Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Gdańsku

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 9 października 2012 r.

Sąd Apelacyjny - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku

w składzie:

Przewodniczący:	SSA Maciej Piankowski
Sędziowie:	SSA Jerzy Andrzejewski (spr.) SSA Magdalena Budzyńska – Górecka
Protokolant:	Agnieszka Skwirowska- Schoeneck

po rozpoznaniu w dniu 9 października 2012 r. w Gdańsku

sprawy W. A.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w E.

o zwrot nienależnie pobranego świadczenia

na skutek apelacji W. A.

od wyroku Sądu Okręgowego w Elblągu – IV Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 25 stycznia 2012 r., sygn. akt IV U 1315/11

zmienia zaskarżony wyrok i ustala, że W. A. nie ma obowiązku zwrotu renty socjalnej za grudzień 2010 r.

Sygn. akt III AUa 593/12

UZASADNIENIE

Wnioskodawca W. A. wniósł odwołanie od decyzji pozwanego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w E. z dnia 13.07.20l1r. zobowiązującej do zwrotu nienależnie pobranego świadczenia za okres od 1.12.201or. do 31.12.2010r. w kwocie 593,23zł. Zaskarżonej decyzji zarzucił, iż organ rentowy nie uwzględnił stanu faktycznego sprawy, w szczególności, że wypłata stypendium w dniu 27.12.2010r. była wypłatą o charakterze zaliczkowym i stanowiła przychód w miesiącu styczniu 2011 r. a nie w miesiącu grudniu 2010r. oraz że nie podał w decyzji podstawy prawnej w oparciu o którą utracił w miesiącu grudniu 2010r. prawo do renty socjalnej.

Pozwany organ rentowy w odpowiedzi na odwołanie wniósł o jego oddalenie.

Wyrokiem z dnia 25 stycznia 2012r. Sąd Okręgowy w Elblągu - Wydział IV Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił odwołanie.

Powyższe rozstrzygnięcie Sąd Okręgowy oparł o następujące ustalenia faktyczne. Decyzją z dnia 21.01.2004r. pozwany przyznał wnioskodawcy prawo do renty socjalnej od 1.10.2003r. na stałe. W okresie od 1.10.2010r. do 31.12.2010r. wnioskodawca odbywał staż w firmie (...) M. P. w O., który był finansowany przez Powiatowy Urząd Pracy w O. ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych. W miesiącu grudniu 2010r. zostało wnioskodawcy wypłacone stypendium w tytuły odbytego stażu w łącznej kwocie 1781,20zł, tj. w kwocie 890,60zł za miesiąc listopad oraz w kwocie 890,60zł za miesiąc grudzień. Wnioskodawca został przez organ rentowy skutecznie pouczony o tym kiedy brak jest prawa do pobierania świadczenia. Zaskarżoną decyzją z dnia 13 lipca 2011r. organ rentowy zobowiązał skarżącego do zwrotu nienależnie pobranych świadczeń za okres od 01.12.2010r. do dnia 31.12.2010r. w kwocie 593,28zł.

