Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Gdańsku

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 2 grudnia 2021 r.

Sąd Apelacyjny w Gdańsku III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSA Alicja Podlewska

po rozpoznaniu w dniu 2 grudnia 2021 r. w Gdańsku

sprawy K. C.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.

o prawo do emerytury pomostowej

na skutek apelacji K. C.

od wyroku Sądu Okręgowego w Bydgoszczy VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 4 maja 2020 r. sygn. akt VI U 1351/20

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od K. C. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. kwotę 240,00 (dwieście czterdzieści 00/100) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego za postępowanie apelacyjne.

SSA Alicja Podlewska

Sygn. akt III AUa 1127/20

UZASADNIENIE

K. C. odwołał się od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. z dnia 12 lutego 2020 r., którą pozwany organ odmówił mu przyznania prawa do emerytury pomostowej po ustaleniu, że ubezpieczony nie udokumentował żadnego okresu pracy w warunkach szczególnych w rozumieniu art. 3 ustawy z 19 grudnia 2008 r. do emeryturach pomostowych (Dz.U.2018.1924 t.j – dalej też „uep”) oraz nie rozwiązał stosunku pracy.

Ubezpieczony domagał się zaliczenia mu do stażu pracy w warunkach szczególnych okresów zatrudnienia w Zakładach (...) w K. od 24 listopada 1982 r. do 9 grudnia 2002 r. na stanowiskach: aparatowego ekstrakcji, referenta d.s. technicznych w Dziale (...), mistrza zmianowego w Dziale (...).

Pozwany wniósł o oddalenie odwołania podtrzymując stanowisko wyrażone w zaskarżonej decyzji.

Wyrokiem z dnia 4 maja 2020 r. Sąd Okręgowy w Bydgoszczy oddalił odwołanie, sygn. akt VI 1351/20. Sąd I instancji ustalił, że do dnia wyrokowania ubezpieczony nie rozwiązał stosunku pracy, a tym samym nie spełnił przesłanki nabycia prawa do emerytury pomostowej wymienionej w art. 4 pkt 7 uep. W ocenie Sądu zbędne w tej sytuacji było prowadzenie postępowania dowodowego na okoliczność pracy ubezpieczonego w warunkach szczególnych, bowiem niespełnienie jednego z warunków uzyskania prawa do emerytury pomostowej w postaci rozwiązania stosunku pracy uniemożliwia przyznanie mu prawa do tego świadczenia. Dlatego, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 kpc, Sąd Okręgowy oddalił odwołanie.

Apelację od powyższego wyroku wniósł ubezpieczony zaskarżając go w całości i domagając się jego uchylenia i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I Instancji po to by Sąd ten rozstrzygnął „w przedmiocie zaliczenia okresu wykonywania przez niego pracy w okresie od 1 października 1985 r. do 31 grudnia 1991 r. do stażu pracy w warunkach szczególnych”. Skarżący zarzucił naruszenie przepisów prawa:

1.  art. 67 ust 1 w związku z art. 8 ust 2 Konstytucji RP poprzez niezastosowanie tego przepisu prawnego w przedmiotowej sprawie;

2.  art. 45 ust 1 w związku z art. 8 ust 2 Konstytucji RP poprzez niezastosowanie tego przepisu w przedmiotowej sprawie i tym samym pozbawienie go prawa do sądu;

3.  art. 233 § 1 kpc poprzez nieuwzględnienie jego wniosku w sprawie zbadania spornego okresu wykonywania pracy w warunkach szczególnych.

Skarżący oświadczył, że legitymuje się ponad 20 letnim stażem pracy w warunkach szczególnych. Okresy pracy: od 24 listopada 1982 r. do 30 września 1985 r. na stanowisku aparatowy ekstrakcji i od 1 stycznia 1992 r. do 9 grudnia 2002 r. jako mistrz zmianowy w Dziale (...)(łącznie 13 lat 9 miesięcy 16 dni) zostały potwierdzone przez zakład pracy świadectwami pracy w warunkach szczególnych, a w konsekwencji uwzględnione przez pozwanego do stażu pracy w warunkach szczególnych. Zdaniem skarżącego, Sąd I instancji winien zbadać, czy w okresie od 1 października 1985 r. do 31 grudnia 1991 r. pracował on w warunkach szczególnych. Ponieważ Sąd Okręgowy tego nie zrobił, argumentując, że ubezpieczony nie rozwiązał stosunku pracy, zdaniem skarżącego został on pozbawiony prawa do sądu i prawa do zabezpieczenia społecznego. Ubezpieczony wyjaśnił, że nie może zwolnić się z pracy nie mając pewności co do otrzymania emerytury pomostowej. Dopiero potwierdzenie przez Sąd, że ma wymagany staż pracy w warunkach szczególnych pozwoli mu rozwiązać stosunek pracy, bez groźby pozostania bez środków do życia.

