Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Gdańsku

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 24 października 2012 r.

Sąd Apelacyjny - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku

w składzie:

Przewodniczący:	SSA Grażyna Czyżak (spr.)
Sędziowie:	SSA Daria Stanek SSA Iwona Krzeczowska – Lasoń
Protokolant:	Angelika Judka

po rozpoznaniu w dniu 24 października 2012 r. w Gdańsku

sprawy P. P. (1) oraz (...) Sp. z o.o. w S.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S.

o ustalenie objęcia ubezpieczeniem społecznym

na skutek apelacji P. P. (1)

od wyroku Sądu Okręgowego w Słupsku V Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 14 lutego 2012 r., sygn. akt V U 56/12

oddala apelację.

Sygn. akt III AUa 687/12

UZASADNIENIE

(...) sp. z o. o. w S. oraz P. P. (1) wnieśli odwołania: od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. z dnia 17 listopada 2011 r. stwierdzającej, iż wnioskodawczyni od dnia 24 listopada 2009 r. nie podlega pracowniczym ubezpieczeniom społecznym, lecz obowiązkowemu ubezpieczeniu społecznemu: emerytalnemu i rentowemu oraz wypadkowemu jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność oraz od decyzji z dnia 17 listopada 2011 r. stwierdzającej obowiązek P. P. (1) do opłacania składek na Fundusz Pracy za okres od dnia 24 listopada 2009 r. z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej.

W uzasadnieniu odwołań od powyższych decyzji skarżący wskazali, iż P. P. (1) jest wspólnikiem jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, w której jest także zatrudniona na podstawie umowy o pracę na stanowisku Prezesa Zarządu. Powołując się na treść art. 9 ust. l i ust. 1 lit. a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585 ze zm.) stwierdzili, że w sytuacji, gdy osoba pozostająca w stosunku pracy prowadzi także czynności w ramach pozarolniczej działalności gospodarczej następuje zbieg tytułów do ubezpieczeń społecznych. Wówczas zgodnie z zasadą prymatu ubezpieczeń ze stosunku pracy, osoba której dotyczy zbieg tytułów ubezpieczeń obowiązkowo podlega ubezpieczeniom społecznym jako pracownik.

W odpowiedzi na odwołania Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. wniósł o ich oddalenie oraz zasądzenie od wnioskodawczyni na jego rzecz kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu organ rentowy wskazał, że P. P. (1) zgłoszona została do ubezpieczenia pracowniczego w dniu 02 kwietnia 2007 r. w związku z zatrudnieniem na stanowisku przedstawiciela handlowego w (...) sp. z o. o. w S.. W dniu 24 listopada 2009 r. wnioskodawczyni nabyła wszystkie udziały tej spółki i stała się jedynym udziałowcem (...) sp. z o. o. w S.. Zdaniem ZUS/Oddział w S., ubezpieczona, jako udziałowiec jednoosobowej spółki, podlega ubezpieczeniu na zasadach przewidzianych dla osób prowadzących działalność gospodarczą zgodnie z art. 8 ust. 6 pkt 4 ustawy systemowej. W związku z tym, iż ubezpieczona od dnia 24 listopada 2009 r. podlega obowiązkowi ubezpieczenia emerytalnego i rentowego z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej, a podstawa wymiaru składki jest wyższa, niż minimalna kwota wynagrodzenia to na ubezpieczonej spoczywa obowiązek opłacania składek na Fundusz Pracy.

Wyrokiem z dnia 14 lutego 2012 r. w sprawie V U 56/12 Sąd Okręgowy w Słupsku V Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych:

I.  oddalił odwołania;

II.  zasądził od P. P. (1) oraz (...) sp. z o. o. w S. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. kwotę 60,00 zł tytułem kosztów procesu.

Podstawę tego rozstrzygnięcia stanowiły następujące ustalenia i rozważania Sądu I instancji:

P. P. (1) na mocy umowy o pracę z dnia 02 kwietnia 2007 r. zatrudniona została w (...) sp. z o. o. w S. na czas nie określony w pełnym wymiarze czasy pracy za wynagrodzeniem w wysokości najniższego wynagrodzenia za prace wg. odrębnych przepisów o płacy minimalnej brutto miesięcznie plus premia uznaniowa na stanowisku przedstawiciel handlowy.

