Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Gdańsku

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 23 lipca 2020 r.

Sąd Apelacyjny w Gdańsku - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący:	SSA Daria Stanek
Sędziowie:	SA Grażyna Czyżak SA Lucyna Ramlo

po rozpoznaniu w dniu 23 lipca 2020 r. w Gdańsku na posiedzeniu niejawnym

sprawy M. W.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Odział w T.

o wysokość renty rodzinnej

na skutek apelacji M. W.

od wyroku Sądu Okręgowego we Włocławku, IV Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 28 stycznia 2020r., sygn. akt IV U 257/19

1)  Zmienia zaskarżony wyrok w pkt I w ten sposób, że zasadza od Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego we Włocławku na rzecz adw. T. R. kwotę 183,51 ( sto osiemdziesiąt trzy złote 51/100) złote tytułem zwrotu niezbędnych i udokumentowanych wydatków oraz kwotę 90,- (dziewięćdziesiąt) złotych powiększoną o należną kwotę podatku od towarów i usług tytułem zwrotu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej ubezpieczonej z urzędu za pierwszą instancję.

2)  Oddala apelację.

3)  Zasadza od Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego we Włocławku na rzecz adw. T. R. kwotę 180,- (sto osiemdziesiąt) złotych powiększoną o należną kwotę podatku od towarów i usług tytułem zwrotu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej ubezpieczonej z urzędu za drugą instancję.

SSA Daria Stanek SSA Grażyna Czyżak SSA Lucyna Ramlo

Sygn. akt III AUa 682/20

UZASADNIENIE

Decyzją z 7 marca 2019 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych przedstawił wysokość renty rodzinnej M. W. od 1 marca 2019 r. Organ rentowy w decyzji tej wskazał sposób naliczenia tego świadczenia – jako stanowiącego 85 % świadczenia zmarłego – wynoszącego 399,72 zł, dla którego z kolei wyliczenia przyjęto wskaźnik wysokości podstawy wymiaru 145,58%, kwotę bazowej 717,16 zł. Jednocześnie wskazano, iż wartość renty rodzinnej po waloryzacji wynosiła odpowiednio od dnia 1 marca 2016 r. – 1048,76 zł, 2017 r. – 1058,19 zł, 2018 r. -1089,72 zł, 2019 r. – 1159,72 zł.

M. W. wniosła do Sądu Okręgowego we Włocławku IV Wydziału Pracy
i Ubezpieczeń Społecznych odwołanie – jak ostatecznie sprecyzowano – wyłącznie
od powyższej decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T., domagając się zmiany tejże decyzji poprzez ponowne przeliczenie wysokości świadczenia,
przy uwzględnieniu okresów zatrudnienia męża ubezpieczonej z lat 1965-1973.
W uzasadnieniu odwołania wnioskodawczyni wskazała, iż świadczenie jest niższe od jej emerytury bowiem nie uwzględniono zarobków jej męża w latach 1971-1973. W dalszym toku postepowania, precyzując żądanie, strona odwołująca wskazała, iż domaga się przeliczenia świadczenia z uwzględnieniem zarobków z lat 1965-1973, podnosząc,
iż co prawda nie kwestionuje przedstawionych uprzednio zaświadczeń Rp-7, jednak dokumenty te są niepełne i wymagają uwzględnienia wszystkich składników wynagrodzenia.

Organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. podniósł, iż uwzględnione zostały wszystkie wskazywane okresy zatrudnienia zmarłego, przy czym za okres od 20 czerwca 1965 r. do 15 listopada 1966 r.
w braku dokumentacji płacowej przyjęto wynagrodzenie minimalne, zaś odnośnie pozostałych okresów – wynagrodzenia wskazane w zaświadczeniach Rp-7
lub w dokumentacji archiwalnej. Do wyliczenia wysokości świadczenia przyjęto najkorzystniejszy wskaźnik w wysokości 145,58 – z okresu od 1 września 1972 r.
do 31 sierpnia 1973 r.

Sąd Okręgowy we Włocławku IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z 28 stycznia 2020 r. oddalił odwołanie (pkt 1) oraz zasądził od Skarbu Państwa - Sądu Okręgowego we Włocławku na rzecz adw. T. R. tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej ubezpieczonej z urzędu kwotę 90 zł powiększoną
o należny podatek VAT (pkt 2), sygn. akt IV U 257/19.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny.

Od 4 marca 1967 r. M. W. pozostawała w związku małżeńskim
z T. W. – do jego śmierci (...) r.