W odpowiedzi na apelację pozwany wniósł o jej oddalenie i zasądzenie na rzecz organu od ubezpieczonego zwrotu kosztów zastępstwa procesowego za drugą instancję. Dodatkowo pozwany wskazał, że nie uwzględnił żadnego okresu pracy ubezpieczonego jako wykonywanej w szczególnych warunkach z uwagi na wadliwość świadectw pracy w warunkach szczególnych przedłożonych przez ubezpieczonego (niepowołanie się przez zakład pracy na właściwe przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze i ustawy o emeryturach pomostowych).

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Zaskarżony wyrok jest prawidłowy.

Sąd Apelacyjny przyjmuje za własne prawidłowe ustalenia faktyczne i prawne Sądu I instancji, co czyni zbędnym ich ponowne powoływanie.

Zarzut naruszenia art. 233 kpc jest nieskuteczny. Okoliczność istotna dla rozstrzygnięcia (fakt nierozwiązania stosunku pracy przez apelującego) nie była sporna, co zatem idzie nie wymagała przeprowadzenia postępowania dowodowego. Przepis art. 233 § 1 kpc normuje zasadę swobodnej oceny materiału dowodowego nie zaś jego gromadzenie. W związku z powyższym, Sąd I instancji nie mógł powołanego przepisu naruszyć poprzez – jak to wynika z uzasadnienia apelacji – nie przeprowadzenie postępowania dowodowego i nie dokonanie ustaleń w zakresie w jakim ubezpieczony się domagał (posiadania przez niego wymaganego staży pracy w warunkach szczególnych).

Należy podkreślić, że polski system prawny należy do tzw. kultury prawa stanowionego (kontynentalnej kultury prawnej), w której sądy jedynie stosują prawo, ale nie mają kompetencji do jego tworzenia, gdyż ta leży w gestii ustawodawcy. To ustawodawca (Sejm RP, Senat RP) tworzy prawo, co w konkretnej sprawie oznacza także stanowienie materialnoprawnych warunków jakie muszą być spełnione, aby nabyć prawo do emerytury pomostowej.

Sąd ubezpieczeń społecznych w ramach uprawnień i obowiązków mu przydzielonych ustrojowo może zatem wyłącznie kontrolować zasadność stosowania przepisów prawa przez organy emerytalno-rentowe weryfikując konkretną decyzję takiego organu w toku postępowania sądowo-odwoławczego. Jeszcze raz należy zatem podkreślić, że sądy powszechne nie są uprawnione do zmiany warunków nabycia prawa do świadczeń, gdyż te warunki określa ustawodawca.

Jedną z przesłanek nabycia prawa do emerytury pomostowej, określoną w przepisie art. 4 pkt 7 uep, jest rozwiązanie stosunku pracy przez osobę, która się o to świadczenie ubiega. Poza sporem jest, że ubezpieczony tego warunku nie spełnił, a skoro tak to nie nabył prawa do przedmiotowego świadczenia. Zasadnie zatem Sąd I instancji ustalił, że decyzja Zakładu była prawidłowa, gdyż ubezpieczony nie nabył prawa do emerytury pomostowej.

Niespełnienie jednego z kilku, wymaganych prawem, warunków do nabycia świadczenia czyni zbędnym prowadzenie przez sąd ubezpieczeń społecznych postępowania dowodowego na okoliczność, czy wnioskodawca spełnił warunki pozostałe. Ewentualne wnioski dowodowe zgłoszone na taką okoliczność winny zostać pominięte stosownie do art. 235 ² pkt 5 kpc, tj. jako zmierzające jedynie do przedłużenia postępowania. Pozytywne dla osoby odwołującej się ustalenie spełnienia pozostałych, także spornych przesłanek (w tym, jak w niniejszej sprawie, posiadania wymaganego stażu pracy w warunkach szczególnych, bądź w szczególnym charakterze), nie miałoby bowiem żadnego wpływu na rozstrzygnięcie sporo, skoro w dalszym ciągu wnioskodawca nie spełniłby łącznie wszystkich warunków. Tylko łączne spełnienie wszystkich przesłanek wymaganych prawem materialnym skutkuje nabyciem prawa do świadczenia, co słusznie wskazał Sąd Okręgowy.

