Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Gdańsku

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 8 lipca 2016 r.

Sąd Apelacyjny - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 8 lipca 2016 r. w Gdańsku

sprawy A. D.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.

o wydanie zaświadczenia A1

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.

od wyroku Sądu Okręgowego w Bydgoszczy VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 28 grudnia 2015 r., sygn. akt VI U 818/15

oddala apelację.

SSA Grażyna Czyżak SSA Lucyna Ramlo SSA Jerzy Andrzejewski

Sygn. akt III AUa 385/16

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 16 marca 2015 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. odmówił ubezpieczonemu A. D. wydania zaświadczenia o podleganiu polskiemu ustawodawstwu w zakresie ubezpieczenia społecznego w okresie od 25 września 2013 roku do 4 maja 2014 roku, albowiem przed złożeniem wniosku o wydanie tego zaświadczenia nie prowadził on działalności gospodarczej.

Odwołanie od powyższej decyzji wniósł A. D. wskazując, iż w okresie poprzedzającym złożenie wniosku o wydanie zaświadczenia wykonywał działalność gospodarczą.

Pozwany organ ubezpieczeń społecznych w odpowiedzi na odwołanie wniósł o jego oddalenie.

Sąd Okręgowy Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Bydgoszczy wyrokiem z dnia 28 grudnia 2015 roku zmienił zaskarżoną decyzję i nakazał wydać wnioskodawcy zaświadczenie
o ustawodawstwie dotyczącym zabezpieczenia społecznego mającym zastosowanie do osoby uprawnionej na formularzu A1. Swoje rozstrzygnięcie Sąd ten oparł na następujących ustaleniach faktycznych i prawnych.

A. D. (prowadzący pozarolniczą działalność gospodarczą) w dniu 19 lutego 2015 roku złożył wniosek o wydanie zaświadczenia A1 w związku z planami wykonywania pracy zawodowej w Szwecji. Organ rentowy po przeprowadzeniu postępowania wyjaśniającego wydał zaskarżoną decyzję. Wnioskodawca w okresie od 11 marca 2011 roku do 4 listopada 2014 roku wykonywał pozarolniczą działalność gospodarczą polegającą na świadczeniu usług budowlanych. Działalność tę wykonywał jednoosobowo i w zależności od tego czy wykonywał jakieś prace, rejestrował lub wyrejestrowywał się w organie ubezpieczeń społecznych. Według wnioskodawcy w okresie poprzedzającym złożenie wniosku o wydanie zaświadczenia wykonywał on działalność gospodarczą, czego dowodem miał być wyciąg z ewidencji sprzedaży bezrachunkowej. W ocenie Sądu stanowisko wnioskodawcy jest prawidłowe. Zgodnie art. 6 ust. 1 pkt 5 i art. 12 ust. 1 ustawy
o systemie ubezpieczeń społecznych, osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, a także ubezpieczeniu wypadkowemu. Stosownie do treści artykułu 13 punkt 4 tejże ustawy, osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym oraz wypadkowemu w okresie od dnia rozpoczęcia wykonywania tej działalności do dnia zaprzestania jej wykonywania. Zatem podleganie obowiązkowemu ubezpieczeniu wyznacza rozpoczęcie i zaprzestanie wykonywania działalności. Działalność gospodarczą przedsiębiorca może podjąć po uzyskaniu wpisu do rejestru przedsiębiorców (art. 7 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej). Zaprzestanie prowadzenia działalności gospodarczej skutkuje wykreśleniem wpisu z ewidencji. Wykreślenie wpisu pozarolniczej działalności gospodarczej
z ewidencji powoduje na stałe lub okresowo ustanie obowiązku ubezpieczenia społecznego. Istnienie wpisu do ewidencji działalności gospodarczej nie przesądza jednak o faktycznym prowadzeniu tej działalności, ale prowadzi do domniemania jej prowadzenia. Faktyczne niewykonywanie działalności gospodarczej w czasie oczekiwania na kolejne zamówienie lub w czasie ich poszukiwania nie oznacza zaprzestania prowadzenia takiej działalności i nie powoduje uchylenia obowiązku ubezpieczenia społecznego. Prowadzenie działalności gospodarczej nie może mieć charakteru przypadkowego, okazjonalnego. Jednak w okresie takiej działalności mogą zdarzyć się także okresy oczekiwania na kolejne zamówienie. Nie oznaczają one jednak zaprzestania wykonywania takiej działalności i nie uzasadniają wyłączenia z obowiązkowego ubezpieczenia emerytalnego, rentowego i wypadkowego. Brak przychodu z prowadzonej działalności gospodarczej także nie skutkuje wyłączeniem z obowiązku ubezpieczenia społecznego osoby taką działalność prowadzącą. Bezwzględnym warunkiem podleganiu ubezpieczeniom społecznym z tytułu wykonywania pozarolniczej działalności jest faktyczne jej rozpoczęcie
i wykonywanie.