T. W. zatrudniony był od 20.06.1965 r. do 15.11.1966 r. w (...)we W..

Od 16.11.1966 r. do 31.12.1966 r. i od 01.01.1968 r. do 26.09.1968 r. T. W. nie pozostawał w zatrudnieniu.

Od 01.01.1967 r. do 31.12.1967 r. T. W. pracował w (...) w B.. W okresie tym T. W. otrzymał wynagrodzenie w kwocie 28.800 złotych.

Od 27.09.1968 r. do 22.11.1969 r. T. W. pracował w (...) Zakładach (...) w B. (...) we W.. W 1968 r. T. W. otrzymał wynagrodzenie w kwocie 6.681,76 złotych, a w 1969 r. T. W. otrzymał wynagrodzenie w kwocie 22.965,30 złotych.

Od 23.11.1969 r. do 19.01.1970 r. T. W. nie pozostawał w zatrudnieniu.

Od 20.01.1970 r. do 12.09.1973 r. T. W. pracował w Spółdzielni (...) we W.. W 1970 r. T. W. otrzymał wynagrodzenie w kwocie 28.467,80 złotych, w 197 1r. T. W. otrzymał wynagrodzenie w kwocie 30.000,00 złotych, a w 1972 r. T. W. otrzymał wynagrodzenie w kwocie 36.510,00 złotych. W okresie od 01.09.1972 r. do 31.08.1973 r. T. W. otrzymał wynagrodzenie w kwocie 46.990,40 złotych brutto.

W dniu 3 października 1973 r. M. W. wystąpiła do ZUS o rentę rodzinną po zmarłym mężu. We wniosku wskazała, iż za podstawę wymiaru renty należy przyjąć zarobek zmarłego z ostatnich 12 miesięcy zatrudnienia, tj. za okres od 01.09.1972 r.
do 31.08.1973 r.

Decyzją ZUS z 6 listopada 1973 r. przyznano M. W. rentę rodzinną
po zmarłym mężu od zgonu, tj. od (...) r. Za podstawę wymiaru renty przyjęto zarobek zmarłego z ostatnich 12 miesięcy zatrudnienia, tj. za okres od 01.09.1972 r.
do 31.08.1973 r. Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru renty rodzinnej ustalono
na 145,58%. Do ustalenia wysokości świadczenia uwzględniono okres zatrudnienia zmarłego w wymiarze 7 lat, 2 miesięcy i 12 dni.

Decyzją z 22 sierpnia 2014 r. odmówiono M. W. przeliczenia podstawy wymiaru renty rodzinnej, w uzasadnieniu której wskazano, iż podstawa wymiaru
w wysokości 145,58 % ustalona została z okresu 12 miesięcy od września 1972 r. do sierpnia 1973 r., zaś wskaźnik wyliczony z godnie z art. 111 ust. 1 pkt 2 ustawy jest niższy i wynosi 62,37 %. Odwołanie od decyzji oddalone zostało prawomocnym wyrokiem z Sądu Okręgowego z 13 lipca 2015 r., od którego apelację oddalił Sąd Apelacyjny wyrokiem
z 13 maja 2016 r.

Decyzją z 22 marca 2019 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. odmówił – na podstawie art. 114 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych – ponownego ustalenia wysokości renty rodzinnej M. W..

Przechodząc do omówienia materialnoprawnej podstawy rozstrzygnięcia Sąd Okręgowy przytoczył treść art. 73 o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w związku z art. 15 powołanej ustawy.

Sąd I instancji zwrócił uwagę, że w przedmiotowej sprawie – w sytuacji przyznania świadczenia na podstawie uprzednio obowiązujących przepisów - podstawa wymiaru renty rodzinnej obliczona została prawidłowo na podstawie tychże przepisów, tj. z kolejnych
12 miesięcy kalendarzowych od 1 września 1972 r. do 31 sierpnia 1973 r. – w istocie zatem
z okresu gdy – jak wynika z przedłożonych dokumentów – mąż wnioskodawczyni uzyskiwał najwyższe w swej karierze zawodowej wynagrodzenie.

