Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Gdańsku

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 26 września 2012 r.

Sąd Apelacyjny - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku

w składzie:

Przewodniczący:	SSA Michał Bober (spr.)
Sędziowie:	SSA Grażyna Horbulewicz SSA Iwona Krzeczowska - Lasoń
Protokolant:	stażysta Emilia Romanik

po rozpoznaniu w dniu 26 września 2012 r. w Gdańsku

sprawy A. Ś.

przeciwko

Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.

o emeryturę

na skutek apelacji A. Ś.

od wyroku Sądu Okręgowego w Toruniu - IV Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 24 stycznia 2012 r., sygn. akt IV U 2389/11

oddala apelację.

Sygn. akt III AUa 495/12

UZASADNIENIE

Wnioskodawca odwołał się od decyzji odmawiającej ubezpieczonemu A. Ś. prawa do emerytury.

W odpowiedzi na odwołanie ZUS Oddział w T.wniósł o jego oddalenie.

Zaskarżonym wyrokiem Sąd Okręgowy w Toruniu oddalił odwołanie opierając rozstrzygniecie na następujących ustaleniach i rozważaniach:

A. Ś. urodził się w dniu 31 sierpnia 1951 r. a więc ukończył 60 lat w dniu 31 sierpnia 2011 r. Wyżej wymieniony nie jest członkiem otwartego funduszu emerytalnego. Okresy składkowe i nieskładkowe A. Ś. według stanu na dzień wejścia w życie przepisów ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity: Dz. U. z 2009 r., nr 153, poz. 1227, ze zm.), tj. na 1 stycznia 1999 r., wyniosły łącznie 28 lat, 4 miesiące i 14 dni. W okresie od dnia 1 sierpnia 1969 r. do dnia 31 sierpnia 1975 r. A. Ś. był zatrudniony w ramach stosunku pracy w (...) S.A. Oddział w T.. Podczas zatrudnienia u wymienionego wyżej pracodawcy A. Ś. wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na zajmowanych przez niego kolejnych stanowiskach -pracę w warunkach szczególnych. W okresie od dnia 1 września 1975 r. do dnia 29 lutego 1976 r. A. Ś. był zatrudniony w ramach stosunku pracy, w pełnym wymiarze czasu pracy, w Przedsiębiorstwie (...) w T., na stanowisku majstra robót elektrycznych. W okresie od dnia 15 marca 1976 r. do dnia 31 sierpnia 1977 r. A. Ś. był zatrudniony w ramach stosunku pracy w (...) w B.. Podczas zatrudnienia u wymienionego wyżej pracodawcy ubezpieczony stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na jego stanowisku wykonywał pracę w warunkach szczególnych polegającą na świadczeniu prac przy wytwarzaniu i przesyłaniu energii elektrycznej i cieplnej oraz przy montażu, remoncie i eksploatacji urządzeń elektroenergetycznych i cieplnych, na stanowisku elektromontera instalacji i urządzeń elektroenergetycznych. W okresie od dnia 1 września 1977 r. do dnia 31 stycznia 1983 r. A. Ś. był zatrudniony w ramach stosunku pracy w (...) Spółce z o. o. w T.. Podczas zatrudnienia u wymienionego wyżej pracodawcy ubezpieczony stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na jego stanowisku wykonywał pracę w szczególnych warunkach przy wytwarzaniu i przesyłaniu energii elektrycznej i cieplnej oraz montażu, remoncie i eksploatacji urządzeń elektroenergetycznych i cieplnych, na stanowisku elektromontera instalacji i urządzeń elektroenergetycznych.

Od dnia 1 lutego 1982 r. począwszy A. Ś.był członkiem Cechu (...), ale nie był pracownikiem tego Cechu. W okresie od dnia 1 lutego 1983 r. do dnia 31 października 1989 r. ubezpieczony wykonywał jako osoba fizyczna pozarolniczą działalność gospodarczą w zakresie instalatorstwa elektrycznego - na podstawie wpisu do ewidencji działalności gospodarczej prowadzonej przez Burmistrza B.(numer wpisu: (...)). Miejscem wykonywania wymienionej wyżej działalności gospodarczej była B., ul. (...)oraz obszar całego kraju.