W dniu 03 września 2009 r. zgromadzenie wspólników (...) ( (...)) spółka z o. o. w S. podjęło uchwałę w przedmiocie zawarcia porozumienia zmieniającego umowę o pracę z ubezpieczoną jako Prezesem Zarządu Spółki na dotychczasowych warunkach. Porozumienie zawarte zostało w dniu 03 września 2009 r.

W dniu 24 listopada 2009 r. ubezpieczona posiadająca 99 % udziałów w spółce (...) kupiła od D. P. 1 udział w spółce i tym samym stała się jedynym udziałowcem spółki.

Uchwałą zgromadzenia wspólników spółki (...) w S. z dnia 30 kwietnia 2010 r. podjęto decyzję o zawarciu porozumienia zmieniającego umowę o prace zawartą z ubezpieczoną jako Prezesem Zarządu Spółki w zakresie wynagrodzenia zasadniczego za pracę z kwoty 1.317,00 zł brutto na kwotę 17.000,00 zł brutto plus premia uznaniowa do 50 % wynagrodzenia zasadniczego, ze skutkiem od dnia 01 maja 2010 r. do zawarcia umowy w imieniu spółki upoważniono radcę prawnego Z. B.. W dniu 30 kwietnia 2010 r. zawarto porozumienie.

Ubezpieczona w okresie od dnia 28 lipca 2011 r. do dnia 30 października 2011 r., a następnie od dnia 04 października 2011 r. do dnia 04 listopada 2011 r. przebywała na zwolnieniu lekarskim.

W ocenie Sądu Okręgowego odwołania nie zasługują na uwzględnienie.

Sąd ten wskazał, że w niniejszej sprawie roszczenie skarżących w przedmiocie o ustalenie objęcia ubezpieczeniem społecznym podlegało rozstrzygnięciu w oparciu o przepisy ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jednolity Dz. U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585 ze zm., zwaną ustawa systemową).

Zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 1 ustawy systemowej obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają, z zastrzeżeniem art. 8 i 9, osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są pracownikami, z wyłączeniem prokuratorów.

W myśl art. 6 ust. 1 pkt 1 w związku z art. 8 ust. 1 oraz art. 11 ust. 1, art. 12 ust. 1 i art. 13 pkt 1 ustawy systemowej, obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym podlegają osoby będące pracownikami, od dnia nawiązania stosunku pracy do dnia ustania tego stosunku. Inaczej mówiąc, tytułem ubezpieczeń społecznych tych osób jest stosunek pracy.

Nawiązanie stosunku pracy wymaga zgodnego oświadczenia woli pracodawcy i pracownika (art. 11 k.p.), a przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca - do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem (art. 22 § 1 k.p.).

W orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjmuje się jednolicie, że dla włączenia do ubezpieczenia społecznego niezbędna jest przynależność do określonej w ustawie systemowej grupy podmiotów podlegających obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym. O tym, czy strony istotnie nawiązały stosunek pracy stanowiący tytuł ubezpieczeń społecznych nie decyduje samo formalne zawarcie umowy o pracę, przystąpienie do ubezpieczenia i opłacenie składki, ale faktyczne i rzeczywiste realizowanie elementów charakterystycznych dla stosunku pracy, a wynikających z art. 22 § 1 k.p. Istotne więc jest, aby stosunek pracy zrealizował się przez wykonywanie zatrudnienia, gdyż w takim przypadku wady oświadczeń woli dotykające umowy o pracę - nawet powodujące jej nieważność - nie wywołują skutków w sferze prawa do świadczeń z ubezpieczeń społecznych.

Sąd I instancji zważył, że w niniejszej sprawie kwestią sporną jest, czy stosunek pracy wspólnika spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, będącego prezesem jej jednoosobowego zarządu, wygasł z chwilą nabycia przez niego wszystkich udziałów w tej spółce, czy też nie.

Sąd ten stwierdził, że w judykaturze i doktrynie przyjmuje się zgodnie, że elementami, bez istnienia których stosunek prawny nie może być uznany za stosunek pracy są:

1) osobiste wykonywanie przez osobę zatrudnioną pracy zarobkowej (za wynagrodzeniem),

2) "na ryzyko" socjalne, produkcyjne i gospodarcze (ekonomiczne) podmiotu zatrudniającego,

3) w warunkach podporządkowania kierownictwu tego.

