Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Gdańsku

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 21 maja 2019 r.

Sąd Apelacyjny w Gdańsku – III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący:	SSA Daria Stanek (spr.)
Sędziowie:	SSA Jerzy Andrzejewski SSA Grażyna Czyżak
Protokolant:	stażysta Edyta Sadowska

po rozpoznaniu w dniu 21 maja 2019 r. w Gdańsku

sprawy A. M.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.

o ustalenie istnienia ubezpieczeń społecznych

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.

od wyroku Sądu Okręgowego w Toruniu IV Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 7 czerwca 2018 r., sygn. akt IV U 561/17

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. na rzecz A. M. kwotę 240,00 (dwieście czterdzieści 00/100) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego za drugą instancję.

SSA Grażyna Czyżak SSA Daria Stanek SSA Jerzy Andrzejewski

Sygn. akt III AUa 1148/18

UZASADNIENIE

Decyzją z 7 kwietnia 2017 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. – powołując się na art. 83 ust. 1 i art. 68 ust. 1 pkt 1 lit a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych oraz art. 2 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej stwierdził, że A. M. jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu oraz dobrowolnie ubezpieczeniu chorobowemu
od 15 maja 2016 r.

A. M. złożyła odwołanie od powyższej decyzji, wnosząc o jej zmianę poprzez uznanie ubezpieczonej za osobę podlegająca ubezpieczeniom.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy podtrzymał dotychczasowe stanowisko
w sprawie, wnosząc o oddalenie odwołania, a także o zasądzenie na rzecz Zakładu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W piśmie z dnia 23 października 2017 r. pełnomocnik organu rentowego wskazał,
że wartość przedmiotu sporu wynosi 3.502 zł (suma składek na ubezpieczenie zdrowotne
od zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych do zaprzestania płacenia z uwagi na rozpoczęcie korzystania ze świadczeń z ubezpieczenia społecznego, tj. od maja 2016 r. do kwietnia
2017 r.

Sąd Okręgowy w Toruniu - IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem
z 7 czerwca 2018 r. zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że stwierdził, iż A. M. jako osoba prowadząca pozarolnicza działalność gospodarczą podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu od 15 maja 2016 r. i dobrowolnie ubezpieczeniu chorobowemu od 15 maja 2016 r. (pkt I) oraz zasądził
od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w T. na rzecz A. M. kwotę 900,00 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa (pkt II), sygn. akt IV U 561/17.

Sąd Okręgowy ustalił, co następuje.

Ubezpieczona A. M. posiada wykształcenie wyższe – 15 lipca 2006 r. ukończyła studia licencjackie na kierunku (...) w Wyższej Szkole (...) w T.. Już na studiach była aktywna zawodowo. W okresie od 4 września
do 31 marca 2007 r. współpracowała w ramach umowy o pracę tymczasową z (...)
Sp. z o. o. z siedzibą w W., zajmując stanowisko specjalisty ds. rozliczeń surowców
i komponentów. Wykształcenie, doświadczenie i umiejętności ubezpieczonej zostały potwierdzone licznymi dokumentami, takimi jak dyplom ukończenia studiów, zaświadczenia
i certyfikaty o ukończonych kursach.

W okresie od 13 marca 2012 r. do 9 stycznia 2018 r. A. M. figurowała w Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej jako przedsiębiorca pod firmą (...). Głównym przedmiotem prowadzonej działalności była działalność centrów telefonicznych (call center).

Na podstawie umowy z dnia 1 września 2014 r. obsługę księgową firmy ubezpieczonej prowadziła G. B. za wynagrodzeniem w kwocie 50 zł miesięcznie.

W ramach prowadzonej działalności, w dniu 12 marca 2012 r. ubezpieczona otworzyła rachunek bankowy, zaś w dniu 5 sierpnia 2016 r. zawarła umowę na świadczenie usług telekomunikacyjnych i dokonała zakupu dwóch telefonów komórkowych.

Z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności w 2014 r. ubezpieczona uzyskała dochód w wysokości 34.552,85 zł (przychód – 39.904,00 zł, koszty uzyskania przychodu – 5.351,15 zł). W 2015 r. i 2016 r. nie osiągnęła żadnego przychodu, poniosła stratę
w wysokości odpowiednio 829,44 zł i 630 zł.

W dniu 1 września 2012 r. ubezpieczona zawarła umowę agencyjną na czas nieokreślony z (...) Ltd., prowadzącą działalność w W. przy ul. (...). Na mocy powyższej umowy ubezpieczona zobowiązała się do stałego pośredniczenia, za wynagrodzeniem, przy zawieraniu umów na rzecz (...) S.A. oraz dokonywania innych czynności agencyjnych skonkretyzowanych w załączniku nr 2, tj.:

1. Pośredniczenie w zawieraniu umów na rzecz (...) S.A., poprzez prowadzenie działań oraz akcji telemarketingowych i telesprzedażowych, polegających
na przeprowadzaniu przez usługodawcę z klientami (...) S.A. lub osobami, które noszą się z zamiarem bycia takimi klientami rozmów telefonicznych w celu przedstawienia im aktualnej oferty handlowej (...) S.A. oraz
na doprowadzaniu do skorzystania przez te osoby z tej oferty i zawarciu przez nie stosownej umowy z (...) S.A.

2. Podejmowanie podczas pośredniczenia, o którym mowa p pkt 1 działań mających
na celu uzyskanie opinii klientów (...) S.A. lub osób noszących się
z zamiarem zostania takimi klientami dotyczących aktualnych lub planowanych ofert (...) S.A. w zakresie świadczonych przez tą Spółkę usług.

3. Odbieranie i wykonywanie połączeń telefonicznych z klientami (...) S.A. zgodnie ze wskazówkami przekazanymi przez (...) w zakresie czynności pośrednictwa.

4. Odbieranie i przetwarzanie faksów i e-maili w systemie informatycznym zgodnie
ze wskazówkami przekazanymi przez (...) w zakresie czynności pośrednictwa. Obowiązek ten obejmuje także prowadzenie korespondencji tradycyjnej i elektronicznej z klientami
lub potencjalnymi klientami (...) S.A. zgodnie ze wskazówkami (...) w zakresie czynności pośrednictwa.

5. Przyjmowanie od klientów (...) S.A. zawiadomień o wadach
i nieprawidłowościach – bez względu na sposób ich przekazania – w zakresie świadczenia usług przez (...) S.A.

6. Obsługa zawiadomień o wadach i nieprawidłowościach w zakresie świadczenia usług przez (...) S.A., w tym również rejestracja wszelkiego rodzaju dokumentów przesłanych przez klientów S.A., głównie umów, porozumień i deklaracji w odpowiednich systemach informatycznych.

7. Udzielanie informacji klientom (...) S.A. lub osobom, które noszą się z zamiarem bycia takimi klientami w czasie rozmów telefonicznych o ofercie/ofertach (...) S.A. w zakresie i rodzaju świadczonych przez niego usług oraz
o sposobie korzystania z tych usług.

8. Żądanie zapłaty należności na rzecz (...) S.A. od klientów lub byłych klientów (...) S.A.