Z dniem 15 czerwca 2011 r. rozwiązaniu uległ stosunek pracy, jaki łączył ubezpieczonego z jego ostatnim pracodawcą - R. R. ze Z. (...).

W dniu 7 września 2011 r. A. Ś. wystąpił do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. z wnioskiem o emeryturę. We wniosku ubezpieczony powołał się m. in. na fakt wykonywania pracy w Przedsiębiorstwie (...) w T. (w okresie od dnia 1 września 1975 r. do dnia 29 lutego 1976 r.) oraz wykonywania pozarolniczej działalności gospodarczej (w okresie od dnia 1 lutego 1983 r. do dnia 31 października 1989 r.). Rozpoznawszy powyższy wniosek Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. wydał decyzję z dnia 11 października 2011 r., na mocy której odmówił ubezpieczonemu prawa do tzw. wcześniejszej emerytury - z argumentacją, że A. Ś. nie wykazał co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Organ rentowy uznał ubezpieczonemu jedynie 9 lat i 17 dni tytułem stażu pracy w szczególnych warunkach.

Zgodnie z przepisem art. 184 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity: Dz. U. z 2009 r., nr 153, poz. 1227, ze zm.), nazywanej w dalszej części niniejszego uzasadnienia „ustawą emerytalną" - ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli:

1)  okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn oraz

2)  okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27 [tj. co najmniej 25 lat dla mężczyzn].

W myśl ust. 2. tego samego artykułu ustawy emerytalnej - emerytura, o której mowa w ust. l, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa oraz rozwiązania stosunku pracy - w przypadku ubezpieczonego będącego pracownikiem.

Okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, o którym mowa w przepisie art. 184 ust. 1 pkt 1 ustawy emerytalnej, wynosić musi co najmniej 15 lat (§4 ust. 1 pkt 3 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze - Dz. U. nr 8, poz. 43, ze zm.), przy czym w myśl §2 ust. 1 cytowanego rozporządzenia - okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy. Okresy pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według wzoru stanowiącego załącznik do przepisów wydanych na podstawie §1 ust. 2 rozporządzenia, lub w świadectwie pracy (§2 ust. 2 rozporządzenia). W toku postępowania przed sądem ubezpieczeń społecznych ubezpieczony może dowodzić faktu wykonywania pracy w warunkach szczególnych także innymi środkami dowodowymi niż te wymienione w przepisie §2 ust. 2 cytowanego wyżej rozporządzenia Rady Ministrów, np. zeznaniami świadków lub zeznaniami strony. Rodzaje prac w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze wymienione zostały w wykazie A stanowiącym załącznik do cytowanego wyżej rozporządzenia, zaś poszczególne stanowiska pracy w warunkach szczególnych - w zarządzeniach „resortowych" poszczególnych ministrów, wydanych na podstawie delegacji zawartej w przepisie §1 ust. 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. Stanowiska pracy wskazane w zarządzeniach ministerialnych nie mogą przy rym wykraczać poza wykazy prac wykonywanych w szczególnych warunkach, wymienionych w załączniku do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. Wykazy stanowisk pracy w szczególnych warunkach, zawarte w poszczególnych zarządzeniach ministerialnych mają charakter informacyjny, techniczno-porządkujący, uściślający. Z faktu, że właściwy minister, kierownik urzędu centralnego czy centralny związek spółdzielczy w porozumieniu z Ministrem Pracy, Płac i Spraw Socjalnych ustalił w podległych mu i nadzorowanych zakładach pracy, że dane stanowisko pracy jest stanowiskiem pracy w szczególnych warunkach może płynąć domniemanie faktyczne, że praca na tym stanowisku w istocie była wykonywana w takich właśnie warunkach - i odwrotnie, brak konkretnego stanowiska pracy w takim wykazie może - w kontekście całokształtu ustaleń faktycznych - stanowić negatywną przesłankę dowodową.