Kwestia z kolei ponownego przeliczenia świadczenia – stosownie do art. 111 powoływanej ustawy była przedmiotem ostatecznej decyzji z 22 sierpnia 2014 r. Sąd
I instancji podkreślił, że uwzględniając brak jakichkolwiek nowych danych podważających dokonane wówczas ustalenia, brak było także podstaw do zastosowania powołanej regulacji. Tym samym sposób wyliczenia świadczenia ubezpieczonej został przedstawiony w sposób prawidłowy w zaskarżonej decyzji. Biorąc pod uwagę fakt wydania uprzednio ostatecznej decyzji odmawiającej przeliczenia świadczenia w trybie art. 111 ustawy o emeryturach
i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz bezsporny łączny okres ubezpieczenia zmarłego męża wnioskodawczyni (co tym samym wyłączało w istocie uwzględnienie dalszych innych wariantów naliczenia świadczenia), brak było podstaw do podważenia prawidłowości zaskarżonej w sprawie decyzji. Jednocześnie Sąd Okręgowy zaznaczył,
że wydana została także – już po dacie wydania decyzji zaskarżonej w przedmiotowej sprawie – kolejna decyzja odmawiająca przeliczenia świadczenia w trybie art. 114 powołanej ustawy – w braku przedstawienia nowych okoliczności i dowodów w tym zakresie, która to decyzja nie została zaskarżona. Również w przedmiotowej sprawie, w ocenie Sądu I instancji,
nie przedstawiono nowych dowodów i okoliczności, które wpływać mogłyby na ustalenie powołanej wysokości.

Niezależnie od powyższego Sąd Okręgowy zwrócił uwagę, że indyferentna prawnie jest aktualna sytuacja zdrowotna, materialna i osobista wnioskodawczyni, albowiem
nie zawiera się ona w katalogu normatywnych przesłanek ustalenia prawa do świadczenia bądź jego wysokości.

Mając na uwadze powyższe rozważania, uznając decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. z 7 marca 2019 r. za pozbawioną wad tak faktycznych,
jak i prawnych, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c., orzeczono jak w pkt I sentencji uzasadnianego wyroku. Nie stwierdzono bowiem żadnych podstaw do uwzględnienia odwołania wnioskodawczyni.

W rozpoznaniu wniosku pełnomocnika o zasądzenie kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej M. W. z urzędu, zawierającego oświadczenie, że koszty nie zostały zaspokojone w żadnym zakresie, orzeczono jak w pkt II sentencji na podstawie § 2,
§ 3, § 4 ust. 3 oraz § 15 i § 4 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia
3 października 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu, koszty nieopłaconej pomocy prawnej ponoszone przez Skarb Państwa. Jednocześnie nie stwierdzono natomiast podstaw do uznania powołanych przez pełnomocnika kosztów uzyskania dokumentów objętych wnioskiem dowodowym strony za niezbędne koszty pełnomocnika podlegające powołanej powyżej regulacji.

Apelację od wyroku wywiodła ubezpieczona, zaskarżając go w całości i zarzucając:

I. naruszenie przepisów postępowania, które mogło mieć wpływ na treść zaskarżonego orzeczenia, tj.:

1. art. 205 ^{( 12 )}§ 2 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. w zw. z art. 250 § 2 k.p.c. poprzez oddalenie wniosku ubezpieczonej o zwrócenie się do Archiwum Państwowego w W.
z wnioskiem o doręczenie odpisów dokumentacji osobowej i płacowej z zatrudnienia T. W. w (...) w T. Oddział we W. w latach
1968-1969, pomimo że na rozprawie 05.12.2019 r. pełnomocnik ubezpieczonej przedłożył złożony w jej imieniu wniosek 08.11.2019 r. skierowany do Archiwum (...)
(...) o udostępnienie dokumentacji osobowo-płacowej T. W.
wraz z dowodem jego nadania rejestrowaną przesyłką pocztową, który jednak pozostał
bez odpowiedzi, czym wykazał, że ubezpieczona nie mogła samodzielnie uzyskać
w/w dokumentów, co uzasadniało zwrócenie się z odpowiednim wnioskiem przez Sąd
na podstawie art. 250 § 2 k.p.c., a zaniechanie zwrócenia się przez Sąd o w/w dokumentację skutkowało następnie pominięciem tego dowodu przez Sąd, jako zmierzającego
do przedłużenia postępowania,

