Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Gdańsku

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 17 kwietnia 2019 r.

Sąd Apelacyjny w Gdańsku - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący:	SSA Daria Stanek (spr.)
Sędziowie:	SSA Grażyna Czyżak SSA Lucyna Ramlo
Protokolant:	sekr. sądowy Sylwia Gruba

po rozpoznaniu w dniu 17 kwietnia 2019 r. w Gdańsku

sprawy M. T.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.

o wysokość kapitału początkowego i wysokość emerytury

na skutek apelacji M. T.

od wyroku Sądu Okręgowego we Włocławku IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 12 lutego 2018 r., sygn. akt IV U 798/17

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od M. T. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. kwotę 240,00 (dwieście czterdzieści 00/100) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego za II instancję.

SSA Grażyna Czyżak SSA Daria Stanek SSA Lucyna Ramlo

Sygn. akt III AUa 1188/18

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 2 października 2017 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział
w T. ustalił kapitał początkowy M. T., przyjmując do jego obliczenia 8 lat, 11 miesięcy i 7 dni okresów składkowych oraz 3 miesiące i 29 dni okresów nieskładkowych, a także okres nieskładkowy sprawowania opieki nad dziećmi w wymiarze 6 lat. Decyzją z dnia 20 października 2017 roku organ rentowy na podstawie art. 24 ustawy o emeryturach i rentach
z FUS przyznał M. T. prawo do emerytury począwszy od 1 października 2017 roku, przyjmując do jej obliczenia następujące składniki: kwota składek zewidencjonowanych na koncie z uwzględnieniem waloryzacji - 3.725,59 zł; kwota zwaloryzowanego kapitału początkowego – 257.296,32 zł; kwota środków zewidencjonowanych na subkoncie z uwzględnieniem ich waloryzacji - 1.729,02 zł; średnie dalsze trwanie życia - 255,10. Przy ustalaniu wysokości emerytury ZUS uwzględnił dodatkowo zwiększenie z tytułu opłacania składek na ubezpieczenie społeczne rolników za okres 5 lat i 6 miesięcy w wysokości 48,75 zł.

Odwołanie od powyższych decyzji wniosła M. T. zarzucając nieprawidłowe ustalenie wymiaru okresów składkowych i nieskładkowych oraz wysokości zwiększenia rolnego, jak też nieuwzględnienie okresu sprawowania opieki nad chorą matką.

Pozwany organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania wskazując, iż nie uwzględnił: okresu opłacania składek rolniczych od 1 stycznia do 19 lipca 1983 roku, ponieważ zaliczono ten okres, jako okres wychowywania dzieci; okresu pracy w gospodarstwie rolnym rodziców po ukończeniu 16 roku życia, bowiem przy naliczaniu kapitału początkowego takiego okresu się nie dolicza. Pozwany podkreślił, że uwzględnił okres zatrudniania w (...) Zakładzie (...)
w K. przyjmując za ten czas minimalne wynagrodzenie. Ponadto dodał, że okres sprawowania opieki nad chorą matką pozostaje bez wpływu na stan niniejszej sprawy, bowiem przypada już po 1998 roku i ma potrzeby uzupełniania stażu wnioskodawczyni, ponieważ przyznano jej emeryturę w kwocie wyższej niż 1.000 zł.

Sąd Okręgowy Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych we Włocławku wyrokiem z dnia 12 lutego 2018 roku oddalił odwołanie. Swoje rozstrzygnięcie Sąd ten oparł na następujących ustaleniach faktycznych i prawnych.