Przedmiotem sporu w niniejszej sprawie było to, czy A. Ś.wykazał co najmniej 15-letni staż pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze. ZUS Oddział w T.twierdził, że ubezpieczony nie legitymuje się co najmniej 15-letnim okresem wykonywania pracy w warunkach szczególnych, wymaganym do nabycia prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym, o której mowa w przepisie art. 184 ustawy emerytalnej. Organ rentowy nie kwestionował natomiast, że A. Ś.spełnia pozostałe przesłanki niezbędne do nabycia prawa do świadczenia wskazanego w zdaniu poprzedzającym, tzn. że ukończył on obniżony wiek emerytalny wynoszący 60 lat, ma wymagane okresy składkowe i nieskładkowe, nie jest członkiem otwartego funduszu emerytalnego oraz rozwiązał stosunek pracy, jaki łączył go z jego ostatnim pracodawcą.

W ocenie Sądu A. Ś. nie legitymuje się co najmniej 15-letnim stażem pracy w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze. Do stażu pracy w warunkach szkodliwych dla zdrowia należy zaliczyć ubezpieczonemu następujące okresy zatrudnienia:

-

od dnia 1 stycznia 1972 r. do dnia 31 grudnia 1972 r. (łącznie jeden rok) - praca na stanowisku elektromontera instalacji i przyrządów pomiarowych w (...) S. A. Oddział w T.;

-

od dnia 1 stycznia 1973 r. do dnia 28 lutego 1974 r. (łącznie jeden rok i dwa miesiące) - praca na stanowisku elektromontera instalacji elektrycznych w (...) S. A. Oddział w T.;

-

od dnia 15 marca 1976 r. do dnia 31 sierpnia 1977 r. (łącznie jeden rok, pięć miesięcy i siedemnaście dni) - praca na stanowisku elektromontera instalacji i urządzeń elektroenergetycznych w (...) w B.;

-

od dnia 1 września 1977 r. do dnia 31 stycznia 1983 r. (łącznie pięć lat i pięć miesięcy) - praca na stanowisku elektromontera instalacji i urządzeń elektroenergetycznych w (...) Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w T..

W podanych wyżej okresach ubezpieczony wykonywał pracę odpowiadającą tej wskazanej w dziale II (zatrudnienie „W energetyce" - „Prace przy wytwarzaniu i przesyłaniu energii elektrycznej i cieplnej oraz przy montażu, remoncie i eksploatacji urządzeń elektroenergetycznych i cieplnych") wykazu „A" stanowiącego załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. nr 8, poz. 43, ze zm.). Z kolei poszczególne stanowiska pracy zajmowane przez ubezpieczonego odpowiadają stanowiskom wymienionym w wykazach stanowisk pracy w szczególnych warunkach będących załącznikami do zarządzeń „resortowych" wydanych przez odpowiednich ministrów. I tak obydwa stanowiska pracy zajmowane przez A. Ś.w okresie zatrudnienia w (...) S. A.Oddział w T.odpowiadają stanowisku elektromontera instalacji i urządzeń elektroenergetycznych, wymienionemu w dziale II, poz. l, punkt 9 wykazu „A" stanowiącego załącznik do zarządzenia Nr 17 Ministra Górnictwa i Energetyki z dnia 12 sierpnia 1983 r. w sprawie określenia stanowisk pracy w resorcie górnictwa i energetyki, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach. Natomiast stanowisko pracy, jakie A. Ś.zajmował w okresie swojego zatrudnienia w (...)w B.odpowiada temu wskazanemu w dziale II, poz. 1 punkt 7 wykazu stanowiącego załącznik Nr 1 do zarządzenia Nr 64 Ministra Komunikacji z dnia 29 czerwca 1983 r. w sprawie prac w szczególnych warunkach w zakładach pracy resortu komunikacji, których wykonywanie uprawnia do niższego wieku emerytalnego oraz do wzrostu emerytury lub renty inwalidzkiej (Dz. Urz. Ministerstwa Komunikacji nr 10, poz. 77). Z kolei stanowisko pracy ubezpieczonego z okresu jego zatrudnienia w (...) Spółce z ograniczoną odpowiedzialnościąw T.odpowiada stanowisku wymienionemu w dziale II, poz. 1 punkt 1 wykazu „A" będącego załącznikiem nr 1 do zarządzenia nr 9 Ministra Administracji, Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska z dnia 1 lipca 1983 r. w sprawie stanowisk pracy w zakładach pracy resortu administracji, gospodarki terenowej i ochrony środowiska, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach, uprawniające do niższego wieku emerytalnego oraz do wzrostu emerytury lub renty inwalidzkiej (Dz. Urz. Ministerstwa Administracji, Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska nr 2, poz. 3).

