Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Gdańsku

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 23 stycznia 2019 r.

Sąd Apelacyjny w Gdańsku – III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący:	SSA Alicja Podlewska (spr.)
Sędziowie:	SSA Iwona Krzeczowska – Lasoń SSA Bożena Grubba
Protokolant:	sekretarz sądowy Angelika Czaban

po rozpoznaniu w dniu 23 stycznia 2019 r. w G.

sprawy W. Ł.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G.

o prawo do emerytury

na skutek apelacji W. Ł.

od wyroku Sądu Okręgowego w Gdańsku VII Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 3 kwietnia 2018 r., sygn. akt VII U 4434/17

I.  oddala apelację;

II.  zasądza od W. Ł. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. kwotę 240,00 (dwieście czterdzieści 00/100) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego za II instancję.

SSA Bożena Grubba SSA Alicja Podlewska SSA Iwona Krzeczowska–Lasoń

Sygn. akt III AUa 954/18

UZASADNIENIE

W. Ł. odwołał się od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. z dnia 21 lipca i 24 sierpnia 2017 roku odmawiających mu prawa do emerytury na podstawie art. 184 ust. 1 i 2 w zw. z art. 32 ustawy o emeryturach i rentach z FUS z powodu niewykazania wymaganego stażu pracy w warunkach szczególnych. Odwołujący wskazał, iż organ rentowy błędnie nie zaliczył do okresu pracy w warunkach szczególnych czasu zatrudniania w przedsiębiorstwie (...) na stanowisku kierowcy ciągnika balastowego oraz okresu służby wojskowej, kiedy to pracował jako kierowca cysterny.

Pozwany organ rentowy w odpowiedzi na odwołanie wniósł o jego oddalenie.

Wraz z pismem z dnia 5 lutego 2018 roku odwołujący przedłożył zaświadczenie
o zatrudnieniu w Spółdzielni (...) w G. od 22 lutego do 4 listopada 1971 roku oraz świadectwo pracy potwierdzające zatrudnienie w Przedsiębiorstwie (...) – (...) w okresie od 23 września 1976 roku do 4 lutego 1977 roku.

Sąd Okręgowy Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku wyrokiem z dnia 3 kwietnia 2018 roku oddalił odwołanie. Swoje rozstrzygnięcie Sąd ten oparł na następujących ustaleniach faktycznych i prawnych.

W. Ł. (ur. (...), nie jest członkiem OFE, uprawnienia na jazdę samochodami ciężarowymi nabył w roku 1973) w dniu 27 czerwca 2017 roku wniósł o przyznanie prawa do emerytury. W toku postępowania przed organem rentowym udowodnił 25 lat i 27 dni okresów składkowych i nieskładkowych, w tym 10 lat, 1 miesiąc i 27 dni pracy w warunkach szczególnych. Z uwagi na brak 15 lat pracy w szczególnych warunkach organ rentowy odmówił przyznania ubezpieczonemu prawa do emerytury. Odwołujący w okresie od 22 lutego do 4 listopada 1971 roku był zatrudniony na stanowisku aparatowego klejów w Spółdzielni (...) w G.. Od 30 marca 1972 roku do 26 kwietnia 1973 roku był zatrudniony w (...) Przedsiębiorstwie (...) na stanowisku kopacza (wykonywał wówczas podsypki i spawanie rur w wykopach na głębokości od 1.5 m do 5 m, ponadto wykonywał inne prace poza wykopem, przygotowywał i zbijał szalunki oraz wykonywał prace porządkowe). Od 27 kwietnia 1973 roku do 9 kwietnia 1975 roku ubezpieczony odbywał służbę wojskową, wykonując pracę na stanowisku kierowcy cysterny i pomocnika magazyniera (...). Od 19 kwietnia 1975 roku do 31 sierpnia 1976 roku ubezpieczony był zatrudnionyw Przedsiębiorstwie (...) w G. na stanowisku kierowcy. Od 23 września 1976 roku do 4 lutego 1977 roku był zatrudniony w Przedsiębiorstwie (...) – (...) W okresie od 1 marca 1978 roku do 6 kwietnia 1981 roku był zatrudniony stale i w pełnym wymiarze czasu pracy jako kierowca samochodu ciężarowego w Przedsiębiorstwie (...). Od 8 kwietnia 1981 roku do 4 sierpnia 1991 roku był zatrudniony w Przedsiębiorstwie (...) w G. na stanowisku kierowcy samochodu ciężarowego o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3.5 tony – kierowcy ciągnika balastowego. W okresie od 9 września 1991 roku do 7 lipca 2004 roku ubezpieczony prowadził działalność gospodarczą – (...) Ł. W..