Zdaniem Sądu Okręgowego nabycie przez P. P. (1) wszystkich udziałów w zatrudniającej ją Spółce (połączone z członkostwem w jednoosobowym zarządzie) spowodowało uzyskanie przez nią statusu właścicielskiego pracodawcy i odpowiadającą mu utratę statusu pracownika.

Sąd ten wywodził dalej, że łączący dotychczas te podmioty stosunek prawny pozbawiony bowiem został konstytutywnych cech stosunku pracy, jakimi są wykonywanie działalności zarobkowej na rzecz i ryzyko innej osoby w warunkach podporządkowania. W orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjmowało się i przyjmuje, że swoista symbioza pracy wykonywanej w ramach stosunku pracy i kapitału jest sprzeczna z aksjologią prawa pracy i prawa ubezpieczeń społecznych, opartą zasadniczo na założeniu oddzielania kapitału oraz pracy. W konsekwencji tam gdzie status wykonawcy pracy (pracownika) zostaje zdominowany przez właścicielski status wspólnika spółki z o. o. nie może być mowy o zatrudnieniu w ramach stosunku pracy takiego wspólnika, który nie pozostaje w pracowniczej relacji podporządkowania wobec samego siebie. W społeczno-ekonomicznej pozycji jedynego wspólnika prowadzącego sprawy swojej spółki status wykonawcy pracy jest zdominowany przez status właścicielski w takim stopniu, że staje się jedynie jego funkcjonalnym elementem służącym jego kompleksowej obsłudze na rynku kapitałowym. Przy wykonywaniu takiej pracy jedyny wspólnik nie tylko nie wykonuje poleceń swojego pracodawcy, ale jest też od niego niezależny ekonomicznie i dyktuje mu sposób działania, co wykracza poza najszerzej nawet pojęty model stosunku pracy. W konsekwencji judykatura Sądu Najwyższego wykluczyła możliwość, aby jedyny wspólnik spółki z o. o. wykonywał zatrudnienie na stanowisku prezesa jej jednoosobowego zarządu w charakterze pracownika, gdyż stanowiłoby to wyraz niemożliwego pojęciowo podporządkowania "samemu sobie", jednocześnie uznając, że jest to szczególna forma prowadzenia działalności gospodarczej na "własny" rachunek, nawet gdy jest on przez konstrukcję (fikcję) osoby prawnej oddzielony od osobistego majątku jedynego wspólnika (por. między innymi wyroki S.N.: z dnia 15 lipca 1998 r. w sprawie II UKN 131/98, publik. OSNAPiUS 1999 nr 14, poz. 465; z dnia 16 grudnia 1998 r. w sprawie II UKN 394/98, publik. OSNAPiUS 2000 nr 4, poz. 159, z glosą Z. Hajna, OSP 2000 nr 12, poz. 177; z dnia 23 marca 1999 r. w sprawie II UKN 536/98, publik. OSNAPiUS 2000 nr 10, poz. 403 i z dnia 14 marca 2001 r. w sprawie II UKN 268/00, publik. LEX nr 551026, w których stwierdzono, że w stosunku prawnym pomiędzy jednoosobową spółką z ograniczoną odpowiedzialnością, a prezesem jej jednoosobowego zarządu będącym wspólnikiem wykluczone jest występowanie tej typologicznej cechy stosunku pracy, jaką jest podporządkowanie; jedyny wspólnik jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością może świadczyć pracę na rzecz tejże spółki, jako prezes jednoosobowego jej zarządu, tylko poza stosunkiem pracy, a zatem na innej, niż umowa o pracę, podstawie).

Zgodnie zatem z obowiązującym stanem prawnym, w szczególności z dodanym z dniem 01 stycznia 2003 r. do art. 8 ust. 6 ustawy systemowej punktem 4, za osobę, której tytuł ubezpieczenia stanowi prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej (art. 6 ust. 1 pkt 5 ustawy systemowej) uważa się między innymi wspólnika jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością.

W konsekwencji Sąd I instancji przyjął, iż uzyskanie przez skarżącą pełni statusu właścicielskiego uniemożliwia dalsze istnienie stosunku pracy z uwagi na niemożność zaakceptowania - z punktu widzenia podstawowej cechy tego stosunku, jaką jest podporządkowanie pracownika w procesie pracy - występowania osoby fizycznej jednocześnie w roli pracodawcy jako właściciela spółki i w charakterze pracownika wykonującego na rzecz samego siebie zatrudnienie w charakterze prezesa jednoosobowego zarządu tej spółki.

