Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Gdańsku

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 23 października 2012 r.

Sąd Apelacyjny - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku

w składzie:

Przewodniczący:	SSA Maciej Piankowski (spr.)
Sędziowie:	SSA Barbara Mazur SSA Bożena Grubba
Protokolant:	sekr.sądowy Wioletta Blach

po rozpoznaniu w dniu 23 października 2012 r. w Gdańsku

sprawy H. B.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G.

o prawo do emerytury

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G.

od wyroku Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku

z dnia 21 lutego 2012 r., sygn. akt VII U 3205/11

oddala apelację.

Sygn. akt III AUa 617/12

UZASADNIENIE

Ubezpieczona H. B. odwołała się od decyzji pozwanego organu rentowego - Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. z dnia 02.09.2011 r., którą odmówiono jej prawa do emerytury, gdyż do dnia 01.01.1999 r. ubezpieczona nie udowodniła wymaganego okresu pracy w szczególnych warunkach oraz nie wykazała rozwiązania stosunku pracy z każdym pracodawcą, na rzecz którego praca była wykonywana bezpośrednio przed dniem ustalania prawa do emerytury. Za udowodnione pozwany przyjął okresy – na dzień 01.01.1999 r. – składkowe i nieskładkowe w wymiarze 20 lat, 1 miesiąca i 29 dni oraz pracy w szczególnych warunkach w wymiarze 14 lat, 10 miesięcy i 20 dni.

Ubezpieczona wniosła o zmianę powyższej decyzji i przyznanie jej prawa do emerytury oraz o zasądzenie od pozwanego kosztów procesu. Ubezpieczona zarzuciła naruszenie art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z FUS w związku z § 4 rozporządzenia z dnia 07.02.1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze poprzez brak zakwalifikowania wskazanego przez nią okresu jako pracy wykonywanej w szczególnych warunkach, a ponadto zarzuciła naruszenie art. 123 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych w związku z art. 77 k.p.a. i art. 80 k.p.a. poprzez brak wyczerpującego zbadania całokształtu sprawy przed wydaniem decyzji. Uzasadniając odwołanie ubezpieczona podała, że od 01.06.1978 r. do 31.08.1978 r. stale i w pełnym wymiarze czasu pracy pracowała w Państwowym Szpitalu (...) w G. na stanowisku technika elektro-radiologii. Uwzględniając powyższe ubezpieczona na dzień 01.01.1999 r. posiada co najmniej 15 letni staż pracy w warunkach szczególnych. Ponadto ubezpieczona oświadczyła, że w dniu złożenia wniosku o emeryturę nie pozostawała w stosunku pracy.

Pozwany wniósł o oddalenie odwołania powołując argumentację analogiczną do zawartej w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji. Ponadto organ rentowy wskazał, że do odwołania ubezpieczona załączyła świadectwo pracy z dnia 31.08.2011 r., z którego wynika, że stosunek pracy trwał do dnia 31.08.2011 r., ale ubezpieczona nie posiada 15 lat pracy w warunkach szczególnych. Pozwany uwzględnił jako okres zatrudnienia w warunkach szczególnych od dnia 24.12.1983 r. do dnia 31.08.1987 r., od dnia 01.03.1980 r. do 23.12.1983 r. i od 01.09.1987 r. do dnia 31.12.1998 r., co łącznie oznacza posiadanie staż pracy w warunkach szczególnych 14 lat, 10 miesięcy i 20 dni. Ubezpieczona nie przedstawiła świadectwa pracy w warunkach szczególnych, ani innych dokumentów na potwierdzenie pracy w takich warunkach od 01.04.1978 r. do 31.05.1979 r. (w (...) Centrum (...)).

Wyrokiem z dnia 21.02.2012 r. Sąd Okręgowy w Gdańsku Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał ubezpieczonej prawo do emerytury z tytułu pracy w warunkach szczególnych od dnia 01.09.2011 r. oraz nie stwierdził odpowiedzialności pozwanego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania zaskarżonej decyzji.

Powyższe rozstrzygnięcie Sąd Okręgowy oparł na następujących ustaleniach i rozważaniach.

H. B. urodziła się (...). Od 06.07.1977 r. do 31.08.1977 r. pracowała w pełnym wymiarze czasu pracy w Państwowym Szpitalu (...) w G., wykonywała pracę na stanowisku pomoc laboratoryjna. Od 01.04.1978 r. do 31.05.1979 r. była zatrudniona w pełnym wymiarze czasu pracy w Uniwersyteckim Centrum (...) w G., w Zakładzie (...) na stanowisku pomoc laboratoryjna. Od 01.04.1978 r. do 31.05.1978 r., od 01.06.1978 r. do 29.02.1979 r., przyznano jej dodatek specjalny z tytułu uciążliwości wynikających z warunków pracy.