W oparciu o tak ustalony stan faktyczny Sąd Okręgowy zważył, iż odwołanie ubezpieczonego nie zasługiwało na uwzględnienie. Sąd ten przywołał znajdujące zastosowanie przepisy prawa i wskazał, że skoro wnioskodawcy w miesiącu grudniu zostało wypłacone stypendium w łącznej kwocie 1781,20zł to w świetle przepisów jest to przychód osiągnięty w miesiącu grudniu 2010r. Zatem nie ulega wątpliwości, iż w miesiącu grudniu 2010r. wnioskodawca osiągnął przychód w kwocie wyższej niż 30% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za kwartał kalendarzowy ostatnio ogłoszonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego do celów emerytalnych, a zatem zaistniały przesłanki do zawieszenia prawa do renty socjalnej za miesiąc grudzień 2010r. Kwota przychodu bowiem od dnia l grudnia 2010r. odpowiadająca 30% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za III kwartał 2010r. ogłoszonego do celów emerytalnych wynosiła 961 zł (Komunikat Prezesa ZUS z dnia 22 listopada 2010r. M.P. z 2010 Nr 90, poz.1052). Wnioskodawca otrzymując decyzję o ustaleniu prawa do renty był pouczony o okolicznościach powodujących zawieszenie renty socjalnej w razie osiągania przychodu (pkt V decyzji ). Jednocześnie w pkt VI pouczenia wnioskodawca został pouczony o konieczności powiadamiania organu rentowego o wszelkich okolicznościach mających wpływ na prawo do renty socjalnej i jej wysokość, w tym o osiąganiu miesięcznego przychodu. Skarżący w odwołaniu podnosił, iż pozwany błędnie zaliczył do przychodu za miesiąc grudzień 2010r. stypendium wypłacone za ten miesiąc w miesiącu grudniu, ponieważ wypłata tego stypendium powinna nastąpić w miesiącu styczniu 2011 r. W ocenie Sądu stanowisko wnioskodawcy w tym zakresie nie zasługuje na uwzględnienie. Skoro bowiem wnioskodawcy wypłacono w grudniu 2010r. stypendium w kwocie 1781,20zł to kwota ta stanowi przychód osiągnięty w miesiącu grudniu 2010r. Okoliczności wskazywane przez wnioskodawcę, a więc fakt, iż stypendium za miesiąc grudzień winno być prawidłowo wypłacone w miesiącu styczniu 2011r., natomiast w zawiązku z okolicznościami leżącymi po stronie Powiatowego Urzędu Pracy (konieczność wydatkowania środków z PFRON) stypendium za grudzień 2010 wypłacono w grudniu zamiast w styczniu można byłoby ewentualnie rozważać w kontekście czy nie zachodzi szczególnie uzasadniony przypadek w rozumieniu art. 138 ust.6 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Zgodnie z art. 138 ust 6 ustawy o emeryturach i rentach z FUS organ rentowy może odstąpić od żądania zwrotu kwot nienależnie pobranych świadczeń w całości lub w części, zmniejszyć wysokość potrąceń, ustalonych zgodnie z art. 140 ust 4 pkt l lub zawiesić dokonywanie tych potrąceń na okres nie dłuższy niż 12 miesięcy, jeżeli zachodzą szczególnie uzasadnione przypadki. W ocenie Sądu, dopóki nie zostanie prawomocnie rozstrzygnięte, czy kwoty których zwrotu żąda organ rentowy można uznać za nienależnie pobrane, nie ma możliwości zastosowania przepisu art. 138 ust 6 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Zgodnie z art. 476 § 2 kpc sprawą z zakresu ubezpieczeń społecznych jest sprawa, w której wniesiono odwołanie od decyzji organu rentowego. Zakres i przedmiot rozpoznania sadowego wyznacza zatem treść decyzji organu rentowego. Decyzja zapada po przeprowadzeniu postępowania administracyjnego, a w późniejszym postępowaniu wywołanym odwołaniem do Sądu zgodnie z systemem orzekania w sprawach z tego zakresu Sąd rozstrzyga o prawidłowości zaskarżonej decyzji. Skarżący kwestionował decyzję uznającą pobrane przez niego za grudzień świadczenie rentowe za nienależne i taki przedmiot decyzji wyznacza granice sporu w sprawie sadowej. Kwestia ewentualnego odstąpienia od żądania zwrotu tych świadczeń może się zaktualizować po prawomocnym rozstrzygnięciu sporu sądowego co do prawidłowości uznania świadczeń za nienależne i w przypadku wystąpienia przez ubezpieczonego ze stosownym wnioskiem do organu rentowego w tym zakresie /vide wyrok SN z 15.01.2010r II UK 168/09/. Mając powyższe na uwadze Sąd uznał, iż świadczenie pobrane przez skarżącego było nienależnie pobranym świadczeniem w rozumieniu art. 138 ust. 2 pkt l ustawy o emeryturach i rentach z FUS, a zatem decyzja ZUS była prawidłowa, dlatego też Sąd na mocy art. 477 ¹⁴ § l k.p.c. oddalił odwołanie jako nieuzasadnione.

Apelację od powyższego wyroku wywiódł ubezpieczony, zarzucając naruszenie prawa materialnego poprzez jego błędną wykładnie w szczególności przepisu art. 10 ust.6 ustawy z dnia 27.06.2003r. o rencie socjalnej ( Dz.U. Nr 135, poz.1268) przez uznanie, że skarżący w miesiącu grudniu 2010r. osiągnął przychód uzasadniający zawieszenie prawa do renty socjalnej; naruszenie prawa materialnego przez jego niewłaściwe zastosowanie w szczególności art. 138 ust. l ustawy o emeryturach i rentach z FUS przez uznanie, że skarżący jest zobowiązany do zwrotu nienależnego świadczenia; orzeczenie sprzecznie jest ze stanem faktycznym; wydanie orzeczenia sprzecznego z zasadami współżycia społecznego (art.5 kc). W związku z powyższym skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i uchylenie zaskarżonej decyzji ZUS. W uzasadnieniu apelujący umotywował podniesione zarzuty i wnioski, w szczególności kwestionując ocenę prawną Sądu Okręgowego.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja W. A. zasługuje na uwzględnienie.