9. Prowadzenie korespondencji tradycyjnej i elektronicznej – w sposób zgodny
ze wskazówkami (...) – z klientami, byłymi klientami oraz potencjalnymi klientami (...) S.A. w zakresie świadczonych przez tą spółkę usług.

10. Archiwizowanie dokumentów doręczonych agenta, tj.:

a) przyjmowanie i rejestrowanie dokumentów umów, aneksów, porozumień oraz zgłoszeń reklamacyjnych przesyłanych przez autoryzowane punkty sprzedaży (...) S.A. lub korespondencji indywidualnej przekazywanej w tym celu (...)
lub przez (...) S.A.,

b) właściwe indeksowanie i składkowanie dokumentów wymienionych powyżej,

c) digitalizacja dokumentów.

11. Weryfikacja procesu przygotowania faktur dla klientów korzystających z usług (...) S.A.

12. Weryfikacja procesu przygotowania korespondencji masowej.

Ubezpieczona miała wykonywać te czynności wyłącznie w obiekcie zlokalizowanym przy ul. (...) (§ 2 ust. 1 pkt. b umowy). Nadto, zobowiązała się
do przyjmowania zamówień w wymiarze nie mniejszym niż 125 godzin świadczenia usług miesięcznie. Wynagrodzenie ubezpieczonej miało stanowić sumę prowizji (§ 3 ust. 1 umowy). Ubezpieczona była uprawniona do powierzenia wykonywania zobowiązań wynikających z umowy osobie trzeciej tylko za zgodą (...) (§ 5 ust. 1 umowy).

W umowie strony uregulowały również zakaz konkurencji (§ 8) – ubezpieczona zobowiązała się do powstrzymywania się od świadczenia takich samych lub podobnych usług (na jakiejkolwiek podstawie prawnej, w tym również umów o dzieło lub zlecenia) lub pracy (bez względu na podstawę prawną świadczenia pracy) na rzecz podmiotów zajmujących się działalnością konkurencyjną w stosunku do działalności (...) i spółki (...) S.A.
W szczególności ubezpieczona zobowiązała się nie świadczyć usług agencyjnych określonych umową i przepisami Kodeksu cywilnego na rzecz podmiotów prowadzących działalność
na rynku usług telekomunikacyjnych i płatnej telewizji cyfrowej lub płatnej telewizji kablowej.

Czynności w ramach prowadzonej działalności gospodarczej ubezpieczona wykonywała w budynku przy ul. (...) w T.. W zależności
od ustalonego grafiku pracowała przez 14 godzin (na infolinii ogólnej) lub 12 godzin dziennie (na infolinii windykacyjnej). Zlecone obowiązki wykonywała w wymiarze około 130 godzin miesięcznie. Zajmowała się obsługą infolinii i rozmowami z klientami. W ramach współpracy z (...) S.A. brała też udział w szkoleniach prowadzonych rzez (...). Powyższa praca stanowiła jej jedyne źródło dochodu.

W dniu (...) A. M. urodziła dziecko.

W okresie od(...) do 14 maja 2016 r. ubezpieczona pobierała zasiłek macierzyński i w związku z tym jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą zgłosiła się wyłącznie do obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego,
zaś obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegała z tytułu pobierania zasiłku macierzyńskiego.

W okresie pobierania zasiłku macierzyńskiego ubezpieczona nie wykreśliła działalności gospodarczej z rejestru, nie dokonała jej zawieszenia i terminowo opłacała składki na ubezpieczenie zdrowotne. Nie wypowiedziała również umowy agencyjnej zawartej w 2012 r. Nie wykonywała jednak żadnych czynności w ramach prowadzonej działalności gospodarczej, koncentrując się wyłącznie na opiece nad dzieckiem.

W maju 2016 r. A. M. dowiedziała się też o kolejnej ciąży. W dniu 21 lipca 2016 r. wykonała badania prenatalne, które wykazały podwyższone ryzyko wystąpienia u płodu wady genetycznej – Zespołu Downa (1:5), a także problemy
z dwunastnicą. Ciąża przebiegała z komplikacjami, ubezpieczona została skierowana
na konsultację do Instytutu (...) w Ł. celem dalszej diagnostyki. W dniu 9 grudnia 2016 r. przebyła operację aminoredukcji z powodu wielowodzia.

W związku ze stanem zdrowia i kolejną ciążą, bezpośrednio po zakończeniu urlopu macierzyńskiego, ubezpieczona wystąpiła z wnioskiem o wypłatę zasiłku chorobowego
za okres od 15 maja 2016 r. do 10 stycznia 2017 r.

Poród odbył się w dniu 11 stycznia 2017 r. metodą cięcia cesarskiego. Córka ubezpieczonej urodziła się z Zespołem Downa. Niezwłocznie po narodzinach przeszła operację udrożnienia dwunastnicy. Obecnie znajduje się pod stałą opieką poradni kardiologicznej, neurologicznej i alergologicznej. Ponadto, uczęszcza na zajęcia
z rehabilitantem, pedagogiem i psychologiem.

W dniu 10 stycznia 2018 r. ubezpieczona zakończyła prowadzenie działalności gospodarczej.

W dniu 2 marca 2017 r. ZUS Oddział w T. skierował do ubezpieczonej zawiadomienie o wszczęciu postępowania w sprawie ustalenia obowiązku podlegania przez nią ubezpieczeniom społecznym z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej.

Decyzją z dnia 7 kwietnia 2017 r. organ rentowy stwierdził, że A. M. jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu oraz dobrowolnie ubezpieczeniu chorobowemu od 15 maja 2016 r.

Sąd Okręgowy stwierdził, że powyższy stan faktyczny jest co do zasady bezsporny
i został ustalony w oparciu o dokumentację znajdującą się w aktach niniejszej sprawy oraz
w aktach organu rentowego, jak również na podstawie przesłuchania ubezpieczonej
w charakterze strony. Sąd uznał za wiarygodne wszystkie dokumenty zaliczone w poczet materiału dowodowego, albowiem były jasne i pełne, a żadna ze stron nie kwestionowała ich mocy dowodowej ani prawdziwości zawartych w nich treści, dlatego nie budziły one również wątpliwości Sądu. Walor wiarygodności został przyznany również zeznaniom ubezpieczonej, gdyż zostały ocenione jako spontaniczne i szczere, a nadto korespondowały z pozostałym zebranym w sprawie materiałem dowodowym. Ubezpieczona wyczerpująco opisała okoliczności towarzyszące zarejestrowaniu przez nią działalności gospodarczej i wyjaśniła
na czym polegały wykonywane przez nią czynności zarówno przed, w trakcie, jak i po okresie pobierania zasiłku macierzyńskiego. Ubezpieczona nie kwestionowała, iż w okresie przebywania na urlopie macierzyńskim nie osiągała żadnych dochodów z tytułu pozarolniczej działalności gospodarcze. Przyznała, że nie wykonywała żadnych czynności w ramach prowadzonej działalności gospodarczej, koncentrując się wyłącznie na opiece nad dzieckiem. Ponadto, zaszła w kolejną ciążę, która przebiegała z komplikacjami. Z zebranego materiału dowodowego wynika jednak, iż ubezpieczona nie wyrejestrowała zgłoszonej przez siebie działalności gospodarczej, odprowadzała składki na ubezpieczenie zdrowotne
i po zaprzestaniu pobierania zasiłku macierzyńskiego chciała wrócić do pracy w call center, gdyż nie wypowiedziała zawartej umowy agencyjnej.