M. T. (ur. (...)) w dniu (...) urodziła syna R. T. zaś w dniu (...) syna J. T. i do 19 lipca 1983 roku sprawowała osobistą opiekę nad dziećmi. Od 1 grudnia 1979 roku do 31 grudnia 1988 roku M. T. podlegała ubezpieczeniu społecznym rolników, z czego w okresie od 1 grudnia 1979 roku do 30 listopada 1984 roku była zwolniona z opłacania składek. W pozostałym okresie powyższego ubezpieczenia opłacała należne z tego tytułu składki. Od 29 marca do 31 maja 1985 roku zatrudniona była w (...) Zakładach (...) we W., zaś od 11 czerwca 1985 roku do 31 grudnia 1991 roku w Zakładach (...)
i (...) w K.. Od 22 kwietnia do 30 września 1994 roku zatrudniona była w (...) Sp. z o.o. z siedzibą we W.. W okresach od 2 stycznia 1992 roku do 21 kwietnia 1994 roku oraz do 3 listopada 1994 roku do 28 lutego 1996 roku zarejestrowana była w Powiatowym Urzędzie Pracy we W., z czego od 3 stycznia 1992 roku do 2 stycznia 1993 roku oraz od 4 grudnia 1994 roku do 3 listopada 1995 roku miała ustalone prawo do zasiłku dla bezrobotnych. Nadto w okresie od 10 maja 1995 roku do 3 lipca 1995 roku otrzymywała zasiłek chorobowy. Począwszy od 1 marca 1996 roku do 1 października 2017 roku (tj. do daty przyznania emerytury) M. T. miała ustalone prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy. Kwota zewidencjonowanych na jej koncie składek ubezpieczeniowych za okres zatrudnienia po
1 stycznia 1999 roku wynosi – po waloryzacji -1.729,02 zł.

Stan faktyczny Sąd Okręgowy ustalił na podstawie dokumentów zgromadzonych w aktach organu rentowego. Okresy sprawowania przez ubezpieczoną opieki nad dziećmi i okres pobierania renty z tytułu niezdolności do pracy pozostawał poza sporem, podobnie jak wartość zewidencjowanych na koncie ubezpieczonej składek z tytułu zatrudnienia przypadającego po
1 stycznia 1999 roku. Pozostałe okoliczności również były bezsporne.

Sąd Okręgowy podkreślił, iż odwołująca - z uwagi na datę urodzenia przypadającą po 31 grudnia 1948 roku - nabyła prawo do emerytury na podstawie art. 24 ustawy o emeryturach
i rentach z FUS. Od 1 stycznia 1999 roku system ten nakazuje uwzględnić przy obliczaniu wysokości emerytury, w myśl art. 25 ust. 1 ustawy, wyłącznie kwoty uiszczonych po dniu wejścia w życie powołanej ustawy składek na ubezpieczenie emerytalne, z uwzględnieniem waloryzacji składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury, wartość zwaloryzowanego kapitału początkowego określonego w art. 173-175 (odnośnie okresu poprzedzającego tę datę) oraz kwoty środków zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art. 40a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Poszczególne zatem okresy ubezpieczenia uwzględniane są
w ramach wysokości świadczenia w sposób odmienny - w zależności czy dotyczy to okresów przypadających przez 1 stycznia 1999 roku (w tym wypadku ustalany odrębną decyzją organu rentowego kapitał początkowy stanowi odzwierciedlenie składek na ubezpieczenia społeczne odprowadzanych przed ich indywidualnym ewidencjonowaniem na koncie ubezpieczonego) czy też po tej dacie (tu uwzględniane są bezpośrednio zewidencjonowane na indywidualnym koncie składki). Zgodnie z treścią art. 26 ust. 1 ustawy emerytura stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia ustalonej w sposób określony w art. 25 ustawy (to jest sumy powołanych powyżej wartości) przez średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę danego ubezpieczonego. Czyli wysokość nowej ustalonej na podstawie art. 24 ustawy, emerytury uzależniona jest od kilku czynników, takich jak:

1) zwaloryzowany kapitał początkowy (w przypadku podlegania ubezpieczeniu społecznemu przed 1 stycznia 1999 roku), 2) zwaloryzowanych składek na ubezpieczenie emerytalne zgromadzone na koncie ubezpieczonego po 1 stycznia 1999 roku, 3) chwili przejścia na emeryturę, 4) tzw. średniego dalszego trwania życia. Z kolei kapitał początkowy (art. 173 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS) stanowi równowartość kwoty będącej wyliczeniem na dzień 1 stycznia 1999 roku hipotetycznej wartości emerytury i pomnożonej przez wyrażone
w miesiącach tzw. średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku 62 lat. Tablice średniego dalszego trwania życia ogłaszane są corocznie do dnia 31 marca (w formie komunikatu Prezesa GUS). Tak wyliczony kapitał początkowy jest ewidencjonowany na koncie ubezpieczonego
i podlega waloryzacji. Stosownie do art. 174 ust. 2 ustawy emerytalnej przy ustalaniu kapitału początkowego uwzględnia się przebyte przez ubezpieczonego do 31 grudnia 1998 roku okresy składkowe o których mowa w art. 6 tej ustawy, okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 5 w/w ustawy i okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 1-4 i 6-12 ustawy, w wymiarze nie większym niż określony w art. 5 ust. 2. Powyższy katalog ma charakter zamknięty i okresy
w nim nieprzewidziane nie mogą zostać uwzględnione. Z uwagi na brak odesłania w art. 174 ust. 2 do art. 10, nie istnieje podstawa prawna, która uzasadniałaby uwzględnienie okresów pracy
w gospodarstwie rolnym przy ustalaniu wysokości kapitału początkowego, tym samym okoliczność ewentualnego świadczenia pracy przez ubezpieczoną w gospodarstwie rolnym rodziców nie miała znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy.