Na wstępie wskazać należy, że celem postępowania apelacyjnego jest ponowne rozpoznanie sprawy pod względem faktycznym i prawnym, przy czym ocena zarzutów odnoszących się do naruszenia prawa materialnego może być dokonana jedynie na podstawie prawidłowo ustalonego stanu faktycznego sprawy.

W wywiedzionej apelacji ubezpieczony skupił się wyłącznie na odmiennej ocenie prawnej i w tej sytuacji, Sąd Apelacyjny zaakceptował w całości ustalenia faktyczne sądu pierwszej instancji, traktując je jak własne i nie widząc w związku z tym konieczności ich ponownego szczegółowego przytaczania (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 listopada 1998 r., sygn. I PKN 339/98, opubl. OSNAPiUS z 1999 r., z. 24, poz. 776).

Przechodząc z kolei do omówienia materialnej podstawy rozstrzygnięcie wskazać należy, iż co prawda Sąd Okręgowy prawidłowo ustalił stan faktyczny sprawy, a także przywołał znajdujące zastosowanie przepisy prawa, to jednak dokonał subsumcji z naruszeniem prawa materialnego.

W tej materii warto przypomnieć, że zgodnie z art. 138 ust. 1 i ust. 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Tekst jednolity: Dz. U. 2004 r. Nr 39 poz. 353 ze zm.) w związku z art. 15 pkt 1 ustawy z dnia 27 czerwca 2003 r. o rencie socjalnej (Dz. U. 2003 r. Nr 135 poz. 1268 ze zm.) osoba, która nienależnie pobrała świadczenie, jest obowiązana do jego zwrotu. Za nienależnie pobrane uważa się zaś świadczenie wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie lub zawieszenie prawa do niego albo wstrzymania jego wypłaty w całości bądź części, jeżeli osoba pobierająca świadczenie była pouczona o braku prawa do jego otrzymania.

W myśl art. 10 ust. 6 ustawy o rencie socjalnej w brzmieniu obowiązującym w grudniu 2010r.: prawo do renty socjalnej zawiesza się za miesiąc, w którym zostały osiągnięte przychody, o których mowa w ust. 1-5, w łącznej kwocie wyższej niż 30 % przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za kwartał kalendarzowy ostatnio ogłoszonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego do celów emerytalnych.

O powyższej przesłance zawieszenia prawa do renty socjalnej i konieczności zwrotu świadczenia, pobranego mimo jej zaistnienia, odwołujący został pouczony w decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 21 stycznia 2004r. /k. 1 ar/, mocą której przyznano mu uprawnienia rentowe.

Pozostaje zatem rozważyć, czy przychód w postaci stypendium z tytułu stażu finansowanego ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych wypłacony przez Powiatowy Urząd Pracy w O. w grudniu 2010r. implikował zawieszenie prawa do przedmiotowej renty socjalnej i obligował ubezpieczonego do zwrotu pobranego świadczenia.

Zwrócić należy uwagę, iż zgodnie z ugruntowanym stanowiskiem judykatury, przychód pojawia się wtedy, gdy podatnik otrzymał pieniądze albo kiedy pieniądze pozostawione zostały do jego dyspozycji tak, iż mógł swobodnie nimi rozporządzać (por. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 21 lutego 1994 r. SA/Wr 1804/93 Przegląd Orzecznictwa Podatkowego 1996/5 poz. 160 i wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego - Ośrodek Zamiejscowy w Gdańsku z dnia 3 lipca 1998 r. I SA/Gd 2096/96 LexPolonica nr 347587 oraz wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 16 marca 2005 r. III AUa 2121/2004 OSA 2006/12 poz. 38 str. 75). Innymi słowy, wobec bezspornego ustalenia, iż Powiatowy Urząd Pracy w O.wypłacił stypendium za miesiąc listopad i grudzień 2010r. w grudniu 2010r., tym miesiącu ubezpieczony osiągnął przychód.