Biorąc powyższe pod uwagę Sąd ten uznał, iż w niniejszej sprawie niemożliwe stało się kontynuowanie stosunku prawnego o elementach wynikających z art. 22 § 1 k.p. oraz jego rozwiązanie na podstawie jednostronnych lub dwustronnych czynności prawnych, skoro doszło do sprzecznego z istotą stosunku pracy utożsamienia stron posiadających dotychczas względem siebie status pracodawcy i pracownika. Wykładnia ta prowadzi do wniosku, że stosunek pracy wspólnika spółki z ograniczoną odpowiedzialnością będącego prezesem jej jednoosobowego zarządu wygasł z chwilą nabycia przez niego wszystkich udziałów w tej spółce (por. wyrok S.N. z dnia 07 kwietnia 2010 r. w sprawie II UK 357/09, publik. OSNP 2011/19-20/258).

Mając powyższe na uwadze, w ocenie Sądu Okręgowego, organ rentowy słusznie, na podstawie art. 83 ust. 1, art. 68 ust. 1 pkt 1 lit. a, art. 6 ust. 1 pkt 5, art. 9 ust 1, art. 12 ust. 1 oraz art. 13 pkt 4 ustawy systemowej stwierdził obowiązek podlegania skarżącej ubezpieczeniu jako osoby prowadzącej pozarolniczą działalność gospodarczą oraz na mocy art. 104 ust. 1 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz. U. z 2008 r. Nr 69, poz. 415 ze zm.) stwierdził obowiązek opłacania składki na Fundusz Pracy, ustalonej od kwot stanowiących podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe, wynoszące w przeliczeniu na okres miesiąca co najmniej minimalne wynagrodzenie za pracę osoby podlegającej ubezpieczeniu emerytalnemu i rentowemu.

Mając powyższe na uwadze Sąd ten na podstawie art. 477 (14) § 1 k.p.c. orzekł, jak w pkt I sentencji wyroku.

O kosztach procesu - kosztach zastępstwa procesowego organu rentowego - Sąd I instancji orzekł na podstawie art. 108 k.p.c. w zw. z art. 98 k.p.c. i § 11 ust 1 pkt 2 rozporządzenia z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. z 2002 r. Nr 163, poz. 1349 ze zm.), jak w pkt II sentencji wyroku.

Apelację od powyższego wyroku wywiodła P. P. (1) zaskarżając ten wyrok w całości i zarzucając temu orzeczeniu:

1) naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 11 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych poprzez jego niezastosowanie w wyniku błędnego przyjęcia, że odwołująca się nie spełnia warunku wskazanego w w/w. przepisie, obligującego do objęcia obowiązkowym ubezpieczeniem chorobowym tylko z tytułu stosunku pracy (jako pracownik, zob. art. 6 ust. 1 pkt 1), podczas gdy odwołująca się spełnia powyższy warunek;

2) naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 104 ust. 1 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy poprzez jego błędne zastosowanie, polegające na przyjęciu, iż odwołująca objęta jest systemem ubezpieczeń jak osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą;

3). naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 9 ust. 1a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych poprzez jego niezastosowanie, podczas gdy podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe z tytułu stosunku pracy odwołującej się jest wyższa w przeliczeniu na okres miesiąca od określonej w art. 18 ust. 4 pkt 5a;

4) naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 63 Kodeksu pracy poprzez uznanie, iż umowa o pracę zawarta pomiędzy P. P. (1), a (...) sp. z o. o. wygasła z mocy prawa w dniu nabycia przez odwołująca całości udziałów w spółce.

W uzasadnieniu apelacji skarżąca dokonała streszczenia postępowań: administracyjnego i sądowego-pierwszoinstancyjnego w niniejszej sprawie, przytoczyła treść art. 11 ust. 1 i 2 ustawy systemowej oraz wskazała, że możliwość objęcia dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym ograniczona jest warunkiem obowiązkowego podlegania wnioskującej osoby o to osoby ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tytułów wymienionych w art. 11 ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.

Osoba będąca pracownikiem i podlegająca z tego tytułu obowiązkowo ubezpieczeniu chorobowemu nie może więc jednocześnie podlegać dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu, albowiem obowiązek ubezpieczeń emerytalnego i rentowych wypływa wyłącznie ze stosunku pracy (art. 9 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych).