Przechodząc do rozważań prawnych Sąd Okręgowy wskazał w pierwszej kolejności, że spór w niniejszej sprawie sprowadzał się do ustalenia, czy A. M. podlegała obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym: emerytalnemu, rentowym
i wypadkowemu oraz dobrowolnie ubezpieczeniu chorobowemu z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej od dnia 15 maja 2016 r.

Zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 5 i 19 oraz art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 13 października
1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jednolity: Dz. U. z 2017 r., poz. 1778
ze zm.; w dalszej części uzasadnienia „ustawa systemowa”) obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu podlegają, z zastrzeżeniem art. 8 i 9, osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są:

- osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność oraz osobami z nimi współpracującymi (art. 6 ust. 1 pkt. 5)

- osobami przebywającymi na urlopach wychowawczych lub pobierającymi zasiłek macierzyński albo zasiłek w wysokości zasiłku macierzyńskiego (art. 6 ust. 1 pkt. 19).

W myśl zaś art. 11 ust. 2 ww. ustawy – osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą ubezpieczeniu chorobowemu podlegają dobrowolnie, na swój wniosek.

Zgodnie z art. 13 ust. 1 pkt 4 ustawy systemowej – obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu podlegają osoby prowadzące pozarolniczą działalność – od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności do dnia zaprzestania wykonywania tej działalności, z wyłączeniem okresu, na który wykonywanie działalności zostało zawieszone na podstawie przepisów o swobodzie działalności gospodarczej.

Objęcie dobrowolnie ubezpieczeniami emerytalnym, rentowymi i chorobowym następuje zaś:

- od dnia wskazanego we wniosku o objęcie tym ubezpieczeniem, nie wcześniej jednak
niż od dnia, w którym wniosek został zgłoszony,

- od dnia wskazanego we wniosku tylko wówczas, gdy zgłoszenie do ubezpieczeń emerytalnego i rentowych i zostanie dokonane w terminie 7 dni od daty powstania obowiązku ubezpieczeń emerytalnego i rentowych (art. 14 ust. 1 i ust. 1a ww. ustawy systemowej).

W myśl art. 14 ust. 2 pkt 3 ww. ustawy – dobrowolne ubezpieczenia emerytalne
i rentowe oraz chorobowe ustają od dnia ustania tytułu podlegania tym ubezpieczeniom.

Stosownie natomiast do art. 9 ust. 1c ustawy systemowej, regulującego kwestię zbiegu tytułów objęcia ubezpieczeniem – osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą, spełniające jednocześnie warunki do objęcia ich obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi z tytułu pobierania zasiłku macierzyńskiego lub zasiłku w wysokości zasiłku macierzyńskiego, podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym
z tytułu pobierania zasiłku macierzyńskiego lub zasiłku w wysokości zasiłku macierzyńskiego. Mogą one jednak dobrowolnie, na swój wniosek, być objęte ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi także z pozostałych, wszystkich lub wybranych, tytułów.

Sąd I instancji wskazał, że - jak wynika z powyższego - prowadzenie działalności gospodarczej podczas pobierania zasiłku macierzyńskiego jest prawnie dozwolone. Decydując się jednak na kontynuowanie prowadzenia działalności gospodarczej w czasie pobierania zasiłku macierzyńskiego (a więc tak jak w niniejszej sprawie postąpiła ubezpieczona), przedsiębiorca przestaje podlegać ubezpieczeniom społecznym z tytułu działalności gospodarczej – albowiem na skutek zbiegu tytułów ubezpieczenia, po myśli art. 9 ust. 1c ustawy systemowej objęty zostaje obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym
i rentowym z tytułu pobierania zasiłku macierzyńskiego. W takiej sytuacji przedsiębiorca nie odprowadza składek: emerytalnej i rentowej. Składki te finansuje za niego budżet państwa. Ma jednak obowiązek z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej odprowadzać składkę zdrowotną. Oczywiście, na własny wniosek może przystąpić z tytułu prowadzonej działalności na czas przysługującego zasiłku macierzyńskiego do dobrowolnych ubezpieczeń emerytalnego i rentowego. W takim przypadku, gdy zdecyduje się dobrowolnie opłacać powyższe składki, dodatkowo będzie mieć obowiązek opłacania składki na ubezpieczenie wypadkowe (obowiązkowe). Z chwilą rozpoczęcia pobierania zasiłku macierzyńskiego ustaje również z mocy prawa dobrowolne ubezpieczenie chorobowe (por. wyrok SA w Łodzi z dnia 8 marca 2016 r., III AUa 1215/15).

Sąd Okręgowy zwrócił uwagę, że w związku z tym, że w okresie prowadzenia działalności gospodarczej i pobierania zasiłku macierzyńskiego ubezpieczony nie może być zgłoszony równocześnie do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych zarówno z tytułu prowadzenia działalności, jak i z tytułu pobierania zasiłku macierzyńskiego, koniecznym jest „uporządkowanie” tzw. schematu podlegania ubezpieczeniom społecznym.
Na ubezpieczonym ciążą w tym zakresie pewne obowiązki formalne.

W myśl art. 36 ust. 3 i 11 ustawy systemowej, obowiązek dokonania zgłoszenia
do ubezpieczeń oraz wyrejestrowania z ubezpieczeń należy do płatnika składek tj. osoby prowadzącej działalność gospodarczą. W tym wypadku – ubezpieczonej pobierającej zasiłek macierzyński. Zgodnie natomiast z treścią art. 44 ust. 1 ww. ustawy, o wszelkich zmianach danych wykazanych w zgłoszeniu, o którym mowa w art. 43, płatnik składek jest obowiązany zawiadomić wskazaną przez Zakład jednostkę organizacyjną Zakładu, w terminie 7 dni
od zaistnienia zmian, stwierdzenia nieprawidłowości we własnym zakresie lub otrzymania zawiadomienia o stwierdzeniu nieprawidłowości przez Zakład. Zawiadomienia należy dokonać w formie dokumentu pisemnego według ustalonego wzoru albo w formie wydruku
z oprogramowania, o którym mowa w art. 47a ust. 1.

Sąd I instancji wskazał, że skutkiem powyższego płatnik składek – przedsiębiorca,
po nabyciu prawa do zasiłku macierzyńskiego, obowiązana była do wyrejestrowania się
z ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego na formularzu ZUS ZWUA
(z kodem przyczyny wyrejestrowania 600), a następnie ponownego zarejestrowania się
do ubezpieczeń na odpowiednich formularzach: ZUS ZZA – gdy z tytułu prowadzonej działalności zdecydowała się opłacać wyłącznie obowiązkową składkę zdrowotną i ZUS ZUA – gdy z tytułu prowadzonej działalności opłacać będzie również dobrowolne składki emerytalną i rentową (obowiązkowa stanie się wówczas składka wypadkowa).

Jeżeli płatnik składek nie dokona ww. zmian w schemacie podlegania ubezpieczeniom społecznym w trakcie pobierania zasiłku macierzyńskiego, w razie stwierdzenia nieprawidłowości na koncie płatnika składek, ZUS może sam z urzędu dokonać zmian na tym koncie.