W tym czasie ubezpieczona nie miała jeszcze uprawnień technika elektro-radiologii dlatego nie została zatrudniona na tym stanowisku, a jedynie jako pomoc laboratoryjna. W praktyce praca na stanowisku pomocy laboratoryjnej nie różniła się niczym od pracy technika elektro-radiologii. Pracowała w pełnym wymiarze czasu pracy, bo ten wymiar dla techników elektro-radiologii był 30 godz. tygodniowo. Równolegle ubezpieczona uczyła się w szkole pomaturalnej, a popołudniami pracowała po 6 godz. dziennie zgodnie z wymiarem. Była zatrudniona w czasie roku szkolnego „na archiwum”, natomiast w wakacje - kiedy był okres urlopowy - została skierowana „na gabinet”, gdzie musiały być dwie osoby do przeprowadzania badań. Miała takie same obowiązki, jak technik elektro-radiologii - pracowała „na gabinecie” płucnym, potem przeszła „na gabinet” badań kontrastowych. „Na gabinecie” płucnym przygotowywała pacjenta do badań, wykonywała zdjęcie rtg oraz musiała odnieść klisze do ciemni i wracała do gabinetu. W gabinecie badań kontrastowych przygotowywała pacjenta do badania, mówiła mu co ma zdjąć, przygotowywała kontrast dla lekarza - jak technik, wkładała kasetę, a po badaniu odnosiła kasetę do ciemni. Z tego badania było zawsze kilka kaset. Czasami zastępowała pracownika „na ciemni” przy wywoływaniu kaset. Ubezpieczona posiadała dozymetr, który był regularnie sprawdzany co do poziomu napromieniowania.

Szkodliwość warunków pracy polegała na narażeniu na promieniowanie jonizujące i rentgenowskie.

Uprawnienia technika elektro-radiologii ubezpieczona otrzymała w 1979 r. i pracowała w tym charakterze do grudnia 2011 r.

Z zakładu pracy ubezpieczona otrzymała świadectwo pracy, zgodnie z którym była zatrudniona na stanowisku pomoc laboratoryjna.

Ubezpieczona od 01.03.1980 r. do 31.12.2001 r. była zatrudniona w Samodzielnym Zakładzie (...) w G., a w związku z przejęciem pracownika na zasadach określonych art. 23 ^{( 1)} k.p. od 01.01.2002 r. do 31.08.2011 r. pracowała w (...) Centrum Medycznym Spółka z o.o. w G. na stanowisku technika elektroradiologii, w tym okresie od 01.03.1980 r. do 28.02.2010 r. w wymiarze pełnego etatu. Korzystała z urlopu wychowawczego od 24.12.1983 r. do 31.08.1987 r.

Ubezpieczona otrzymała od pracodawcy zaświadczenie, że od 01.03.1980 r. do 31.12.2006 r., od 01.02.2007 r. do 28.02.2010 r., od 01.07.2010 r. do 31.08.2011 r. stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywała prace narażające na działanie promieniowania jonizującego na stanowisku technika rentgenodiagnostyki wymienionym w wykazie A, dział XIV, pkt 4 wykazu stanowiącego załącznik do Zarządzenia MZiOS z dnia 12.07.1983 r. w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w zakładach pracy resortu zdrowia i opieki społecznej (Dz. Urz. MZiOS Nr 8, poz. 40, ze zm.).

Ubezpieczona ponownie nawiązała stosunek pracy z dniem 02.09.2011 r. i obecnie nadal pracuje.

Ubezpieczona nie jest członkiem otwartego funduszu emerytalnego.

W dniu 11.08.2011 r. ubezpieczona złożyła wniosek o emeryturę.

Decyzją z dnia 02.09.2011 r. pozwany odmówił ubezpieczonej prawa do emerytury z tytułu pracy w warunkach szczególnych. Pozwany przyjął za udowodnione okresy na dzień 01.01.1999 r. - 20 lat, l miesiąc i 29 dni okresów składkowych i nieskładkowych, w tym 14 lat, 10 miesięcy i 20 dni stażu pracy w szczególnych warunkach.

Stan faktyczny Sąd Okręgowy ustalił na podstawie dokumentów zgromadzonych w aktach sprawy, w aktach emerytalnych oraz osobowych ubezpieczonej. Sąd Okręgowy zważył, że żadna ze stron postępowania nie kwestionowała ich prawdziwości i rzetelności. Także i Sąd Okręgowy nie znalazł podstaw by odmówić im wiarygodności.

Sąd Okręgowy miał też na względzie zeznania świadków M. P. i B. C. (1) oraz wyjaśnienia ubezpieczonej co do zakwestionowanego przez ZUS okresu pracy w Uniwersyteckim Centrum (...) w G..

W ocenie Sądu Okręgowego zeznania wskazanych osób są ze sobą spójne i wzajemnie się uzupełniają.

Zeznania świadków pozwalają stwierdzić, że stanowisko pozwanego w zakresie odmowy uznania spornego okresu, jako pracy w warunkach szczególnych, nie jest zasadne. Nie tylko ubezpieczona, ale i świadkowie zgodnie zeznali, że przez cały sporny okres zatrudnienia ubezpieczona pracowała jako pomoc laboratoryjna, jednak w praktyce jej praca na stanowisku pomocy laboratoryjnej nie różniła się niczym od pracy technika elektro-radiologii. Pracowała w pełnym wymiarze czasu pracy, bo ten wymiar dla techników elektro-radiologii był 30 godz. tygodniowo. Miała takie same obowiązki jak technik elektro-radiologii - pracowała „na gabinecie” płucnym, potem przeszła „na gabinet” badań kontrastowych. Szkodliwość warunków pracy polegała na narażeniu na promieniowanie jonizujące i rentgenowskie.