Sąd Okręgowy podkreślił, że przy ustalaniu kapitału początkowego organ rentowy uwzględnił wszystkie - przypadające przed 1 stycznia 1999 roku - udokumentowane okresy zatrudnienia ubezpieczonej oraz okresy pobierania przez nią zasiłku z tytułu poszukiwania pracy jako okresy składkowe oraz okres pobierania zasiłku chorobowego i okresy sprawowania opieki nad dziećmi (w maksymalnym wymiarze 6 lat) jako okresy nieskładkowe. Dalsze okresy zatrudnienia – wobec daty na jaką ustalany jest kapitał początkowy nie mogły w nim zostać uwzględnione i podlegały uwzględnieniu do wysokości świadczenia emerytalnego na innych zasadach (w ramach kwoty zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonej składek). Okres sprawowania opieki nad matką ubezpieczonej – przypadający już po roku 1998 nie mógł mieć żadnego znaczenia dla wysokości ustalonego kapitału początkowego. Odwołująca przyznała przy tym, że jej matka nie miała ustalonego stopnia niepełnosprawności, a zgodnie z art. 7 pkt 7 ustawy o emeryturach i rentach z FUS tylko formalne potwierdzenie stanu zdrowia może skutkować zaliczeniem okresu opieki nad innym niż dziecko członkiem rodziny, jako okresu nieskładkowego (a w okresie tym przy tym sama ubezpieczona pobierała rentę z tytułu niezdolności do pracy).

W związku z powyższym Sąd I instancji uznał, że decyzja dotycząca kapitału początkowego jest prawidłowa. Przyjęcie przez organ rentowy do ustalenia podstawy wymiaru kapitału początkowego wysokości minimalnego wynagrodzenia za okresy za jakie nie przedstawiono stosownych zaświadczeń o wysokości wynagrodzenia w poszczególnych okresach również było prawidłowe gdyż wysokość rzeczywistego wynagrodzenia ubezpieczonego nie może być bowiem ustalana hipotetycznie czy też w przybliżeniu lecz musi być każdorazowo określona konkretną wartością podstawy wymiaru składek w poszczególnych okresach. Wskazanie w treści świadectwa pracy wysokości ostatniego wynagrodzenia nie daje podstaw do ustalenia jego wartości za cały okres zatrudnienia – tym bardziej, że wynagrodzenie ubezpieczonej w (...)” Sp. z o.o. z siedzibą we W. liczone było według stawek akordowych.