Po zakończeniu okresu pobierania zasiłku macierzyńskiego na ubezpieczonej ciążą te same obowiązki rejestrowe, tj. wyrejestrowania się z obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego na druku ZUS ZWUA i ponownego zgłoszenia do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych (w tym do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego) oraz do ubezpieczenia zdrowotnego z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej wraz z zadeklarowaniem wysokości składek na te ubezpieczenia. Ten ostatni obowiązek jest szczególnie istotny
w sytuacji, gdy osoba prowadząca działalność gospodarczą chce – po okresie pobierania zasiłku macierzyńskiego – podlegać dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu. Ubezpieczenie to bowiem uaktualnia się dopiero w wyniku wniosku zainteresowanego.

Sąd Okręgowy zwrócił uwagę, że w aktualnym brzmieniu ustawy systemowej w myśl art. 8 ust. 6 pkt 1 za osobę prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie przepisów ustawy z dnia 6 marca 2018 r. - Prawo przedsiębiorców lub innych przepisów szczególnych, z wyjątkiem ust. 6a. Przed 30 kwietnia 2018 r. przepis ten stanowił,
że za osobę prowadzącą pozarolniczą działalność uważa się osobę prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie przepisów o działalności gospodarczej lub innych przepisów szczególnych. Od dnia 30 kwietnia 2018 r. obowiązuje ustawa z dnia 6 marca
2018 r. Prawo przedsiębiorców (Dz. U. z 2018 r. poz. 646), zatem obecnie ten akt prawny określa zasady podejmowania, wykonywania i zakończenia działalności gospodarczej
na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, w tym prawa i obowiązki przedsiębiorców oraz zadania organów władzy publicznej w tym zakresie. Wobec tego, iż zaskarżona decyzja dotyczy okresu od 19 listopada 2016 r., rozważania prawne odnośnie pojęcia przedsiębiorcy
i prowadzenia działalności gospodarczej zostały poczynione na podstawie obowiązującej
w spornym okresie ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej
(t.j. Dz. U. z 2017 r., poz. 2168; uchylona z dniem 29 kwietnia 2018 r.). Zgodnie bowiem
z art. 196 ustawy z dnia 6 marca 2018 r. Przepisy wprowadzające ustawę - Prawo przedsiębiorców oraz inne ustawy dotyczące działalności gospodarczej (Dz. U. z 2018 r.
poz. 650) do postępowań w sprawach przedsiębiorców wszczętych na podstawie przepisów dotychczasowych i niezakończonych przed dniem wejścia w życie ustawy, o której mowa
w art. 1 ust. 1, stosuje się przepisy dotychczasowe. Nadto zgodnie z art. 200 zd. drugie wskazanej ustawy czynności kontrolne wykonane przed dniem wejścia w życie ustawy,
o której mowa w art. 1 ust. 1, zachowują ważność.

Zgodnie z art. 2 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz. U. z 2016 r., poz. 1829) działalnością gospodarczą jest zarobkowa działalność wytwórcza, budowlana, handlowa, usługowa oraz poszukiwanie, rozpoznawanie
i wydobywanie kopalin ze złóż, a także działalność zawodowa, wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły. Cechy te winny występować łącznie i realizować się poprzez przedmiotowy zakres czynności.

Wykładnia językowa cytowanych wyżej przepisów wskazuje, że przesłanką objęcia przedsiębiorców obowiązkiem ubezpieczeń społecznych z tytułu pozarolniczej działalności gospodarczej jest faktyczne wykonywanie (prowadzenie) tej właśnie działalności. Skoro więc dany przedsiębiorca – mimo figurowania w ewidencji działalności gospodarczej
(lub Krajowym Rejestrze Sądowym) – faktycznie nie prowadzi tego typu działalności, to nie podlega z tego tytułu ubezpieczeniom społecznym (art. 6 ust. 1 pkt 5 a contrario i art. 12
ust. 1 a contrario ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych).

Również w judykaturze dominuje pogląd, że wykonywanie wszelkich czynności związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej, nawet jeśli nie są to czynności bezpośrednio związane z przedmiotem działalności, powoduje obowiązek w dziedzinie ubezpieczeń społecznych (por. np. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 kwietnia 2009 r., sygn. akt I UK 328/2008; LexPolonica nr 2096635; por. również postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 14 września 2007 roku, sygn. akt: III UK 35/2007; LexPolonica
nr 1925243). Tak więc zwolnienie z obowiązku opłacania składek na ubezpieczenia społeczne dotyczyć może jedynie takich okresów, kiedy działalność gospodarcza nie była faktycznie wykonywana – mimo jednoczesnego istnienia wpisu przedsiębiorcy do właściwej ewidencji lub rejestru.

Sam wpis przedsiębiorcy do właściwej ewidencji lub rejestru stwarza tylko domniemanie faktyczne prowadzenia działalności w rozumieniu przepisu art. 231 k.p.c., które może być obalone (wzruszone) przy pomocy środków dowodowych określonych przepisami kodeksu postępowania cywilnego. Wpis do ewidencji działalności gospodarczej posiada jedynie charakter deklaratoryjny i de facto nie kreuje bytu prawnego przedsiębiorcy, stanowiąc wyłącznie podstawę rozpoczęcia działalności gospodarczej w rozumieniu jej legalizacji i nie jest zdarzeniem ani czynnością utożsamianą z podjęciem takiej działalności (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 6 czerwca 2013 r., III AUA 1928/12, Legalis nr 999172).

W ocenie Sądu I instancji analiza całokształtu materiału dowodowego zgromadzonego w niniejszym postępowaniu prowadzi do wniosku, że w okresie objętym sporem ubezpieczona powinna podlegać obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu oraz dobrowolnie ubezpieczeniu chorobowemu jako przedsiębiorca.

Przede wszystkim organ rentowy nie wykazał, że jej wolą było zaprzestanie prowadzenia działalności gospodarczej. Ubezpieczona przyznała, że w okresie pobierania zasiłku macierzyńskiego nie świadczyła usług w ramach umowy zawartej ze spółką (...).
Na mocy zawartej w 2012 r. umowy agencyjnej została objęta zakazem konkurencji, a usługi w zakresie pośrednictwa telekomunikacyjnego mogła świadczyć tylko w określonym obiekcie przy ul. (...) w T.. Ponadto, w okresie przebywania na urlopie macierzyńskim skupiała się na opiece nad nowonarodzonym dzieckiem i zaszła w kolejną ciąże, która przebiegała z komplikacjami. Badania prenatalne wykazały, że istnieje duże ryzyko urodzenia się dziecka z poważną chorobą - Zespołem Downa. To z kolei spowodowało, że ubezpieczona poddana została dalszej, intensywnej diagnostyce. W grudniu 2016 r. przeszła też operację aminoredukcji z powodu wielowodzia. Tym niemniej, ani w trakcie pobierania zasiłku macierzyńskiego, ani w okresie późniejszym ubezpieczona nie wykreśliła działalności gospodarczej z rejestru, nie dokonała jej zawieszenia i opłacała terminowo składki
na ubezpieczenie zdrowotne. Nie wypowiedziała również zawartej umowy agencyjnej. Powyższe oznacza, iż w dalszym ciągu miała zamiar kontynuowania prowadzenia działalności gospodarczej.

