Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Gdańsku

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 28 marca 2018 r.

Sąd Apelacyjny w Gdańsku - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący:	SSA Daria Stanek
Sędziowie:	SA Lucyna Ramlo SO del. Monika Popielińska (spr.)
Protokolant:	sekr. sądowy Katarzyna Kręska

po rozpoznaniu w dniu 28 marca 2018 r. w Gdańsku

sprawy M. P. (1)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.

o prawo do emerytury

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.

od wyroku Sądu Okręgowego w Bydgoszczy VI Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 8 czerwca 2017 r., sygn. akt VI U 2539/16

I.  zmienia zaskarżony wyrok w punkcie 1 i 2 i oddala odwołanie;

II.  odstępuje od obciążenia ubezpieczonego obowiązkiem zwrotu kosztów procesu za II instancję;

III.  zmienia zaskarżony wyrok w punkcie 3 i nakazuje pobrać od Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Bydgoszczy kwotę 480,00 (czterysta osiemdziesiąt 00/100) złotych powiększone o należny podatek VAT na rzecz radcy prawnego R. F. tytułem zwrotu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu za obie instancje.

SSO del. Monika Popielińska SSA Daria Stanek SSA Lucyna Ramlo

Sygn. akt III AUa 1376/17

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 11 maja 2016 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. odmówił przyznania ubezpieczonemu M. P. (1) prawa do emerytury . Organ rentowy powołał się na przepisy art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych i rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wskazał, że na dzień 31 12 1998 r. ubezpieczony nie osiągnął 25 letniego okresu składkowego i nieskładkowego , nie został udowodniony wymagany 15 letni okres pracy w szczególnych warunkach. ZUS nie zaliczył do okresu pracy w szczególnych warunkach pracy okresu od 1 09 1972 do 21 05 i 975 r., 22 09 1976 do 26 06 1992 r., od 4 08 1993 r. do 31 08 1998 r. z uwagi na brak świadectw wykonywania pracy w szczególnych warunkach. Uznał za udowodniony okres składkowy i nieskładkowy wynoszący 18 lat 1 miesiąc i 15 dni.

Po przedłożeniu nowych dokumentów, decyzją z dnia 10 sierpnia 2016 r. .Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. odmówił ponownie przyznania ubezpieczonemu prawa do emerytury z uwagi na brak wymaganego 15 letniego okres pracy w szczególnych warunkach i 25 letniego okresu składkowego i nieskładkowego. Organ rentowy uznał za udowodniony okres składkowy i nieskładkowy wynoszący 23 lata 6 miesięcy i 17 dni.

Ubezpieczony złożył odwołanie od tej decyzji, wnosząc o jej zmianę poprzez przyznanie mu prawa do emerytury. Ubezpieczony wniósł o zaliczenie do okresu pracy w warunkach szczególnych okresu od 22 09 1976 — 26 06 1992 r. w (...) Kombinacie . Budowlanym (...) gdzie wykonywał pracę jako operator węzła betoniarskiego. W okresie od 1985 do 26 06 1992 r oraz od 4 05 1993 do 3 08 1993 r.i od 4 08 1993 r. do 30 06 2000 r. pracował przy wykonywaniu budowli hydrotechnicznych.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. wniósł o oddalenie odwołania podtrzymując dotychczasowe stanowisko. Dodatkowo wyjaśnił, że w świadectwach pracy powoda z okresu zatrudnienia w (...) Kombinacie Budowlanym (...) oraz Przedsiębiorstwie (...) spółka zoo brak informacji o zasiłkach chorobowych w okresie od 15 11 1991 r. do 26 06 1992 r. i od 1 07 1992 r. do 30 04 1993 r. a zatem Zakład nie zaliczył okresów do stażu ogólnego.

Wyrokiem z dnia 08 czerwca 2017r. wydanym w sprawie VI U 2539/16 Sąd Okręgowy w Bydgoszczy VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w pkt 1 zmienił zaskarżoną decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. w ten sposób, iż przyznał ubezpieczonemu prawo do emerytury od dnia 1 lutego 2016r., w pkt 2 stwierdził , iż organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji, w pkt 3 zasądził od pozwanego na rzecz ubezpieczonego kwotę 360 zł powiększoną o podatek VAT tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Powyższe rozstrzygnięcie było wynikiem, następujących ustaleń stanu faktycznego sprawy :

Ubezpieczony M. P. (1) (ur. (...)), dnia 18 lutego 2016 r. złożył wniosek o przyznanie prawa do emerytury. Dnia 1 sierpnia 2016 r. ubezpieczony wyjaśnił, że nie ma możliwości przedłożenia legitymacji ubezpieczeniowej, przedłożono zaświadczenie dotyczące okresów nieskładkowych z okresu zatrudnienia w Przedsiębiorstwie Budownictwa (...) w T.. Organ rentowy uznał za udokumentowany staż ubezpieczeniowy na dzień 1 stycznia 1999 roku w wymiarze 23 lata 6 miesięcy i 17 dni okresów składkowych i nieskładkowych . Ubezpieczony nie jest członkiem otwartego funduszu emerytalnego.