Stan faktyczny Sąd Okręgowy ustalił w oparciu o dokumenty złożone do akt sprawy, akta organu rentowego i akta osobowe oraz na podstawie zeznań świadków S. E., Z. S., J. S., W. S. i zeznań ubezpieczonego, uznając je za spójne, zgodne, logiczne oraz wzajemnie się uzupełniające.

Sąd I instancji wskazał, iż przedmiotem sporu było ustalenie, czy okres pracy ubezpieczonego od 1 marca 1978 roku do 6 kwietnia 1981 roku w Przedsiębiorstwie (...), okres służby wojskowej, praca w Spółdzielni (...) w G. oraz w Przedsiębiorstwie (...) –(...)mogą zostać zliczone do stażu pracy w warunkach szczególnych. W ocenie tego Sądu, odwołujący w okresie zatrudnienia w Przedsiębiorstwie (...) od 1 marca 1978 roku do 6 kwietnia 1981 roku z stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał pracę w warunkach szczególnych, tj. pracę wymienioną w wykazie A, dziale VIII, poz. 2 rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8 poz. 43, ze zm.) - prace kierowców samochodów ciężarowych o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony, specjalizowanych, specjalistycznych (specjalnych), pojazdów członowych i ciągników samochodowych balastowych, autobusów o liczbie miejsc powyżej 15, samochodów uprzywilejowanych w ruchu w rozumieniu przepisów o ruchu na drogach publicznych, trolejbusów i motorniczych tramwajów. Sąd ten podkreślił, iż okoliczność tą potwierdzili zgodnie świadkowie S. E. oraz W. S.. Świadkowie Z. S. oraz J. S. potwierdzili, że odwołujący wykonywał pracę kierowcy pojazdu ciężarowego także w okresie od 8 kwietnia 1981 roku do 4 sierpnia 1991 roku w Przedsiębiorstwie (...) w G.. Sąd Okręgowy podkreślił, że świadkowie posiadali odpowiednią wiedzę na temat charakteru wykonywanej przez ubezpieczonego pracy, byli zatrudnieni z nim w tych samych okresach, w tych samych zakładach pracy i tym samym byli zorientowani są co do charakteru i specyfiki pracy ubezpieczonego w spornym okresie, zaś Sąd nie znalazł jakichkolwiek podstaw, by kwestionować ich wiarygodność, a pozwany nie wykazał żadnej inicjatywy dowodowej, która podważyłaby te zeznania.

W ocenie Sądu Okręgowego okresu zatrudnienia od 30 marca 1972 roku do 26 kwietnia 1973 roku w (...) Przedsiębiorstwie (...) na stanowisku kopacza nie można było wliczyć do czasu pracy w warunkach szczególnych. Odwołujący sam wskazał, że w w/w okresie oprócz prac kopacza na głębokościach w przedziale od 1m do 5m wykonywał także spawy rur oraz inne prace poza wykopem. Tymczasem zgodnie z przepisem § 2 ust. 1 w/w rozporządzenia, okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy. Skoro zaś odwołujący nie wykonywał wówczas pracy w warunkach szczególnych stale i w pełnym wymiarze czasu pracy to okres ten nie mógł być braku przy ustalaniu prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym. Wobec zaś faktu, że ubezpieczony nie wykonywał pracy w warunkach szczególnych przed okresem służby wojskowej (o czym świadczy także fakt, że uprawnienia do prowadzenia samochodów ciężarowych ubezpieczony nabył dopiero w 1973 roku), to także okres służby wojskowej od 27 kwietnia 1973 roku do 9 kwietnia 1975 roku również nie podlegał zaliczeniu do stażu pracy w warunkach szczególnych.