Ubezpieczona domagała się ustalenia prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym z tytułu pracy w szczególnych warunkach. Podstawą takiego żądania jest art. 184 ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tj. Dz. U. z 2004 r., Nr 39, poz. 353 ze zm.).

Przepis ten stanowi szczególne uregulowanie, znajduje bowiem zastosowanie w stosunku do osób urodzonych po dniu 31.12.1948 r., które zasadnicze, wskazane w nim warunki nabycia prawa do świadczenia, spełniły już w dacie wejścia w życie ustawy o emeryturach i rentach z FUS, a więc na dzień 01.01.1999 r. i gwarantuje osobom tym możność nabycia prawa do świadczenia na dotychczasowych warunkach. Przepis ten został zawarty w przepisach przejściowych, ma na celu zagwarantowanie częściowo nabytych uprawnień emerytalnych - prawa do emerytury w wieku obniżonym z tytułu pracy w szczególnych warunkach osobom urodzonym po 31.12.1948 r. - z tytułu spełnienia warunków stażowych, określonych w tym przepisie, do dnia wejścia w życie ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Niewątpliwie bowiem ustawa o emeryturach i rentach z FUS ograniczyła uprawnienia emerytalne tych osób.

Stosownie do treści art. 184, ubezpieczonym urodzonym po dniu 31.12.1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli:

1) okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn oraz

2) okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27.

Emerytura, o której mowa w tym przepisie przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego oraz rozwiązania stosunku pracy - w przypadku ubezpieczonego będącego pracownikiem.

Zgodnie z art. 27 ubezpieczonym urodzonym przed dniem 01.01.1949 r. przysługuje emerytura, jeżeli osiągnęli wiek emerytalny wynoszący co najmniej 60 lat dla kobiet i co najmniej 65 lat dla mężczyzn, a nadto mają okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn.

Nadto, zgodnie z art. 32 ust. l i 4 tej ustawy ubezpieczonym urodzonym przed dniem 01.01.1949 r. będącym pracownikami zatrudnionymi w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, przysługuje emerytura w wieku niższym niż określony w art. 27 (ust. 1), gdzie wiek emerytalny, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie których osobom wymienionym w ust. 2 i 3 przysługuje prawo do emerytury, ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych.

Przepisami dotychczasowymi, do których odsyła ustawa o emeryturach i rentach z FUS jest rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 07.02.1983 r. w sprawie wieku emerytalnego dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. nr 8, poz. 43 ze zm.; dalej: rozporządzenie).

Stosownie do treści § 4 rozporządzenia pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki:

a) osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn,

b) ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Stosownie do treści § 2 rozporządzenia, okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy. Okresy pracy w szczególnych warunkach stwierdza zakład pracy na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według stosownego wzoru lub w świadectwie pracy.

Sąd Okręgowy podkreślił, że wskazanego wyżej ograniczenia dowodowego, dotyczącego ustalania okresów pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, nie stosuje się w postępowaniu odwoławczym przed okręgowymi sądami pracy i ubezpieczeń społecznych. Ustawa z dnia 18.04.1985 r. o rozpoznawaniu przez sądy spraw z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych (Dz. U. nr 20, poz. 85 ze zm.), nakazująca stosowanie w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych przepisy Kodeksu postępowania cywilnego (art. l ust. 3 wym. ustawy), nie zawiera ograniczeń dowodowych.

Ubezpieczona wykazała, że wykonywała pracę w szczególnych warunkach w okresie od 01.06.1978 r. do 31.08.1978 r. wykonując prace wymienione w wykazie A, dział XIV, pkt 4 - prace narażające na działanie promieniowania jonizującego oraz prace narażające na działanie pól elektromagnetycznych w zakresie od 0,1 do 300.000 MHz w strefie zagrożenia - rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07.02.1983 r. w sprawie wieku emerytalnego dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze cyt. wyżej.

Mając na uwadze wyżej prezentowane stanowisko Sąd Okręgowy uznał, że brak świadectwa pracy w warunkach szczególnych, czy też nieścisłości między treścią świadectwa pracy w szczególnych warunkach a dokumentacją pracowniczą nie przesądzają o braku możliwości zakwalifikowania danego okresu do prac w warunkach szczególnych, jeśli okoliczności takiego zatrudnienia zostaną wykazane wszelkimi możliwymi środkami dowodowymi. Analiza materiału dowodowego w aktach niniejszej sprawy - dokumenty z akt osobowych ubezpieczonej oraz zeznania świadków i jej zeznania dają podstawę do oceny, że wyżej wymieniony okres należy zaliczyć do pracy w warunkach szczególnych, od którego wykazania uzależnione jest prawo do wnioskowanego świadczenia.

Reasumując powyższe, w ocenie Sądu Okręgowego ubezpieczona udowodniła, że w spornym okresie wykonywała pracę uzasadniającą przyznanie prawa do świadczeń na zasadach określonych w cytowanym wyżej rozporządzeniu i tym samym wykazała spełnienie warunku przyznania tego świadczenia - a więc posiadania co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach, stosownie do treści § 4 ust. 3 rozporządzenia.