Pomimo zaliczenia wymienionych wyżej okresów zatrudnienia do stażu pracy w szczególnych warunkach A. Ś. nie legitymuje się co najmniej 15 - letnim okresem pracy w takich właśnie warunkach, wymaganym do nabycia prawa do tzw. wcześniejszej emerytury, o której mowa w przepisie art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Suma powyższych okresów zatrudnienia (o numerach 1.-4.) wynosi zaledwie dziewięć lat i siedemnaście dni.

Sąd nie mógł zaliczyć ubezpieczonemu do stażu pracy w warunkach szczególnych - okresu wykonywania przez niego pozarolniczej działalności gospodarczej od dnia 1 lutego 1983 r. do dnia 31 października 1989 r., albowiem w tym przedziale czasu A. Ś. nie pozostawał w stosunku pracy. Prawo do emerytury z tytułu pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze uzależnione jest m. in. od wykazania co najmniej 15-letniego stażu pracy w warunkach szkodliwych dla zdrowia, będącej jedną z prac wymienionych w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego [...] (Dz. U. nr 8, poz. 43, ze zm.), przy czym musi chodzić o pracę wykonywaną w ramach stosunku pracy. Powyższa okoliczność wynika z brzmienia przepisu §2 rozporządzenia Rady Ministrów wymienionego w zdaniu poprzedzającym (w związku z art. 184 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych). Przepis §2 ust. 1 cytowanego wyżej rozporządzenia posługuje się pojęciem pracy wykonywanej „stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy". Z kolei przepis §2 ust. 2 tego samego rozporządzenia reguluje sposób dokumentowania okresów wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, wskazując, że informacja o takich okresach zatrudnienia winna znaleźć się w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze albo w świadectwie pracy, wystawionym przez pracodawcę (rozporządzenie posługuje się terminem „zakładu pracy"). Sformułowania zawarte w przepisie §2 wymienionego wyżej rozporządzenia Rady Ministrów wskazują, że okresy pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze uprawniające do nabycia prawa do tzw. wcześniejszej emerytury muszą stanowić zatrudnienie w ramach stosunku pracy w rozumieniu przepisu art. 22 §1 kodeksu pracy. Tylko bowiem w ramach tego ostatniego rodzaju stosunku zobowiązaniowego występują pojęcia, którymi posłużył się prawodawca w przepisie §2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego [...] (Dz. U. nr 8, poz. 43, ze zm.) - takie jak „pełen wymiar czasu pracy", „zakład pracy", „świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach" oraz „świadectwo pracy". Wymienione wyżej pojęcia nie odnoszą się do prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej, lecz są immanentnie związane ze stosunkiem pracy. Przedsiębiorca (czyli osoba prowadząca działalność gospodarczą) jest podmiotem prawa, którego łączą z kontrahentami umowy cywilnoprawne (np. umowa o dzieło, umowa zlecenia, umowa o świadczenie usług itp.), nie zaś - umowy o pracę, w związku z czym nie może być w tym przypadku mowy o „czasie pracy" przedsiębiorcy, „zakładzie pracy" ani o dokumentach w postaci „świadectwa wykonywania prac w szczególnych warunkach" oraz „świadectwa pracy". Również przepis §4 ust. 1 wymienionego wyżej rozporządzenia Rady Ministrów - zawierający katalog warunków, od których spełnienia uzależnione jest nabycie prawa do emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze - posługuje się nomenklaturą charakterystyczną dla stosunku pracy, gdyż używa pojęcia: „pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach [...] nabywa prawo do emerytury [...]". Pracownikiem jest natomiast osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania lub spółdzielczej umowy o pracę (art. 2 k.p.; por. również art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych - tekst jednolity: Dz. U. z 2009 r., nr 205, poz. 1585, ze zm.). Skoro zaś w okresie od dnia 1 lutego 1983 r. do dnia 31 października 1989 r. A. Ś. nie pozostawał w stosunku pracy, to nie miał również statusu pracownika, w związku z czym okresu tego nie można ubezpieczonemu zaliczyć do stażu pracy w warunkach szczególnych.