Sąd Okręgowy odstąpił od badania i oceny okresów zatrudnienia odwołującego
w Spółdzielni (...)w G. w okresie od 22 lutego do 4 listopada 1971 roku oraz w Przedsiębiorstwie (...) – (...) od 23 września 1976 roku do 4 lutego 1977 roku. Sąd ten zaznaczył, iż nawet ewentualne doliczenie powyższych okresów (łącznie 1 rok i 27 dni) do stażu pracy w warunkach szczególnych i zsumowanie z pozostałym udowodnionym przez ubezpieczonego okresem pracy w warunkach szczególnych (13 lat, 2 miesiące i 3 dni) pozwało na poczynienie ustalenia, że przepracował on
w tych warunkach jedynie 14 lat i 3 miesiące, zamiast wymaganych 15 lat, stosownie do § 4 ust. 1 pkt 3 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

W związku z powyższym Sąd Okręgowy uznał, że pozwany zasadnie odmówił ubezpieczonemu prawa do emerytury z tytułu pracy w warunkach szczególnych i na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. oddalił odwołania.

Apelację od powyższego wyroku wywiódł odwołujący zaskarżając go w całości i domagając się jego uchylenia oraz orzeczenia co do istoty sprawy i przyznania prawa do żądanego świadczenia od dnia 21 lipca 2017 roku wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wymagalności do dnia wypłaty, ewentualnie uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania, jak też zasądzenia zwrotu kosztów postępowania. Skarżący zarzucił poczynienie przez Sąd Okręgowy błędnych ustaleń faktycznych i wadliwe przyjęcie, że zeznania świadków Z. S. i J. S. dotyczyły okresu zatrudnienia w (...) G. od 8 kwietnia 1981 roku do 4 sierpnia 1991 roku podczas gdy faktycznie dotyczyły one okresu w (...) G. od 19 kwietnia 1975 roku do 31 sierpnia 1976 roku, a w konsekwencji pominiecie przez Sąd I Instancji okresu zatrudnienia od 19 kwietnia 1975 roku do 31 sierpnia 1976 roku. Apelujący podniósł także zarzut pominięcia przez Sąd Okręgowy okresu zatrudnienia w Spółdzielni (...) od 22 lutego do 4 listopada 1971 roku oraz w (...) G. od 23 września 1976 roku do 4 lutego 1977 roku. Skarżący zarzucił również naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. poprzez niewszechstronną ocenę materiału dowodowego i nie rozważenie wszystkich okoliczności sprawy. Ponadto podniósł on zarzut naruszenia przepisów prawa materialnego poprzez błędne przyjęcie, że okres zatrudnienia w (...) G. od 30 marca 1972 roku do 26 kwietnia 1973 roku oraz okres służby wojskowej od 27 kwietnia 1973 roku do 9 kwietnia 1975 roku nie są okresami pracy w szczególnych warunkach.

W uzasadnieniu apelacji odwołujący wskazał, iż okres zatrudnienia w (...) G. od 30 marca 1972 roku do 26 kwietnia 1973 roku jest okresem ocennym albowiem wykonywał on wówczas pracę kopacza na głębokościach wraz ze spawaniem rur oraz innymi pracami poza wykopem. Skarżąca podkreślił, że praca spawacza i praca kopacza na głębokościach to praca w szczególnych warunkach. Jego zdaniem stałego i ciągłego charakteru tego rodzaju pracy nie zmienia fakt, iż poza spawaniem i pracą na głębokościach wykonywał prace dodatkowe. Odwołujący zaznaczył także, że okres służby wojskowej wlicza się do pracy w szczególnych warunkach jeśli jest poprzedzony bądź poprzedza pracę w szczególnych warunkach. Dlatego też nawet jeżeli nie uznać okresu zatrudnienia w (...) G. od 30 marca 1972 roku do 26 kwietnia 1973 roku za okres pracy w warunkach szczególnych (z czym się skarżący nie zgadza) to jednak okres zatrudnienia w (...) od 19 kwietnia 1975 roku do 31 sierpnia 1976 roku, który to okres ewidentnie jest okresem zatrudnienia w szczególnych warunkach, winien powodować zaliczenie okres służby wojskowej do stażu pracy w warunkach szczególnych.