Postępowanie w sprawach z zakresu ubezpieczeń ma charakter rozpoznawczy i kontrolny. Pierwsza właściwość skupia uwagę na samodzielnej ocenie przesłanek warunkujących prawo do świadczenia, druga koncentruje się na ocenie zasadności rozstrzygnięcia dokonanego przez organ rentowy. Ustalenie przez sąd, że ubezpieczony nie spełnia jednego z kumulatywnych warunków uzasadniających przyznanie emerytury, zwalnia go od badania pozostałych. W tym wypadku funkcja kontrolna postępowania ma charakter dominujący, co oznacza, że sąd nie ma obowiązku realizować powinności rozpoznawczych, gdyż te w ostatecznym rozrachunku nie doprowadzą i tak do przyznania ubezpieczonemu świadczenia (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 września 2014 r., sygn. akt I UK 7/14; LEX nr 1511381)

Niezależnie zatem od spełnienia przez ubezpieczonego innych warunków określonych w art. 4, bądź w art. 49 ustawy o emeryturach pomostowych, pozytywne rozstrzygnięcie i ewentualna zmiana zaskarżonego wyroku nie były możliwe. Pozostawanie przez ubezpieczonego w stosunku pracy stanowi samodzielną i negatywną przesłankę uniemożliwiającą przyznanie mu prawa do emerytury pomostowej. Brak spełnienia tej przesłanki, niezależnie od tego, czy inne się ziściły, czyni niemożliwym uwzględnienie żądania w zakresie przyznania wnioskowanego świadczenia, a ponadto czyni bezcelowym badanie spornej kwestii związanej z okresami pracy ubezpieczonego w warunkach szczególnych lub o szczególnym charakterze. Zgodnie z utrwaloną w orzecznictwie wykładnią brak spełnienia jednej przesłanki zwalnia sąd od rozpatrywania pozostałych warunków przysługiwania prawa do świadczenia, ponieważ w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych sąd orzeka o prawie do konkretnego świadczenia (w tym wypadku o prawie do emerytury pomostowej), a nie o poszczególnych przesłankach ich przysługiwania. To oznacza, że sąd oddala odwołanie w przypadku niespełnienia chociażby jednego warunku przyznania świadczenia i nie bada czy inne warunki zostały spełnione (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z 24 lutego 2016 r., sygn. akt III AUa 476/15, Legalis nr 1446426). Sąd ubezpieczeń rozpoznający odwołanie od decyzji organu rentowego odmawiającej prawa do świadczenia rozstrzyga o prawie do konkretnego świadczenia, nie zaś o poszczególnych elementach składających się na to świadczenie (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 6 grudnia 2013 r., sygn. akt III AUa 524/13, Legalis nr 999128).

Podsumowując, skoro ubezpieczony nadal pozostaje w stosunku pracy, który nie został rozwiązany, bezprzedmiotowe są rozważania w przedmiocie spełnienia przez niego przesłanki 15 lat pracy wykonywanej w warunkach szczególnych. Niezależnie bowiem od dokonanej w tym zakresie oceny, zaskarżona decyzja odmawiająca wnioskodawcy prawa do wnioskowanego świadczenia jest uzasadniona.

Nieskutecznie skarżący zarzuca naruszenie przepisów art. 45 ust 1 w związku z art. 8 ust 2 Konstytucji RP. W wyroku z 9 czerwca 1998 r. Trybunał Konstytucyjny wyróżnił elementy składowe wynikającego z art. 45 ust 1 KRP prawa do sądu. Według Trybunału „[…] na konstytucyjne prawo do sądu składa się w szczególności: 1) prawo dostępu do sądu, tj. prawo uruchomienia procedury przed sądem – organem o określonej charakterystyce (niezależnym, bezstronnym i niezawisłym); 2) prawo do odpowiedniego ukształtowania procedury sądowej, zgodnie z wymogami sprawiedliwości i jawności; 3) prawo do wyroku sądowego, tj. prawo do uzyskania wiążącego rozstrzygnięcia danej sprawy przez sąd. (zob. wyrok TK z dnia 9 czerwca 1998 r., K 28/97, OTK 1998, nr 4, poz. 50). Jak wyjaśnił natomiast Sąd Najwyższy w postanowieniu z 21 maja 2002 r. (sygn. III CK 53/02, OSNC 2003/2/31), gwarantowane przepisem art. 45 Konstytucji prawo do sądu nosi charakter autonomiczny; przyjmuje się, że jest ono prawem podmiotowym obywatela, tworzącym podstawę roszczenia, a zatem stanowi odrębne i niezależne od innych powiązań normatywnych prawo przysługujące jednostce w stosunku do państwa (por. uzasadnienie postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 6 kwietnia 2000 r., II CKN 285/00, OSNC 2000, nr 10, poz. 188). W praktyce oznacza to, że sprawa przedstawiona do rozstrzygnięcia musi być przez sąd (powszechny lub inny) rzeczywiście rozpoznana. …]. Ubezpieczony w odwołaniu zakwestionował prawidłowość konkretnej decyzji Zakładu i domagał się przyznania mu prawa do emerytury pomostowej. Okoliczność, że Sąd I instancji nie prowadził – zbędnego jak wyjaśniono wyżej - postępowania dowodowego w zakresie ustalenia spełnienia przez ubezpieczonego przesłanki wymaganego stażu pracy w warunkach szczególnych, nie daje podstaw do stwierdzenia pozbawienia ubezpieczonego prawa do sądu. Zaskarżonym wyrokiem Sąd I instancji rozstrzygnął bowiem o przedmiocie wyznaczonym treścią decyzji i odwołania. Sprawa przedstawiona Sądowi I instancji do rozstrzygnięcia została zatem przez ten Sąd rzeczywiście rozpoznania, co w konsekwencji czyni przedmiotowy zarzut bezpodstawnym.

