Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Gdańsku

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 17 września 2015 r.

Sąd Apelacyjny - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku

w składzie:

Przewodniczący:	SSA Lucyna Ramlo
Sędziowie:	SSA Grażyna Horbulewicz (spr.) SSA Alicja Podlewska
Protokolant:	stażysta Katarzyna Kręska

po rozpoznaniu w dniu 17 września 2015 r. w Gdańsku

sprawy B. M.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G.

o prawo do emerytury

na skutek apelacji B. M.

od wyroku Sądu Okręgowego w Gdańsku VII Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 27 stycznia 2015 r., sygn. akt VII U 1598/14

1.  prostuje rubrum wyroku Sądu Okręgowego w Gdańsku VII Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 27 stycznia 2015 r., sygn. akt VII U 1598/14 w ten sposób, że w miejsce decyzji z dnia 27 czerwca 2014 roku nr (...) wpisuje decyzję z dnia 11 sierpnia 2014 roku nr (...);

2.  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że przyznaje wnioskodawcy B. M. prawo do emerytury od 1 czerwca 2014 roku;

3.  stwierdza odpowiedzialność organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji;

4.  zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. na rzecz wnioskodawcy kwotę 210,00 (dwieście dziesięć 00/100) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego za obie instancje.

Sygn. akt III AUa 538/15

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 27 czerwca 2014 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. odmówił B. M. prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym z tytułu pracy w szczególnym warunkach.

Decyzją z dnia 11 sierpnia 2014 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G., po ponownym rozpatrzeniu wniosku skarżącego, odmówił wnioskodawcy prawa do emerytury.

Odwołanie od powyższych decyzji wywiódł ubezpieczony wnosząc o ich zmianę poprzez przyznanie mu prawa do żądanego świadczenia oraz zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych lub zgodnie ze spisem kosztów złożonym do akt przed zamknięciem rozprawy.

W odpowiedzi na odwołania pozwany wniósł o ich oddalenie.

Zarządzeniem z dnia 8 września 2014 r. Sąd połączył sprawę o sygn. akt VII U 1599/14 do wspólnego rozpoznania i dalszego prowadzenia ze sprawa o sygn. akt VII U 1598/14.

Wyrokiem z dnia 27 stycznia 2015 r. Sąd Okręgowy w Gdańsku VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w punkcie 1 oddalił odwołanie, zaś w punkcie 2 zasądził od ubezpieczonego na rzecz pozwanego kwotę 60,00 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego. Uzasadniając swoje stanowisko Sąd wskazał, że B. M., urodzony (...) r., w dniu 16 czerwca 2014 r. wystąpił z ponownym wnioskiem o przyznanie mu prawa do emerytury. Ubezpieczony nie jest członkiem Otwartego Funduszu Emerytalnego, ukończył wymagany prawem wiek 60 lat i na dzień 31 grudnia 1998 r. udowodnił 25 lat 3 miesiące i 15 dni ogólnego stażu ubezpieczeniowego oraz – zdaniem pozwanego – nie udowodnił 15 lat zatrudnienia w warunkach szczególnych. Z uwagi na powyższe pozwany decyzjami z dnia 10 lutego i z dnia 18 kwietnia 2012 r., odmówił ubezpieczonemu prawa do emerytury w wieku obniżonym.

Odwołanie od decyzji z dnia 10 lutego 2012 r. było przedmiotem rozpoznania przez Sąd Okręgowy w Gdańsku, który wyrokiem z dnia 23 października 2012 r., w sprawie o sygn. akt VII U 1838/12 oddalił je, jako bezzasadne, albowiem ubezpieczony pozostawał w stosunku pracy. Wnioskodawca zakwestionował trafność wskazanego rozstrzygnięcia wywodząc od niego apelację, która wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 19 września 2013 r., w sprawie o sygn. akt III AUa 64/13 została oddalona.

Analizując trafność zaskarżonej w niniejszym postępowaniu decyzji wnioskodawcy Sąd ustalił, że ubezpieczony w okresie od 13 października 1980 r. do r. 31 grudnia 2011 r. był zatrudniony na Uniwersytecie G. w G. na stanowisku starszego marynarza.

W spornym okresie, tj. od 13 października 1980 r. do 31 grudnia 1998 r. ubezpieczony świadczył pracę na statku k/h „ (...) – 2”, który był statkiem badawczym. Statek takiego rodzaju posiada również Akademia (...). Bezpośrednim przełożonym skarżącego był kapitan.