Zdaniem apelującej jako pracownik, w myśl art. 11 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, podlega obowiązkowemu ubezpieczeniu chorobowemu. W związku z powyższym zgodnie z treścią art. 4 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 roku o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa odwołująca nabyła prawo do zasiłku chorobowego po upływie 30 dni nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego. Nadto wskazała, że organ rentowy dokonał błędnej wykładni prowadzącej do nadużycia prawa, gdyż stwierdził, iż odwołująca podlega dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu.

Uzasadniając zarzut naruszenia przepisów prawa materialnego, tj. art. 104 ust. l ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy skarżąca wskazała, że nie spoczywa na niej, jako na pracowniku, obowiązek dokonywania wpłat na Fundusz Pracy, względem czego decyzję organu należy uznać za niezasadną.

Omawiając zarzut naruszenia przepisów prawa materialnego, tj. art. 9 ust. 1a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, przytoczyła treść tego przepisu oraz art. 9 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz stwierdziła, że w sytuacji, gdy osoba pozostająca w stosunku pracy prowadzi także czynności w ramach pozarolniczej działalności gospodarczej następuje zbieg tytułów do ubezpieczeń społecznych. Wówczas zgodnie z zasadą prymatu ubezpieczeń ze stosunku pracy, osoba której dotyczy zbieg tytułów ubezpieczeń obowiązkowo podlega ubezpieczeniom społecznym jako pracownik.

Apelująca zakwestionowała stanowisko Sądu Okręgowego, zgodnie z którym stosunek pracy wspólnika spółki z ograniczoną odpowiedzialnością będącego prezesem jej jednoosobowego zarządu wygasa z chwilą nabycia przez niego wszystkich udziałów w tej spółce, powołując się na uzasadnienie wyroku N.S.A. w Białymstoku z dnia 27 października 2000 r. w sprawie SA/Bk 5/99, publik. Przegl. Podat. 2001/2/63. Zdaniem skarżącej powołany wyrok N.S.A. w Białymstoku wskazuje, że poglądy co do możliwości istnienia stosunku pracy między jedynym wspólnikiem spółki z o. o., będącym zarazem jej jedynym członkiem zarządu, a tą spółką nie są jednolite.

Wnioskodawczyni powołała się również na interpretację powyższego zagadnienia w treści broszury Zakładu Ubezpieczeń Społecznych skierowanej do płatników - „Poradniku: Ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne osób prowadzących pozarolniczą działalność i osób z nimi współpracujących", w której organ rentowy podał, iż cyt. „dla rozstrzygnięcia obowiązku ubezpieczeń społecznych osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą i posiadających inne tytuły do ubezpieczeń istotne jest m.in. zakwalifikowanie czynności wykonywanych przez tę osobę dla celów podatkowych. Dlatego też, uznanie przez organ podatkowy, że czynności wykonywane w ramach danej umowy są dla celów podatkowych czynnościami wykonywanymi w ramach stosunku pracy (nie są czynnościami wykonywanymi w ramach pozarolniczej działalności gospodarczej) oznacza, że osoba wykonująca tylko taką umowę powinna podlegać obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym jako pracownik”.

Skarżąca podkreśliła w tym miejscu, iż rozlicza się z Urzędem Skarbowym jako pracownik spółki.

Uzasadniając zarzut naruszenia przepisów prawa materialnego, tj. art. 63 Kodeksu pracy apelująca zakwestionowała przyjęcie przez Sąd I instancji, że stosunek pracy wspólnika spółki z ograniczona odpowiedzialnością będącego prezesem jej jednoosobowego zarządu z chwilą nabycia przez niego wszystkich udziałów w spółce „wygasa" podnosząc, że Sąd ten nie wskazał podstawy prawnej wygaśnięcia stosunku pracy.

Reasumując, stwierdziła, iż w myśl przytoczonych powyżej przepisów odprowadzała składki ubezpieczeniowe do organu rentowego w sposób prawidłowy i zgodny z literą prawa.