Dnia 20 czerwca 1974 r. ubezpieczony M. P. (1) ukończył (...) Szkołę Budowlaną w B. w zawodzie betoniarz zbrojarz . Od 21 czerwca 1974 r. do 21 maja 1975 r. ubezpieczony pracował jako betoniarz zbrojarz w Kombinacie (...) w B. . Od maja 1975 r. do 21 września 1976 r. pobierał rentę chorobową. Dnia 22 września 1976 r. ubezpieczony ponownie został zatrudniony w (...) Kombinacie (...) w B. na stanowisku betoniarza , od 1985 r po uzyskaniu uprawnień — maszynista ciężkich maszyn budowlanych i drogowych jako operator węzła betoniarskiego. Ubezpieczony pracował na tym stanowisku do zakończenia pracy w Kombinacie tj do 26 czerwca 1992 r. oraz od dnia 1 lipca 1992 r. do 30 kwietnia 1993 r. w Przedsiębiorstwie (...) spółka z o. o. w B.

W okresie od dnia 30 kwietnia 1993 r. do 30 czerwca 2000 r. powód pracował w Przedsiębiorstwie Budownictwa (...) w T. . Wykonywał prace betoniarskie przy budowie śluzy w B. .

Stan faktyczny Sąd Okręgowy ustalił na podstawie dokumentów źródłowych w postaci świadectwa pracy z dnia 4 marca 1974r., umowy o pracę z dnia 22 września 1976r., angaży, świadectwa pracy z dnia 26 września 1992r. (...) Kombinatu Budowlanego (...), świadectwa pracy z dnia 30 kwietnia 1993r. Przedsiębiorstwa (...) spółka z o.o. w B. , świadectwa pracy z dnia 3 sierpnia 1993r. i 30 czerwca 2000r. Przedsiębiorstwa Budownictwa (...) spółka z o.o . oraz na podstawie zeznań świadka P. M. i wyjaśnień ubezpieczonego słuchanego w charakterze strony . Sąd Okręgowy uznał powyższe dowody za wiarygodne, ponieważ wzajemnie się uzupełniają, tworzą spójną logiczną całość, ich wiarygodność nie została zakwestionowana przez organ rentowy.

Dalej Sąd Okręgowy wskazał, iż zgodnie z treścią art. 184. ust 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm., . ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli: 1) okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn oraz-2) okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27. Emerytura, o której mowa w ust. 1, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w tym funduszu na dochody budżetu państwa za pośrednictwem Zakładu. Na podstawie art. 32 ust 1 cytowanej ustawy ubezpieczonym urodzonym przed dniem 1 stycznia 1949 r., będącym pracownikami, o których mowa w ust. 2-3, zatrudnionymi w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, przysługuje emerytura w wieku niższym, czyli w wieku 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn. Dla celów ustalenia uprawnień emerytalnych za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości łub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia w podmiotach, w których obowiązują wykazy stanowisk ustalone na podstawie przepisów dotychczasowych. Przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43). mają zastosowanie do wszystkich pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Zgodnie z § 2 tego rozporządzenia, okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku, a okresy te stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według wzoru stanowiącego załącznik do przepisów wydanych na podstawie § 1 ust. 2 rozporządzenia, lub w świadectwie pracy. Zdaniem Sądu Okręgowego przeprowadzone postępowanie dowodowe pozwala na stwierdzenie, iż w w/w okresach podczas zatrudnienia w Kombinacie (...) w B. w Przedsiębiorstwie (...) spółka z o o w B. oraz Przedsiębiorstwie Budownictwa (...) w T. ubezpieczony wykonywał w pełnym wymiarze czasu pracy pracę betoniarza , która jako praca w warunkach szczególnych jest wymieniona w wykazie A dział V poz. 4 załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze . Do stażu pracy w szczególnych warunkach należało również zaliczyć okres pobierania przez ubezpieczonego zasiłków chorobowych:

W orzecznictwie Sądu Najwyższego, wykształcił się pogląd, że wykonywaniem pracy w szczególnym charakterze są również przerwy w pracy spowodowane różnymi przyczynami i to zarówno leżącymi po stronie pracodawcy, jak i wynikającymi z przepisów (urlop wypoczynkowy, niezdolność do pracy z powodu choroby), za które pracownikowi wypłacono wynagrodzenie. Wykonywanie pracy w rozumieniu omawianego przepisu należy rozumieć, jako wykonywanie umowy o pracę, a w treści tego pojęcia mieszczą się także usprawiedliwione nieobecności w pracy. W konsekwencji Sąd Najwyższy przyjął, że, przerwy w pracy spowodowane czasową niezdolnością do jej świadczenia w związku z chorobą i korzystaniem z wynagrodzenia lub świadczeń z ubezpieczenia społecznego z tego tytułu, są okresami, w których pracownik zachowuje status osoby wykonującej pracę również w szczególnym charakterze (por. wyrok z dnia 30 lipca 2003 r., II UK 323/02, (OSNP 2004/11/197), natomiast w uchwale z dnia 27 listopada 2003 r, III UZP 10/03, (OSNP 2004/5/87) Sąd Najwyższy wskazał, że do okresu pracy w szczególnych warunkach, o jakich mowa w § 4 ust. 1 pkt 3 rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r wlicza się okresy zasiłku chorobowego w czasie trwania tego stosunku pracy, przypadające po dniu wejścia w życie ustawy z dnia 17 października 1991 r o rewaloryzacji emerytur i rent, o zasadach ustalania emerytur i rent oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. Nr J 04, poz. 450 ze zm.).

Przepis art. 32 ust. la pkt 1 ustawy emerytalnej - po nowelizacji z dniem 1 lipca 2004 r -stanowiący, przy ustalaniu okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze nie uwzględnia się okresów niewykonywania pracy, za które pracownik otrzymał po dniu 14 listopada 1991 r wynagrodzenie lub świadczenia z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa nie ma zastosowania w okolicznościach niniejszej sprawy. Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 10 lipca 2008 r (K 33/06, OTK-A 2008/6/106), stwierdził, że wprowadzona zmiana przepisu może mieć zastosowanie wyłącznie na przyszłość.. Rozstrzygnięcie Trybunału Konstytucyjnego nie budzi wątpliwości w zakresie, w którym odnosi się do stosunków powstałych po dniu 1 lipca 2004 r oraz stosunków zamkniętych, zakończonych nabyciem prawa przed tym dniem. W efekcie wprowadzenia z dniem 1 lipca 2004 r art. 32 ust. la, wyłączającego pewne okresy ze stażu pracy w szczególnych warunkach, można jednak wyróżnić pracowników, będących w dniu 1 lipca 2004 r w trakcie nabywania prawa, a w szczególności tych, którzy wypełnili warunki określone w art: 184 ustawy- (jak w niniejszej sprawie), art. 32 ust. la nie ma zastosowania do ubezpieczonych ubiegających się o przyznanie wcześniejszej emerytury na podstawie przepisu przejściowego, jakim jest art. 184.Stosownie do § 4 ust. 1 pkt 3 rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r, pracownik który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A. nabywa prawo do emerytury, jeżeli ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach. Pojęcia, którymi posługuje się ten przepis: „wykonywał prace" oraz „ma wymagany okres zatrudnienia" nie są równoznaczne. Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 27 listopada 2003 r, III UZP 10/03 (OSNP 2004/5/87), stwierdził że do okresu pracy w szczególnych warunkach, o jakich mowa w § 4 ust. 1 pkt 3 rozporządzenia, wlicza się okresy zasiłku chorobowego w czasie trwania tego stosunku pracy, przypadające po dniu wejścia w życie ustawy z dnia 17 października 1991 r o rewaloryzacji emerytur i rent, o zasadach ustalania emerytur i rent oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U, Nr 104, poz. 450 ze zm.). W uzasadnieniu tej uchwały Sąd Najwyższy wyjaśnił, iż użyte w § 4 ust. 1 pojęcia: pracownik, stosunek pracy, czy zatrudnienie nie mogą być interpretowane na użytek prawa ubezpieczeń społecznych inaczej, niż interpretuje je akt prawny określający prawa i obowiązki pracowników i pracodawców, tj. Kodeks pracy. Pogląd ten wzmacnia treść art. 6 ust. 1 pkt 1 oraz art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn. Dz. U. 2009 r Nr 205, poz. 1585 ze zm.). W art. 6 ust. 1 pkt 1 wyrażona została reguła, że obowiązkowym ubezpieczeniom: emerytalnemu i rentowym podlegają osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są: pracownikami, natomiast zgodnie z art. 8 ust. 1 za pracownika uważa się osobę pozostającą w stosunku pracy. Sformułowania te oznaczają odpowiednio pracownika i stosunek pracy według wskazań Kodeksu pracy.