W ocenie Sądu Okręgowego rzeczywiste zaprzestanie (przerwa) działalności może wystąpić tylko i wyłącznie z przyczyn obiektywnych między innymi takich, jak choroba własna czy członka najbliższej rodziny, której charakter uniemożliwia prowadzenie działalności gospodarczej. Jednakże w tym kryterium nie mieści się krótkotrwała niedyspozycja, konieczność odbywania wizyt lekarskich, zwolnienie chorobowe czy też fakt sprawowania opieki na dzieckiem. Sąd miał na uwadze, że ubezpieczona prowadziła działalność gospodarczą na podstawie wpisu do CEIDG od 2012 r. i do czasu przejścia
na zasiłek macierzyński świadczyła usługi wchodzące w zakres prowadzonej działalności gospodarczej. Przejściowa konieczność opieki nad dzieckiem i zły stan zdrowia nie powinny podważać ciągłości prowadzenia działalności gospodarczej. Ubezpieczona potwierdziła,
że miała zamiar dalszego prowadzenia działalności gospodarczej po ustabilizowaniu się sytuacji rodzinnej.

Działalność gospodarcza jest działalnością, z którą związana jest konieczność ponoszenia przez przedsiębiorcę ryzyka gospodarczego. Zatem należy liczyć się również
z ryzykiem obejmującym okresy faktycznego przestoju w wykonywaniu działalności gospodarczej, co w przypadku ubezpieczonej wynikało z konieczności opieki nad dzieckiem i wiążącym ją zakazem konkurencji, co wykluczało podejmowanie przez nią jakichkolwiek czynności w zakresie telemarketingu, których nie mogła wykonywać zdalnie. Miała ona zamiar kontynuowania działalności gospodarczej, który był oparty na obiektywnie realnym oczekiwaniu na wystąpienie w przyszłości zdarzeń to umożliwiających, tj. zakończenie okresu pobierania zasiłku macierzyńskiego.

Nie podważa tego fakt, że w dniu 10 stycznia 2018 r. ubezpieczona wykreśliła działalność z rejestru. Sąd Okręgowy zwrócił uwagę, że okoliczność ta miała miejsce rok
po narodzinach niepełnosprawnej córki, po pogorszeniu się stanu jej zdrowia. Obecnie dziecko ubezpieczonej znajduje się pod stałą opieką poradni kardiologicznej, neurologicznej
i alergologicznej. Ponadto, uczęszcza na zajęcia z rehabilitantem, pedagogiem
i psychologiem.

Sąd I instancji podkreślił, że pobieranie zasiłku macierzyńskiego ma na celu zapewnienie środków utrzymania w miejsce utraconych zarobków z powodu powstrzymania się od pracy w związku z urodzeniem dziecka i koniecznością jego pielęgnacji przez pierwsze miesiące życia, a także zapewnienie matce możliwości regeneracji oraz sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem. Okres przebywania na urlopie macierzyńskim należy traktować więc jako okres usprawiedliwionego niewykonywania pracy z powodu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem, tak jak interpretowana jest sytuacja pobierania
z zasiłku chorobowego z tytułu niezdolności do pracy. Przerwy w świadczeniu usług
w ramach wykonywanej działalności gospodarczej z tytułu urodzenia dziecka i sprawowania nad nim osobistej opieki nie powinny powodować utraty statusu przedsiębiorcy. Pomimo zamiaru kontynuacji, jej dalsze wykonywanie - wobec konieczności opieki nad dzieckiem - nie było fizycznie możliwe. Następnie ubezpieczona po zakończeniu pobierania zasiłku macierzyńskiego była zmuszona przejść na kolejne zwolnienie lekarskie, z uwagi stan zdrowia związany z kolejną ciążą, co również stanowiło okoliczność od niej niezależną.

Sąd miał na względzie, ze ubezpieczona przyznała, iż w spornym okresie nie osiągała przychodów z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej. Jak jednak słusznie podkreślił Sąd Apelacyjny w Gdańsku w wyroku z dnia 25 lutego 2016 r. (III AUa 1654/15, Legalis
nr 1435304), nawet przynoszenie strat przez daną działalność (zarówno przejściowo,
jak i w dłuższych okresach) nie pozbawia jej statusu działalności gospodarczej. Należy bowiem liczyć się z możliwością nieuzyskania przychodu z prowadzonej działalności gospodarczej, czyli poniesienia straty. Tym samym o zarobkowym charakterze działalności gospodarczej nie decyduje faktyczne osiągnięcie zysku, lecz zamiar jego osiągnięcia (cel).

Sąd Okręgowy doszedł do przekonania, że ubezpieczona w okresie pobierania zasiłku macierzyńskiego pozostawała co najmniej w gotowości do wykonywania działalności gospodarczej, mając zamiar jej kontynuowania. Dokonywała ona innego rodzaju czynności związanych z jej prowadzeniem tj. opłacała składki na ubezpieczenie zdrowotne.

Reasumując powyższe rozważania, Sąd I instancji stanął na stanowisku, iż brak było podstaw do wyłączenia A. M. z ubezpieczeń społecznych od dnia
15 maja 2016 r., albowiem posiadała ona tytuł prawny do objęcia tym obowiązkowym ubezpieczeniem społecznym oraz dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym.

Mając na uwadze powyższe, Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że stwierdził, iż A. M. jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą od dnia 15 maja 2016 r. podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu oraz dobrowolnie ubezpieczeniu chorobowemu (punkt 1sentencji wyroku).

O kosztach zastępstwa procesowego Sąd Okręgowy orzekł w myśl art. 98 k.p.c.
w zw. z § 2 pkt 3 i § 20 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. 2015, poz. 1804 – w brzmieniu obowiązującym od dnia 27 października 2016 r.), mając na uwadze ustaloną przez Sąd
i niekwestionowaną przez strony wartość przedmiotu sporu – 3.502 zł (suma składek
na ubezpieczenie zdrowotne od zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych do zaprzestania płacenia z uwagi na rozpoczęcie korzystania ze świadczeń z ubezpieczenia społecznego). Nakład pracy pełnomocnika ubezpieczonej uzasadniał zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego w wysokości stawki minimalnej tj. 900 zł (punkt 2 sentencji wyroku).