2. art. 235 ² § 1 pkt 2 i 3 k.p.c. w zw. z art. 205 ¹² § 2 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c.
w zw. z art. 299 k.p.c. poprzez pominięcie dowodu z przesłuchania ubezpieczonej
w charakterze strony na okoliczność podstaw uzasadniających przeliczenie renty rodzinnej należnej ubezpieczonej, okresów zatrudnienia zmarłego męża ubezpieczonej T. W., wynagrodzenia za pracę uzyskiwanego przez T. W. w poszczególnych okresach zatrudnienia, z powołaniem na fakt, że dowód ten miał wykazać fakt bezsporny, nieistotny dla rozstrzygnięcia sprawy lub udowodniony zgodnie z twierdzeniem wnioskodawcy, a także, że był on nieprzydatny do wykazania danego faktu, podczas gdy był to dowód konieczny do przeprowadzenia, albowiem w braku części dokumentacji osobowo-płacowej T. W. sprzed 40-50 lat pozostały niewyjaśnione fakty istotne
dla rozstrzygnięcia sprawy, które Sąd błędnie uznał za bezsporne,

3. art. 235 ² § 1 pkt 2 k.p.c. w. zw. z art. 205 ¹² § 2 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c.
w zw. z art. 278 § 1 k.p.c. poprzez pominięcie dowodu z opinii biegłego z zakresu płac
i księgowości na okoliczność przeliczenia renty rodzinnej należnej ubezpieczonej
z uwzględnieniem wszystkich okresów zatrudnienia T. W. i wynagrodzenia
za pracę faktycznie uzyskiwanego w tych okresach, mimo iż dowód ten był konieczny
dla rozstrzygnięcia istoty sprawy - ustalenia wysokości renty rodzinnej.

II. naruszenie przepisów prawa materialnego, tj.: § 2 pkt 2 rozporządzenia MS z dnia
3 października 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu poprzez jego błędne zastosowanie
i nie zasądzenie tytułem nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej ubezpieczonej z urzędu kwoty 183,51 zł w związku z poniesionymi przez pełnomocnika wydatkami związanymi
z pozyskaniem dokumentacji osobowo-płacowej T. W. z Archiwum (...), uznając, że były to wydatki strony, nie zaś pełnomocnika, podczas gdy zobowiązanie do przedłożenia w/w dokumentacji zostało nałożone na pełnomocnika.

Na podstawie art. 380 k.p.c. apelująca wniosła o rozpoznanie przez Sąd II instancji postanowień wydanych na rozprawie 5 grudnia 2019 r. w przedmiocie:

1. oddalenia wniosku ubezpieczonej o zwrócenie się do Archiwum Państwowego
w W. z wnioskiem o doręczenie odpisów dokumentacji osobowej i płacowej
z zatrudnienia T. W. w (...)w T. Oddział we W.
w latach 1968-1969,

2. pominięcia dowodu z przesłuchania ubezpieczonej w charakterze strony,

3. pominięcia dowodu z opinii biegłego z zakresu płac i księgowości.

Mając na uwadze powyższe ubezpieczona wniosła o:

I. uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania wobec nierozpoznania istoty sprawy,

ewentualnie - na wypadek nieuwzględnienia wniosku z pkt I:

II. zmianę zaskarżonego wyroku poprzez:

1. zmianę decyzji ZUS Oddział w T. z 7 marca 2019 r. i ponowne przeliczenie renty rodzinnej należnej wnioskodawczyni przy uwzględnieniu okresów zatrudnienia jej męża T. W. z lat 1965-1973,

2. zasądzenie od Skarbu Państwa-Sądu Okręgowego we Włocławku na rzecz
adw. T. R. kwoty 273.51 zł + VAT tytułem nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej ubezpieczonej z urzędu przed Sądem I instancji, w miejsce zasądzonej kwoty 90 zł + VAT,

III. zasądzenie na rzecz adw. T. R. kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej ubezpieczonej z urzędu w postępowaniu przed Sądem II instancji w wysokości 150% stawki minimalnej, albowiem koszty te nie zostały uiszczone w całości ani w części.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja ubezpieczonej co do meritum sprawy podlegała oddaleniu jako bezzasadna. Trafny okazał się jedynie zarzut dotyczący zwrotu kosztów procesu, co skutkowało zmianą zaskarżonego wyroku w tym zakresie.

Przedmiotem sporu w niniejszej sprawie była wysokość renty rodzinnej przysługującej wnioskodawczyni po zmarłym mężu. Analizując sporną kwestię Sąd Okręgowy przeprowadził stosowne postępowanie dowodowe, a w swych ustaleniach i wnioskach nie wykroczył poza ramy swobodnej oceny wiarygodności i mocy dowodów wynikające
z przepisu art. 233 k.p.c., nie popełnił też uchybień w zakresie zarówno ustalonych faktów, jak też ich kwalifikacji prawnej, które mogłyby uzasadnić ingerencję w treść zaskarżonego orzeczenia.

