgłoszenia, tj. 23 października 2007 r. Dnia 23 lutego 2010 r. zakończono proces wyzerowania raportów za wszystkich ubezpieczonych, w tym za D. W. (1) skorygowano (wyzerowano) dokumenty rozliczeniowe za okres od listopada 2007 r. do lipca 2009 r., a płatnika powiadomiono o tym fakcie pismem z dnia 5 marca 2010 r. Płatnik składek K. B. nie wniósł zastrzeżeń do informacji o dokonanych przez ZUS korektach dokumentów rozliczeniowych 16 marca 2010 r. Na wniosek K. B. z dnia 9 czerwca 2010 r. organ rentowy uznał, iż D. W. (1) podlega polskim przepisom w zakresie ubezpieczeń społecznych od 8 listopada 2007 r. do 30 czerwca 2009 r. W związku z czym dokumentom rozliczeniowym złożonym za D. W. (1) za okres od listopada 2007 r. do lipca 2009 r. został przywrócony stan sprzed korekty.

Organ rentowy podkreślił, że nie popełnił żadnego błędu w zakresie podlegania ubezpieczeniom D. W. (1), a nadpłata w wysokości 49.741,59 zł powstała
z rozliczenia ww. pracownika dopiero w lipcu 2010 r. W istniejących okolicznościach sprawy nadpłata nie mogła być znana organowi rentowemu w dacie wydania zaskarżonych decyzji tj. 24 i 29 marca 2010 r. W związku z czym brak było podstaw do przyjęcia, tak jak to uczynił Sąd I Instancji, że w momencie wydania zaskarżonych decyzji na koncie płatnika widniała nadpłata w wysokości 41.308,73 zł. W ocenie bowiem organu rentowego na dzień 24 marca 2010 r. na koncie K. B. widniało zadłużenie w wysokości 9.119,32 zł.

Biorąc pod uwagę okoliczności sprawy, które zaistniały po odwołaniu się ubezpieczonego od zaskarżonych decyzji, tj. po korektach dokumentów rozliczeniowych
i zgłoszeniowych oraz po wyrokach Sądu Okręgowego w Słupsku z dnia 16 grudnia 2010 r. w sprawie I C 91/10 oraz Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 8 kwietnia 2011 r.
w sprawie I ACa 214/11, a także gdyby płatnik dokładał wszelkich starań
i wywiązywał się z zobowiązań wynikających z protokołu kontroli oraz zawiadomień
o błędach w dokumentach, sytuacja na koncie płatnika na dzień wydania zaskarżonych decyzji byłaby inna. Należy zaznaczyć, że wydając decyzje w danym dniu organ rentowy
ma obowiązek brać pod uwagę okoliczności sprawy, które zaistniały na koncie płatnika
do dnia wydania.

K. B. w odpowiedzi na apelację wniósł o jej oddalenie i zasądzenie kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja pozwanego zasługiwała na uwzględnienie w sposób skutkujący zmianą zaskarżonego wyroku w punktach I, III i IV i oddaleniem odwołania oraz zmianą w zakresie wysokości zasądzonych kosztów procesu.

Kwestią sporną pozostawało, czy organ rentowy zasadnie odmówił K. B. zwrotu części nienależnie opłaconych składek w wysokości 83.294,11 zł wraz z odsetkami za zwłokę oraz wydania zaświadczenia o niezaleganiu z opłatą składek
na ubezpieczenie społeczne.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego Sąd Okręgowy poczynił nieprawidłowe ustalenia prawne, co w konsekwencji skutkowało naruszeniem przepisów prawa materialnego
i niewłaściwą subsumpcją ustaleń faktycznych pod dyspozycje właściwych przepisów prawa.

Wskazać należy, że od decyzji organu rentowego odmawiającej wydania zaświadczenia o niezaleganiu w opłacaniu składek na ubezpieczenia społeczne przysługuje odwołanie do sądu ubezpieczeń społecznych, gdyż jest to sprawa z zakresu ubezpieczeń społecznych. Zakres rozstrzygnięcia w takiej sprawie (czyli ustaleń i oceny prawnej) obejmuje jedynie to, czy na chwilę decyzji o odmowie wydania żądanego zaświadczenia wnioskodawca miał zaległości składkowe. Tam gdzie jest spór co do prawa, tam nie powinno być w tym zakresie wydane zaświadczenie, gdyż ma ono jedynie potwierdzać stan rzeczy
na podstawie posiadanych przez organ rentowy danych (art. 218 § 1 w związku z art.
217 § 2 pkt 2 k.p.a.). Zaświadczenie o niezaleganiu w opłacaniu składek nie jest decyzją, natomiast odmowa wydania takiego zaświadczenia przez pozwanego nie może być postanowieniem lecz tylko decyzją (art. 83b ust. 1 u.s.u.s. w związku z art. 219 k.p.a.). Zaświadczenie jest więc przejawem wiedzy, nie zaś woli organu rentowego (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 października 2009 r., II UK 52/09, LEX nr 559957).