Podzielając w całości argumentację Sądu Najwyższego , na podstawie omówionych wyżej dowodów Sąd Okręgowy uznał, że ubezpieczony ma wymagany ponad 15 letni okres zatrudnienia w warunkach szczególnych, uprawniający do przyznania prawa do wcześniejszej emerytury na mocy art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych .

Omówione wyżej dowody, zadaniem Sądu Okręgowy pozwoliły również na stwierdzenie, że ubezpieczony ma łącznie ponad 25 letni okres składkowy i nieskładkowy ; w szczególności Sąd nie znalazł podstaw do pominięcia zakwestionowanego przez organ rentowy okresu od 15 listopada 1991 roku do 26 czerwca 1992 roku oraz od 1 lipca 1992 roku do 30 kwietnia 1993 roku . W w/w okresie jak wynika jednoznacznie z zeznań ubezpieczonego i świadectw pracy , pracował w pełnym wymiarze czasu pracy do 26 czerwca 1992 roku w (...) Kombinacie Budowlanym, od 1 lipca 1992 r. do 30 kwietnia .1993 r. w Przedsiębiorstwie (...) spółka z o o w B..

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 kpc zmienił decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych i przyznał ubezpieczonemu prawo do emerytury od miesiąca, w którym złożony został wniosek tj od 1 lutego 2016 r. - ubezpieczony złożył wniosek o przyznanie prawa do emerytury - 18 lutego 2016 r. . Data wskazana w decyzji przez organ rentowy „jako wniosek" jest datą złożenia nowych dokumentów.

W punkcie 2 wyroku Sąd pierwszej instancji zgodnie z przepisem art. 118 la ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych orzekł w przedmiocie braku odpowiedzialności organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji. Zdaniem Sądu, ustalenie charakteru wykonywanej pracy przez ubezpieczonej i zatrudnienia w szczególnych warunkach było możliwe dopiero po przeprowadzeniu postępowania dowodowego przed Sądem na podstawie przepisów kodeksu postępowania cywilnego .

O kosztach Sąd Okręgowy orzekł na mocy art 98 kpc i § 15 ust 2 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego z urzędu.

Apelację od powyższego wyroku wywiódł pozwany organ rentowy, zaskarżając go w całości.

Zaskarżonemu wyrokowi organ rentowy zarzucił na podstawie art. 368 § 1 pkt 2 k.p.c błąd w ustaleniach faktycznych mający wpływ na rozstrzygnięcie sprawy polegający na uznaniu ,że ubezpieczony spełnił wszystkie warunki niezbędne do przyznania wcześniejszej emerytury , podczas gdy okoliczności sprawy świadczą o tym, że odwołujący nie udowodnił 25 lat okresów składkowych i nieskładkowych na dzień 01 stycznia 1999r. , czego konsekwencją jest naruszenie przepisów prawa materialnego tj. art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2016r. . poz. 887 , t.j. ) .

Powołując się na podaną podstawę apelacji pozwany wniósł o zamianę zaskarżonego wyroku i oddalenie odwołania , ewentualnie o jego uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji. Ponadto wniósł o zasądzenie od ubezpieczonego na rzecz pozwanego organu rentowego kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu apelacji organ rentowy zakwestionował stanowisko Sądu Okręgowego co do spełnienia przez ubezpieczonego wszystkich przesłanek niezbędnych do uzyskania uprawnień emerytalnych wynikających z treści art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z FUS , wskazując iż ubezpieczony nie udowodnił na dzień 01 stycznia 1999r. okresów składkowych i nieskładkowych w wymiarze 25 lat. Uwzględnienie do stażu ogólnego uznanego przez ZUS w wymiarze 23 lat , 6 miesięcy i 17 dni dodatkowo okresów : od 15 listopada 1991r. do 26 czerwca 1992r. ( 7 miesięcy i 12 dni ) oraz od 01 lipca 1992r. do 30 kwietnia 1993r. ( 10 miesięcy ) , skutkuje udokumentowaniem przez odwołującego się okresów składkowych i nieskładkowych w wymiarze 24 lat 11 miesięcy i 29 dni. Powołując się nadto na orzecznictwo sądów powszechnych co do konieczności wykazania przez wnioskodawcę łącznego spełnienia wszystkich przesłanek wymaganych przez prawo do przyznania wnioskowanego świadczenia , pozwany organ rentowy poparł apelację jako konieczną i uzasadnioną.

W odpowiedzi na apelację ubezpieczony reprezentowany przez pełnomocnika z urzędu wniósł o jej oddalenie w całości i zasądzenie od pozwanego na rzecz odwołującego się kosztów zastępstwa procesowego za postępowanie apelacyjne według norm przepisanych. Jako pełnomocnik z urzędu złożył oświadczenie , iż z tytułu zastępstwa procesowego nie otrzymał wynagrodzenia.