W początkowym okresie zatrudnienia skarżący świadczył pracę w 24 godzinnym systemie czasu pracy - pełnił wówczas 24 godzinne wachty, po dobyciu których przysługiwały mu 2 dni wolne od pracy. W późniejszym okresie z uwagi na zmianę przepisów regulujących kwestię długości świadczenia pracy wachty skrócono do 12 godzin. Niejednokrotnie zdarzało się, że ubezpieczony po odbyciu wachty zostawał na statku i wypływał nim w morze z uwagi, np. na konieczność przeprowadzenia badań.

Statek, na którym wnioskodawca świadczył pracę jest statkiem naukowo badawczym. Z uwagi na powyższe pływa głównie w obszarze Zatoki G.. Wyjątkowo zdarzają się również rejsy do U. czy Ł.. Powyższe uzależnione jest jednak od prac badawczych wykonywanych przez studentów.

Do obowiązków ubezpieczonego należało sterowanie statkiem podczas rejsów, dbanie o sprzęt oraz obsługiwanie znajdujących się na nim urządzeń. Wnioskodawca wykonywał również prace o charakterze konserwacyjnym, pełnił wachty (w tym wachty nocne).

Podczas każdego wyjścia w morze na statku „(...) - 2 „ znajdowała się 3 lub 4 osobowa załoga składająca się z kapitana, mechanika i 2 marynarzy. Na statku obecni byli również pracownicy naukowi oraz studenci. (...) prawie codziennie wychodził w morze poza dniami, w których był sztorm. Rejsy trwały nawet do 12 godzin, a w początkowych latach zatrudnienia wnioskodawcy nawet kilka dni.

W okresach od 1 czerwca do 31 sierpnia 1985 r. oraz od 1 października do 30 listopada 1985 r. wnioskodawca korzystał z urlopu bezpłatnego.

Pracownikiem (...) G. począwszy od 25 maja 1992 r. był także Z. D., który świadczył pracę wspólnie z ubezpieczonym na statku (...) 2. Z. D. jest uprawniony do emerytury wojskowej.

W tożsamym co wnioskodawca zakładzie pracy od 1974 r. zatrudniony był także L. H., który do 1989 r. świadczył pracę na stanowisku bosmana, następnie zajmował stanowisko starszego marynarza. Wskazany powyżej świadek mocą decyzji pozwanego z dnia 8 października 2004 r. nabył prawo do wcześniejszej emerytury. Pozwany zaliczył L. H. okres zatrudnienia na Uniwersytecie G. do pracy w warunkach szczególnych.

Pracodawca wystawił ubezpieczonemu świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach wskazując, że ubezpieczony w trakcie całego okresu zatrudnienia świadczył prace określone pod poz. 6 działu VIII wykazu A stanowiącego załącznik do Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r.

Przedmiotem niniejszego postępowania była kwestia ustalenia prawa ubezpieczonego do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym z tytułu pracy w szczególnych warunkach.

W wyniku przeprowadzonego postępowania dowodowego Sąd ustalił, że praca ubezpieczonego od 13 października 1980 r. do 31 grudnia 1998 r. na statku badawczym (...) 2 nie może zostać uznana za zatrudnienie wykonywane w warunkach szczególnych. W ocenie Sądu bowiem statek (...) 2 jest jednostką o charakterze badawczym, która co do zasady wypływa w rejsy jedynie na obszarze Zatoki G. celem pobrania przez studentów oraz pracowników naukowych określonych próbek i przeprowadzenia określonych badań.

Nie uszło uwadze Sądu, iż w czasie pracy ubezpieczony pełnił najpierw 24 godzinne a następnie 12 godzinne wachty, na co wskazywali w swych zeznaniach także powołani przez skarżącego świadkowie Z. D. oraz L. H., którzy stanowią dla Sądu wiarygodne osobowe źródło dowodowe, bowiem byli zatrudnieni w tożsamym, co ubezpieczony zakładzie pracy w okresach pokrywających się z jego zatrudnieniem.

Sąd uznał, że kluczowym dla zapadłego w niniejszym postępowaniu rozstrzygnięcia pozostawał fakt, że ubezpieczony w trakcie wykonywania pracy nie przebywał w przeważającym czasie na morzu, albowiem szereg wacht było przez niego pełnionych w czasie, w którym statek stał przycumowany do brzegu. Sąd podkreślił, że przyznanie prawa do emerytury w obniżonym wieku członkom załóg statków związane jest z faktem, iż pracownicy ci w czasie świadczenia pracy narażeni są na pewne niedogodności, szczególne trudne warunki pracy związane m. in. ze sztormami, czy długim okresem przebywania na morzu.

W ocenie Sądu charakter zatrudnienia ubezpieczonego, długość rejsów oraz obszar w którym pływał nie determinuje uznania, że praca, którą wykonywał była świadczona w szczególnych warunkach.