Zatem jeżeli chodzi o decyzję dotyczącą odmowy wydania zaświadczenia
o niezaleganiu z opłatą składek na ubezpieczenie społeczne, która stanowi przejaw wiedzy organu rentowego, to należy badać jej prawidłowość według stanu faktycznego na datę jej wydania. Natomiast odnośnie decyzji odmawiającej zwrotu części nienależnie opłaconych składek to do chwili wydania wyroku w sprawie z odwołania od tej decyzji może być tzw. „ruch na koncie płatnika”, ponieważ z nadpłaty mogą zostać pokryte bieżące i zaległe należności. Ustalenie stanu konta płatnika z punktu widzenia jego wniosku o wydanie zaświadczenia o niezaleganiu miało wpływ na ocenę prawidłowości odmowy zwrotu części nadopłaconych składek.

Sąd Apelacyjny rozpoznając sprawę uwzględnił szczególne okoliczności, które miały miejsce od momentu złożenia wniosku o wydanie zaświadczenia o niezaleganiu i wniosku
o zwrot nadpłaconych składek, a które miały istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia, mianowicie fakt pozbawienia wyrokiem z dnia 16 grudnia 2010 r. w sprawie I C 91/10 Sądu Okręgowego w S. wykonalności tytułu wykonawczego w postaci wyroku zaocznego wydanego przez Sąd Okręgowy w W. w dniu 26 listopada 2003 r. w sprawie
I C 246/03 w zakresie dotyczącym punktu 1 i 2, a więc na etapie, kiedy była wszczęta egzekucja i zajęcie wierzytelności przez pozwanego na poczet tytuły wykonawczego. Wówczas to orzeczenie, które zapadło przed Sądem Okręgowym i zostało utrzymane przez Sąd Apelacyjny w Gdańsku – I Wydział Cywilny (wyrok z dnia 8 kwietnia 2011 r. w sprawie
I ACa 214/11) wykazało, że egzekucja była bezcelowa z przyczyn wskazanych w motywach tego rozstrzygnięcia, a w konsekwencji nawet przy realizacji tego zajęcia, które miało miejsce przed wydaniem obu zaskarżonych decyzji doszło do rozstrzygnięcia w przedmiocie kosztów egzekucyjnych, które prawomocnie orzeczono, że nie obciążają dłużnika.

Wskazane okoliczności faktyczne powinny być wzięte pod uwagę z punktu widzenia stanu konta płatnika składek, tak pod kątem wydania zaświadczenia o niezaleganiu, jak
i stwierdzenia czy istnieje nadpłata składek.

W świetle powyższego Sąd Apelacyjny uznał, że zachodzą podstawy
do zweryfikowania stanowiska pozwanego i zobowiązał go do przedstawił rozliczenie stanu konta płatnika zgodnie ze wskazaną przez Sąd metodologią.

Organ rentowy w odpowiedzi na zobowiązanie wskazał, że na dzień 29 marca 2010 r. (data wydania decyzji o odmowie wydania zaświadczenia o niezaleganiu) stan konta płatnika przedstawiał się następująco:

390.777,48 zł - wyliczona nadpłata wg rozliczenia konta na podstawie dokumentów zaewidencjonowanych w (...) na dzień 15 grudnia 2009 r.,

- 24.290,89 zł - kwota na dobro ZUS - należności wynikające z DRA za 11/2009 i 12/2009, które płatnik zobowiązany był opłacić - wymagane do zapłaty na dzień 15 grudnia 2009 r.
i 15 stycznia 2010 r.,

- 75.121,74 zł - kwota na dobro ZUS wynikająca ze sporządzonych przez Zakład korekt deklaracji rozliczeniowych za lata 2007-2009 do dnia 29 marca 2010 r.,

+ 6.075,57 zł - kwota na dobro płatnika wynikająca ze sporządzonych przez Zakład korekt

deklaracji rozliczeniowych za lata 2007-2009 r. do dnia 29 marca 2010 r.,

+ 7.214,17 zł - kwota na dobro płatnika wykazana w deklaracjach rozliczeniowych za 2009 r.

+ 823,68 zł - wpłata dokonana przez płatnika 6 stycznia 2010 r.

+ 7,00 zł - różnica odsetek powstała w wyniku rozliczenia korekt DRA,

- 12.188,94 zł - kwota na dobro ZUS wynikająca z DRA za 01/2010 wymagana do zapłaty
na dzień 15 lutego 2010 r.,

- 9.151,53 zł - kwota na dobro ZUS wynikająca z DRA za 02/2010 wymagana do zapłaty
na dzień 15 marca 2010 r.

- 293.264,12 zł - zadłużenie na mocy wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie, sygn. akt
I C 246/03 wyliczone na 15 grudnia 2009 r.

- 9.119,32 zł - zadłużenie płatnika na dzień wydania decyzji o odmowie wydania zaświadczenia o niezaleganiu, tj. 29 marca 2010 r.