Sąd Apelacyjny ustalił i zważył, co następuje :

Apelacja pozwanego organu rentowego okazała się zasadna w zakresie skutkującym zmianą zaskarżonego wyroku w kierunku postulowanym przez skarżącego .

Na wstępie rozważań wskazać należy, iż Sąd drugiej instancji, weryfikując trafność zaskarżonego rozstrzygnięcia, pełni nie tylko funkcję kontrolną ,ale i funkcję Sądu merytorycznego. Może zatem rozpoznać sprawę od początku, uzupełnić materiał dowodowy oraz poczynić samodzielne ustalenia na podstawie materiału zebranego w postępowaniu przed Sądem pierwszej instancji. Odnosząc powyższe do niniejszej sprawy, Sąd Apelacyjny mając na uwadze zarzuty apelacji dostrzega konieczność uzupełnienia ustaleń faktycznych dokonanych przez Sąd Okręgowy w zakresie legitymowania się przez ubezpieczonego wymaganym na dzień 01 stycznia 1999r. łącznym stażem ubezpieczeniowym w wymiarze 25 lat okresów składkowych i nieskładkowych o dane zawarte w dokumentacji źródłowej w aktach osobowych ubezpieczonego z okresu zatrudnienia w (...) Kombinacie Budowlanym (...) w zakresie praktycznej nauki zawodu odbytej przez ubezpieczonego w okresie od 19 października 1972r. do 20 czerwca 1974r. Uwzględnić bowiem należy, iż w aktach osobowych ubezpieczonego M. P. (2) z okresu zatrudnienia w (...) Kombinacie (...) (późniejszy (...) Kombinat Budowlany (...) ) znajduje się kopia świadectwa pracy z dnia 03 czerwca 1975r., z którego wynika, iż w okresie od 01 września 1972r. do 20 czerwca 1974r. ubezpieczony był uczniem (...) Szkoły Budowlanej dla Pracujących (...) w B. , a od 21 czerwca 1974r. do 21 maja 1975r. pracował jako betoniarz – zbrojarz . Akta zawierają nadto podanie ubezpieczonego z dnia 16 października 1972r. skierowane do Dyrekcji (...) Kombinatu (...) o przyjęcie go do pracy jako uczeń w zawodzie zbrojarz – betoniarz. W aktach pozwanego organu rentowego znajduje się także korelujące z tymi dokumentami świadectwo pracy z dnia 04 marca 1994r. wystawione przez (...) Kombinat Budowlany (...) za okres zatrudnienia od 01 września 1972r. do 21 maja 1975r. z którego wynika, iż ubezpieczony w okresie od dnia 01 września 1972r. do 20 czerwca 1974r. zajmował stanowisko uczeń, zaś od 21 czerwca 1974r. do 21 maja 1975r. zbrojarz – betoniarz.

Dla porządku zatem wskazać należy, iż zgodnie z art. 6 ust. 2 pkt 3 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2017 r. poz. 1383 j.t. ze zm.), do okresu, od którego zależy prawo do emerytury oraz jego wysokość zalicza się między innymi: okres zatrudnienia młodocianych na obszarze Państwa Polskiego na warunkach określonych w przepisach obowiązujących przed dniem 1 stycznia 1975r.

Zatrudnianie młodocianych przed wskazaną powyżej datą odbywało się na podstawie następujących aktów prawnych:

a) ustawy z dnia 2 lipca 1924 r. w przedmiocie prac młodocianych i kobiet (Dz. U. Nr 65, poz. 36 z późn. zm.),

b) art. 117 rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 7 czerwca 1927 r. o prawie przemysłowym (Dz. U. Nr 53, poz. 468 z późn. zm.),

c) dekretu z dnia 2 sierpnia 1951 r. o pracy i szkoleniu zawodowym młodocianych w zakładach pracy (Dz. U. Nr 41, poz. 311 z późn. zm.) albo wydanego z upoważnienia tego dekretu rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 12 kwietnia 1952 r. (Dz. U. Nr 21, poz. 135) i d) ustawy z dnia 2 lipca 1958 r. o nauce zawodu, przyuczaniu do określonej pracy i warunkach zatrudniania młodocianych w zakładach pracy oraz o wstępnym stażu pracy (Dz. U. Nr 45, poz. 226 z późn. zm.).