Na marginesie należy zauważyć, że ubezpieczony nie ma racji, gdy zarzuca dyskryminację osób wykonujących pracę w warunkach szkodliwych dla zdrowia - w ramach prowadzonej działalności gospodarczej. A. Ś. pomija fakt, że realia wykonywania pracy w warunkach szczególnych (lub w szczególnym charakterze) w ramach stosunku pracy są zasadniczo odmienne do warunków prowadzenia przez przedsiębiorcę działalności gospodarczej. Podstawowa różnica sprowadza się do tego, że pracownik wykonuje daną pracę stale i w pełnym wymiarze czasu obowiązującym na jego stanowisku pracy, zaś przedsiębiorca uzależniony jest od ilości zamówień na oferowane przez siebie produkty lub usługi, złożonych przez kontrahentów osoby prowadzącej działalność gospodarczą. Nietrudno jest sobie wszak wyobrazić sytuację, w której przedsiębiorca przez okres kilku czy nawet kilkunastu dni nie wykonuje żadnej pracy - ze względu na brak zamówień. Wobec powyższego nie można mówić o dyskryminowaniu osób wykonujących pozarolniczą działalność gospodarczą, z punktu widzenia uprawnień do emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach. Nie każde zróżnicowanie oznacza wszak dyskryminację (niedopuszczalną w świetle zasad konstytucyjnych). Dyferencjacja sytuacji prawnej dwóch grup ubezpieczonych może być bowiem usprawiedliwiona uzasadnioną cechą relewantną. Dyskryminacją jest nierówne traktowanie ubezpieczonych znajdujących się w takiej samej sytuacji faktycznej i prawnej. Sąd Okręgowy odwołał się do poglądów judykatury wskazując, że przejściowe utrzymanie przywilejów nabywania prawa do wcześniejszej emerytury wyłącznie przez pracowników na podstawie art. 32 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych nie narusza konstytucyjnych zasad równości i sprawiedliwości społecznej. Zarzucana przez stronę powodową dyskryminacja miałaby miejsce jedynie wówczas, gdyby ustawodawca dokonywał dyferencjacji uprawnień emerytalnych dwóch lub większej ilości kategorii podmiotów - mimo analogicznych warunków faktycznych zatrudnienia tychże. Dlatego też w orzecznictwie przyjmuje się, że zatrudnienie pracownika na stanowisku pracy wykonywanej w szczególnych warunkach stanowi warunek nabycia przez niego prawa do wcześniejszej emerytury pracowniczej, niezależnie od wykonywania takiej pracy u pracodawcy uspołecznionego i prywatnego. Należy wszakże zauważyć, że o ile warunki zatrudnienia u pracodawców: uspołecznionego i prywatnego nie różnią się, jeśli idzie np. o czas pracy, to takiej samej analogii nie można już przeprowadzić między zatrudnieniem w ramach stosunku pracy a wykonywaniem pozarolniczej działalności gospodarczej. Skoro zaś warunki wykonywania pracy przez pracownika oraz przez przedsiębiorcę różnią się od siebie, to zasadnym jest zróżnicowanie uprawnień emerytalnych tych dwóch grup podmiotów. Jak bowiem przyjmuje się w judykaturze - podstawa zarobkowania, a w konsekwencji - tytuł emerytalnego ubezpieczenia społecznego, może stanowić usprawiedliwione kryterium dyferencjacji ubezpieczonych w zakresie prawa do świadczeń. Brak zaliczenia do stażu pracy w szczególnych warunkach okresu wykonywania przez ubezpieczonego pozarolniczej działalności gospodarczej powoduje, że A. Ś. nie legitymuje się co najmniej 15-letnim okresem wykonywania pracy w warunkach szkodliwych dla zdrowia, wymaganym do nabycia prawa do tzw. wcześniejszej emerytury. Gdyby bowiem nawet zaliczyć ubezpieczonemu do stażu pracy w warunkach szczególnych - okres zatrudnienia w Przedsiębiorstwie (...) w T. od dnia 1 września 1975 r. do dnia 29 lutego 1976 r. (łącznie sześć miesięcy), to A. Ś. i tak nie legitymowałby się wymaganym, co najmniej 15-letnim stażem pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze (wówczas ów staż w przypadku ubezpieczonego wynosiłby dziewięć lat, sześć miesięcy i siedemnaście dni). W tym stanie rzeczy Sąd Okręgowy oddalił wnioski dowodowe zgłoszone w piśmie procesowym z dnia 14 grudnia 2011 r. (mające służyć wykazaniu m. in. faktu wykonywania przez ubezpieczonego pracy w warunkach szczególnych w okresie od dnia 1 września 1975 r. do dnia 29 lutego 1976 r.) - uznając, że okoliczności sporne sprawy zostały już dostatecznie wyjaśnione (art. 217 §2 k.p.c.).