Podkreślenia jednak wymaga, iż nie każdy przychód objęty jest dyspozycją art. 10 ustawy o rencie socjalnej. Prawo do renty socjalnej zawiesza się w razie osiągania przychodu z tytułu działalności podlegającej obowiązkowi ubezpieczenia społecznego /ust. 1/. W myśl zaś ust. 2, za działalność podlegającą obowiązkowi ubezpieczenia społecznego, o której mowa w ust. 1, uważa się zatrudnienie, służbę, o której mowa w art. 6 ust. 1 pkt 4 i 6 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, lub inną pracę zarobkową albo prowadzenie działalności pozarolniczej. Za przychód, o którym mowa w ust. 1, uważa się również kwoty pobranych zasiłków: chorobowego, macierzyńskiego i opiekuńczego oraz wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy, kwoty świadczenia rehabilitacyjnego i wyrównawczego, zasiłku wyrównawczego i dodatku wyrównawczego /ust. 4/. Wreszcie, zgodnie z ust. 5, prawo do renty socjalnej ulega zawieszeniu w razie osiągania przychodu innego niż wymieniony w ust. 1-4, zaliczonego do źródeł przychodów podlegających opodatkowaniu na zasadach określonych w art. 27 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176, z późn. zm.), z zastrzeżeniem art. 9 ust. 1 i 2, lub osiągania przychodów z tytułu umowy najmu, podnajmu, dzierżawy, poddzierżawy lub innych umów o podobnym charakterze, opodatkowanych na podstawie przepisów o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, przychód z tytułu stażu finansowanego przez Powiatowy Urząd Pracy w O. ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych nie mieści w żadnej kategorii przychodów wymienionych wyżej.

Zwrócić należy uwagę, iż zgodnie zaświadczeniem wystawionym przez PUP z dnia 11 lipca 2011r. /k. 7 ar/, jak i tym z dnia 20 lipca 2011r. przedłożonym z odwołaniem /k. 5/, wnioskodawca zarejestrowany był jako „poszukujący pracy”, zaś wypłacone mu stypendium – staż PFRON w kwotach brutto i netto jest równe, co oznacza, że nie podlegało ono ani opodatkowaniu, ani też oskładkowaniu na ubezpieczenia społeczne.

Stosownie do art. 11 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych /tekst jednolity: Dz.U.2011.127.721/ osoba niepełnosprawna zarejestrowana w powiatowym urzędzie pracy jako poszukująca pracy niepozostająca w zatrudnieniu ma prawo korzystać z usług lub instrumentów rynku pracy na zasadach określonych w ustawie z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz. U. z 2008 r. Nr 69, poz. 415, z późn. zm.), w szczególności zaś ze stażu, finansowanego ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych.

Z kolei, definicja legalna z art. 2 ust. 1 pkt 34 przywołanej ustawy o promocji zatrudnienia, stanowi, iż ilekroć w ustawie jest mowa o stażu - oznacza to nabywanie przez bezrobotnego umiejętności praktycznych do wykonywania pracy przez wykonywanie zadań w miejscu pracy bez nawiązania stosunku pracy z pracodawcą.

Zwrócić także należy uwagę, iż zgodnie z art. 21 ust. 1 pkt 27 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych /tj. Dz.U.2000.14.176/, wolne od podatku dochodowego są otrzymywane zgodnie z odrębnymi przepisami świadczenia na rehabilitację zawodową, społeczną i leczniczą osób niepełnosprawnych ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych, a do takich zaliczyć należy stypendium z tytułu stażu.

Odnosząc powyższe do realiów przedmiotowej sprawy, nie można mieć wątpliwości, iż nabywania przez wnioskodawcę umiejętności praktycznych do wykonywania pracy /odbycia stażu/, nie można uznać za „zatrudnienie”, gdyż wprost wyklucza to ustawa o promocji zatrudnienia. Oczywistym jest, że nie była to „służba, o której mowa w art. 6 ust. 1 pkt 4 i 6 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych”. Pomimo finansowego aspektu stażu w postaci stypendium, nie była to również „inna praca zarobkowa”, ani też „prowadzenie działalności pozarolniczej”, w rozumieniu art. 10 ust. 2 ustawy o rencie socjalnej, gdyż przeczy temu istota stażu, służącego nabyciu umiejętności, a nie zarobkowaniu. Nie był to również jeden z wymienionych w ust. 4 art. 10 zasiłków. Z opodatkowania na zasadach określonych w art. 27 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych przychód ten został wprost wyłączony i w sposób oczywisty nie jest on jednym z przychodów opodatkowanych na podstawie przepisów o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne.

Reasumując, jeszcze raz można podkreślić, iż w ocenie Sądu Apelacyjnego, przychód w postaci stypendium z tytułu stażu finansowanego ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych, wypłaconego przez Powiatowy Urząd Pracy, nie implikował zawieszenie prawa do renty socjalnej, a tym samym pobrane świadczenie nie może zostać uznane za nienależne w rozumieniu art. 138 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Kierując się powyższym Sąd Apelacyjny doszedł do wniosku, iż ubezpieczony nie ma obowiązku zwrotu renty socjalnej za grudzień 2010r. i na mocy art. 386 § 1 k.p.c., orzekł, jak w sentencji.