Apelujący wskazał także, że Sąd Okręgowy błędnie pominął okresy zatrudnienia w Spółdzielni (...) od 22 lutego do 4 listopada 1971 roku oraz w (...) G. od 23 września 1976 roku do 4 lutego 1977 roku. Skarżący podkreślił, że w w/w okresach pracował w warunkach szczególnych jako aparatowy kleju oraz kierowca pojazdu ciężarowego o ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony, tj. S. izotermicznego. Odwołujący zaznaczył, iż po doliczeniu tych okresów do stażu pracy w warunkach szczególnych uzyskałby wymagany okres 15 lat pracy w warunkach szczególnych. Sąd Okręgowy całkowicie pominął okres zatrudnienia w (...) w G. od 19 kwietnia 1975 roku do 31 sierpnia 1976 roku, a na okoliczności charakteru pracy w tym czasie zeznali świadkowie Z. S.i J. S., których zeznania Sąd przyjął za wiarygodne, natomiast błędnie potraktował je jako zeznania dotyczące okresu od 8 kwietnia 1981 roku do 4 sierpnia 1991 roku, który to okres został już wcześniej uwzględniony przez ZUS.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Apelację należało oddalić.

Przedmiotem sporu było, czy ubezpieczony W. Ł. legitymował się 15 letnim stażem pracy w warunkach szczególnych na dzień 1 stycznia 1999 r., a w konsekwencji, czy spełnił wszystkie warunki niezbędne do nabycia prawa do emerytury na podstawie art. 184 w związku z art. 32 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS (Dz.U. z 2018 r. poz. 1270 j.t. – dalej „ustawa”). Poza sporem było, iż ubezpieczony ma wymagany wiek emerytalny, ogólny staż ubezpieczeniowy, nie jest członkiem OFE.

Pozwany prawidłowo uwzględnił ubezpieczonemu do stażu pracy w warunkach szczególnych okres zatrudnienia w Przedsiębiorstwie (...) w G. (dalej: (...) ) od 8 kwietnia 1981 r. do 4 sierpnia 1991 r. tj. 10 lat 3 miesiące 27 dni, udokumentowany świadectwem pracy w warunkach szczególnych. Fakt wykonywania wówczas stale i w pełnym wymiarze czasu zatrudnienia w charakterze kierowcy samochodu ciężarowego o ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony, tj na stanowisku wymienionym w wykazie A dział VIII poz. 2 załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. z 1983 r., Nr 8, poz. 43 ze zm. - dalej „rozporządzenie”) potwierdza również dokumentacja zgromadzona w aktach osobowych ubezpieczonego, dołączona na etapie postępowania apelacyjnego. Wynika z niej bowiem, iż ubezpieczony w ww. zakładzie obsługiwał ciągnik J. – 25 ton, i ciągnik T. – 40 ton.

Sąd Okręgowy uwzględnił ubezpieczonemu również zasadnie do stażu pracy w warunkach szczególnych drugi okres zatrudnienia w (...) od 1 marca 1978 r. do 6 kwietnia 1981 r. (3 lata 1 miesiąc 6 dni), po ustaleniu, iż pracował on tam stale i w pełnym wymiarze czasu jako kierowca samochodu ciężarowego o ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony - kierowca ciągnika balastowego (wykaz A dział VIII poz. 2 załącznika do rozporządzenia). Ustalenia te są prawidłowe i Sąd Apelacyjny akceptuje je jako własne, gdyż znajdują potwierdzenie nie tylko w zeznaniach świadków: S.E. i W. S. oraz ubezpieczonego, ale także w dokumentacji z akt osobowych. Z dokumentacji tej wynika bowiem, iż ubezpieczony był zatrudniony jako kierowca samochodu ciężarowego marki K. i otrzymywał dodatek za rodzaj prowadzonego pojazdu.

Po zsumowaniu powyższych okresów (13 lat 5 miesięcy 3 dni) staż brakujący ubezpieczonemu do wymaganego okresu stażu pracy w warunkach szczególnych to 1 rok 6 miesięcy 27 dni.