W związku z powyższym Sąd Okręgowy uznał, iż brak jest podstaw do uznania, że wnioskodawca w spornym okresie nie prowadził swojej działalności gospodarczej. Co prawda mógł on faktycznie w pewnych okresach nie świadczyć usług budowlanych ale prowadzenie działalności występuje zarówno w okresach faktycznego świadczenia usług jak i w okresach wyczekiwania na kolejne zamówienie, bądź poszukiwanie zbytu na swoje usługi. Osiąganie przychodu nie jest wyznacznikiem prowadzenia działalności gospodarczej, a brak jego uzyskania nie daje podstaw do uznania, że przedsiębiorca zaprzestał prowadzenia działalności gospodarczej, gdyż taka działalność musi mieć charakter ciągły. Okresy w których ubezpieczony nie zarobkował są również okresami prowadzenia działalności gospodarczej. W związku z powyższym Sąd Okręgowy, na podsatwie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję i orzekł jak w sentencji wyroku.

Apelację od powyższego wyroku wywiódł organ ubezpieczeń społecznych zaskarżając go w całości i domagając się jego zmiany poprzez oddalenie odwołanie oraz zasądzenia kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych, ewentualnie jego uchylenia i przekazania sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania. Pozwany zarzucił naruszenie art. 11 ust. 3a rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 roku w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (Dz.Urz.UE nr L 166/1 z dnia 30 kwietnia 2004 roku ze zm.), art. 14 ust. 3 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 987/2009 z dnia 16 września 2009 roku dotyczącego wykonywania rozporządzenia (WE) nr 883/2004 w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (Dz.Urz. UE nr L 284/1 z dnia 30 października 2009 roku), a także prawa procesowego - art. 233 § 1 k.p.c. W uzasadnieniu apelacji pozwany wskazał, iż zastosowanie polskiego ustawodawstwa wymagało spełnienia przez wnioskodawcę przesłanki prowadzenia działalności gospodarczej w Polsce przez co najmniej dwa miesiące bezpośrednio przed datą rozpoczęcia pracy w Szwecji, co wynika wprost z decyzji Komisji Administracyjnej ds. koordynacji Systemów Zabezpieczenia Społecznego Decyzji NR A2 z dnia 12 czerwca 2009 roku (Dz.Urz. UE nr C 106 z dnia 24 kwietnia 2010 roku str.5). Wnioskodawca w tym czasie nie prowadził działalności gospodarczej, została ona zawieszona, a pracę w Szwecji jak sam zeznał podjął po 2-3 dniach od dokonania wpisu do ewidencji. Wnioskodawca nie wskazywał, że działalność w okresach przerw była w istocie prowadzona, lecz wskazywał na nieprawidłową jego zdaniem interpretację regulacji dotyczących prowadzenia działalności przez co najmniej dwa miesiące czasu przed dniem, od którego zamierza skorzystać dobrodziejstwa zastosowania polskiego ustawodawstwa.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Apelacja organu rentowego podlega oddaleniu.

Przypomnieć należy, iż zgodnie z ogólną zasadą prawa wspólnotowego wyrażoną w art. 11 ust. 1 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady Nr 883/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 roku w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (L.166/1) osoby, których rozporządzenie dotyczy, podlegają ustawodawstwu tylko jednego państwa członkowskiego.
Z kolei zasada terytorialności (lex loci laboris), którą wprowadza art. 11 ust. 3 lit. „a” w/w rozporządzenia ma tę konsekwencję, że osoba wykonująca pracę najemną lub pracę na własny rachunek na terytorium państwa członkowskiego, podlega ustawodawstwu tego państwa.