Wszystkie warunki niezbędne do nabycia prawa do emerytury, o której mowa w przepisie art. 184 ustawy emerytalnej, muszą zostać spełnione kumulatywnie (łącznie) wobec czego niespełnienie chociażby jednego z nich (np. brak co najmniej 15-letniego stażu pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze) skutkuje odmową przyznania prawa do emerytury. Skoro zaś A. Ś. nie spełnia przesłanki co najmniej 15-letnich okresów wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, to nie może nabyć prawa do tzw. wcześniejszej emerytury (art. 184 a contrario ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w związku z §4 ust. 1 pkt 3 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze).

Apelację od wyroku wywiódł wnioskodawca zarzucając rozstrzygnięciu:

- naruszenie prawa materialnego polegające na błędnej wykładni § 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8, poz. 43 z późn. zm.) poprzez przyjęcie, że przepis ten ma zastosowanie jedynie do osób zatrudnionych w ramach stosunku pracy w rozumieniu art. 22 § 1 kodeksu pracy,

- naruszenie prawa materialnego poprzez niewłaściwe zastosowanie art. 184 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2009r. Nr 153, poz. 1227 z późn.zm.) polegające na przyjęciu, że do 15-letniego stażu pracy w warunkach szkodliwych dla zdrowia chodzi jedynie o pracę wykonywaną w ramach stosunku pracy.

Wskazując na powyższe zarzuty wnioskodawca wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I Instancji.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja, jako nieuzasadniona, podlegała oddaleniu.

Sąd Okręgowy dokonał prawidłowych ustaleń, które nie są zresztą kwestionowane w apelacji. Zakres tych ustaleń pozwalał na rozstrzygnięcie i oddalenie odwołania, zaś z motywacją orzeczenia Sąd Apelacyjny zgadza się w całej rozciągłości, argumentację zaprezentowaną w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku przyjmuje za własną a ponieważ jest ona zupełna, nie zachodzi potrzeba jej powielania.

Sąd Okręgowy w sposób prawidłowy i wyczerpujący wskazał wszystkie przepisy prawa materialnego zawężające możliwość skorzystania z prawa do emerytury w obniżonym wieku do osób wykonujących pracę w szczególnych warunkach w ramach stosunku pracy. Zawarta w apelacji konstrukcja zarzutu naruszenia prawa materialnego wydaje się wynikać z niezbyt dokładnej lektury wyczerpującego w tym zakresie uzasadnienia wyroku Sądu I instancji.

Niewadliwie również Sąd I instancji odwołał się do ugruntowanego i jednolitego orzecznictwa wskazującego na dopuszczalną dyferencjację uprawnień poszczególnych grup ubezpieczonych w zależności od podstawy prawnej ubezpieczenia. Dodatkowo odesłać wypada do orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego, w szczególności na gruncie art.2, art.32 i art.67 Konstytucji RP. Tak też zgodnie z orzecznictwem Trybunału ustalonym jeszcze przed wejściem w życie Konstytucji z 1997 r., a podtrzymanym pod rządami obowiązującej ustawy zasadniczej (por. np. wyroki z 5 listopada 1997 r., sygn. K 22/97, OTK ZU nr 3-4/1997, poz. 41, pkt 3 i z 22 grudnia 1997 r., sygn. K 2/97, OTK ZU nr 5-6/1997, poz. 72, pkt 6), z konstytucyjnej zasady równości wyrażonej w art. 32 ust. 1 Konstytucji, wynika nakaz jednakowego traktowania podmiotów prawa w obrębie określonej klasy (kategorii). Wszystkie podmioty prawa charakteryzujące się w równym stopniu daną cechą istotną powinny być traktowane równo, a więc według jednakowej miary, bez zróżnicowań zarówno dyskryminujących jak i faworyzujących.