Sąd Apelacyjny, aprobując ustalenia faktyczne i rozważania prawne poczynione
przez Sąd Okręgowy w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, przyjmuje je za własne,
co oznacza, że nie zachodzi konieczność ich szczegółowego powtarzania (por. wyroki Sądu Najwyższego z 27.03.2012 r., III UK 75/11, LEX nr 1213419; z 14.05.2010 r., II CSK 545/09, LEX nr 602684; z 27.04.2010 r., II PK 312/09, LEX nr 602700; z 20.01.2010 r.,
II PK 178/09, LEX nr 577829; z 08.10.1998 r., I CKN 923/97, OSNC 1999 nr 3, poz. 60).

Na wstępie podkreślić należy, że zasadnicze znaczenie dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy ma fakt, iż wysokość świadczenia rentowego ubezpieczonej była już przedmiotem ostatecznej decyzji organu rentowego z 22 sierpnia 2014 r. Decyzją tą odmówiono M. W. przeliczenia podstawy wymiaru renty rodzinnej, albowiem podstawa wymiaru w wysokości 145,58 % ustalona została z okresu 12 miesięcy od września 1972 r.
do sierpnia 1973 r., zaś wskaźnik wyliczony z godnie z art. 111 ust. 1 pkt 2 ustawy okazał się niższy, wyniósł bowiem 62,37 %. Odwołanie od przedmiotowej decyzji oddalone zostało wyrokiem Sądu Okręgowego z 13 lipca 2015 r., od którego apelację oddalił Sąd Apelacyjny wyrokiem z 13 maja 2016 r.

W tym miejscu podkreślenia wymaga, że specyfika spraw z zakresu ubezpieczeń społecznych wyraża się między innym tym, że związanie sądu i organu rentowego ostateczną decyzją administracyjną nie ma charakteru bezwzględnego. Istnieje możliwość dokonania ponownych ustaleń warunkujących prawo lub wysokość przyznanego wcześniej świadczenia. Podstawę do tego zawiera art. 114 ust. 1 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2018 r. poz. 1270 ze zm.), który na gruncie ubezpieczeń społecznych daje podstawy do ponownego ustalenia prawa
do świadczeń lub ich wysokości, jeżeli zostaną spełnione warunki określone w tym przepisie. Niewątpliwie instytucja przewidziana w art. 114 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach
z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych nie jest wznowieniem postępowania sensu stricto,
lecz co najwyżej "swoistym wznowieniem postępowania". Instytucja ta ma szerszy charakter niż wznowienie postępowania i nieco odmienne od niego przesłanki. Z istoty swej służy też innym celom, pozwalając ponownie ustalić prawo do świadczeń emerytalno-rentowych
lub ich wysokość przy wykorzystaniu mniej rygorystycznych podstaw niż określone
w przepisach kodeksu postępowania administracyjnego podstawy wznowienia takiego postępowania. Niemniej jednak, jest szczególną instytucją w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych, która umożliwia ponowne rozpatrzenie prawa do świadczeń emerytalno-rentowych lub ich wysokości, mimo istnienia w obrocie prawnym prawomocnej decyzji organu rentowego.

Jak zostało wyłożone w uzasadnieniu wyroku Sądu Najwyższego z dnia
4 października 2018 r., III UK 153/17, LEX nr 2563524, judykatura traktuje art. 114 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS jako podstawę prawną dla weryfikacji i wzruszalności decyzji organów rentowych, w których zawarto ustalenia pozostające w obiektywnej sprzeczności z ukształtowanym ex lege stanem uprawnień emerytalno-rentowych zainteresowanych (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 25 lutego 2008 r., I UK 249/07, OSNP 2009 nr 11-12, poz. 152; z dnia 22 lutego 2010 r., I UK 247/09, LEX nr 585725; z dnia 9 grudnia 2015 r., I UK 533/14 oraz postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 20 września 2011 r., I BU 4/11, LEX nr 1101321). Uznaje się, że sprzeczność taka zachodzi zarówno
w przypadku decyzji organu rentowego błędnie przyznających świadczenie (potwierdzających prawo do świadczenia) pomimo że prawo do niego nie powstało,
jak i w przypadku decyzji błędnie odmawiających realizacji prawa do świadczenia, przysługującego ubezpieczonemu z mocy prawa oraz decyzji nieprawidłowo ustalających wysokość tego świadczenia. Niezgodność ta może powstać także na skutek popełnionych przez organ rentowy uchybień normom prawa materialnego. Eliminacja tych sprzeczności stanowi uzasadnienie dla ponowienia postępowania zakończonego ostateczną decyzją organu rentowego, której rozstrzygnięcie jest niezgodne z ukształtowaną ex lege sytuacją prawną ubezpieczonego. W ponawianym postępowaniu organ rentowy dąży do ustalenia,
czy popełnione uchybienia (przede wszystkim w zakresie prawa materialnego, ale także procesowego) lub przedłożone dowody albo ujawnione fakty mają wpływ na zmianę dokonanych wcześniej ustaleń, od których zależy potwierdzenie uprawnienia ubezpieczonego do określonego świadczenia.