Dodatkowo Sąd wskazał, że w wystawionym przez pracodawcę świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach z dnia 2 lutego 2012 r. pracodawca podał, że w trakcie zatrudnienia ubezpieczony wykonywał pracę określoną pod poz. 6 działu VIII wykazu A stanowiącego załącznik do cytowanego Rozporządzenia, gdzie zostały wymienione prace wykonywane na jednostkach pływających w portach morskich i w stoczniach morskich. Powyższe uregulowanie dotyczy zatem osób, które we wskazanych wyżej portach oraz stoczniach wykonywały czynności związane z remontem, naprawą, czy budową statków. Tym samym nie sposób przyjąć, by praca wykonywana przez skarżącego w spornym okresie była pracą, która została wskazana przez pracodawcę w świadectwie wykonywania pracy w szczególnych warunkach. Z uwagi na powyższe wystawienie przez pracodawcę przywołanego powyżej świadectwa wykonywania prac w szczególnych było działaniem niezasadnym.

Zajmując stanowisko w przedmiocie drugiego ze świadectw wykonywania prac w szczególnych warunkach, które ubezpieczony przedłożył do akt sprawy, Sąd zaznaczył, że wskazano w nim, iż w trakcie spornego zatrudnienia ubezpieczony wykonywał pracę określoną pod poz. 5 działu VIII wykazu A stanowiącego załącznik do powołanego Rozporządzenia Rady Ministrów, tj. świadczył pracę na statkach żeglugi śródlądowej (pracownicy zaliczeni do personelu pływającego, z wyjątkiem zatrudnionych sezonowo). Zdaniem Sądu Okręgowego powyższe wskazanie jest błędne, bowiem przywołane pojęcie swym zakresem obejmuje pracę wykonywaną przez członków załóg, które żeglują na rzekach, a praca ubezpieczonego, który wypływał na krótkie rejsy po Zatoce G. nie jest tożsama z w/w pracą.

Dodatkowo Sąd zważył, iż nie uszło jego uwadze, że świadek L. H., który pracował w tożsamym co wnioskodawca zakładzie pracy otrzymuje emeryturę w obniżony wieku, a przy ustalaniu uprawnień do przedmiotowego świadczenia pozwany uwzględnił okres zatrudniania w/w świadka na Uniwersytecie G.. Jednakże rozstrzygając w konkretniej sprawie Sąd samodzielnie dokonuje ustaleń stanu faktycznego oraz jego oceny prawnej, nie jest w tym zakresie związany stanowiskiem, czy decyzjami podejmowanymi przez ZUS. Wskazać nadto należy, że w wystawionym przez zakład pracy L. H. świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach wskazano inny rodzaj pracy niż miało to miejsce w przypadku ubezpieczonego, bowiem pracodawca jednoznacznie stwierdził, że wykonywana przez świadka praca winna być kwalifikowana, jako praca na statkach żeglugi śródlądowej (pracownicy zaliczeni do personelu pływającego, z wyjątkiem zatrudnionych sezonowo) - określona pod poz. 5 działu VIII Rozporządzenia RM. Z uwagi na wskazane rozbieżności szukanie analogii pomiędzy sytuacją, w jakiej znalazł się świadek oraz skarżący jest bezzasadne.

Orzekając w przedmiotowej sprawie Sąd miał również na uwadze fakt, że wnioskodawca był zatrudniony w jednostce naukowej, jednakże praca świadczona przez niego nie mieści się w katalogu prac wykonywanych w szczególnych warunkach wymienionych w Zarządzeniu Resortowym nr 37 Ministra Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki z 25 października 1983 r.

Ze względów wskazanych powyżej, Sąd Okręgowy, przy zastosowaniu art. 32 i 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2015 r., poz. 748), na mocy art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. orzekł, jak w punkcie 1 sentencji.

W punkcie 2 wyroku Sąd, na podstawie art. 98 k.p.c. w zw. z art. 108 § 1 k.p.c. w zw. z § 2 ust. 1 i 2 w zw. z § 3 ust. 1 w zw. z § 11 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. 2013 r. poz. 490), zasądził od ubezpieczonego na rzecz pozwanego 60 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Apelację od wyroku wywiódł ubezpieczony zaskarżając go w całości i wnosząc o jego zmianę poprzez przyznanie ubezpieczonemu prawa do emerytury od czerwca 2014 r. oraz zasądzenie od pozwanego na rzecz wnioskodawcy zwrotu kosztów postępowania według norm przepisanych, w tym kosztów związanych z postępowaniem przed Sądem I instancji i dwukrotnymi odwołaniami od decyzji ZUS. Nadto ubezpieczony wniósł o przeprowadzenie dowodów z dokumentów załączonych do apelacji.