W konkluzji apelacji skarżąca wnosiła o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez:

1) uchylenie decyzji nr (...) z dnia 17 listopada 2011 r. oraz (...) z dnia 17 listopada 2011 r. wydanych przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S.;

2) stwierdzenie, iż P. P. (1) jest objęta obowiązkowym ubezpieczeniem chorobowym tylko z tytułu stosunku pracy;

3) stwierdzenie, iż umowa o pracę zawarta pomiędzy P. P. (1), a (...) sp. z o. o. nie wygasła z mocy prawa w dniu nabycia przez odwołująca całości udziałów w spółce;

4) zasądzenie od organu rentowego - Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w S. na rzecz odwołujących kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego za I i II instancję.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja P. P. (1) nie zasługuje na uwzględnienie, ponieważ nie zawiera zarzutów skutkujących uchyleniem lub zmianą wyroku Sądu I instancji.

Spór w przedmiotowej sprawie koncentruje się na kwestii, czy P. P. (1), jako wspólnik jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, może posiadać równocześnie status prawny pracownika w rozumieniu art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585 ze zm., nazywanej dalej ustawą systemową), a w konsekwencji, zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 1, art. 11 ust. 1 i art. 12 ust. 1 ustawy systemowej, podlegać obowiązkowo pracowniczym ubezpieczeniom społecznym.

Stosownie do treści tego przepisu za pracownika uważa się osobę pozostającą w stosunku pracy, z zastrzeżeniem ust. 2 i 2a.

W myśl art. 22 k.p. przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem.

W judykaturze i doktrynie przyjmuje się zgodnie, że elementami, bez istnienia których stosunek prawny nie może być uznany za stosunek pracy są: 1) osobiste wykonywanie przez osobę zatrudnioną pracy zarobkowej (za wynagrodzeniem), 2) "na ryzyko" socjalne, produkcyjne i gospodarcze (ekonomiczne) podmiotu zatrudniającego, 3) w warunkach podporządkowania kierownictwu tego podmiotu (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 06 października 2004 r. w sprawie I PK 488/03, publik. OSNP 2005 nr 10, poz. 135 oraz z dnia 20 marca 2008 r. w sprawie II UK 155/07, publik. LEX nr 465988 i orzeczenia w nich powołane).

Dla objęcia wnioskodawczyni pracowniczymi ubezpieczeniami społecznymi: emerytalnym, rentowymi, chorobowym i wypadkowym nieodzowne jest zatem, aby wykonywana przez nią praca zachowywała wymienione wyżej, wynikające z treści art. 22 § 1 k.p., elementy konstrukcyjne stosunku pracy.

Trafnie Sąd Okręgowy przyjął, że w okolicznościach przedmiotowej sprawy, od momentu nabycia przez skarżącą wszystkich udziałów w zatrudniającej ją (...) sp. z o. o. w S., tj. od dnia 24 września 2009 r. (umowa sprzedaży k. 123-125 akt ZUS), łączący dotychczas te podmioty stosunek prawny pozbawiony został konstytutywnych cech stosunku pracy, jakimi są wykonywanie działalności zarobkowej na rzecz i ryzyko innej osoby w warunkach podporządkowania.

Orzecznictwo Sądu Najwyższego stoi na stanowisku, zgodnie z którym dla zachowania statusu prawnego pracownika w rozumieniu art. 2 k.p. nieodzowne jest zachowanie rozdziału między kapitałem, a pracą.

Skumulowanie przez jedną osobę właścicielskiego statusu jedynego wspólnika spółki z o. o. ze statusem wykonawcy pracy (pracownika) podważa dwie konstytutywne cechy stosunku pracy, a mianowicie wykonywanie pracy w warunkach podporządkowania „na ryzyko” socjalne, produkcyjne i gospodarcze (ekonomiczne) podmiotu zatrudniającego, ponieważ przy świadczeniu tej pracy osoba taka „podlega” swojemu własnemu kierownictwu (a zatem brak jest elementu podporządkowania) oraz, wobec zarazem właścicielskiego, jak i pracowniczego statusu, w praktyce sama ponosi ryzyko socjalne, produkcyjne i gospodarcze związane z wykonywaniem pracy. Powyższe wyklucza przyjęcie, że praca świadczona przez taką osobę jest wykonywana w ramach stosunku pracy w rozumieniu art. 22 § 1 k.p. i uzasadnia stanowisko, iż praca ta stanowi szczególną formę prowadzenia działalności gospodarczej (por. wyroki S.N.: z dnia 09 września 2004 r. w sprawie I PK 659/03, publik. LEX nr 148494 i z dnia 07 kwietnia 2010 r. w sprawie II UK 357/09, publik. LEX nr 987623).