Zgodnie z tą ostatnią ustawą za młodocianego uważano osoby, które ukończyły 14 lat, a nie przekroczyły 18 roku życia. Od dnia 21 lipca 1961 r. - na mocy art. 45 ustawy z dnia 15 lipca 1961 r. o rozwoju oświaty i wychowania (Dz. U. Nr 32, poz. 160) - podwyższono tę granicę wieku do lat 15. Podstawą zaliczenia okresów zatrudnienia młodocianego do okresów składkowych jest nawiązanie stosunku pracy (umowy o naukę zawodu) pomiędzy młodocianym a zakładem pracy (pracodawcą), choć dopuszcza się również wykonywanie pracy w okresie uczęszczania do zasadniczej szkoły przysposobienia zawodowego, gdyż uczniowie (młodociani pracownicy) byli w tym czasie przyjmowani do pracy i zatrudniani w celu przyuczenia do zawodu, a obowiązek pogłębiania wiedzy teoretycznej był realizowany ubocznie (zob. wyrok SN z dnia 12 stycznia 2000 r., II UKN 294/99, OSNAPiUS 2001, nr 9, poz. 322). A zatem okresy zatrudnienia młodocianych przed dniem 1 stycznia 1975 r. (tj. dniem wejścia w życie Kodeksu pracy, w którym uregulowano kwestie zatrudniania młodocianych) mogą być traktowane jako okresy składkowe tylko w razie spełnienia warunków określonych w przytoczonych aktach prawnych (wyrok SN z dnia 23 kwietnia 1999 r., II UKN 593/98, OSNAPiUS 2000, nr 12, poz. 485).

Wobec powyższego Sąd Apelacyjny uznał, iż zgromadzony w sprawie materiał dowodowy w postaci złożonej do akt sprawy dokumentacji osobowej M. P. (2) z okresu zatrudnienia w (...) Kombinacie (...) (późniejszy (...) Kombinat Budowlany (...) ) bezsprzecznie potwierdza okoliczność praktycznej nauki zawodu odbywanej przez ubezpieczonego w tym Zakładzie. Wskazać przy tym należy, iż w/w kwestia niejednokrotnie była przedmiotem rozważań Sądu Najwyższego, który m.in. w wyroku z dnia 5 kwietnia 2000 roku, Sygn.akt II UKN 496/99 stwierdził, iż „uwzględnienie w stażu ubezpieczenia przypadającym przed dniem 1 stycznia 1975 roku na zasadzie art. 2 ust. 2 pkt 3 ustawy z dnia 17 października 1991 roku o rewaloryzacji emerytur i rent, o zasadach ustalania emerytur i rent oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. Nr 104, poz. 450 ze zm.), okresu pracy młodocianego przed ukończeniem piętnastego roku życia wymaga stwierdzenia, że praca ta wykonywana była w celu przyuczenia do zawodu”.

Podzielając w pełnej rozciągłości stanowisko Sądu Najwyższego wskazać należy, iż uzyskana dokumentacja źródłowa pozwala na przyjęcie bezspornie ,iż okres od 16 października 1972r. do 20 czerwca 1974r. należy uznać jako okres praktycznej nauki zawodu, która stanowi podstawę do zaliczenia wskazanego okresu do stażu ubezpieczeniowego na podstawie art. 6 ust. 2 pkt 3 cytowanej wyżej ustawy emerytalnej. W tym kontekście nie wytrzymuje konfrontacji z podaniem z dnia 16 października 1972r. zapis w świadectwach pracy z dnia 04 marca 1994r. ( k. 7 akt ZUS ) oraz z dnia 03 czerwca 1975r. ( w aktach osobowych ) o stażu pracy liczonym od 01 września 1972r. , należy bowiem odróżnić datę rozpoczęcia nauki w szkole zawodowej od momentu uzyskania skutecznego tytułu podlegania ubezpieczeniom społecznym o jakim mowa w art. 6 ust. 2 pkt 3 ustawy emerytalnej. Świadectwo pracy wystawione przez pracodawcę traktuje się w postępowaniu sądowym jedynie jako dokument prywatny w rozumieniu art. 245 k.p.c., który stanowi dowód tego, że osoba, która go podpisała, złożyła oświadczenie zawarte w dokumencie, co nie pozbawia Sądu możliwości oceny jego wiarygodności w kontekście pozostałych dowodów zgromadzonych w sprawie. Z ustaleń Sądu Okręgowego wynika zaś, iż za Zakładem Ubezpieczeń Społecznych przyjął okres od 01 września 1972r. do 21 maja 1975r. w całości jako okres składkowy, bez konfrontacji zapisów świadectw pracy z pozyskanymi aktami osobowymi ubezpieczonego, co wpłynęło na nieprawidłowe ustalenie wymiaru stażu pracy.