Skarżonemu wyrokowi ubezpieczony zarzucił:

1)  rażące naruszenie art. 233 § l k.p.c. objawiające się nieprawidłowym przyjęciem, jakoby świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach dotyczące skarżącego miało inną treść niż świadectwo wystawione przez tego samego pracodawcę L. H., podczas gdy obaj pracownicy otrzymali identyczne świadectwa o dokładnie takiej samej treści, różniące się jedynie oczywiście danymi osobowymi i okresami zatrudnienia,

2)  i w związku z powyższym naruszenie art. 32 § l Konstytucji RP poprzez naruszenie zasady równości wobec prawa, oznaczającej nakaz równego traktowania przez władzę publiczną w procesie stosowania prawa,

3) naruszenie art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, w zw. z § 2 ust. 2 Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze na skutek odmowy uznania pracy wykonywanej przez ubezpieczonego na statku za pracę w warunkach szczególnych, wbrew stanowisku pracodawcy, wyrażanemu jednolicie wobec wszystkich pracowników zatrudnionych z stanowisku tożsamym ze stanowiskiem skarżącego,

4) i związane z powyższym naruszenie art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, poprzez błędną wykładnię treści Załącznika do Rozporządzenia RM w sprawie wieku emerytalnego dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze - w zakresie Wykazu A, Dział VIII, poz. 5, w sytuacji w której pracodawca wskazuje, że praca skarżącego powinna być kwalifikowana odpowiednio, jak praca na statkach żeglugi śródlądowej,

5)  rażące naruszenie art. 184 powołanej wyżej ustawy, poprzez błędną wykładnię treści Załącznika do Rozporządzenia RM w sprawie wieku emerytalnego dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze - w zakresie Wykazu A, Dział VIII, poz. 6, skutkujące nieprawidłowym utożsamieniem „prac na jednostkach pływających w portach morskich i w stoczniach morskich” z „czynnościami związanymi z remontem, naprawą czy budową statków”,

6)  naruszenie art. 32 § l Konstytucji RP, poprzez naruszenie zasady równości wobec prawa, oznaczającej nakaz kształtowania treści prawa z uwzględnieniem zasady równości, w zw. z art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, w zw. z Rozporządzeniem RM w sprawie wieku emerytalnego dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze - w zakresie Wykazu A, Dział VIII, póz. 4-7, związane z uznaniem, że charakter pracy skarżącego, stanowiący połączenie prac wskazanych w pkt 4-7, z uwagi na fakt, że statek, na którym pełnił wachty skarżący wypływał w rejsy (czasem kilkudniowe) wyłącznie na morskie wody wewnętrzne i morze terytorialne, nie stanowi pracy w warunkach szczególnych.

Swoje stanowisko skarżący obszernie i wyczerpująco uzasadnił wskazując stosowne argumenty na jego poparcie.

W odpowiedzi na apelację pozwany wniósł o jej oddalenie oraz zasądzenie od wnioskodawcy kosztów zastępstwa procesowego za II instancję według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja wnioskodawcy skutkowała zmianą zaskarżonego wyroku i przyznaniem B. M. prawa do emerytury począwszy od 1 czerwca 2014 r.

Przedmiotem sporu między stronami było, czy B. M. spełnia kumulatywne przesłanki warunkujące nabycie prawa do emerytury na podstawie art. 184 ustawy z dnia
17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (j. t. Dz. U. z 2015 r., poz. 748 ze zm.), a w szczególności przesłankę 15 – letniego okresu zatrudnienia w warunkach szczególnych.

W powyższym zakresie Sąd Okręgowy przeprowadził stosowne postępowanie dowodowe, a w swych ustaleniach i wnioskach nie wykroczył poza ramy swobodnej oceny wiarygodności i mocy dowodów wynikające z przepisu art. 233 k.p.c., nie popełnił też uchybień w zakresie ustalonych faktów. W konsekwencji Sąd odwoławczy, oceniając jako prawidłowe ustalenia faktyczne dokonane przez Sąd pierwszej instancji, uznał je za własne, co oznacza, iż zbędnym jest ich szczegółowe powtarzanie w uzasadnieniu wyroku Sądu odwoławczego (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 listopada 1998 r., I PKN 339/98, OSNAPiUS z 1999 r., z. 24, poz. 776).