Mając na względzie powyższe Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję i orzekł jak w punkcie 1 wyroku, przyznając prawo do emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach od dnia 01.09.2011 r., tj. od dnia rozwiązania stosunku pracy. W tej bowiem dacie zostały spełnione warunki do uzyskania prawa do świadczenia emerytalnego.

Zasadność odwołania wynika z przeprowadzonego przez Sąd postępowania dowodowego oraz nowych okoliczności i dokumentów nieznanych organowi rentowemu przy wydaniu zaskarżonej decyzji, co uzasadnia twierdzenie o braku odpowiedzialności organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji, co mając na względzie orzeczono jak w punkcie 2 wyroku, w myśl dyspozycji art. 118 ust. la ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wnioskując a contrario.

Apelację od powyższego orzeczenia wywiódł pozwany organ rentowy, który zaskarżył wyrok Sądu Okręgowego w części (tj. w pkt 1), w zakresie przyznania prawa do emerytury z tytułu pracy w warunkach szczególnych od dnia 01.09.2011 r., zarzucając naruszenie przepisu art.184 ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r., nr 153, poz. 1227) w związku z art. 32 ustawy emerytalnej oraz w związku z przepisami rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07.02.1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. nr 8, poz. 43 ze zm.).

Pozwany wniósł o uwzględnienie apelacji w części poprzez zmianę zaskarżonego wyroku w pkt 1 i oddalenie odwołania, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania przez Sąd I instancji.