Zasada terytorialności przewiduje wyjątki i uregulowania szczególne. Jeden z tych wyjątków dotyczy osób prowadzących działalność gospodarczą i został uregulowany w art. 12 ust. 2 w/w rozporządzenia. Zgodnie z treścią tego przepisu osoba, która normalnie wykonuje działalność jako osoba pracująca na własny rachunek w Państwie Członkowskim, a która udaje się, by wykonywać podobną działalność w innym Państwie Członkowskim, nadal podlega ustawodawstwu pierwszego Państwa Członkowskiego, pod warunkiem że przewidywany czas takiej pracy nie przekracza 24 miesięcy. Z kolei zgodnie z art. 14 ust. 3 rozporządzenia nr 987/09 z dnia 16 września 2009 roku dotyczącego wykonywania rozporządzenia (WE) nr 883/2004 w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego, do celów stosowania art. 12 ust. 2 rozporządzenia podstawowego określenie "osoba która normalnie wykonuje działalność jako osoba pracująca na własny rachunek" odnosi się do osoby, która zwykle prowadzi znaczną część działalności na terytorium państwa członkowskiego, w którym ma swoją siedzibę. W szczególności osoba taka musi już prowadzić działalność od pewnego czasu przed dniem, od którego zamierza skorzystać z przepisów tego artykułu, oraz, w każdym okresie prowadzenia tymczasowej działalności w innym państwie członkowskim, musi nadal spełniać w państwie członkowskim, w którym ma siedzibę, wymogi konieczne do prowadzenia działalności pozwalające na jej ponowne podjęcie po powrocie.

Dodatkowo, jak wynika z art. 2 Decyzji nr A2 z dnia 12 czerwca 2009 roku Komisja Administracyjna ds. Koordynacji Systemów Zabezpieczenia Społecznego stwierdziła, iż:

- dla celów stosowania art. 14 ust. 3 rozporządzenia (WE) NT 987/2009 spełnienie wymogów w państwie członkowskim, w którym dana osoba ma siedzibę, ocenia się na podstawie kryteriów takich jak korzystanie z powierzchni biurowej, płacenia podatków, posiadanie legitymacji zawodowej i numeru indentyfikacyjnego VAT bądź przynależność do izb handlowych i organizacji zawodowych

- tytułem wskazówki wymóg do którego odnoszą się słowa „od pewnego czasu przed dniem, od którego zamierza skorzystać z przepisów artykułu” można uważać za spełniony, jeśli dana osoba prowadzi swą działalność przez co najmniej 2 miesiące. Krótsze okresy wymagają indywidualnej oceny w konkretnych przypadkach, z uwzględnieniem wszystkich innych występujących czynników.

Przekładając powołane przepisy na grunt analizowanej sprawy – stan faktyczny w zasadzie nie był sporny - rozważenia wymagało jedynie, czy w okresie poprzedzającym dzień 25 września 2013 roku, tj. datę, w której wnioskodawca rozpoczął prowadzenie działalności gospodarczej na terenie Szwecji, wykonywał on w Polsce działalność gospodarczą „od pewnego czasu”. Powyższą okoliczność kwestionował bowiem pozwany wskazując, że bezpośrednio przed w/w datą wnioskodawca nie prowadził działalności gospodarczej przez co najmniej dwa miesiące. Do tej kwestii Sąd Okręgowy jednak się nie odniósł.