Apelujący słusznie zarzucił niewszechstronność oceny materiału dowodowego i niedokładność ustaleń faktycznych Sądu I instancji, w zakresie w jakim zarzut ten odniósł się do braku oceny czy do stażu pracy w warunkach szczególnych można ubezpieczonemu zaliczyć okres zatrudnienia w Przedsiębiorstwie (...) w G. od 19 kwietnia 1975 r. do 31 sierpnia 1976 r., gdzie jak podał ubezpieczony, miał pracować jako kierowca samochodu ciężarowego o ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony. Na tę okoliczność ubezpieczony przedłożył świadectwo pracy z 8 czerwca 1976 r. potwierdzające, iż w ww. zakładzie był zatrudniony jako kierowca samochodu ciężarowego, jak również zaoferował zeznania świadków Z. S. i J. S.. Świadkowie ci potwierdzili, iż ubezpieczony pracował wówczas jako kierowca Z., kierował wywrotkami, cysterną o ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony. Sad Apelacyjny uzupełnił materiał dowodowy w tym zakresie z urzędu, dołączając dokumentację z akt osobowych i płacowych ubezpieczonego z ww. okresu zatrudnienia. Na podstawie powyższej dokumentacji Sąd Apelacyjny ustalił, iż ubezpieczony pracował stale i w pełnym wymiarze czasu jako kierowca samochodu ciężarowego o ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony, ale dopiero od 1 października 1975r. - do 31 sierpnia 1976 r. Z wniosków kierownika bazy transportu z dnia 14 kwietnia 1975r. oraz z 8 października 1975 r., z angażu z dnia 19 kwietnia 1975 r., z umowy o pracę z 19 kwietnia 1975r., z umowy o świadczenie usług dodatkowych nr (...) wynika, że ubezpieczony został zatrudniony w ww. zakładzie od 19 kwietnia 1975 r. jako kierowca posiadający kategorię B i przydzielono mu samochody dostawcze o ładowności 1,5 tony. We piśmie z dnia 14 kwietnia 1975 r. kierownik bazy transportu wnioskował do działu kadr o zatrudnienie ubezpieczonego w charakterze kierowcy z kategorią B. W umowie o świadczenie usług nr (...) wskazano, iż ubezpieczony obsługuje samochody dostawcze o ładowności do 1,5 tony i od 21 kwietnia 1975r. zobowiązuje się dodatkowo do wykonywania czynności spedycyjnych. Dopiero angażem z dnia 1 października 1975 r. przeniesiono ubezpieczonego na stanowisko kierowcy autocysterny. Z pisma kierownika działu transportu z dnia 8 października 1975r. adresowanego do działu zatrudnienia wynika, iż zawnioskował on o zaszeregowanie ubezpieczonego od dnia 1 października 1975r. do wyższej stawki wskazując, iż ubezpieczony podniósł kwalifikacje tj. uzyskał prawo jazdy kategorii C oraz będzie obsługiwał autocysternę do przewozu materiałów pędnych. Fakt, iż od tej daty ubezpieczony obsługiwał samochód ciężarowy o ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony potwierdzają kolejne dokumenty – umowa o świadczenie usług spedycyjnych nr (...) obowiązująca od 1 listopada 1975r., załącznik do protokołu egzaminacyjnego kwalifikacji z 2 stycznia 1976 r. w których wskazano, iż ubezpieczony obsługuje samochód cysternę, z wniosku o ukaranie i informacji o ukaraniu ubezpieczonego karą nagany z 23 lutego 1976 i 28 lutego 1976r., z których wynika, iż kierował samochodem ciężarowym Z..

Ubezpieczony skonfrontowany z ww. dokumentacją osobową na rozprawie apelacyjnej, zaprzeczył, aby w Przedsiębiorstwie (...) w G. pracował w innym charakterze aniżeli kierowca samochodu ciężarowego o ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony. W ocenie Sądu Apelacyjnego, nie ma jednakże podstaw aby powyższym dokumentom odmówić wiary, są one jednoznaczne w treści, a z uwagi na znaczny upływ czasu i krótkie stosunkowo zatrudnienie ubezpieczonego w ww. zakładzie, pamięć świadków może być zawodna, a tym samym ich zeznania nie w pełni miarodajne. W konsekwencji Sąd II instancji uznał za wiarygodne dowody osobowe – tj. zeznania ww. świadków i ubezpieczonego jedynie w części tj. w zakresie w jakim potwierdzają, informację wynikającą z dokumentacji osobowej, iż ubezpieczony pracował jako kierowca samochodu ciężarowego o ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony w Przedsiębiorstwie (...) w G. od 1 października 1975 r. do 31 sierpnia 1976 r.. Odnosząc się do stanowiska apelującego zaznaczyć jeszcze należy, iż okoliczność, że prawo jazdy kategorii C pozwalające mu na obsługiwanie samochodów ciężarowych o ładowności powyżej 3,5 tony uzyskał w okresie służby wojskowej tj. poprzedzającym pracę w Przedsiębiorstwie (...) w G., nie wyklucza jego zatrudnienia w powyższym zakładzie w okresie kwiecień – wrzesień 1975 r. jako kierowcy posiadającego kategorię B prawa jazdy i obsługującego samochody o ciężarze całkowitym nie przekraczającym 3,5 tony.