Jedną z podstaw do wznowienia postpowania w trybie art. 114 ustawy o emeryturach
i rentach z FUS jest powołanie się przez ubezpieczonego na nowe okoliczności oraz dowody uzasadniające wznowienie postępowania w trybie tego przepisu i rzutujące na jego prawo
do wnioskowanego świadczenia (por. wyrok SN z 18 kwietnia 2018 r., III UK 53/17, LEX nr 2515713). Z nowych dowodów muszą oczywiście wynikać nie jakiekolwiek nieuwzględnione wcześniej okoliczności, ale okoliczności mające wpływ na prawo do świadczeń lub ich wysokość, tzn. za nowymi dowodami musi stać potencjalna możliwość dokonania innych, mających istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia ustaleń faktycznych niż te, które weszły
do podstawy faktycznej wyroku, przesądzając o oddaleniu odwołania (por. wyrok SN z dnia 19 października 2017 r., II UK 454/16, LEX nr 2408322, i wyrok SA w Katowicach z dnia
21 czerwca 2018 r., III AUa 523/18, LEX nr 2522666).

W przypadku wystąpienia zainteresowanego z wnioskiem w trybie art. 114 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, należy w pierwszej kolejności zbadać przesłanki dopuszczalności złożenia takiego wniosku i w razie stwierdzenia ich braku organ rentowy powinien odmówić ponownego ustalenia prawa do świadczenia, tak jak to w istocie miało miejsce w rozpoznawanej sprawie. Zaskarżoną decyzją z 7 marca 2019 r. przedstawiono bowiem jedynie ubezpieczonej sposób wyliczenia wysokości renty rodzinnej – analogiczny, jak ustalony ostateczną decyzją z 6 listopada 1973 r. i potwierdzony decyzją z 22 sierpnia 2014 r., zgodnie z którym podstawa wymiaru w wysokości 145,58 % ustalona została
z okresu 12 miesięcy od września 1972 r. do sierpnia 1973 r.

Odnosząc się do zarzutów wnioskodawczyni stwierdzić należy, że Sąd I instancji nie naruszył przepisów prawa procesowego pomijając dowód z przesłuchania w charakterze strony wnioskodawczyni. Zgodnie z art. 299 k.p.c., jeżeli po wyczerpaniu środków dowodowych lub w ich braku pozostały niewyjaśnione fakty istotne dla rozstrzygnięcia sprawy, sąd dla wyjaśnienia tych faktów może dopuścić dowód z przesłuchania stron. Podkreślić trzeba, że Sąd nie jest zobowiązany do przeprowadzenia tego dowodu, chyba że dotychczasowe postępowanie dowodowe nie doprowadziło do jednoznacznego wyjaśnienia stanu faktycznego. Przewidywany w art. 299 k.p.c. dowód z przesłuchania stron (ewentualnie ograniczony do przesłuchania tylko jednej z nich) ukształtowany został jako uzupełniający
i fakultatywny, nie mogący zastąpić innych dowodów, co oznacza, że dopuszczenie
i przeprowadzenie go zawsze uzależnione jest od okoliczności konkretnej sprawy. Uwzględniając powyższe, za zasadną uznać należy argumentację Sądu I instancji, zgodnie
z którą dowód z przesłuchania odwołującej się nie byłby przydatny wykazania faktów istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy. Okresy zatrudnienia T. W., na którą to okoliczność miałaby zeznawać wnioskodawczyni zgodnie z treścią wniosku dowodowego, nie była między stronami sporna – pozwany uwzględnił bowiem wszystkie przebyte
przez niego okresy zatrudnienia. Nie jest natomiast możliwe, aby w braku stosownej dokumentacji potwierdzającej wysokość wynagrodzenia T. W. z okresów zatrudnienia przebytych kilkadziesiąt lat temu, M. W. posiadała pewną wiedzę
w tym przedmiocie. Sama zresztą przyznała na rozprawie w dniu 5 grudnia 2019 r.,
że nie pamięta, jakie wynagrodzenie otrzymywał mąż w poszczególnych miesiącach w latach 1972 – 1973 ani też jakie były jego miesięczne zarobki w Spółdzielni (...). Tymczasem fakty, od których uzależnione jest prawo do świadczenia,
jak również wysokość świadczenia muszą zostać wykazane w sposób wiarygodny,
nie budzący wątpliwości i precyzyjny. W rozpoznawanej sprawie nie ma zatem podstaw
do przyjęcia, aby pozostały jakiekolwiek okoliczności faktyczne wymagające wyjaśnienia, które mogłyby zostać ustalone na podstawie zeznań odwołującej.