Uzasadniając apelację pozwany wskazał, że ubezpieczona nie legitymuje się 15 letnim okresem pracy w warunkach szczególnych. Zgodnie z art. 184 ust. 1 i ust. 2 ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. Nr 162, poz. 1118 ze zm.) ubezpieczonym urodzonym po dniu 31.12.1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli: 1) okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn oraz 3) okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27. Emerytura, o której mowa w ust. 1, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego oraz rozwiązania stosunku pracy - w przypadku ubezpieczonego będącego pracownikiem. Według art. 32 ustawy emerytalnej oraz przepisów § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07.02.1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. nr 8, poz. 43 ze zm.) ubezpieczonym urodzonym przed dniem 1 stycznia 1949 r., będącym pracownikami, zatrudnionymi w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, przysługuje emerytura w wieku niższym niż określony w art. 27 pkt 1., tj. gdy ubezpieczony: osiągnął wiek emerytalny wynoszący dla kobiet 55 lat i ma wymagany okres zatrudnienia - 20 lat okresów składkowych i nieskładkowych, w tym co najmniej 15 lat wykonywał prace wymienione w wykazie A. Zgodnie z art. 32 wyżej powołanej ustawy ubezpieczonym urodzonym przed dniem 01.01.1949 r., będącym pracownikami, o których mowa w ustępach 2 i 3 cytowanego przepisu, zatrudnionym w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze, przysługuje emerytura w wieku niższym niż określony w art. 27 pkt. 1 wyżej wymienionej ustawy. Wiek, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie których przysługuje prawo do emerytury ustala się na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z 07.02.1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.). Na podstawie przepisów § 3 i 4 wyżej powołanego rozporządzenia na wcześniejszą emeryturę może przejść kobieta, która: osiągnęła wiek 55 lat, posiada okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat i ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach. Sąd Okręgowy przyznał ubezpieczonej prawo do emerytury od dnia 01.09.2011 r. (tj. od daty po ustaniu jednej umowy o pracę trwającej do 31.08.2011 r. i przed podjęciem kolejnej pracy od 02.09.2011 r.) przyjmując, że ubezpieczona legitymuje się 15 letnim okresem pracy w warunkach szczególnych - co jest błędnym założeniem. Pozwany zaliczył ubezpieczonej do okresów pracy w warunkach szczególnych 14 lat, 10 miesięcy i 20 dni okresów pracy, w tym: okres pracy w Samodzielnym Publicznym Zakładzie Opieki Zdrowotnej nr 2 w G. (z wyłączeniem okresu urlopu wychowawczego od 24.12.1983 r. do 31.08.1987 r. oraz zwolnień lekarskich) - od 01.03.1980 r. do 23.12.1983 r. i od 01.09.1987 r. do 31.12.1998 r. Pozwany nie zaliczył do okresów pracy w warunkach szczególnych okresu pracy - od 01.06.1978 r. do 31.08.1978 r. - w Uniwersyteckim Centrum (...) (okres pracy od 01.04.1978 r. do 31.05.1979 r.). Ubezpieczona nie przedstawiła świadectwa pracy w warunkach szczególnych, ani innych dokumentów na potwierdzenie swoich racji. Zwykłe świadectwo pracy potwierdza, że ubezpieczona pracowała jako pomoc laboratoryjna. W ocenie pozwanego brak jest podstaw, aby przyjąć za wiarygodne oświadczenie ubezpieczonej co do charakteru wykonywanej przez nią pracy w spornym okresie pracy i zeznań świadków na sporny okres w świetle istniejącej dokumentacji osobowej i stanowiska pracodawcy w tym względzie. Ubezpieczona ma interes prawy w tym, aby sąd stwierdził, iż praca przez nią wykonywana w spornym okresie była praca wykonywaną w warunkach szczególnych. Ubezpieczona w odwołaniu od decyzji ZUS wskazywała, że od 01.06.1978 r. do 31.08.1978 r. pracowała na stanowisku technika radiologii. Tymczasem świadectwo pracy z dnia 05.08.2011 r. potwierdza wykonywanie pracy na stanowisku pomocy laboratoryjnej. Akta osobowe (umowa o pracę z 01.06.1978 r.) potwierdzają wykonywanie pracy na stanowisku pomocy laboratoryjnej. Ubezpieczona w spornym okresie nie posiadała ani wykształcenia technika radiologa (w aktach osobowych znajduje się zaświadczenie z 20.03.1978 r., że ubezpieczona jest słuchaczem l roku radiologii), ani uprawnień radiologa, które uzyskała w 1979 r. Brak zatem było podstaw do dopuszczenia jej do wykonywania czynności technika radiologa. Poza tym Sąd l instancji ustalił, że ubezpieczona w czasie roku szkolnego zatrudniona była w archiwum, natomiast w gabinecie pracowała w wakacje, kiedy był okres urlopowy - zatem nie wiadomo konkretnie w jakim okresie czasu (ze spornego okresu) i czy stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywała prace i czy wykonywała ją na stanowiskach pracy zaliczanych do prac w warunkach szczególnych. Ubezpieczona nie przedłożyła za sporny okres pracy świadectwa wykonywania pracy w warunkach szczególnych - zgodnie z § 2 ust. 2 w/w rozporządzenia, okresy pracy w szczególnych warunkach stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach lub w świadectwie pracy. Stosownych stwierdzeń może dokonać tylko pracodawca. Pracownik powinien uzyskać takie dokumenty od pracodawcy w momencie rozwiązania stosunku pracy, „ani innych dokumentów na potwierdzenie swoich racji, natomiast ze zwykłego świadectwa pracy wynika, iż wnioskodawczyni pracowała jako pomoc laboratoryjna”. Pismo Uniwersyteckiego Centrum (...) z dnia 13.10.2011 r. wydane w odpowiedzi na wniosek ubezpieczonej o wydanie świadectwa pracy w warunkach szczególnych, zawiera wyjaśnienie pracodawcy, że stanowisko jakie zajmowała ubezpieczona w Zakładzie (...) (w spornym okresie), tj. pomoc laboratoryjna nie kwalifikuje do wystawienia świadectwa pracy warunkach szczególnych, nie była to praca w warunkach szkodliwych a zajmowane przez ubezpieczoną stanowisko pracy nie zostało wymienione w wykazie stanowisk zaliczanych do stanowisk pracy wykonywanej w warunkach szczególnych, wymienionym w Zarządzeniu Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z 12.07.1983 r. (Dz. Urz. z 30.08.1983 r., nr 8, poz. 40). Chociaż wykazy resortowe zakładowe nie stanowią samodzielnej podstawy zaliczenia danego rodzaju prac do prac szczególnych warunkach, to mogą być one pomocne przy wykładni przepisów rozporządzenia Rady Ministrów, a Sąd l instancji nie zastosował ich pomocniczo. Sąd ten pominął stanowisko pracodawcy (zakład pracy nadal istnieje - po przekształceniach ze zmienioną nazwą), który najlepiej zna specyfikę pracy i charakter wykonywanych czynności na danym stanowisku w swoim zakładzie. Ubezpieczona nie wykazała, aby kwestionowała przed sądem pracy stanowisko pracodawcy w sprawie nieuznania okresu pracy od 01.06.1978 r. do sierpnia 1978 r. do okresów pracy w szczególnych warunkach (ze względu np. iż świadectwo pracy, czy zaświadczenie o wykonywaniu pracy w warunkach szczególnych wystawione przez pracodawcę nie odpowiada stanowi faktycznemu). Mając powyższe na uwadze trudno jest przyjąć, że ubezpieczona w spornym okresie stale i pełnym wymiarze czasu pracy - od 01.06.1978 r. do sierpnia 1978 r. uznając, iż wykonywała prace w warunkach szczególnych wymienione w przepisach rozporządzenia Rady Ministrów z 07.02.1983 r w wykazie A dział XIV pkt 4 – tj. prace narażające na działanie promieniowania jonizującego oraz prace narażające na działanie pól elektromagnetycznych w zakresie od 0,1 do 300.000 Mhz w strefie zagrożenia.