Okres zatrudnienia w Przedsiębiorstwie (...) w G. od 1 października 1975r. do 31 sierpnia 1976r. – tj. 11 miesięcy, daje łącznie z ww. uwzględnionym w postępowaniu I instancyjnym stażem pracy w warunkach szczególnych 14 lat 4 miesiące 3 dni. Skarżącemu brakowało zatem do stażu pracy w warunkach szczególnych wymaganego ustawą 7 miesięcy i 27 dni.

Prawidłowo Sąd I instancji ustalił, iż w okresie od 30 marca 1972 r. do 26 kwietnia 1973 r. w (...) Przedsiębiorstwie (...) (dalej: (...)) ubezpieczony nie pracował stale i pełnym wymiarze czasu pracy w warunkach szczególnych, skoro sam skarżący zeznał, iż w okresie tym jako kopacz pracował zarówno przy budowie rurociągów w głębokich wykopach, jak i wykonując np. prace porządkowe poza tymi wykopami. Apelacja w żaden sposób nie podważyła prawidłowości tych ustaleń, a brak jest podstaw aby zeznaniom ubezpieczonego odmówić w tym zakresie wiarygodności. Z tego względu należało przyjąć, iż w powyższym okresie ubezpieczony nie stale i nie w pełnym wymiarze czasu wykonywał prace wymienione w wykazie A dział V (w budownictwie i przemyśle materiałów budowlanych) poz. 1 (roboty wodnokanalizacyjne oraz budowa rurociągów w głębokich wykopach) w spornym okresie, stosownie do § 2 ust 1 rozporządzenia. Zgodnie bowiem z tym przepisem, okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, obowiązującym na danym stanowisku pracy.

Warunkiem zaliczenia zasadniczej służby wojskowej do okresu pracy w szczególnych warunkach jest sam fakt tej służby, a nie wykonywania prac w warunkach szczególnych w okresie jej pełnienia. Zatem na zasadzie fikcji prawnej ów okres podlega uwzględnieniu przy obliczaniu niezbędnej ilości okresów zatrudnienia w warunkach szczególnych. Nie ma zatem znaczenia, czy w okresie jej pełnienia ubezpieczony wykonywał prace wymienione w wykazie A stanowiącym załącznik do rozporządzenia. Wykonywanie zatem przez ubezpieczonego czynności kierowcy samochodu ciężarowego o ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony w okresie służby wojskowej nie miało miejsca w ramach realizacji pracowniczego zobowiązania, a tym samym nie dowodzi o konieczności uwzględnienia tego okresu do emerytury.

Zaliczenie zasadniczej służby zawodowej nie odbywa się na podstawie przepisów ustawy emerytalnej, czy też przepisów rozporządzenia oraz wydanych na jego podstawie innych aktów prawnych, lecz na podstawie ustawy z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. z 1975 r., Nr 16, poz. 91 ze zm.; dalej ustawa o powszechnym obowiązku obrony) oraz wydanych przepisów wykonawczych. Analiza tych ostatnich norm prawa materialnego dowodzi, iż ulegały one licznym nowelizacjom. Dlatego decydujące znaczenie w sprawie mają regulacje prawne obowiązujące w okresie odbywania ły dla służby wojskowej (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 marca 2010 r., I UK 333/09, niepublikowany).