Zadłużenie płatnika na koncie firmy (...), wyliczone na 24 marca 2010 r. oraz na dzień 29 marca 2010 r. (daty wydania obu zaskarżonych decyzji wynosiło: - 9.119,32 zł, jak wyliczono powyżej - saldo Wn.

Pozwany wskazał, że na dzień 21 grudnia 2012 r. (data wyroku Sądu Okręgowego) po rozliczeniu konta płatnika z uwzględnieniem wszystkich zmian mających wpływ na stan rozliczeń po dniu wydania obu decyzji, czyli po 24 marca 2010 r. i po 29 marca 2010 r. zadłużenie na koncie firmy (...) na 21 grudnia 2012 r. wynosiło 4,28 zł – saldo Wn. Zaległość ta została zapłacona przez płatnika 7 stycznia 2013 r.

Wnioskodawca skutecznie nie zakwestionował twierdzeń pozwanego zawartych w wyliczeniu dnia 6 grudnia 2013 r.

Zdaniem Sądu II instancji wyliczenie organu rentowego wraz z wydrukami z systemu potwierdzają stanowisko przedstawione w apelacji i jednocześnie stanowią miarodajny dowód pozwalających stwierdzić, że na datę wydania zaskarżonych decyzji, a nawet na datę wydania wyroku przez Sąd I instancji, nie było nadpłaty na składki na ubezpieczenie społeczne, ani stanu pozwalającego stwierdzić, że wnioskodawca nie ma zaległości z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne wobec organu rentowego.

Zgodnie z art. 24 ust. 6a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz. U. z 2009 r., Nr 205, poz. 1585 ze zm.) nienależnie opłacone składki podlegają zaliczeniu przez Zakład z urzędu na poczet zaległych lub bieżących składek, a w razie ich braku - na poczet przyszłych składek, chyba że płatnik składek złoży wniosek o zwrot składek, z zastrzeżeniem ust. 6c, 8 i 8d.

Wskazać należy, że prawna formuła instytucji zaświadczenia oparta jest
na rozwiązaniu, zgodnie z którym stanowi ono potwierdzenie (pochodną) istniejących faktów lub stanu prawnego. Wraz z ich zmianą zaświadczenie staje się nieaktualne i może być wydane nowe, odpowiadające aktualnemu stanowi prawnemu lub aktualnym faktom. Zatem skarżący po uregulowaniu należności składkowych mógł wystąpić o wydanie kolejnego zaświadczenia bez oczekiwania na prawomocne zakończenie postępowania w tej sprawie. Zaświadczenie nie rozstrzyga bowiem żadnej kwestii (sprawy) co do jej istoty. Nie tworzy, nie uchyla i nie zmienia istniejących stosunków prawnych. Postępowanie o wydanie zaświadczenia nie stanowi rozstrzygnięcia sprawy, nie poprzedza go żadne postępowanie, co najwyżej postępowanie wyjaśniające. Równolegle z nim może toczyć się postępowanie
w sprawie sensu stricto. Innymi słowy to, że pozwany odmówił decyzją wydania skarżącemu zaświadczenia o niezaleganiu w opłacaniu składek oznacza tylko odmowę wydania takiego zaświadczenia ze względu na wiedzę wynikającą z posiadanych danych. W sprawie chodziło tylko o wydanie zaświadczenia jako swoistej fotografii stanu faktycznego lub prawnego
na daną chwilę (decyzji), a nie o rozstrzyganie czy i jaki stan zaległości składkowych zachodził na chwilę orzekania w postępowaniu sądowych (uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 8 października 2009 r., II UK 52/09, LEX nr 559957).

Mając na uwadze powyższe ustalenia i rozważania, uznając stanowisko organu rentowego za trafne, Sąd Apelacyjny w punkcie pierwszym sentencji wyroku na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. zmienił zaskarżony wyrok w punktach I, III i IV i oddalił odwołanie oraz zasądził od ubezpieczonego na przez pozwanego kwotę 3.660 zł tytułem zwrotu kosztów procesu na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. i 108 § 1 k.p.c. w zw. z § 2 ust. 1 i § 6 pkt 6 (sprawa
o zwrot części nienależnie opłaconych składek) i 11 ust. 2 (sprawa o wydanie zaświadczenia o niezaleganiu) rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r.
w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu
(t.j. Dz.U. z 2013 r., poz. 490).

Natomiast w punkcie drugim Sąd Odwoławczy orzekł o zwrocie kosztów procesu
za drugą instancję na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. i 108 § 1 k.p.c. w zw. z § 2 ust. 1 w zw.
z § 6 pkt 5 w zw. z § 12 ust. 1 pkt 2 ww. rozporządzenia (wartość przedmiotu zaskarżenia
w sprawie o zwrot części nienależnie opłaconych składek – 75 % z 2.400 zł oraz sprawa
o wydanie zaświadczenia o niezaleganiu - 120 zł).

SSA M. Bober SSA I. Krzeczowska-Lasoń SSO del. A. Podlewska