Tytułem wstępu jedynie wskazać należy, że ubezpieczony kwestionując stanowisko pozwanego w zakresie zasadności przyznania mu prawa do emerytury w wieku obniżonym zakwestionował de facto dwie decyzje ZUS, tj. decyzję z dnia 27 czerwca 2014 r. oraz decyzję z dnia 11 sierpnia 2014 r. Mając na uwadze powyższe Sąd Okręgowy połączył sprawy z odwołań od każdej z wymienionych decyzji do wspólnego rozpoznania i rozstrzygnięcia nie dostrzegając jednocześnie, że druga z wymienionych decyzji uchyla decyzję z dnia 27 czerwca 2014 r., co ostatecznie powinno skutkować umorzeniem postępowania z odwołania od wskazanego wyżej orzeczenia. Sąd Okręgowy wprawdzie nie umorzył postępowania z odwołania wnioskodawcy od decyzji z dnia 27 czerwca 2014 r., nie mniej jednak bezsprzecznie dokonał merytorycznej analizy zasadności przyznania ubezpieczonemu prawa do emerytury, które to prawo było przedmiotem każdego ze wskazanych wyżej orzeczeń – a skoro tak, to Sąd Apelacyjny stanął na stanowisku, że brak jest przeszkód do rozstrzygnięcia przedmiotowej sprawy, albowiem roszczenie wnioskodawcy zostało de facto rozpoznane. Wobec powyższego, Sąd Odwoławczy sprostował rubrum wyroku Sądu Okręgowego w Gdańsku z dnia 27 stycznia 2015 r., w ten sposób, że w miejsce decyzji z dnia 27 czerwca 2014 r. (...) wpisał decyzję z dnia 11 sierpnia 2014 r. (...), co znalazło wyraz w punkcie 1 wyroku.

Podstawę prawną przyznania B. M. prawa do wcześniejszej emerytury stanowi art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (j.t. Dz. U. z 2015 poz. 748), zgodnie z którym, ubezpieczeni urodzeni po dniu 31 grudnia 1948 roku uzyskują prawo do emerytury po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32 ustawy jeżeli m.in. w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymagany w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym oraz mają niezbędny okres składkowy i nieskładkowy o którym mowa w art. 27 ustawy (25 lat dla mężczyzn, 20 lat dla kobiet). Kwestię stażu pracy w warunkach szczególnych reguluje natomiast § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. z 1983 Nr 8, poz. 43), zgodnie z którym okres ten winien wynosić co najmniej 15 lat, a sama praca musi być wymieniona w wykazie A stanowiącym załącznik do przedmiotowego rozporządzenia.

Na etapie postępowania apelacyjnego spór stron sprowadzał się do ustalenia, czy wnioskodawca spełnił przesłankę 15 lat pracy w warunkach szczególnych, a konkretnie czy możliwym jest zaliczenie mu do tego stażu okresu pracy na Uniwersytecie G. w G. na stanowisku starszego marynarza od 13 października 1980 r. do 31 grudnia 1998 r. na statku badawczym (...) 2, przy czym - co istotne - sam fakt wykonywania przez ubezpieczonego przedmiotowego zatrudnienia nie był sporny. Wątpliwości – zarówno pozwanego, jak i Sądu I instancji – budziło jedynie to, że wnioskodawca będąc zatrudnionym przez (...) G. świadczył pracę na jednostce o charakterze badawczym, podczas gdy rodzaj pracy, jaki został mu powierzony został wymieniony w wykazie A, dziale VIII, pod poz. 6 (prace na jednostkach pływających w portach morskich i w stoczniach morskich) załącznika do rozporządzenia, tj. przy pracach w transporcie i łączności. Zdaniem Sądu Okręgowego powyższe nie pozwalało na uznanie świadczonej przez ubezpieczonego pracy za pracę wykonywaną w warunkach uprawniających do przyznania mu aktualnie prawa do emerytury w obniżonym wieku. Z takim stanowiskiem nie sposób się jednak zgodzić, albowiem w świetle całokształtu zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, w tym akt osobowych wnioskodawcy, akt emerytalnych L. H. oraz zeznań powołanych w sprawie świadków, jak również ugruntowanego w tej mierze stanowiska Sądu Najwyższego - które Sąd meriti w całej rozciągłości podziela i przyjmuje za własne - uznać należało, że zatrudnienie ubezpieczonego bezsprzecznie winno zostać uznane za zatrudnienie tzw. szczególne.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego wyrażany jest bowiem pogląd, że choć wyodrębnienie prac w wykazie A stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze ma charakter stanowiskowo-branżowy i nie można dowolnie, z naruszeniem postanowień rozporządzenia, wiązać konkretnych stanowisk pracy z branżami, do których nie zostały one przypisane w akcie prawnym, to jednocześnie Sąd ten w pełni akceptuje i podziela stanowisko, iż „co do zasady przyporządkowanie danego rodzaju pracy do określonej branży ma istotne znaczenie dla jej kwalifikacji, jako pracy w szczególnych warunkach, ale nie zawsze wynika ono z funkcjonowania zakładu pracy w określonym resorcie. Może się bowiem zdarzyć, że zakład pracy podległy określonemu ministrowi wykonuje także zadania całkowicie odpowiadające innemu działowi gospodarki, leżącemu w sferze zainteresowania innego ministra” (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 marca 2014 r. sygn. I UK 337/13, LEX nr 1458817). Nietrafne jest bowiem stanowisko, zgodnie z którym przy ocenie charakteru stanowiska pracy w ramach zakładu pracy kwalifikującego się do określonej gałęzi przemysłu, należy ściśle posługiwać się stanowiskami wymienionymi w konkretnych działach załącznika do rozporządzenia. Jak stwierdził Sąd Najwyższy, praca kierowcy samochodu ciężarowego o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony świadczona w ramach przedsiębiorstwa hutniczego nie różni się pod względem jej uciążliwości i szkodliwości dla zdrowia od pracy tego samego kierowcy zatrudnionego w przedsiębiorstwie o profilu stricte transportowym. Brak jest zatem uzasadnionych podstaw, by odmawiać uznania jej za pracę w warunkach szczególnych, z powołaniem się tylko i wyłącznie na stanowiskowo-branżowy charakter wyodrębnienia prac w załączniku do rozporządzenia. Tego rodzaju wykładnia przepisów § 4 ust. 1 rozporządzenia w związku z art. 32 ust. 1 ustawy emerytalnej nie może zyskać aprobaty, jako sprzeczna z celem przepisów dotyczących uprawnienia do obniżenia wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w warunkach szczególnych, którym niewątpliwie jest przyznanie określonych przywilejów pracownikom, którzy przez określony w ustawie czas pracowali na stanowiskach szczególnie uciążliwych dla zdrowia (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 26 marca 2014 r., II UK 368/13, LEX nr 1458633; z dnia 3 czerwca 2008 r., I UK 381/07, LEX nr 494112; z dnia 25 września 2008 r., II UK 1/08, LEX nr 784938; z dnia 6 lutego 2014 r., I UK 314/13, LEX nr 1439383).