W ocenie Sądu Okręgowego decyzja przyznająca odwołującej emeryturę w określonej
w niej wysokości również jest prawidłowa. Wysokość zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonej składek oraz uwzględnionej przez organ rentowy wartości średniego trwania życia decyzja w pełni odpowiada treści powołanych w niej przepisów. Decyzja ta nie zawiera też błędów rachunkowych. Z kolei zwiększenie rolne ustala się według zasad wymiaru części składkowej emerytury rolniczej przewidzianych w przepisach o ubezpieczeniu społecznym rolników na podstawie zaświadczenia Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego o okresach opłacania składek. Zwiększenie, powyższe nie przysługuje zaś osobie mającej ustalone prawo do emerytury na podstawie przepisów o ubezpieczeniu społecznym rolników. Nadto zwiększenie, przyznaje się ubezpieczonemu, który legitymuje się okresami, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 1 wzmiankowanej ustawy krótszymi niż 25 lat. Zasady wymiaru części składkowej emerytury rolniczej określone zostały w art. 25 ust. 1, 2 pkt 1 - 4, ust. 2a pkt 1-3, ust. 2b, ust. 3 oraz ust. 4-6 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników. W art. 25 ust. 1 określono, że część składkową ustala się przyjmując po 1% emerytury podstawowej za każdy rok podlegania ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu, z uwzględnieniem ust. 2-7. Niepełne lata przelicza się z uwzględnieniem art. 21a. Sąd Okręgowy podkreślił, że ustawa emerytalna dopuszcza wprawdzie możliwość zaliczania okresów pozostawania w powszechnym ubezpieczeniu społecznym do stażu ubezpieczenia rolniczego lub pracy w gospodarstwie rolnym i pozostawania w ubezpieczeniu społecznym rolników dla świadczenia w systemie powszechnym (art. 25 ust. 2a ustawy
o ubezpieczeniu społecznym rolników i art. 10 ustawy emerytalnej), lecz jedynie na zasadzie wyjątku od reguły. Dokonana w 1999 roku reforma systemu ubezpieczeń społecznych utrzymała istniejącą także uprzednio rozdzielność unormowań ubezpieczenia społecznego rolników od powszechnego systemu ubezpieczeń społecznych. Fakt pracy w gospodarstwie rolnym
i podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników może mieć jednak znaczenie przy ustalaniu prawa do emerytury w systemie powszechnym oraz obliczania jej wysokości, gdyż pozwala
z jednej strony na uzupełnienie niezbędnego stażu złożonego z okresów składkowych
i nieskładkowych, uprawniającego do świadczenia (jeżeli jest ono od takiej ilości uzależnione – co jednak nie ma miejsca w przedmiotowej sprawie albowiem emerytura przyznawana na podstawie art. 24 powołanej ustawy nie jest zależna od wymiaru okresów składkowych i nieskładkowych)
z drugiej zaś powodować może zwiększenie kwoty tego świadczenia. Także w odniesieniu do emerytur z systemu zdefiniowanej składki, w którym wysokość otrzymywanego świadczenia uzależniona jest od wysokości wnoszonej do systemu składki i poziomu stopy zwrotu
z inwestycji, a każdy ubezpieczony finansuje własną emeryturę, której wysokość ma ścisły związek z wysokością środków włożonych do systemu w postaci składek, fakt podlegania systemowi ubezpieczenia społecznego rolników może wpływać na wysokość świadczenia emerytalnego – jednak jak określono w art. 26a ustawy emerytalnej jedynie w odniesieniu do opłacania składek na ubezpieczenie społeczne rolników. Ustawodawca zastrzegł tym samym
w sposób jednoznaczny, że emerytura ulega zwiększeniu wyłącznie za okresy opłacania stosownych składek. W niniejszej sprawie nie budziło – w świetle niekwestionowanych zaświadczeń właściwego organu rentowego - iż ubezpieczona co prawda podlegała stosownym ubezpieczeniom społecznym rolników już od 1979 roku, jednakże składki z tego tytułu opłacane były jedynie przez część tego okresu. Jednocześnie zaznaczyć należy, iż - co wynika jednoznacznie z treści obowiązujących przed 1980 rokiem przepisów, opłacanie takich składek za domownika nie było wymagane. Tym samym także w powyższym zakresie sam ewentualny fakt pracy w gospodarstwie rolnym rodziców ubezpieczonej przed 1979 roku pozostawał bez znaczenia dla wysokości świadczenia emerytalnego. Nie było więc podstaw do uwzględnienia zwiększenia rolnego w innym wymiarze niż uwzględniony przez organ rentowy. Sąd ten dodał, że wobec braku pieczątki pracodawcy na przedłożonym przez odwołującą na rozprawie zaświadczeniu o zatrudnieniu wysokości wynagrodzenia nie można było ustalić, kto był jej pracodawcą w tym okresie, a okres ten nie był wskazywany przez nią wraz z wnioskiem
o emeryturę, tym nie mniej uwzględnione w decyzji emerytalnej zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonej składek wskazuje, iż miało miejsce zatrudnienie i okres ten został uwzględniony w tym zakresie. Sąd I instancji podkreślił przy tym, że w sprawach o świadczenia z ubezpieczenia społecznego nie ma możliwości modyfikacji zasad przyznawania czy też ustalania wysokości świadczeń poprzez zastosowanie zasad współżycia społecznego. Tym samym też subiektywne odczucie odwołującej się, iż jej świadczenie jest zbyt niskie nie może wpływać na treść rozstrzygnięcia. W związku z powyższym Sąd Okręgowy oddalił odwołanie stosownie do art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c.