Ubezpieczona wniosła o oddalenie apelacji z uwagi na jej bezzasadność. Uzasadniając powyższy wniosek ubezpieczona podała, że Sąd I instancji prawidłowo ustalił stan faktyczny. W toku postępowania odwoławczego nie obowiązują ograniczenia w zakresie środków dowodowych, takie jak w postępowaniu przed organem emerytalno-rentowym. Sąd Okręgowy ustalił, że w okresie spornym ubezpieczona na polecenie pracodawcy stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywała prace w warunkach szczególnych. Dla oceny czy pracownik pracował w szczególnych warunkach nie ma istotnego znaczenia nazwa zajmowanego przez niego stanowiska, tylko rodzaj powierzonej mu pracy - rzeczywiście wykonywanych zadań pracowniczych (tak Sąd Najwyższy w wyrokach z 24.03.2009 r., I PK 194/08 oraz z 01.06.2010 r., II UK 21/10). O fakcie wykonywania przez ubezpieczoną pracy stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w warunkach szczególnych świadczą zgromadzone w aktach sprawy liczne dowody, m.in. zeznania świadków, wyjaśnienia wnioskodawczyni, informacja o przyznaniu ubezpieczonej dodatku specjalnego z tytułu uciążliwości wynikających z warunków pracy (w okresach od 01.04.1978 r. do 31.05. 1078 r. oraz od 01.06.1978 r. do 29.02.1979 r.), jak również fakt, że ubezpieczona w spornym okresie posiadała dozymetr, który był regularnie sprawdzany w odniesieniu do poziomu napromieniowania, bowiem szkodliwość warunków pracy polegała na narażeniu na promieniowanie jonizujące i rentgenowskie. Ubezpieczona pomimo, że była zatrudniona na stanowisku pomocy laboratoryjnej, faktycznie miała takie same obowiązki jak technik elektro-radiologii, i taką pracę wykonywała. Prace identyczne z zakresem pracy technika elektro-radiologii ubezpieczona wykonywała na polecenie swojego pracodawcy, stale, oraz w pełnym wymiarze czasu pracy, tj. 30 godzin tygodniowo, ponieważ pełny wymiar czasu pracy dla technika elektro-radiologii wynosił 30 godzin tygodniowo.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Apelacja nie zasługuje na uwzględnienie.

Sąd Apelacyjny podziela poczynione przez Sąd Okręgowy ustalenia faktyczne oraz rozważania prawne i przyjmuje je za własne, co oznacza, że nie zachodzi potrzeba ich ponownego szczegółowego przytaczania (por. wyroki Sądu Najwyższego z 14.05.2010 r., II CSK 545/09, Lex nr 602684; z 27.04.2010 r., II PK 312/09, Lex nr 602700; z 20.01.2010 r. II PK 178/09, LEX nr 577829; z 08.10.1998 r., II CKN 923/97, OSNC 1999 nr 3, poz. 60).

Należy jedynie wyjaśnić, że art. 32 ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach z FUS zawiera definicję (pojęcie) pracownika zatrudnionego w szczególnych warunkach, stanowiąc, iż jest nim pracownik zatrudniony przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne bądź otoczenia, lecz uregulowania omawianego artykułu nie precyzują szczegółowych przesłanek nabycia prawa do emerytury w obniżonym wieku. Art. 32 ust. 4 ustawy odsyła w tej materii do dotychczasowych przepisów, którymi są przepisy rangi ustawy lub wydane na mocy delegacji ustawowej (uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 13.02.2002 r., III ZP 30/01, OSNP 2002 nr 10, poz. 243). Aktem prawnym normującym tę problematykę jest rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 07.02.1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Przepisy § 2 ust. 1, § 3 i § 4 ust. 1 rozporządzenia kreują zaś dla pracownika, który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A, następujące przesłanki nabycia prawa do przedmiotowego świadczenia: 1) osiągnięcie wieku emerytalnego, wynoszącego 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn, 2) posiadanie wymaganego okresu zatrudnienia, określonego w odniesieniu do kobiet na 20 lat a do mężczyzn na 25 lat i 3) legitymowanie się co najmniej 15 letnim stażem pracy w szczególnych warunkach, wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku.

W dniu złożenia wniosku o emeryturę, czyli w dniu 11.08.2011 r. ubezpieczona nie ukończyła jeszcze wieku 55 lat, a zatem nie spełniała jeszcze wszystkich warunków przewidzianych przez art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych do uzyskania prawa do emerytury. Natomiast zasadą jest, że organ rentowy wydaje decyzje w sprawach emerytalno-rentowych kierując się stanem faktycznym jaki istnieje w dniu wydania decyzji (decyzja o charakterze deklaratoryjnym). Zatem na ten dzień, czyli na 02.09.2011 r. ubezpieczona posiadała już ukończone 55 lat, miała też ponad 20 lat okresów składkowych i nieskładkowych, nie pozostawała także w stosunku pracy. Jedyną okolicznością sporną było posiadanie przez ubezpieczoną (według stanu na dzień 01.01.1999 r.) co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Pozwany ustalił, że ubezpieczona posiada taki staż w wymiarze 14 lat, 10 miesięcy i 20 dni, co oznacza, że do wymaganych 15 lat ubezpieczonej brakowało okresu 1 miesiąca i 10 dni pracy w warunkach szczególnych.

Prawo do emerytury w wieku niższym od powszechnego z tytułu wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest ściśle związane z szybszą utratą zdolności do zarobkowania z uwagi na szczególne warunki lub szczególny charakter pracy. Praca taka, świadczona stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy, przyczynia się do szybszego obniżenia wydolności organizmu, stąd też wykonująca ją osoba ma prawo do emerytury wcześniej niż inni ubezpieczeni. Prawo to stanowi przywilej i odstępstwo od zasady wyrażonej w art. 27 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, a zatem regulujące je przepisy należy wykładać w sposób gwarantujący zachowanie celu uzasadniającego to odstępstwo (por. między innymi wyroki z dnia 22.02.2007 r., I UK 258/06, OSNP 2008 Nr 5-6, poz. 81; z dnia 17.09.2007 r., III UK 51/07, OSNP 2008 Nr 21-22, poz. 328; z dnia 06.12.2007 r., III UK 62/07, Lex Nr 375653; z dnia 06.12.2007 r., III UK 66/07, Lex Nr 483283; z dnia 13.11.2008 r., II UK 88/08 i z dnia 05.05.2009 r., I UK 4/09, Lex Nr 509022).