Mając zatem na uwadze powyższe Sąd Apelacyjny uznał za zasadne weryfikację stażu ubezpieczeniowego przyjętego przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych w karcie przebiegu zatrudnienia (dokument k. 32- 32v oraz k. 43-43v. akt ZUS ) z dokumentami zgromadzonymi w aktach pozwanego organu rentowego oraz materiałem dowodowym zgromadzonym w sprawie.

Dla uporządkowania przebiegu zatrudnienia ubezpieczonego należy zatem wskazać , iż ubezpieczony przedłożył w organie rentowym następujące dokumenty potwierdzające staż ubezpieczeniowy według stanu na dzień dnia 31 grudnia 1998r. :

- świadectwo pracy z dnia 04 marca 1994r. wystawione przez (...) Kombinat Budowlany (...) za okres zatrudnienia od 01 września 1972r. do 21 maja 1975r.,( k. 7 akt ZUS )

- świadectwo pracy z dnia 26 czerwca 1992r. wystawione przez (...) Kombinat Budowlany (...) za okres zatrudnienia od 22 września 1976r. do 26 czerwca 1992r., ( k. 13 akt ZUS )

- świadectwo pracy z dnia 30 kwietnia 1993r. wystawione przez Przedsiębiorstwo (...) spółka z o.o. w B. za okres zatrudnienia od 01 lipca 1992r. do 30 kwietnia 1993r. ,( k. 14 akt ZUS )

- świadectwo pracy z dnia 03 sierpnia 1993r. wystawione przez Przedsiębiorstwo Budownictwa (...) spółka z o.o. za okres zatrudnienia od 04 maja 1993r. do 03 sierpnia 1993r., ( k. 15 akt ZUS )

- świadectwo pracy z dnia 30 czerwca 2000r. wystawione przez Przedsiębiorstwo Budownictwa (...) spółka z o.o za okres zatrudnienia od 04 sierpnia 1993r. do 30 czerwca 2000r. ( k. 16 akt ZUS )

Nadto w aktach ZUS znajduje się na karcie 26 akt informacja z (...) Referatu Zasiłków , iż ubezpieczony nie figuruje w kartotece zasiłków tutejszego inspektoratu w okresie od 01 -01-1992r. do nadal. Za okres przed 01-01-1992r. należy sprawdzić w Archiwum O/ZUS B. . Nadto jak wynika z poczynionych przez ZUS ustaleń - płatnik składek Przedsiębiorstwo (...) spółka z o.o. w B. w okresie od 01 lipca 1992r. do 30 kwietnia 1993r. rozliczał się na podstawie deklaracji bezimiennych. ( vide : pismo procesowe pełnomocnika pozwanego z dnia 16 grudnia 2016r. k. 30 akt sprawy oraz z dnia 30 marca 2017r. k. 61 akt sprawy ) . Dodatkowo z wyjaśnień Zakładu Ubezpieczeń Społecznych złożonych w toku postępowania przed Sądem pierwszej instancji wynika, iż brak jest dokumentacji potwierdzającej pobieranie przez ubezpieczonego renty chorobowej w okresie wskazanym przez pełnomocnika ubezpieczonego w piśmie procesowym z dnia 16 marca 2017r., co uzasadniało zadaniem pozwanego brak podstaw do uznania tego okresu ( maj 1975r. do 21 września 1976r.) jako okresu nieskładkowego. ( vide : oświadczenie k. 61 akt sprawy )

Przechodząc zatem do oceny zasadności zarzutów apelacji wskazać należy, iż spór w przedmiotowej sprawie koncentrował się na ustaleniu, czy ubezpieczony spełnia łącznie wszystkie , wynikające z treści art. 184 ust.1 i 2 w zw. z art. 32 o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2017 r. poz. 1383 j.t. ze zm.),przesłanki do przyznania prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym.

Ogólne zasady nabywania prawa do emerytury dla ubezpieczonych urodzonych po 1948 r. zostały uregulowane w treści art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, zgodnie z którym ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeśli dniu wejścia w życie ustawy ( tj. na dzień 01 stycznia 1999r. ) spełniają łącznie następujące warunki:

1)  legitymują się okresem zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż: 65 lat dla mężczyzn, 60 lat dla kobiet,

2)  mają okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej: 25 lat dla mężczyzn, 20 dla kobiet,

3)  nie przystąpili do otwartego funduszu emerytalnego albo złożyli wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa.

Aktem wykonawczym, do którego odsyła ustawa, jest rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. ( Dz. U. z 1983r. nr 8 poz. 43) .

Stosownie do treści § 4 tego rozporządzenia pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki:

1) osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn,

2) ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Zgodnie z przepisem § 2 ust. 1 i 2 powołanego wyżej rozporządzenia okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy.