Nietrafnie skarżący zarzuca również naruszenie przepisów 67 ust 1 w związku z art. 8 ust 2 Konstytucji RP. Przepis art. 67 ust. 1 Konstytucji RP wyraża jedno z praw socjalnych - prawo do zabezpieczenia społecznego, stanowiąc, że obywatel ma prawo do zabezpieczenia społecznego w razie niezdolności do pracy ze względu na chorobę lub inwalidztwo oraz po osiągnięciu wieku emerytalnego. Zakres i formy zabezpieczenia społecznego określa ustawa. Zdanie drugie art. 67 ust. 1 Konstytucji RP nie pozostawia wątpliwości, że ustrojodawca uznaje ustawodawcę zwykłego za legitymowanego do wytyczania podstaw systemu zabezpieczenia społecznego, w tym emerytalnego. Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Trybunału Konstytucyjnego, z art. 67 ust. 1 Konstytucji RP nie da się wyprowadzić konstytucyjnego prawa do konkretnej postaci świadczenia społecznego. Podstawą ewentualnych roszczeń osób ubiegających się o rentę, emeryturę czy inną formę zabezpieczenia społecznego mogą być przepisy ustaw regulujące szczegółowo te kwestie, a nie art. 67 ust. 1 Konstytucji RP, który upoważnia ustawodawcę do określenia zakresu i form zabezpieczenia społecznego (por. uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 10 listopada 2010 r., III UK 5/10, OSNP 2012 nr 3-4, poz. 43). System emerytalny obowiązujący w Polsce nie został skonstruowany przez ustawodawcę w taki sposób, aby miał uwzględniać każdorazowo indywidualne cechy ubezpieczonych i sytuację, w jakiej się znaleźli. Przepis ten zawiera treść normatywną, która nie nadaje się do zbudowania podstawy prawnej rozstrzygnięcia sporu o prawo podmiotowe ani nie umożliwia oparcia na niej orzeczenia zasądzającego (uwzględniającego) roszczenie, jest więc raczej źródłem gwarancji, aniżeli praw, a tym samym spełnia rolę wzorca konstytucyjnego, określającego w sposób ogólny zakres i formy zabezpieczenia społecznego. Wzorzec ten znajduje materializację w uchwalanych ustawach - wyraźnie zresztą zapowiedzianych w art. 67 ust. 2 Konstytucji RP - w których ustawodawca zwykły konkretyzuje deklarację konstytucyjną, konstruując poszczególne prawa podmiotowe (roszczenia) oraz zapewniając ich egzekucję. Ustawodawca zwykły realizując tę deklarację, w ustawie o emeryturach pomostowych, jako wymóg nabycia prawa do tego świadczenia ustanowił również rozwiązanie stosunku pracy. Tym samym chybiony jest zarzut naruszenia art. 8 ust 2 KRP, stanowiącego, że przepisy Konstytucji stosuje się bezpośrednio, chyba że Konstytucja stanowi inaczej.

Reasumując, na podstawie art. 385 kpc, Sąd II instancji oddalił apelację, jako bezzasadną.

W punkcie drugim wyroku, zgodnie z art. 98 § 1 i 3 k.p.c., art. 108 § 1 k.p.c. w związku z § 10 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U. z 2015 roku poz. 1804 ze zm.), Sąd Apelacyjny orzekł o kosztach zastępstwa procesowego za drugą instancję w kwocie 240 złotych. Wysokość tych kosztów Sąd odwoławczy ustalił w stawce minimalnej mając na względzie nakład pracy pełnomocnika pozwanego, czynności podjęte przez niego w sprawie, charakter sprawy i wkład pełnomocnika w przyczynienie się do jej rozstrzygnięcia (art. 109 § 2 kpc).

SSA Alicja Podlewska