Apelację od wyroku wywiódł pozwany organ rentowy, zaskarżając go w całości
i zarzucając:

I. naruszenie prawa materialnego poprzez błędną wykładnię:

1. art. 2 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz. U.
z 2016 r., poz. 1829 ze zm., zwanej dalej: u.s.d.g.) polegającą na przyjęciu, że ubezpieczona w okresie pobierania zasiłku macierzyńskiego prowadziła działalność gospodarczą, mimo że w tym okresie faktycznie jej nie wykonywała, zaś sporadyczne działania ubezpieczonej w tym czasie nie były nakierowane na chęć osiągnięcia z tego tytułu zysku, a zatem działania te nie miały charakteru zarobkowego, ciągłego i zorganizowanego;

2. art. 6 ust. 1 pkt 5, z art. 8 ust. 6 pkt. 1 w związku z art. 13 pkt 4 oraz z art. 9 ust. lc ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2017 r.,
poz. 1778 ze zm.) polegającą na przyjęciu, że od 15 maja 2016 r. A. M. podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu oraz dobrowolnie ubezpieczeniu chorobowemu jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą, podczas gdy w okresie poprzedzającym wykazywanym jako zbieg tytułów
do ubezpieczeń odwołująca faktycznie nie prowadziła działalności gospodarczej rodzącej tytuł do objęcia jej ubezpieczeniami społecznymi;

3. art. 9 ust. lc ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2017 r., poz. 1778 ze zm.) poprzez błędne przyjęcie, że w okresie pobierania zasiłku macierzyńskiego od 17 maja 2015 r. do 14 maja 2016 r. w przypadku ubezpieczonej istniał rzeczywisty zbieg tytułów do ubezpieczeń tj. z tytułu pobierania tego zasiłku z równoczesnym prowadzeniem pozarolniczej działalności gospodarczej, podczas gdy w tym okresie ubezpieczona faktycznie nie prowadziła pozarolniczej działalności gospodarczej stanowiącej tytuł do objęcia jej tymi;

II. błąd w ustaleniach faktycznych, który miał wpływ na wynik sprawy polegający
na przyjęciu przez Sąd, że w niniejszej sprawie ubezpieczona wykazała fakt prowadzenia działalności gospodarczej, co w konsekwencji rzutowało na przyjęcie objęcia jej ubezpieczeniami społecznymi, podczas gdy od momentu przejścia na zasiłek macierzyński,
tj. od 14 maja 2015 r. faktycznie nie prowadziła pozarolniczej działalności gospodarczej
w rozumieniu legalnej definicji zawartej w art. 2 u.s.d.g.;

III. naruszenie przepisu prawa procesowego art. 233 § 1 k.p.c. mające istotny wpływ
na wynik sprawy poprzez brak wszechstronnego rozważenia zebranego materiału dowodowego, skutkujący dowolną jego oceną, co z kolei spowodowało sprzeczność pomiędzy istotnymi dla rozstrzygnięcia sprawy ustaleniami Sądu, a rzeczywistą treścią zgromadzonego materiału dowodowego, wskutek:

1. w sposób sprzeczny z zasadami doświadczenia życiowego poprzez błędne przyjęcie,
iż odwołująca - mimo niewykazania zarobkowego, zorganizowanego i ciągłego - prowadziła działalność gospodarczą w zakresie działalności centrów telefonicznych (cali center),

2. w sposób nasuwający zastrzeżenia z punktu zasad logicznego rozumowania; w świetle tych zasad można przyjąć, że osoba przebywająca na urlopie macierzyńskim, w trakcie którego faktycznie nie prowadzi działalności gospodarczej nie wykonuje tej działalności
w rozumieniu przepisów ustawy o swobodzie działalności gospodarczej; Sąd pominął całkowicie te okoliczności, a przez to dokonał błędnych ustaleń faktycznych rzutujących
na jego rozstrzygniecie poprzez przyjęcie, że odwołująca jako osoba „mająca zamiar " w tym okresie prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej wykazała tytuł do objęcia jej ubezpieczeniami społecznymi;

3. w sposób dowolny, tj. uznanie, że mimo faktycznego niewykonywania usług
w ramach prowadzonej działalności w okresie pobierania zasiłku macierzyńskiego,
przy jednoczesnym opłacaniu składek na ubezpieczenie zdrowotne i braku zawieszenia
bądź wykreślenia działalności gospodarczej odwołująca miała zamiar jej prowadzenia,
o czym świadczyć miały czynności w postaci opłacania składek na ubezpieczenie zdrowotne. Jako dowolną, w korelacji z zeznaniami A. M., że w spornym okresie nie osiągała żadnych przychodów, ani nie wykonywała żadnych czynności z tytułu działalności, należy także przyjąć ocenę dokonaną przez sąd pierwszej instancji, iż ubezpieczoną należy uznać za osobę prowadzącą w spornym okresie działalność gospodarczą, ponieważ „chciała po zaprzestaniu pobierania zasiłku macierzyńskiego wrócić do pracy w cali center, gdyż nie wypowiedziała zawartej umowy agencyjnej".

Zdaniem organu rentowego te uchybienia mogły mieć wpływ na treść zaskarżonego wyroku, albowiem prawidłowa ocena tych dowodów mogła doprowadzić do przyjęcia odmiennych, aniżeli te wynikające z zaskarżonego wyroku ustaleń.

Wskazując na powyższe zarzuty organ rentowy wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie odwołania; ewentualnie o jego uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpatrzenia przez Sąd Okręgowy w Toruniu oraz o zasądzenie na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego.

W odpowiedzi na apelację organu rentowego ubezpieczona wniosła o oddalenie apelacji i zasądzenie od organu rentowego na rzecz ubezpieczonej zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja pozwanego nie zasługiwała na uwzględnienie.

Spór w przedmiotowej sprawie koncentrował się na kwestii, czy A. M. w okresie wskazanym w zaskarżonej decyzji, tj. od 15 maja 2016 r. podlegała jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu i dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu.

Odnosząc się w pierwszej kolejności do zarzutów apelacyjnych w zakresie naruszenia prawa procesowego podkreślić należy, że w istocie stan faktyczny nie był między stronami sporny. W nawiązaniu do treści uzasadnienia apelacji w szczególności można wskazać,
że ustalenia Sądu I instancji są zgodne z twierdzeniami pozwanego, iż ubezpieczona
w roku 2015 i 2016 nie osiągnęła żadnego przychodu z tytułu działalności gospodarczej,
a wręcz poniosła stratę, nie wykonywała pracy w ramach zawartej umowy agencyjnej, skupiając się wyłącznie na opiece nad dzieckiem. Zastrzeżenia podniesione przez organ rentowy w ramach zarzutu naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. faktycznie dotyczą subsumowania prawidłowych i nie kwestionowanych przez żadną ze stron ustaleń faktycznych Sądu
I instancji pod przepisy prawa materialnego, w tym przede wszystkim art. 2 ustawy
o swobodzie działalności gospodarczej, formułujący legalną definicję działalności gospodarczej.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, Sąd Okręgowy w sposób prawidłowy ustalił stan faktyczny w oparciu o zgromadzony w sprawie materiał dowodowy, zaś w swych ustaleniach i wnioskach nie wykroczył poza ramy swobodnej oceny wiarygodności i mocy dowodów wynikające z przepisu art. 233 k.p.c., nie popełnił on też błędów w rozumowaniu w zakresie zarówno ustalonych faktów, jak też ich kwalifikacji prawnej, albowiem prawidłowo zinterpretował i zastosował odpowiednie przepisy prawa. Sąd Apelacyjny zaakceptował zatem w całości ustalenia faktyczne Sądu pierwszej instancji, traktując je jak własne. Sąd odwoławczy w pełni podziela także ocenę prawną, jakiej dokonał Sąd pierwszej instancji, uznając ją za wyczerpującą, a tym samym nie ma potrzeby powtarzać w całości trafnego wywodu prawnego.