Apelację od powyższego wyroku wywiodła odwołująca zaskarżając go w całości
i domagając się jego zmiany i uchylenia zaskarżonej decyzji oraz nakazania przeliczenia wysokości emerytury z uwzględnieniem pominiętych okresów składkowych wskazanych
w apelacji, ewentualnie uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania. Skarżąca zarzuciła naruszenie przepisów prawa procesowego poprzez dokonanie oceny materiału dowodowego w sposób powierzchowny z pominięciem przedłożonych przez nią dowodów. Apelująca wskazała, iż do okresów składkowych winien doliczony okres zatrudnienia od 1 grudnia 2004 roku do 31 grudnia 2005 roku w (...), co doprowadziłoby do zwiększenia stażu składkowego do 120 miesięcy
i łącznego stażu do 16 lat, 4 miesięcy i 6 dni. Zdaniem apelującej zarówno ZUS jak i Sąd
I instancji powinni uzupełnić jej staż pracowniczy do 20 lat o okres podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników i opłacania składki w wysokości określonej w zaświadczeniu z KRUS (5 lat i 6 miesięcy). Z tych też względów emerytura winna zostać przeliczona na nowo.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Apelacja odwołującej nie zasługuje na uwzględnienie.

Przedmiotem sporu w niniejszej sprawie była wysokość kapitału początkowego oraz świadczenia emerytalnego odwołującej.

Sąd Okręgowy przeprowadził postępowanie dowodowe w zakresie zaoferowanym przez strony procesu, a w swych ustaleniach i wnioskach nie wykroczył poza ramy swobodnej oceny wiarygodności i mocy dowodów wynikające z przepisu art. 233 k.p.c., nie popełnił też uchybień
w zakresie zarówno ustalonych faktów, jak też ich kwalifikacji prawnej, które mogłyby uzasadnić ingerencję w treść zaskarżonego orzeczenia. Sąd Okręgowy zastosował prawidłowe przepisy prawa materialnego oraz w sposób jasny i rzeczowy wyjaśnił w jaki sposób dokonuje się obliczenia kapitału początkowego oraz emerytury dla osób urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 roku. Sąd ten precyzyjnie wskazał, które okresy ubezpieczenia zostały uwzględnione przez organ rentowy przy obliczaniu kapitału początkowego, a które nie i z jakiego powodu. Wyjaśnił też jakie okresy podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników i na jakiej podstawie mogły być zaliczone przy obliczaniu wysokości emerytury oraz na podstawie jakich dowodów można ustalać wysokość podstawy wymiaru składek w sprawach o świadczenia z ubezpieczenia społecznego.

Przypomnieć jedynie trzeba, że podstawę obliczenia emerytury, o której mowa w art. 24, stanowi kwota składek na ubezpieczenie emerytalne, z uwzględnieniem waloryzacji składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury, zwaloryzowanego kapitału początkowego określonego w art. 173-175 oraz kwot środków zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art. 40a ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych, z zastrzeżeniem ust. 1a i 1b oraz art. 185. Wedle art. 26 ustawy o emeryturach i rentach z FUS emerytura dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 roku stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy jej obliczenia (art. 25 w/w ustawy) przez średnie dalsze trwanie życia (ŚDTŻ) dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę danego ubezpieczonego,
z uwzględnieniem ust. 5 i art. 183.

Podstawą obliczenia emerytury jest zatem kwota: 1) zwaloryzowanych składek na ubezpieczenie emerytalne zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego, 2) zwaloryzowanego kapitału początkowego ustalanego dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 roku, którzy przed dniem 1 stycznia 1999 roku opłacali składki na ubezpieczenie społeczne lub za których składki opłacali płatnicy (kwota tzw. hipotetycznej emerytury na dzień 1 stycznia 1999 roku) oraz 3) środków zewidencjonowanych na subkoncie, o których mowa w art. 40a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Natomiast przeciętną długość życia ogłasza, w postaci tabel trwania życia, Prezes GUS corocznie w terminie do dnia 31 marca w formie komunikatu publikowanego
w Monitorze Polskim.