Oceniając regulację prawną z punktu widzenia zasady równości, należy rozważyć, czy można wskazać wspólną cechę istotną uzasadniającą równe traktowanie podmiotów prawa, biorąc pod uwagę treść i cel danej regulacji prawnej.

Zasada równości zakłada jednocześnie różne traktowanie podmiotów różnych, tj. podmiotów, które nie posiadają wspólnej cechy istotnej. Równość wobec prawa to także zasadność wyboru takiego, a nie innego kryterium zróżnicowania. Aby odpowiedzieć na pytanie, czy dane kryterium może stanowić podstawę różnicowania podmiotów prawa, należy rozstrzygnąć: "Czy kryterium to pozostaje w racjonalnym związku z celem i treścią danej regulacji; czy waga interesu, któremu zróżnicowanie ma służyć, pozostaje w odpowiedniej proporcji do wagi interesów, które zostają naruszone w wyniku wprowadzonego różnicowania, czy kryterium różnicowania pozostaje w związku z innymi wartościami, zasadami, czy normami konstytucyjnymi, uzasadniającymi odmienne traktowanie podmiotów podobnych" (wyrok z 6 maja 1998 r., sygn. K 37/97, OTK ZU nr 3/1998, poz. 33, s. 199, por. też orzeczenia z 3 września 1996 r., sygn. K 10/96, OTK ZU nr 4/1996, poz. 33 i z 16 grudnia 1996 r., sygn. U 1/96, OTK ZU nr 6/96, poz. 55 oraz wyroki z: 24 października 2001 r., sygn. SK 22/01, OTK ZU nr 7/2001, poz. 216; 2 kwietnia 2003 r., sygn. K 13/02, OTK ZU nr 4/A/2003, poz. 28, 3 marca 2004 r., sygn. K 29/03, OTK ZU nr 3/A/2004, poz. 17). Przenosząc powyższe na grunt przedmiotowej sprawy zgodzić się należy z oceną Sądu I instancji, że dyferencjacja sytuacji prawnej ubezpieczonych osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą oraz ubezpieczonych pracowników w zakresie prawa do skorzystania z emerytury w obniżonym wieku jest usprawiedliwiona uzasadnioną cechą relewantną. Ustawodawca jako zasadę ogólną przewidział wiek emerytalny (podstawowy) określony na poziomie 65 lat dla mężczyzn i 60 lat dla kobiet. Emerytura na podstawie art.184 w zw. z art.32 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (jt.: Dz.U. z 2009r. Nr 153, poz. 1227 ze zm.) jest wyjątkiem od ogólnej reguły, zaś ustawodawca miał uzasadnione podstawy do tego, by wyjątek ten rozciągnąć wyłącznie na ubezpieczonych wykonujących pracę w warunkach szczególnych w ramach prawno-pracowniczego zatrudnienia. Przesłanki takiej dyferencjacji wskazał częściowo, a zarazem w wystarczającym stopniu Sąd Okręgowy i nie ma – zdaniem Sądu Apelacyjnego – potrzeby wzbogacania tej argumentacji. Godzi się tylko podkreślić, że nawet w ramach samego ubezpieczenia pracowniczego ustawodawca różnicuje uprawnienia w odniesieniu do poszczególnych grup ubezpieczonych (np. emerytury kolejowe – art.40 i nast. ustawy, tudzież emerytury górnicze – art.50a i nast. ustawy, czy choćby emerytury nauczycielskie)

W tym stanie rzeczy Sąd Apelacyjny oddalił apelację stosownie do art.385 k.p.c.