Sąd Apelacyjny podziela utrwaloną w orzecznictwie wykładnię powołanych przez Sąd I instancji przepisów ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych oraz - obowiązujących w dacie wydania decyzji - przepisów ustawy z dnia
2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej, z której wynika, iż przesłanką niezbędną do powstania obowiązku ubezpieczenia społecznego przedsiębiorcy (art. 6 ust. 1 pkt 5 ustawy) jest faktyczne wykonywanie działalności gospodarczej (vide: np. wyrok SN
z dnia 25 listopada 2005 r., I UK 80/05, OSNAPiUS 2006, nr 19-20, poz. 309). Sąd
II instancji zgadza się przy tym w pełni z argumentacją, zgodnie z którą usprawiedliwione przyczynami obiektywnymi (stan zdrowia, opieka nad dzieckiem w okresie pobierana zasiłku macierzyńskiego) przerwy w wykonywaniu działalności przez matkę – przedsiębiorcę,
nie skutkują ustaniem jej tytułu do ubezpieczenia społecznego - art. 6 ust. 1 pkt 5 ustawy.

Pozwany, również w apelacji, prezentował stanowisko, iż skuteczność zgłoszenia A. M. od 15 maja 2016 r. do ubezpieczeń społecznych, w tym
do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej, uwarunkowana była wykonywaniem przez nią tej działalności w okresie pobierania zasiłku macierzyńskiego (od 17 maja 2015 r. do 14 maja 2016 r.). Zarzuty apelacyjne odnoszą się wyłącznie do ustaleń faktycznych i prawnych Sądu I instancji dotyczących tej kwestii. Nie są one jednak skuteczne, gdyż - jak wskazano wyżej - Sąd odwoławczy przychyla się do stanowiska Sądu Okręgowego, iż ograniczenie działalności gospodarczej do sporadycznych czynności, a nawet przerwa w wykonywaniu działalności wynikająca z konieczności opieki nad dzieckiem w okresie pobierania zasiłku macierzyńskiego, nie jest równoznaczna z faktycznym zaprzestaniem prowadzenia tej działalności, a zatem nie skutkuje ustaniem tytułu do ubezpieczenia z art. 6 ust. 1 pkt 5 ustawy.

Poza sporem jest, że A. M. zarejestrowała w Centralnej Ewidencji
i Informacji o Działalności Gospodarczej od 13 marca 2012 r. działalność gospodarczą, której przedmiotem jest działalność centrów telefonicznych (call center). W roku 2014
z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej osiągała przychód wynoszący prawie 40 tys. zł, w roku 2015 i 2016 nie osiągnęła zaś żadnego przychodu, lecz poniosła stratę w wysokości odpowiednio - ok. 830 zł oraz 630 zł.

Jak prawidłowo ustalił Sąd I instancji, 1 września 2012 r. ubezpieczona zawarła
ze Spółką (...) Ltd. z siedzibą w W. umowę agencyjną. Spółka ta świadczy usługi w zakresie obsługi klientów przedsiębiorców świadczących usługi
o charakterze masowym, jak np. (...) S.A. W ramach zawartej umowy ubezpieczona zobowiązała się, ogólnie rzecz ujmując, do obsługi połączeń telefonicznych
z klientami (...) S.A., w tym do stałego pośredniczenia w zawieraniu umów
na rzecz (...) S.A. poprzez prowadzenie działań i akcji telemarketingowych
i telesprzedażowych. Ubezpieczona miała wykonywać pracę wyłącznie w obiekcie zlokalizowanym przy ul. (...). W trakcie obowiązywania umowy ubezpieczoną obowiązywał zakaz konkurencji - nie mogła ona świadczyć takich samych
lub podobnych usług na jakiejkolwiek podstawie prawnej lub pracy na rzecz podmiotów zajmujących się działalnością konkurencyjną w stosunku do działalności (...) i spółki (...).

Niekwestionowane było, że czynności w ramach prowadzonej działalności gospodarczej ubezpieczona wykonywała w budynku przy ul. (...)
w T., w wymiarze ok. 130 godzin miesięcznie i że pracowała do dnia przejścia
na zwolnienie lekarskie w związku z ciążą (od 2 stycznia 2015 r.). Z zasiłku chorobowego ubezpieczona korzystała od 2 stycznia 2015 r. do 16 maja 2015 r. W dniu
17 maja 2015 r. urodziła dziecko. Od 17 maja 2015 r. do 14 maja 2016 r. pobierała zasiłek macierzyński.

Prawidłowe są również ustalenia Sądu I instancji, zgodnie z którymi w okresie pobierania zasiłku macierzyńskiego ubezpieczona nie wypowiedziała umowy agencyjnej,
ale nie wykonywała żadnych czynności w ramach prowadzonej działalności gospodarczej, sprawując wyłącznie opiekę nad dzieckiem. Ubezpieczona ani nie wykreśliła działalności gospodarczej z rejestru, ani nie dokonała jej zawieszenia. Jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą ubezpieczona zgłosiła się wówczas wyłącznie
do obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego i opłacała składki na to ubezpieczenie.

Nie budzi też wątpliwości, że po zakończeniu urlopu macierzyńskiego, ubezpieczona - w związku z kolejną ciążą, która przebiegała z komplikacjami, wystąpiła o zasiłek chorobowy na okres od 15 maja 2016 r. do 10 stycznia 2017 r. Drugie dziecko ubezpieczona urodziła
(...) i od (...) do 31 marca 2017 r. pobierała zasiłek macierzyński,. Prowadzenie działalności gospodarczej A. M. zakończyła natomiast w dniu 10 stycznia 2018 r.

Mając na uwadze powyższe ustalenia faktyczne stwierdzić należy, iż pozwany nieskutecznie kwestionuje podleganie przez wnioskodawczynię ubezpieczeniom społecznym z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej, skoro argumentuje ten zarzut wyłącznie faktem niewykonywania tej działalności w okresie zasiłku macierzyńskiego i po tym okresie tj. do 7 kwietnia 2017 r. (data decyzji). Apelacja byłaby zasadna jedynie wówczas, gdyby pozwany dowiódł, iż ubezpieczona zaprzestała definitywnie wykonywania działalności gospodarczej w okresie pobierania zasiłku macierzyńskiego, czego jednak organ wykazać nie zdołał. Sąd Apelacyjny zwraca uwagę na stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone
m. in. w wyroku z dnia 13 lutego 2018 r. (II UK 698/16, OSN z 2018 r., nr 10, poz. 139) zgodnie z którym zasiłek macierzyński (podobnie zasiłek chorobowy) nie jest przyczyną faktyczną ani prawną ustania tytułu ubezpieczenia, bo nie musi oznaczać zaprzestania działalności gospodarczej w rozumieniu art. 13 pkt 4 ustawy systemowej.

Podkreślić należy, iż zasadą jest, że to przedsiębiorca pobierający zasiłek macierzyński decyduje, czy będzie w okresie zasiłkowym wykonywał działalność gospodarczą. Może, ale nie musi. Niewykonywanie tej działalności w okresie pobierania zasiłku macierzyńskiego nie skutkuje zaś utratą tytułu do ubezpieczeń. Należy bowiem pamiętać, że prowadzenia działalności gospodarczej nie można utożsamiać tylko
z konkretnymi transakcjami w ramach świadczonych usług. Prowadzenie działalności gospodarczej obejmuje zarówno okresy faktycznego wykonywania usług, jak też okresy,
w których usługi te nie są wykonywane, ale bez jednoczesnej woli definitywnego zaprzestania prowadzenia działalności gospodarczej.