Sąd Okręgowy prawidłowo zastosował w/w przepisy i dokonał trafnej weryfikacji zaskarżonej decyzji organu rentowego. Apelacja odwołującej nie zawierała zarzutów, które mogłyby skutkować zmianą lub uchyleniem zaskarżonego wyroku. Podniesione przez skarżącą zarzuty miały charakter czysto polemiczny i stanowiły powielenia stanowiska prezentowanego w toku postępowania przed Sądem I instancji, z którymi to uwagami Sąd ten rozprawił się w sposób czytelny i w zgodzie
z obowiązującymi przepisami prawa materialnego.

Skoro odwołująca nabyła emeryturę na podstawie art. 24 ustawy o emeryturach i rentach
z FUS, której warunkiem nie było wykazanie odpowiedniego stażu ubezpieczeniowego, to tym samym nie było potrzeby doliczania do bezspornych okresów składkowych (zaliczonych przez ZUS jedynie do kapitału początkowego) okresu uzupełniającego, tj. okresu pracy w gospodarstwie rolnym rodziców. Jako że jednym z elementów niezbędnych do obliczenia emerytur odwołującej było ustalenie kapitału początkowego, który obliczany jest na dzień 1 stycznia 1999 roku, to do jego obliczenia nie mogły być brane pod uwagę okresy składkowe i nieskładkowe przypadające po tej dacie. Do kapitału początkowego nie wlicza się też okresów ubezpieczenia społecznego rolników, za które opłacono przewidziane w odrębnych przepisach składki, okresów prowadzenia gospodarstwa rolnego po ukończeniu 16 roku życia przypadających przed dniem 1 lipca 1977 roku oraz okresów pracy w gospodarstwie rolnym po ukończeniu 16 roku przypadające przed dniem
1 stycznia 1983 roku. Katalog okresów podlegających uwzględnieniu przy obliczaniu kapitału początkowego (art. 174 ust. 2 ustawy emerytalnej) jest zamknięty i nie wymieniono wśród nich okresów ujętych w art. 10 ust. 1 pkt 1-3 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Do obliczenia kapitału początkowego odwołującej nie było więc możliwe doliczenie okresu pracy w gospodarstwie rolnym rodziców, ani okresów podlegania ubezpieczeniu rolniczemu od 1979 roku, w tym także tych za które została opłacona składka na ubezpieczenie społeczne rolników. Z analizy akt sprawy wynika natomiast, że organ rentowy przy ustalaniu kapitału początkowego uwzględnił wszystkie - przypadające przed dniem 1 stycznia 1999 roku – zgłoszone przez odwołującą okresy zatrudnienia, pobierania zasiłku z tytułu poszukiwania pracy jako okresy składkowe oraz okres pobierania zasiłku chorobowego i okresy sprawowania opieki nad dziećmi w przewidzianym
w art. 7 pkt 5 lit. 2 ustawy emerytalnej wymiarze 6 lat jako okresy nieskładkowe.