Problem zaliczania okresu służby wojskowej do okresu pracy w szczególnych warunkach był zagadnieniem spornym w orzecznictwie. W związku z rozbieżnym orzecznictwem w zakresie zaliczania służby wojskowej do okresu pracy w szczególnych warunkach Sąd Najwyższy w uchwale 7 sędziów II UZP 6/13z dnia 16 października 2013 r. w sposób uprawniony przesądził (OSNP 2014/3/42, LEX nr 1385939, Biul.SN 2013/10/24, M.P.Pr. (...) -101) przyjął, iż czas zasadniczej służby wojskowej odbytej w okresie obowiązywania art. 108 ust. 1 ustawy z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (Dz. U. Nr 44, poz. 220, w brzmieniu obowiązującym do dnia 31 grudnia 1974 r.) zalicza się - na warunkach wynikających z tego przepisu - do okresu pracy wymaganego do nabycia prawa do emerytury w niższym wieku emerytalnym (art. 184 w związku z art. 32 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, tekst jedn.: Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 z późn. zm.). Istota podjętej uchwały sprowadzała się do przyjęcia zasady, że pracownikowi, który we wskazanym terminie po zakończeniu służby wojskowej podjął pracę u pracodawcy, u którego był zatrudniony w chwili powołania do tej służby, okres służby podlega wliczeniu do okresu zatrudnienia w zakresie szczególnych uprawnień uzależnionych od wykonywania pracy na określonym stanowisku lub w określonym zawodzie. Ustanowiono zatem pewną fikcję prawną, z której wynika, że pracownik zatrudniony w szczególnych warunkach, który po zakończeniu czynnej służby wojskowej powraca do tego zatrudnienia w przepisanym terminie, zachowuje status pracownika zatrudnionego w szczególnych warunkach w rozumieniu § 2 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w okresie pełnienia tej służby. Oznacza to, iż zaliczenie okresu służby wojskowej do okresu pracy w szczególnych warunkach możliwe jest w takiej sytuacji, kiedy pracownik wykonujący pracę w szczególnych warunkach powołany jest do służby wojskowej i następnie po zwolnieniu z tej służby zgłasza się do pracy w przepisanym terminie i kontynuuje pracę w szczególnych warunkach. Wypada przy tym zauważyć, iż Sąd Najwyższy w jednym z orzeczeń poszerzył możliwości zaliczenia okresu służby wojskowej do okresu pracy w szczególnych warunkach i uznał za dopuszczalne zaliczenia czasu zasadniczej służby wojskowej do okresu pracy wymaganego do nabycia emerytury w niższym wieku emerytalnym (art. 184 w związku z art. 32 ust. 1 ustawy emerytalnej) żołnierzowi, który przed powołaniem do zasadniczej służby wojskowej w ogóle nie był zatrudniony, ale po zwolnieniu z tej służby w ciągu 30 dni podjął zatrudnienie i pracował w szczególnych warunkach (por. wyrok SN z dnia 5 sierpnia 2014 r. I UK 442/13).

Odnosząc powyższe rozważania do konkretnej sprawy, stwierdzić należy, że ponieważ ubezpieczony bezpośrednio przed (tj. w (...) Przedsiębiorstwie (...)), ani bezpośrednio po służbie wojskowej odbytej w okresie 27 kwietnia 1973 r. do 9 kwietnia 1975 r. (tj. w Przedsiębiorstwie (...) w G.) nie pracował stale i w pełnym wymiarze czasu w warunkach szczególnych, brak było zaliczenia mu tego okresu do stażu pracy w warunkach szczególnych.

Okres zatrudnienia w Przedsiębiorstwie (...) w G. od 23 września 1976r. do 4 lutego 1977r. (niecałe 5 miesięcy) był zbyt krótki aby uzupełnić brakujący ubezpieczonemu staż pracy w warunkach szczególnych. Powyższe czyni zbędnym dokonywanie szczegółowych ustaleń co do charakteru zatrudnienia ubezpieczonego w powyższym zakładzie, a jednocześnie skutkuje uznaniem zarzutów apelacji w tym zakresie za nieskuteczne.

Skarżący twierdził, iż w okresie od 22 lutego 1971 r. do 4 listopada 1971 r. w Spółdzielni (...) w G. pracował jako aparatowy klejów czyli na stanowisku wymienionym załączniku do rozporządzenia w wykazie A, dział IV (w chemii), poz. 18 (produkcja klejów, kitów oraz surowców, półproduktów i środków pomocniczych do ich wytwarzania) oraz w dziale IV poz. 18 ppkt 1 (aparatowy) – uchwały nr (...) Zarządu (...) z dnia 30 czerwca 1983r. W ocenie Sądu Apelacyjnego jednakże materiał dowodowy zgromadzony w sprawie nie pozwalał na ustalenie, iż w tym okresie ubezpieczony stale i w pełnym wymiarze czasu pracował w warunkach szczególnych. Brak jest podstaw do przyjęcia, iż zakład pracy kwalifikował to zatrudnienie jako wykonywane w warunkach szczególnych, gdyż skarżący nie przedłożył świadectwa pracy w warunkach szczególnych (nie twierdził przy tym, iż takie kiedykolwiek zostało wystawione). Z dokumentów osobowych sporządzonych przez ww. zakład pracy ubezpieczony złożył wyłącznie opinię z dnia 5 listopada 1971r. potwierdzającą, iż był tam zatrudniony jako pracownik fizyczny w charakterze aparatowego. Z opinii tej nie wynika jednakże, aby skarżący pracował stale i w pełnym wymiarze czasu przy produkcji klejów, kitów oraz surowców, półproduktów i środków pomocniczych do ich wytwarzania. Fakt, iż składnica akt(...)spółka z oo. przekazując ubezpieczonemu kopię powyższej opinii, w piśmie z dnia 2 listopada 2017 r. adresowanym do ubezpieczonego, określiła jego stanowisko w SP (...) jako aparatowy klejów – nie jest w żaden sposób wiążące dla dokonania ustaleń, skoro określenie to nie ma żadnego potwierdzenia w dokumentacji pracowniczej skarżącego. Zeznania ubezpieczonego w tym zakresie nie miały oparcia w materiale zgromadzonym w sprawie, stąd nie były dla Sądu odwoławczego wiarygodne.