W tym miejscu przypomnieć można, że w okresie pobierania zasiłku macierzyńskiego, tj.(...) do 14 maja 2016 r. A. M. jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą zgłosiła się wyłącznie do obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego. Po zakończeniu urlopu macierzyńskiego, ubezpieczona pobierała natomiast zasiłek chorobowy od 15 maja 2016 r. do 10 stycznia 2017 r. W tak ustalonym stanie faktycznym istotne jest, czy ubezpieczona rzeczywiście w okresie pobierania zasiłku macierzyńskiego nie zaprzestała na stałe wykonywania działalności gospodarczej, czy miała zamiar kontynuować tę działalność po ustaniu zasiłku macierzyńskiego.

Jak wynika ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, ubezpieczona
w okresie pobierania zasiłku macierzyńskiego nie wyrejestrowała działalności gospodarczej, nie dokonała jej zawieszenia oraz terminowo opłacała składki na ubezpieczenie zdrowotne. Bezspornym było, że nie wykonywała ona wówczas usług w ramach zawartej umowy agencyjnej. Nie budzi to jednak wątpliwości Sądu, w kontekście zamiaru kontynuowania działalności, z powodu sprawowania przez ubezpieczoną opieki nad nowonarodzonym dzieckiem.

Fakt, że ubezpieczona nie poszukiwała w trakcie urlopu macierzyńskiego klientów - na co wskazywał organ w wywiedzionej apelacji - nie wyklucza, zdaniem Sądu Apelacyjnego, ustalenia zamiaru dalszego prowadzenia przez nią działalności gospodarczej. Zauważyć trzeba, że skoro od momentu rozpoczęcia wykonywania działalności aż do chwili przejścia na zasiłek chorobowy, a następnie urlop macierzyński, ubezpieczona współpracowała z tylko jednym klientem, uzasadnione jest przyjęcie, że miała zamiar kontynuować współpracę z tym właśnie podmiotem. Ponadto, co prawidłowo ustalił Sąd Okręgowy, ubezpieczona związana była zakazem konkurencji.

Stanowiska Sądu Apelacyjnego nie zmienia okoliczność, że począwszy od 2015 roku ubezpieczona nie uzyskała żadnego dochodu z tytułu działalności gospodarczej. Przypomnieć można w tym zakresie rozważania Sądu Apelacyjnego w Białymstoku wyrażone
w uzasadnieniu wyroku z dnia 12 grudnia 2014 r. (sygn. akt III AUa 878/14, LEX
nr 1623817), które Sąd rozpoznający niniejszą sprawę w pełni akceptuje, iż dana działalność jest zarobkowa, jeżeli jest prowadzona w celu osiągnięcia dochodu („zarobku”) - rozumianego jako nadwyżka przychodów nad nakładami (kosztami) tej działalności. Brak przedmiotowej cechy przesądza, iż w danym przypadku nie można mówić o działalności gospodarczej (w rozumieniu art. 2 u.s.d.g.). Znaczenie ma jednak również kryterium subiektywne w postaci dążenia danego podmiotu do osiągnięcia zarobku (będącego zazwyczaj zyskiem) przez wykonywanie określonej działalności. Nie jest więc konieczne faktyczne osiąganie dochodów z danej działalności. Przynoszenie strat przez daną działalność (zarówno przejściowo, jak i w dłuższych okresach) nie pozbawia jej statusu działalności gospodarczej. Należy bowiem liczyć się z możliwością nieuzyskania przychodu
z prowadzonej działalności gospodarczej, czyli poniesienia straty. Tym samym
o zarobkowym charakterze działalności gospodarczej nie decyduje faktyczne osiągnięcie zysku, lecz zamiar jego osiągnięcia (cel). Tożsame stanowisko zajął Sąd Apelacyjny
w Białymstoku w wyroku z dnia 6 marca 2018 r. (III AUa 762/17, LEX nr 2488751).

Reasumując, Sąd Apelacyjny stwierdził, że Sąd I instancji prawidłowo ustalił,
iż ubezpieczona nie zaprzestała prowadzenia działalności gospodarczej w okresie bezpośrednio poprzedzającym okres sporny, nie miała zamiaru zrezygnowania z prowadzenia jej w sposób, ciągły, zarobkowy, zorganizowany, a zatem nie było podstaw do przyjęcia,
iż od 15 maja 2016 r. jej tytuł do ubezpieczenia społecznego, w tym dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego, ustał Przypomnieć trzeba stanowisko utrwalone
w orzecznictwie, a zaprezentowane m.in. przez Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 15 lutego 2007 r. I UK 269/06, iż w postępowaniu z zakresu ubezpieczeń społecznych kontroli podlega decyzja organu rentowego i rozkład ciężaru dowodów będzie zależał od rodzaju decyzji. Jeżeli jest to decyzja, w której organ zmienia sytuację prawną ubezpieczonego, to powinien wykazać uzasadniające ją przesłanki faktyczne. Organ rentowy przyjął zgłoszenie
do ubezpieczenia i pobierał z tego tytułu składki, a więc w postępowaniu sądowym obciąża go dowód, co do okoliczności uzasadniających przyjęcie nieistnienia tytułu ubezpieczenia.
W ocenie Sądu Apelacyjnego pozwany w toku postępowania nie przedłożył żadnych dowodów, które wyprowadzoną w zaskarżonej decyzji tezę mogłyby uzasadnić.

Jeszcze raz należy podkreślić, iż Sąd odwoławczy w pełni podziela stanowisko, zgodnie z którym ograniczenie działalności do sporadycznych czynności, a nawet przerwa
w wykonywaniu działalności wynikająca - jak w realiach rozpoznawanej sprawy
- z konieczności opieki nad dzieckiem w okresie pobierania zasiłku macierzyńskiego
przez kobietę - przedsiębiorcę, nie jest równoznaczna z zaprzestaniem prowadzenia tej działalności, a zatem nie skutkuje ustaniem tytułu do ubezpieczenia z art. 6 ust. 1 pkt 5
i art. 11 ust. 2 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych. Zarzuty naruszenia prawa materialnego okazały się zatem nieuzasadnione.

Mając na uwadze poczynione ustalenia i rozważania, podzielając stanowisko Sądu
I instancji i uznając apelację pozwanego za niezasadną, Sąd Apelacyjny na mocy art. 385 k.p.c., orzekł, jak w punkcie 1 wyroku.

W punkcie 2 wyroku Sąd Apelacyjny zasądził od pozwanego na rzecz ubezpieczonej kwotę 240 zł tytułem zwrotu kosztów procesu za drugą instancję. Rozstrzygnięcie w tym zakresie zapadło na podstawie art. 98 § 1 i 3, art. 99, art. 108 § 1 zd. 1 k.p.c. w związku z § 9 ust. 2 oraz § 10 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2015 r., poz. 1804 ze zm.).

SSA Grażyna Czyżak SSA Daria Stanek SSA Jerzy Andrzejewski