Przedstawiony wyżej kierunek wykładni od dnia 01 stycznia 2003 r. znajduje wyraz w treści przepisu art. 8 ust. 6 pkt 4 ustawy systemowej, zgodnie z którym za osobę, której tytuł ubezpieczenia stanowi prowadzenie pozarolniczej działalności uważa się m.in. wspólnika jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością.

W konsekwencji zasadne jest przyjęcie, że wbrew stanowisku apelującej (k. 29-35 akt sprawy), od dnia nabycia wszystkich udziałów w (...) sp. z o. o. w S., nie pozostaje ona równocześnie z tą spółką w stosunku pracy w rozumieniu art. 22 § 1 k.p., a co za tym idzie nie posiada statusu prawny pracownika w rozumieniu art. 8 ust. 1 ustawy systemowej.

Tym samym od dnia 24 września 2009 r. nie zachodzą materialno-prawne podstawy z art. 6 ust. 1 pkt 1, art. 11 ust. 1 i art. 12 ust. 1 ustawy systemowej do obowiązkowego objęcia P. P. (1) pracowniczymi ubezpieczeniami społecznymi: emerytalnym, rentowymi, chorobowym i wypadkowym.

Za niezasadny uznać zatem należy podniesiony w apelacji zarzut naruszenia prawa materialnego, a w szczególności art. 11 ust. 1 ustawy systemowej poprzez jego niezastosowanie.

W świetle poczynionych wyżej rozważań za bezprzedmiotowy uznać natomiast należy zarzut naruszenia prawa materialnego, a w szczególności art. 9 ust. 1 lit. a ustawy systemowej, ponieważ przepis ten znajduje zastosowanie jedynie w przypadku zbiegu kilku tytułów ubezpieczenia, zaś w niniejszej sprawie taki zbieg nie zachodzi – jedynym tytułem do obowiązkowego objęcia skarżącej ubezpieczeniami społecznymi jest bowiem posiadanie przez nią statusu osoby prowadzącej pozarolniczą działalność w rozumieniu art. 8 ust. 6 pkt 4 ustawy systemowej.

Ponieważ P. P. (1), jako wspólnik jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, posiada status osoby prowadzącej pozarolniczą działalność, a zatem zgodnie z treścią art. 104 ust. 1 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz. U. z 2008 r. Nr 69, poz. 415 ze zm.) jest zobowiązana do opłacania składki na Fundusz Pracy, wobec czego za niezasadny uznać należy zarzut naruszenia tego przepisu poprzez jego zastosowanie.

Odnosząc się natomiast do zarzutu naruszenia prawa materialnego, a w szczególności art. 63 k.p. poprzez przyjęcie, że umowa o pracę zawarta pomiędzy P. P. (2), a (...) sp. z o. o. w S. wygasła z mocy prawa w dniu nabycia przez odwołującą wszystkich udziałów w tej spółce wskazać należy, że w judykaturze Sądu Najwyższego przyjmowało się i przyjmuje, że obowiązujące przepisy, a w szczególności Kodeks pracy nie regulują wprost wszystkich przypadków wygaśnięcia stosunku pracy jako podstawy jego ustania (por. wyrok S.N. z dnia 07 kwietnia 2010 r. w sprawie II UK 357/09, publik. LEX nr 987623).

Sąd II instancji podzielił zaprezentowaną w powołanym wyżej wyroku Sądu Najwyższego wykładnię, zgodnie z którą w przypadku stwierdzenia odpadnięcia którejkolwiek z konstytutywnych cech stosunku pracy, określonych w art. 22 § 1 k.p., w tym również takich, jak wykonywanie zatrudnienia na rzecz i ryzyko pracodawcy w warunkach podporządkowania jego kierownictwu, nie można przyjąć istnienia tego stosunku, co w okolicznościach niniejszej sprawy prowadzi do wniosku, że stosunek pracy łączący P. P. (2) z (...) sp. z o. o. w S. wygasł z chwilą nabycia przez skarżącą wszystkich udziałów w tej spółce.

Tym samym za niezasadny uznać należy zarzut naruszenia prawa materialnego, a w szczególności art. 63 k.p. poprzez jego niezastosowanie.

Stosownie do treści art. 385 k.p.c. sąd drugiej instancji oddala apelację, jeżeli jest ona bezzasadna.

Wobec powyższego Sąd Apelacyjny na mocy art. 385 k.p.c. orzekł, jak w sentencji wyroku.