Ubezpieczona twierdziła, że pozwany błędnie nie uwzględnił jej - jako pracy wykonywanej w szczególnych warunkach - okresu pracy od 01.06.1978 r. do 31.08.1978 r. w ramach zatrudnienia w Państwowym Szpitalu (...) w G. – na stanowisku technika elektroradiologii.

Prowadząc postępowanie dowodowe na okoliczność ustalenia jaki charakter miała praca ubezpieczonej w spornym okresie Sąd Okręgowy pozyskał dowód w postaci dokumentacji osobowej a ponadto dopuścił dowód z zeznań świadków, osób pracujących razem z ubezpieczoną w okresie objętym sporem.

Z akt osobowych ubezpieczonej (na k. 28) wynika, że na podstawie umowy o pracę z dniem 01.06.1978 r. ubezpieczona została zatrudniona w Państwowym Szpitalu (...) G. w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku „pomocy lab.”. W świadectwie pracy z dnia 05.08.2011 r. podano, że ubezpieczona od dnia 01.04.1978 r. do dnia 31.05.1979 r. pracowała w pełnym wymiarze czasu pracy jako pomoc laboratoryjna. Ponadto z akt osobowych wynika, że w okresie od 01.06.1978 r. do 28.02.1979 r. otrzymywała dodatek specjalny w wysokości 300 zł na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 01.09.1972 r. w sprawie uposażenia pracowników zakładów społecznych służby zdrowia, zakładów pomocy społecznej i zakładów rehabilitacji zawodowej inwalidów (Dz. U. z 1972 r., nr 37, poz. 246). Zawierając wskazaną wyżej umowę o pracę ubezpieczona była słuchaczką I roku Studium Zawodowego nr (...) w G. na Wydziale E. (dokumenty w aktach osobowych na k. 28).

W aktach osobowych ubezpieczonej brak jest zakresu jej obowiązków na stanowisku pomocy laboratoryjnej.

W odwołaniu, a także w piśmie procesowym z dnia 27.12.2011 r. (k. 33-34) oraz na rozprawie w dniu 21.02.2012 r. ubezpieczona konsekwentnie twierdziła, że w spornym okresie – w okresie urlopowym – pracowała w gabinetach: płucnym oraz badań kontrastowych, gdzie wykonywała obowiązki technika elektro-radiologii, w tym wykonywała zdjęcia rtg, przygotowywała kontrasty dla lekarza, zastępowała pracownicę w ciemni przy wywoływaniu kaset. Ubezpieczona była wyposażona w dozymetry, które były regularnie sprawdzane co do poziomu napromieniowania.

Świadek M. P. zeznała, że pracowała razem z ubezpieczoną i przez pewien czas w 1978 r. (w okresie wakacyjnym, co wiązało się z zastępstwem pracowników) ubezpieczona pracowała na stanowisku pomocy laboratoryjnej, ale jej praca nie różniła się niczym od pracy technika elektro-radiologa. Praca była wykonywana przez 6 godzin dziennie, co stanowiło na tym stanowisku pełen wymiar czasu pracy. Ubezpieczona pracowała przy wykonywaniu zdjęć klatki piersiowej aparatem rtg.

Również świadek B. C. (2) zeznał, że ubezpieczona asystowała przy badaniach rentgenowskich ludzi i zwierząt. Wykonywała zdjęcia rtg i była bezpośrednio narażona na działanie promieniowania jonizującego. Świadek ten zeznał, że praca technika elektroladiologii oraz pomocy laboratoryjnej nie różniła się.

Wobec powyższego materiału dowodowego należało uznać, że ubezpieczona w okresie urlopów letnich (miesiące lipiec i sierpień 1978 r.) będąc formalnie zatrudniona na stanowisku pomocy laboratoryjnej wykonywała pracę na stanowisku technika elektroradiologii, czyli wykonywała prace wymienione pod poz. 4 działu XIV wykazu A stanowiącego załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07.02.1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. nr 8, poz. 43 ze zm.), tj. prace w szczególnych warunkach, których wykonywanie uprawnia do niższego wieku emerytalnego - prace narażające na działanie promieniowania jonizującego oraz prace narażające na działanie pól elektromagnetycznych w zakresie od 0,1 do 300.000 MHz w strefie zagrożenia. Prace te zostały też wymienione w załączniku nr 1 do zarządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 12.07.1983 r. w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w zakładach pracy resortu zdrowia i opieki społecznej (Dz. Urz. MZ. Nr 8, poz. 40 ze zm.).

W orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjmuje się, że dla oceny, czy pracownik pracował w szczególnych warunkach, nie ma istotnego znaczenia nazwa zajmowanego przez niego stanowiska, tylko rodzaj powierzonej mu pracy. Praca w szczególnych warunkach to praca wykonywana stale (codziennie) i w pełnym wymiarze czasu pracy, w warunkach pozwalających na uznanie jej za jeden z rodzajów pracy wymienionych w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07.02.1983 r. (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 14.09.2007 r., III UK 27/07, OSNP 2008 nr 21-22, poz. 325; z dnia 19.09.2007 r., III UK 38/07, OSNP 2008 nr 21-22, poz. 329; z dnia 06.12.2007 r., III UK 66/07, LEX nr 483283; z dnia 22.01.2008 r., I UK 210/07, OSNP 2009 nr 5-6, poz. 75; z dnia 24.03.2009 r., I PK 194/08, LEX nr 528152; z dnia 08.06.2011 r., I UK 393/10, LEX nr 950426 i z dnia 19.05.2011 r., III UK 174/10, LEX nr 901652). Decydującą rolę w analizie charakteru pracy ubezpieczonego z punktu widzenia uprawnień emerytalnych ma zatem możliwość jej zakwalifikowania pod którąś z pozycji wymienionych w wykazie A, stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

Świadectwo pracy (podobnie jak świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach) nie jest dokumentem urzędowym w rozumieniu art. 244 § 1 i 2 k.p.c., gdyż podmiot wydający to świadectwo nie jest organem państwowym ani organem wykonującym zadania z zakresu administracji państwowej. Tylko dokumenty wystawione przez te organy stanowią dowód tego, co zostało w nich urzędowo zaświadczone. Natomiast świadectwo traktuje się w postępowaniu sądowym jako dokument prywatny w rozumieniu art. 245 k.p.c., który stanowi dowód tego, że osoba, która go podpisała, złożyła oświadczenie zawarte w dokumencie (por. wyroki Sądu Najwyższego z 16.06.2009 r., I UK 24/09, LEX nr 518067 oraz z dnia 09.04.2009 r., I UK 316/08).

Wystawienie ubezpieczonej przez pracodawcę świadectwa pracy umożliwia przeprowadzenie w postępowaniu sądowym przed sądem pracy i ubezpieczeń społecznych dowodów z zeznań świadków oraz z przesłuchania wnioskodawcy w charakterze strony na okoliczność, że prace przez nią wykonywane w spornym okresie należy faktycznie zakwalifikować jako ujęte w wykazie A (obejmującym prace w szczególnych warunkach, których wykonywanie uprawnia do niższego wieku emerytalnego).

W postępowaniu przed sądem ubezpieczeń społecznych w sprawach o świadczenia emerytalno-rentowe prowadzenie dowodu z zeznań świadków lub z przesłuchania stron nie podlega żadnym ograniczeniom. Według art. 473 § 1 k.p.c. w postępowaniu w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych nie stosuje się przed sądem przepisów ograniczających dopuszczalność dowodu z zeznań świadków i z przesłuchania stron. Ograniczenia dowodowe, o jakich stanowi ten przepis, to przede wszystkim ograniczenia dotyczące możliwości prowadzenia dowodu z zeznań świadków lub z przesłuchania stron przeciwko osnowie lub ponad osnowę dokumentu (art. 247 k.p.c.). Ten wyjątek od ogólnych zasad, wynikających z art. 247 k.p.c., sprawia, że każdy istotny fakt (np. taki, którego ustalenie jest niezbędne do przyznania ubezpieczonemu prawa do wcześniejszej emerytury), może być dowodzony wszelkimi środkami dowodowymi, które sąd uzna za pożądane, a ich dopuszczenie za celowe (z licznych orzeczeń Sądu Najwyższego dotyczących tej kwestii por. np. wyroki z 06.09.1995 r., II URN 23/95, OSNAPiUS 1996 nr 5, poz. 77, z 08.04.1999 r., II UKN 619/98, OSNAPiUS 2000 nr 11, poz. 439; wyrok z 04.10.2007 r. I UK 111/07, LEX nr 275689, wyrok z 02.02.1996 r., II URN 3/95, OSNAPiUS 1996 nr 16, poz. 239 oraz z 25.07.1997 r., II UKN 186/97, OSNAPiUS 1998 nr 11, poz. 342). Nie może zatem ulegać wątpliwości, że pracownik albo ubezpieczony ubiegający się o świadczenie z ubezpieczenia społecznego może w postępowaniu przed sądem pracy i ubezpieczeń społecznych wszelkimi dowodami wykazywać okoliczności, od których zależą jego uprawnienia z tytułu ubezpieczenia - także wówczas, gdy z dokumentu (np. świadectwa pracy) wynika co innego (art. 473 k.p.c.). Przypisanie szczególnego znaczenia dowodowego świadectwu pracy, czy też świadectwu wykonywania pracy w szczególnych warunkach nie znajduje podstawy w przepisach procedury cywilnej.

Ubezpieczona mogła zakwestionować treść wystawionego jej świadectwa pracy dopiero w sprawie o przyznanie jej prawa do wcześniejszej emerytury (por. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 09.04.2009 r., I UK 316/08, LEX nr 707858).

W ocenie Sądu Apelacyjnego Sąd I instancji – opierając się na zgromadzonym materiale dowodowym – mógł uznać, że ubezpieczona spełniła wszystkie warunki przewidziane w art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z FUS do nabycia prawa do emerytury w wieku obniżonym.

Biorąc powyższe rozważania pod uwagę Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. apelację pozwanego oddalił.