W ocenie Sądu Apelacyjnego stanowisko pozwanego nie jest trafne, co wyczerpująco wyargumentował wnioskodawca już w odwołaniu od zaskarżonej decyzji. Niezależnie bowiem od tego czy wnioskodawca zawiesił działalność gospodarczą, czy też jej faktycznie nie wykonywał tuż przed złożeniem wniosku o wydanie przedmiotowego zaświadczenia, ani przepisy rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady Nr 883/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 roku
w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego, ani rozporządzenia wykonawczego nr 987/2009 z dnia 16 września 2009 roku nie przewidują obowiązku prowadzenia działalności gospodarczej bezpośrednio przed dniem rozpoczęcia prowadzenia tej działalności na terytorium innego kraju. Rozporządzenie wykonawcze nr 987/2009 ustanawia jedynie warunek prowadzenia działalności gospodarczej „od pewnego czasu przed dniem, od którego zamierza skorzystać
z przepisów” art. 12 ust. 2 rozporządzenia podstawowego nr 883/2004. Nie jest zatem konieczne prowadzenie działalności gospodarczej w kraju siedziby przedsiębiorstwa tuż przed rozpoczęciem prowadzenia tej działalności za granicą. Takiego wniosku nie można także wyciągnąć posiłkując się w/w Decyzją nr A2 z dnia 12 czerwca 2009 roku Komisji Administracyjnej ds. Koordynacji Systemów Zabezpieczenia Społecznego. O ile bowiem Decyzja ta stanowi, iż pojęcie „od pewnego czasu przed dniem, od którego zamierza skorzystać
z przepisów artykułu” można uważać za spełnione, jeśli dana osoba prowadzi swą działalność przez co najmniej 2 miesiące, to jednak nie ma w niej mowy o jakiejkolwiek konieczności prowadzenia działalności gospodarczej w kraju bezpośrednio przed podjęciem tej działalności w innym kraju. Dodatkowo zaznaczyć trzeba, że już w samej decyzji wskazano, iż warunek prowadzenia działalności gospodarczej przez co najmniej dwa miesiące jest jedynie wskazówką przy stosowaniu przepisów o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego. Ponadto Komisja Administracyjna nie ma uprawnień prawodawczych o charakterze normatywnym.
W wyroku TSUE z dnia 14 maja 1981 roku w sprawie 98/80 G. R. przeciwko I. (...) (Zb. Orz., s. 1241) uznano, że celem decyzji Komisji Administracyjnej jest udzielenie pomocy instytucjom krajowym, mającym stosować prawo wspólnotowe, nie ma ona charakteru zobowiązującego te instytucje do przyjmowania wskazanych w decyzji metod lub wykładni. Co więcej wśród instytucji Unii wyszczególnionych
w art. 13 ust. 1 TFUE, uprawnionych do wydania decyzji wiążących, nie wymieniono Komisji Administracyjnej. Z kolei ze względu na brak wyraźnie określonych adresatów trudno przyjąć, aby decyzje Komisji Administracyjnej miały moc zbliżoną do decyzji administracyjnych i wiązały w znaczeniu, o jakim mowa w art. 288 TFUE. Natomiast art. 72 lit. a) rozporządzenia (WE) nr 883/2004 stanowi, iż rozpatrywanie spraw przez Komisję Administracyjną następuje bez uszczerbku dla uprawnionych władz, instytucji i osób zainteresowanych do korzystania
z procedur i sądownictwa przewidzianych przez ustawodawstwa państw członkowskich, przez niniejsze rozporządzenie i przez traktat. Decyzja Komisji Administracyjnej ustanawiająca dodatkowe, nieznane przepisom samych rozporządzeń, kryterium czasowe, przewidując zresztą możliwość odstąpienia od tego wymogu w indywidualnie ocenianych przypadkach, wykracza poza treść normatywną tych rozporządzeń i nie może być uznana za wiążącą dla sądu krajowego (por. wyrok SN z dnia 3 marca 2016 roku, II UK 84/15).

Skoro omawiana decyzja w zakresie, w jakim interpretuje wynikającą z powołanych przepisów przesłankę prowadzenia działalności gospodarczej przez co najmniej dwa miesiące przed datą, od której ubezpieczony chce zostać objętą dotychczasowym ustawodawstwem, nie wyjaśnia pojęcie prowadzenia działalności „gospodarczej od pewnego czasu” i wprowadza nowy dodatkowy warunek, to nie może wiązać polskich sadów orzekających w tego rodzaju sprawach, co oczywiście nie oznacza, że nie można z niej skorzystać pomocniczo. Nie mniej jednak skoro pozwany nie podnosił by wnioskodawca w ogóle nie prowadził działalności gospodarczej, a w apelacji wręcz sam wskazuje, że istota sporu sprowadzała się do interpretacji przepisów o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego, to niezależnie od tego czy w okresie od stycznia do września 2013 roku działalność ta była zawieszona i nie była faktycznie wykonywana, wnioskodawca do czasu zgłoszenia przedmiotowego wniosku prowadził działalność gospodarczą w Polsce od 11 marca 2011 roku z przerwami przez okres niespełna 18 miesięcy, co w ocenie Sądu Apelacyjnego wypełnia przesłankę z art. 14 ust. 3 rozporządzenia wykonawczego nr 987/09 z dnia 16 września 2009 roku, tj. osoby normalnie wykonującej działalność jako osoby pracującej na własny rachunek w Polsce od pewnego czasu przed dniem rozpoczęcia pracy w innym kraju. Wnioskodawca podlegał ubezpieczeniom społecznym w Polsce przez wystarczająco długi okres, by nie budziło to jakichkolwiek wątpliwości, a wykonywanie działalności gospodarczej w Szwecji związane było nie z podjęciem całkiem nowej działalności gospodarczej lecz z kontynuacją działalności gospodarczej prowadzonej w Polsce o tym samym profilu.

Reasumując, apelacja organu ubezpieczeń spoełcznych nie zawierała zarzutów, które skutkowałyby koniecznością zmiany lub uchylenia zaskarżonego wyroku, dlatego też Sąd Apelacyjny oddalił ją jako nieuzasadnioną, stosownie do art. 385 k.p.c.

SSA L. R. S. J. A. SSA G. C.