W ocenie Sądu Apelacyjnego pogląd taki, wbrew argumentacji zaprezentowanej przez Sąd Okręgowy w uzasadnieniu zaskarżonego rozstrzygnięcia, nie oznacza, iż ustawodawca tworząc wykaz prac na poszczególnych stanowiskach według określonych branż zdał się na przypadek. Oczywistym jest, iż dokonując wykładni przepisów, należy w pierwszej kolejności mieć na uwadze wykładnię językową, do której posiłkowo stosuje się także wykładnie pozajęzykowe: celowościową, funkcjonalną i systemową. Podstawowym założeniem wykładni prawa jest zaś przyjęcie fikcji racjonalnego ustawodawcy, który tworzy racjonalne i logiczne prawo zarówno na poziomie poszczególnych aktów prawnych i ich przepisów jak i systemu prawa, jako całości. W związku z powyższym, mając na uwadze specyfikę stanowiska marynarza oraz ścisłego powiązania tego zajęcia z pracą na statku, racjonalnym i logicznym wydaje się dokonanie w tym przypadku wykładni rozszerzającej i stwierdzenie, iż jeśli marynarz pracujący w transporcie i łączności wykonuje takie same czynności i narażony jest na takie same czynniki szkodliwe, co marynarz zatrudniony na jednostce badawczej należącej do (...) podlegającego pod Ministerstwo Gospodarki Morskiej, to stanowiska te uznać należy za tożsame dla celów ustalenia okresów pracy w warunkach szczególnych. Tożsame stanowisko zajął Sąd Najwyższy w wyroku z dnia z dnia 26 marca 2014 r. (II UK 368/13, OSNP 2015/7/99 LEX nr 1458633) wskazując, że możliwe jest zakwalifikowanie pracy, jako wykonywanej w szczególnych warunkach, mimo że zatrudniający pracownika zakład nie należał do określonej branży (działu przemysłu) według konwencji (nomenklatury) rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8, poz. 43 ze zm.). Jeżeli uciążliwość i szkodliwość dla zdrowia konkretnej pracy wynika z własnej jej branżowej specyfiki, to należy odmówić tego szczególnego waloru pracy wykonywanej w innym dziale przemysłu. Natomiast w sytuacji, gdy stopień szkodliwości, czy uciążliwości danego rodzaju pracy nie wykazuje żadnych różnic w zależności od branży, w której jest wykonywana, brak jest podstaw do zanegowania świadczenia jej w warunkach szczególnych tylko dlatego, że w załączniku do rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43) została przyporządkowana do innego działu przemysłu. Jeżeli bowiem pracownik w ramach swoich obowiązków stale i w pełnym wymiarze czasu pracy narażony był na działanie tych samych czynników, na które narażeni byli pracownicy innego działu przemysłu, w ramach którego to działu takie same prace zaliczane są do pracy w szczególnych warunkach, to zróżnicowanie tych stanowisk pracy musiałoby być uznane za naruszające zasadę równości w zakresie uprawnień do ubezpieczenia społecznego pracowników wykonujących taką samą pracę.