Sąd Apelacyjny przychyla się także do stanowiska Sądu I instancji w przedmiocie pominięcia jako nieistotnego dla rozstrzygnięcia sprawy dowodu z opinii biegłego sądowego z zakresu rachunkowości. Dowód z opinii biegłego przeprowadza się w postępowaniu,
gdy ustalenie faktów istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy wymaga wiadomości specjalnych. Taka sytuacja nie miała miejsca w niniejszej sprawie. Jak trafnie zauważył Sąd I instancji, ustalenie wysokości wynagrodzenia uzyskiwanego przez T. W.
w poszczególnych miesiącach zatrudnienia, wymagało jedynie czysto rachunkowej weryfikacji, którą sąd może i powinien dokonać samodzielnie. Nie bez znaczenia pozostaje przy tym okoliczność, iż ubezpieczona nie zaoferowała nowego materiału dowodowego, który mógłby podważyć ustalenia co do wysokości wynagrodzenia jej zmarłego męża objęte prawomocnym wyrokiem Sądu Okręgowego z 13 lipca 2015 r., od którego apelację oddalił Sąd Apelacyjny wyrokiem z 13 maja 2016 r. (w wyniku zaskarżenia decyzji z 22 sierpnia 2014 r.).

Nie było także przesłanek do zwrócenia się przez Sąd I instancji do Archiwum Państwowego w W. z wnioskiem o udostępnienie dokumentacji osobowej i płacowej z okresu zatrudnienia T. W. w (...) w T. Oddział
we W.. Jak ustalił Sąd Okręgowy, instytucja ta udostępnia odpisy przedmiotowych dokumentów na wniosek pracownika lub jego spadkobiercy (k. 67v. a.s.). W tych okolicznościach, mając na względzie ciążący na odwołującej ciężar dowodu w zakresie wykazania innej niż prawomocnie ustalona wysokości wynagrodzeń T. W.,
za zasadną uznać należy odmowę przez Sąd I instancji zwrócenia się do przechowawcy akt
o udostępnienie ww. dokumentacji.

Sąd Apelacyjny nie znalazł podstaw do podważenia zaskarżonej decyzji.

Jak prawidłowo wyjaśnił organ rentowy w piśmie procesowym z dnia 17 września 2019 r. za okres zatrudnienia T. W. w (...) we W. od 20 czerwca 1965 r. do 15 listopada 1966 r. przyjęto wynagrodzenie minimalne z uwagi na brak dokumentów potwierdzających rzeczywiste wynagrodzenie męża odwołującej. Jest to zgodne z przepisem art. 15 ust. 2a ustawy o emeryturach i rentach z FUS, który stanowi, że jeżeli nie można ustalić podstawy wymiaru składek w okresie pozostawania w stosunku pracy wskazanym do ustalenia podstawy wymiaru emerytury i renty, za podstawę wymiaru składek przyjmuje się kwotę obowiązującego w tym okresie minimalnego wynagrodzenia pracowników, proporcjonalnie do okresu podlegania ubezpieczeniu i wymiaru czasu pracy. M. W. nie przedstawiła materiału dowodowego, który pozwoliłby na ustalenie w precyzyjny i pewny sposób zarobków męża z omawianego okresu zatrudnienia. (...) poinformowała, że nie posiada akt osobowych i płacowych T. W. (k. 75 a.s.).