Przypomnieć należy, że prawo do emerytury w wieku obniżonym z tytułu z pracy w warunkach szczególnych jest wyjątkiem od reguły pobierania świadczenia emerytalnego po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego, a zatem właściwe przepisy muszą być wykładane w sposób ścisły. Niedopuszczalna jest wykładnia rozszerzająca, prowadząca w konsekwencji do wypaczenia idei, że emerytura w wieku wcześniejszym jest wynikiem pracy w obciążających dla zdrowia warunkach. Dla oceny, czy pracownik pracował w szczególnych warunkach, nie ma istotnego znaczenia nazwa zajmowanego przez niego stanowiska, tylko rodzaj powierzonej mu pracy. Decydującą rolę w analizie charakteru pracy ubezpieczonego
z punktu widzenia uprawnień emerytalnych ma możliwość jej zakwalifikowania pod którąś z pozycji załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8, poz. 43 ze zm.). W świetle art. 32 ust. 4 ustawy o emeryturach i rentach z FUS pracami w szczególnych warunkach nie są bowiem wszelkie prace wykonywane w narażeniu na kontakt z niekorzystnymi dla zdrowia pracownika czynnikami, lecz jedynie takie, które zostały rodzajowo wymienione w tymże rozporządzeniu. Podkreślić trzeba, że cechą niezbędną do uznania danego zatrudnienia za wykonywane w szczególnych warunkach w rozumieniu rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 roku jest realizowanie pracy stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku. Zatem tylko okresy wykonywania zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy kreują i wypełniają weryfikowalne kryterium uznania pracy o cechach znacznej szkodliwości dla zdrowia lub znacznego stopnia uciążliwości, lub wymagającej wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia.

Ponieważ prawo do emerytury w wieku obniżonym jest wyjątkiem od zasady nabycia prawa do świadczenia emerytalnego po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego, spełnienie wszystkich przesłanek wymaganych do jego nabycia nie może budzić żadnych wątpliwości. W konkretnej sprawie, mimo wskazanych wyżej uchybień w zakresie oceny materiału dowodowego i ustaleń faktycznych Sądu I instancji, prawidłowo Sąd ten ustalił, że skarżący na dzień 1 stycznia 1999 r. nie legitymował się wymaganym 15 letnim stażem pracy w warunkach szczególnych. Ostatecznie zatem zaskarżony wyrok odpowiadał prawu.

Dlatego, na mocy art. 385 kpc, apelację należało oddalić (pkt I).

W punkcie drugim wyroku, zgodnie z art. 98 § 1 i 3 k.p.c., art. 108 § 1 k.p.c. w zw. z § 2 pkt 2 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U. z 2015 roku poz. 1804 ze zm. – w brzmieniu obowiązującym w dacie wniesienia apelacji), Sąd Apelacyjny orzekł o kosztach zastępstwa procesowego za drugą instancję, obciążając nimi stronę przegrywającą spór. Wysokość tych kosztów Sąd odwoławczy ustalił w stawce minimalnej mając na względzie nakład pracy pełnomocnika pozwanego, czynności podjęte przez niego w sprawie, charakter sprawy i wkład pełnomocnika w przyczynienie się do jej rozstrzygnięcia (art. 109 § 2 kpc).

SSA Bożena Grubba SSA Alicja Podlewska SSA Iwona Krzeczowska- Lasoń