Podkreślić należy, że jak wynika z materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie do obowiązków wnioskodawcy, zatrudnionego na stanowisku marynarza na jednostce badawczej (...) G. w G. - (...) 2 - należało dbanie o sprzęt, obsługa znajdujących się na statku urządzeń, wachty nocne i dzienne, rejsy po Zatoce G. wraz ze studentami, obsługa steru, obsługa wind statkowych, dokonywanie obserwacji przy ograniczonej widoczności, cumowanie, kontrolowanie palenia świateł pozycyjnych statku, wykonywanie prac konserwacyjnych i utrzymywanie czystości w dziale pokładowym, wykonywanie prac remontowych i samoremontowych zgodnie z poleceniem dyrektora, itp., co oznacza, że zakres powierzonych mu obowiązków był tożsamy z zakresem obowiązków marynarza zatrudnionego na statku rejsowym, handlowym, czy jakimkolwiek innym dobywającym regularne rejsy po wodach śródlądowych. Przy tej konstatacji, mając na względzie przedstawione wyżej stanowisko orzecznicze w przedmiocie znaczenia wyodrębnienia stanowiskowo-branżowego dla oceny charakteru pracy, jako pracy w warunkach szczególnych, uznać - zdaniem Sądu Apelacyjnego - należało, że nie ma znaczenia, to iż wnioskodawca wykonywał pracę na stanowisku marynarza, o której mowa w wykazie A, dziale VIII rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r., pod poz. 6, w jednostce podlegającej Ministerstwu Gospodarki Morskiej, albowiem fakt ten pozostawał bez wpływu na rodzaj i charakter powierzonych mu czynności, które bezsprzecznie były wykonywane w warunkach szczególnych.

Zaznaczyć trzeba, że - jak podnosił skarżący w wywiedzionej apelacji - kryterium „branżowości” nie może w sposób „automatyczny” przesądzać o ocenie charakteru konkretnego zatrudnienia pod kątem posiadania przymiotu pracy w szczególnych warunkach, albowiem prawo do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym wynika ze szczególnych właściwości wykonywanej pracy, a mianowicie ze szczególnych warunków w jakich jest ona świadczona lub z jej charakteru, które narażają na szybsze zrealizowanie się ryzyka emerytalnego z powodu wcześniejszej, niż powszechnie, utraty sprawności psychofizycznej pracownika (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 1 czerwca 2010 r., II UK 21/10). Analiza zaś warunków pracy wykonywanej przez B. M. w okresie od 13 października 1980 r. do 31 grudnia 1998 r. pozwala w sposób nie budzący wątpliwości przyjąć, że były one charakterystyczne dla prac wykonywanych na stanowisku marynarza na jednostkach pływających w portach i stoczniach morskich, tj. dla prac wykonywanych w wykazie A, dziale VIII, pod poz. 6 powołanego wyżej rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r.

Powyższe ustalenia bezsprzecznie potwierdza również fakt, iż wnioskodawca legitymuje się świadectwem wykonywania pracy w warunkach szczególnych, wystawionym w dacie rozwiązania umowy przez pracodawcę, tj. (...) G. w G., z którego wynika, że w okresie od 13 października 1980 r. do 31 grudnia 2011 r. był on zatrudniony na stanowisku starszego marynarza wymienionym w wykazie A, dziale VIII, poz. 5 pkt 16 wykazu stanowiącego załącznik do zarządzenia Ministra Kierownika G.. Morskiej z dnia 15 sierpnia 1983 r. w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach w zakładzie pracy resortu (...) Morskiej. Faktem jest, że przedmiotowe świadectwo zostało następnie poprawione poprzez wystawienie nowego dokumentu zawierającego informację, że zatrudnienie ubezpieczonego na stanowisku starszego marynarza miało charakter zatrudnienia szczególnego, o którym mowa w wykazie A, dziale VIII, poz. 6 załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, niemniej jednak związane to było wyłącznie z pismem Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 26 stycznia 2012 r., w którym wnosił on o doprecyzowanie charakteru pracy ubezpieczonego w spornym okresie oraz wskazanie podstawy, na jakiej pracodawca oparł się wystawiając wnioskodawcy przedmiotowe świadectwo, a w szczególności wskazania podstawy, na jakiej powołał się na zarządzenie resortu (...) Morskiej. Zdaniem Sądu, dokonana przez pracodawcę zmiana - w świetle pozostałego, zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego - nie wpływa na wiarygodność rzeczonego dokumentu.