Nadmienić także należy, że okres opłacania składek na ubezpieczenie społeczne rolników nie mógł zostać zaliczony do wymiaru okresów składkowych i nieskładkowych niezbędnych do przyznania odwołującej emerytury, gdyż jak już wyżej wskazano warunkiem nabycia przez nią prawa do świadczenia emerytalnego nie było legitymowanie się jakimś określonym okresem ubezpieczenia, tym samym w przypadku odwołującej nie miał zastosowania art. 56 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Podkreślić trzeba, że ustalając staż do nabycia prawa do emerytury z powszechnego systemu ubezpieczeń, okresy rolnicze wskazane w katalogu art. 10 ust. 1 ustawy emerytalnej uwzględnia się (jako okresy składkowe) tylko w zakresie niezbędnym do uzupełnienia stażu ubezpieczeniowego (i to z pominięciem okresów zbiegających się
w tym samym czasie). Zatem w niniejszej sprawie możliwe było jedynie zwiększenie wysokości emerytury odwołującej o okresy opłacania składek na Fundusz Emerytalny Rolników, Fundusz Ubezpieczenia Społecznego Rolników i ubezpieczenie emerytalno-rentowe, o których mowa
w przepisach o ubezpieczeniu społecznym rolników na podstawie art. 26a ust. 1 ustawy
o emeryturach i rentach z FUS. Przy czym zwiększenie to nie mogło nastąpić poprzez zwiększenie okresów składkowych i nieskładkowych lecz poprzez doliczenie określonej kwoty obliczonej według zasad wymiaru części składkowej emerytury rolniczej przewidzianych
w przepisach o ubezpieczeniu społecznym rolników na podstawie zaświadczenia Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego o okresach opłacania składek. Z wystawionego przez KRUS zaświadczenia z dnia 25 września 2017 roku (k. 14 akt emerytalnych) wynika, że odwołująca podlegała rolniczemu ubezpieczeniu społecznemu w okresie od 1 grudnia 1979 roku do 31 grudnia 1982 roku i od 1 stycznia 1983 roku do 31 grudnia 1990 roku, przy czym w okresie 1 grudnia 1979 roku do 30 listopada 1984 roku była zwolniona z opłacania składek. Przy ustalaniu wysokości emerytury odwołującej organ rentowy uwzględnił okres opłacania składek na ubezpieczenie społeczne w wymiarze 5 lat i 6 miesięcy, ustalając, iż kwota zwiększenia wynosi
w tym przypadku 48,75 zł i właśnie o tą kwotę zwiększył wysokość świadczenia emerytalnego skarżącej. Kwota ta nie była kwestionowana przez odwołującą i w ocenie Sądu Apelacyjnego została obliczona w sposób prawidłowy – zgodnie z art. 25 ust. 1 ustawy emerytalnej (część składkową ustala się przyjmując po 1% emerytury podstawowej za każdy rok podlegania ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu, z uwzględnieniem ust. 2-7. Niepełne lata przelicza się
z uwzględnieniem art. 21a).Tym samym nie było podstaw do jakiejkolwiek ingerencji
w zaskarżonej decyzji w zakresie dotyczącym okresu podlegania przez odwołującą ubezpieczeniu społecznemu rolników.

W ocenie Sądu Apelacyjnego nie były również zasadne twierdzenia skarżącej w zakresie konieczności uwzględnienia okresu zatrudnienia u W. M. w okresie od 1 grudnia 2004 roku do 31 grudnia 2005 roku. Okres ten nie mógł być uwzględniony przy obliczaniu wysokości kapitału początkowego i nie było potrzeby wliczania go do stażu ubezpieczeniowego warunkującego przyznanie świadczenia emerytalnego, gdyż uzyskana przez apelującą emerytura nie jest uzależniona od legitymowania się danym okresem składkowym i nieskładkowym. Jednocześnie podkreślić należy, że z decyzji przyznającej odwołującej prawo do emerytury wyraźnie wynika, iż pozwany ustalając wysokość świadczenia uwzględnił kwotę 1.729,02 zł tytułem zwaloryzowanych środków zewidencjonowanych na subkoncie skarżącej, a więc składek uiszczonych po dniu 1 stycznia 1999 roku. Skoro bezspornym było, że po tej dacie odwołująca nie uzyskiwała żadnego innego dochodu warunkującego uiszczanie składek na ubezpieczenie społeczne, to nie ulega wątpliwości, iż w/w kwota została uwzględniona właśnie z tytułu zatrudnienia u W. M. w okresie od 1 grudnia 2004 roku do 31 grudnia 2005 roku. Apelująca nie kwestionowała przyjętej przez organ rentowy kwoty środków zewidencjonowanych na subkoncie skarżącej, a Sąd Apelacyjny nie dostrzegł w tym zakresie żadnych uchybień.

Reasumując, zarówno kapitał początkowy jak i wysokość emerytury odwołującej zostały obliczona w sposób prawidłowy, z uwzględnieniem wszystkich przewidzianych prawem okresów ubezpieczenia. W tym stanie rzeczy, nie znajdując podstaw do uwzględnienia apelacji odwołującej, Sąd Apelacyjny oddalił ją jako niezasadną na podstawie art. 385 k.p.c., o czym orzeczono w punkcie pierwszym sentencji wyroku.

Sąd Apelacyjny – w punkcie drugim wyroku - orzekł o kosztach postępowania na podstawie art. 108 § 1 k.p.c. w zw. z art. 98 § 1 i 3 k.p.c. i art. 109 § 2 k.p.c. i zasądził od ubezpieczonej na rzecz pozwanego organu rentowego kwotę 240 zł tytułem zwrotu kosztów procesu za drugą instancję, mając na uwadze wysokość stawki minimalnej określonej w § 9 ust. 2 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych (t.j. Dz.U. z 2018 roku poz. 265).

SSA Daria Stanek SSA Grażyna Czyżak SSA Lucyna Ramlo