Za okres zatrudnienia T. W. w (...) w B. przypadający od 1 stycznia 1967 r. do 31 grudnia 1967 t. organ rentowy przyjął wynagrodzenie wynikające z Rp-7. Dokumentacja złożona do akt sprawy
przez pełnomocnika odwołującej, a pozyskana od spółdzielni, nie daje podstaw
do poczynienia odmiennych ustaleń w tym zakresie (k. 77 – 79 a.s.).

Za kolejny okres zatrudnienia męża odwołującej od 27 września 1968 r.
do 22 listopada 1969 r. w (...)Zakładach (...)w B. organ także przyjął wynagrodzenie na podstawie zaświadczenia Rp-7. Ubezpieczona w toku rozpoznawanej sprawy nie zaoferowała dowodów, które podważałyby przyjęte w ten sposób kwoty miesięcznych zarobków T. W..

Przypomnieć w tym miejscu należy, że wszczynając postępowanie zmierzające
do dokonania odmiennych ustaleń warunkujących wysokość przyznanego wcześniej świadczenia na podstawie art. 114 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, strona powinna zaoferować już na etapie postępowania
przed organem rentowym nowe dowody lub wskazać na nowe okoliczności, które potencjalnie dają możliwość dokonania innych ustaleń aniżeli te, które weszły do postawy faktycznej wyroku, przesądzając oddaleniu odwołania. Nie jest rzeczą sądu poszukiwanie takich dowodów w postępowaniu odwoławczym od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.

Wynagrodzenie T. W. z okresu zatrudnienia w Spółdzielni (...) we W. od 20 stycznia 1970 r. do sierpnia 1973 r. uwzględnione zostało na podstawie dokumentacji archiwalnej udostępnionej przez przechowawcę akt (...). Wynagrodzenie od września 1972 r. do sierpnia 1973 r. przyjęto zaś w oparciu
o dokument Rp-7. Z dokumentacji osobowej pozyskanej ponownie z (...)
przez pełnomocnika odwołującej i złożonej do akt niniejszej sprawy nie wynikają inne okoliczności dotyczące wysokość wynagrodzenia męża M. W. aniżeli już uwzględnione (k. 91-140 a.s.).

Reasumując, stwierdzić należy, że M. W. nie zaoferowała żadnych nowych dowodów, które pozwoliłyby na ustalenie wysokości wynagrodzenia jej zmarłego męża w jakimkolwiek okresie jego zatrudnienia w innej wysokości aniżeli przyjęta
przez organ rentowy. W tym stanie rzeczy, nie znajdując przy tym podstaw do uwzględnienia podniesionych zarzutów naruszenia prawa procesowego, Sąd Apelacyjny oddalił apelację ubezpieczonej w omawianym zakresie na podstawie art. 385 k.p.c., jak w punkcie II wyroku.

W punkcie I wyroku, działając w oparciu o art. 386 § 1 k.p.c., Sąd Apelacyjny zmienił natomiast zaskarżony wyrok Sądu Okręgowego w pkt. 1 w ten sposób, że zasądził od Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego we Włocławku na rzecz adw. T. R. kwotę 183,51 zł tytułem zwrotu niezbędnych i udokumentowanych wydatków oraz kwotę 90 zł powiększoną o należną kwotę podatku VAT tytułem zwrotu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej ubezpieczonej z urzędu za I instancję. W tym zakresie należy przyznać rację pełnomocnikowi odwołującej, że zgodnie z § 2 pkt. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu koszty nieopłaconej pomocy prawnej ponoszone przez Skarb Państwa obejmują niezbędne
i udokumentowane wydatki adwokata ustanowionego z urzędu, a za taki wydatek należy uznać koszty pozyskania przez pełnomocnika odwołującej, w wykonaniu zobowiązania sądu, kopii dokumentacji pracowniczej T. W..

W punkcie III wyroku, Sąd Apelacyjny zasądził od Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego we Włocławku na rzecz adw. T. R. kwotę 180 z powiększoną
o należną kwotę podatku VAT tytułem zwrotu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej ubezpieczonej z rzędu za drugą instancję, działając na podstawie art. 98 § 1 i 3
i art. 108 § 1 zd. 1 k.p.c. w związku z § 2, § 4, § 15 ust. 2, § 16 ust. 1 pkt. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu (Dz. U.
z 2019 r., poz. 18 j.t.), mając na uwadze, że wysokość kosztów nieopłaconej pomocy prawnej nie może przekraczać 150% opłat określonych na zasadach wynikających z rozdziałów 2-4 rozporządzenia.

SSA Daria Stanek SSA Grażyna Czyżak SSA Lucyna Ramlo