Nie bez znaczenia dla tak poczynionych ustaleń pozostaje również to, że koledze i współpracownikowi ubezpieczonego L. H., zatrudnionemu na stanowisku starszego marynarza, na podstawie świadectwa wykonywania pracy w warunkach szczególnych, o tożsamej treści ze świadectwem wnioskodawcy, Zakład Ubezpieczeń Społecznych przyznał prawo do emerytury w wieku obniżonym uznając wynikający ze wskazanego świadectwa okres zatrudnienia za okres wykonywania pracy w warunkach szczególnych.

Jeśli więc, skarżący - jak wykazało przeprowadzone postępowanie dowodowe - udowodnił ponad 15 lat pracy w szczególnych warunkach, a co za tym idzie spełnił wszystkie, konieczne do przyznania wcześniejszej emerytury warunki, określone w przepisie art. 32 w zw. z art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U 2015 r., poz. 748) oraz rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku (Dz. U nr 8, poz.43), to zasadnym było przyznanie mu prawa do żądanego świadczenia, począwszy od dnia 1 czerwca 2014 r., tj. od daty złożenia wniosku (art. 129 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS), o czym Sąd Apelacyjny orzekł, jak w pkt 2 sentencji.

W pkt 3 sentencji Sąd Apelacyjny orzekł, iż pozwany ponosi odpowiedzialność za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji.

Zgodnie z brzmieniem art. 118 ust. la ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w razie ustalenia prawa do świadczenia lub jego wysokości orzeczeniem organu odwoławczego za dzień wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej
do wydania decyzji uważa się również dzień wpływu prawomocnego orzeczenia organu odwoławczego, jeżeli organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji. Organ odwoławczy, wydając orzeczenie, stwierdza odpowiedzialność organu rentowego. Przez wyjaśnienie „ostatniej niezbędnej okoliczności” trzeba rozumieć wyjaśnienie ostatniej okoliczności koniecznej do ustalenia samego istnienia prawa wnioskodawcy do świadczenia. Wydanie przez organ rentowy niezgodnej z prawem decyzji odmawiającej wypłaty świadczenia w sytuacji, gdy było możliwe wydanie decyzji zgodnej z prawem, w szczególności, gdy ubezpieczony wykazał wszystkie przesłanki świadczenia oznacza, że opóźnienie w spełnieniu świadczenia jest następstwem okoliczności, za które organ rentowy ponosi odpowiedzialność, choćby nie można było mu zarzucić niestaranności w wykładni i zastosowaniu prawa (por. wyrok Sądu Najwyższego z 25 stycznia 2005 r., sygn. akt I UK 159/04, OSNP nr 19/2005, poz. 308). Zdaniem Sądu Apelacyjnego Zakład Ubezpieczeń Społecznych bezsprzecznie dysponował kompletnym materiałem dowodowym, w oparciu o który możliwym było ustalenie, czy wnioskodawca legitymuje się 15-oletni stażem tzw. „szczególnym”, niezbędnym - wobec spełnienia pozostałych przesłanek wymienionych w art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z FUS - do przyznania mu prawa do emerytury w wieku obniżonym. Mało tego – co również nie pozostało bez wpływu na treść rozstrzygnięcia – także specjalista ZUS w piśmie z dnia 6 sierpnia 2014 r., mającym charakter „opinii jednostki merytorycznej” wskazał, że z przedłożonej dokumentacji wynika w sposób nie budzący jakichkolwiek wątpliwości, wykonywanie przez B. M. pracy w szczególnych warunkach wymienionej w wykazie A, dziale VIII, poz. 6 załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. Mając na względzie tak poczynione ustalenia, uznać należało, że to na pozwanym spoczywa odpowiedzialność za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji.

W pkt 3 wyroku Sąd Apelacyjny, zgodnie z art. 36 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (t.j. Dz. U. z 2014 r., poz. 1025 ze zm.) oraz § 2 ust. 1 w zw. z § 11 ust. 2 w zw. z § 12 ust.1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U 2013 r., poz. 490), przy uwzględnieniu treści art. 108 § l k.p.c., art. 98 § l i 3 k.p.c., uwzględniając nakład pracy pełnomocnika, orzekł o kosztach postępowania w ten sposób, że zasądził od pozwanego na rzecz wnioskodawcy kwotę 210 złotych tytułem zwrotu kosztów procesu za obie instancje, w tym koszty zastępstwa procesowego w kwocie 180 zł.