Okresy pracy natomiast, o których mowa w ust. 1, stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według wzoru stanowiącego załącznik do przepisów wydanych na podstawie § 1 ust. 2 rozporządzenia, lub w świadectwie pracy (§ 2 ust. 2).

Bezspornym w sprawie było, że ubezpieczony na dzień wydania zaskarżonej decyzji miał ukończone 60 lat ( ur. (...) – wniosek z dnia 17 lutego 2016r. ) oraz nie jest członkiem OFE , sporne pozostawało ustalenie, czy posiada na dzień 01 stycznia 1999r.wymagany 25 letni staż ubezpieczeniowy (okresy składkowe i nieskładkowe ) oraz czy legitymuje się wymaganym przez prawo 15 letnim okresem pracy wykonywanej w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07 lutego 1982r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze

Wynik przeprowadzonego przed Sądem Okręgowym postępowania dowodowego dał temu Sądowi podstawę do stwierdzenia, iż ubezpieczony M. P. (3) legitymuje się na dzień 01 stycznia 1999r. wymaganym co najmniej 15 letnim stażem pracy w warunkach szczególnych oraz iż ubezpieczony wykazał 25 letni okres składkowy i nieskładkowy na tę datę a ustalenia te sprawiły, iż decyzja pozwanego organu rentowego została uznana za nieprawidłową i w konsekwencji tych ustaleń Sąd Okręgowy zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał ubezpieczonemu prawo do emerytury od dnia 01 lutego 2016r.

W apelacji pozwany organ rentowy zakwestionował ustalenia Sądu Okręgowego jedynie co do uznania , iż ubezpieczony spełnił przesłankę legitymowania się 25 letnim okresem składkowym i nieskładkowym na dzień 01 stycznia 1999r., zarzucając Sądowi Okręgowemu dokonanie błędnych ustaleń faktycznych a w ich konsekwencji nieprawidłowe zastosowanie przepisów prawa materialnego tj. art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych . Organ rentowy wskazał, iż uwzględnienie do stażu ogólnego uznanego przez ZUS w wymiarze 23 lat , 6 miesięcy i 17 dni dodatkowo okresów : od 15 listopada 1991r. do 26 czerwca 1992r. ( 7 miesięcy i 12 dni ) oraz od 01 lipca 1992r. do 30 kwietnia 1993r. ( 10 miesięcy ) , skutkuje udokumentowaniem przez odwołującego się okresów składkowych i nieskładkowych w wymiarze 24 lat 11 miesięcy i 29 dni zamiast wymaganych 25 lat okresów składkowych i nieskładkowych. Z takim wyliczeniem matematycznym nie sposób się nie zgodzić , jednakże apelacja Zakładu Ubezpieczeń Społecznych jest zasadna również i z tego względu , iż Zakład Ubezpieczeń Społecznych dokonał błędnego ustalenia ogólnego wymiaru stażu ubezpieczeniowego wnioskodawcy i w konsekwencji błędnie przyjął, iż ubezpieczony wykazał łączny wymiar stażu na 23 lat , 6 miesięcy i 17 dni okresów składkowych i nieskładkowych. Zsumowanie wszystkich wykazanych okresów ubezpieczenia, które zostały szczegółowo przedstawione w przebiegu zatrudnienia ubezpieczonego prowadzi do konstatacji , iż jest to łącznie wymiar 24 lat 10 miesięcy i 8 dni . Na ten wymiar składają się następujące udokumentowane okresy : od 16 października 1972r. do 21 maja 1975r. ( 2 lata 7 miesięcy i 5 dni ) , od 22 września 1976r. do 26 czerwca 1992r ( 15 lat 9 miesięcy 5 dni ) , od 01 lipca 1992r. do 30 kwietnia 1993r. (10 miesięcy ) , od 04 maja 1993r. do 03 sierpnia 1993r. ( 3 miesiące) , od 04 sierpnia 1993r. do 31 grudnia 1998r. ( 5 lat 4 miesiące 28 dni) . Prawidłowo Sąd Okręgowy nie znalazł podstaw do pominięcia zakwestionowanego przez organ rentowy okresu od 15 listopada 1991 roku do 26 czerwca 1992 roku oraz od 1 lipca 1992 roku do 30 kwietnia 1993 roku . W w/w okresie jak wynika jednoznacznie z zeznań ubezpieczonego i świadectw pracy , pracował on w pełnym wymiarze czasu pracy do 26 czerwca 1992 roku w (...) Kombinacie Budowlanym, od 1 lipca 1992 r. do 30 kwietnia 1993 r. w Przedsiębiorstwie (...) spółka z o o w B.. Sąd Apelacyjny pragnie podkreślić, iż – wbrew argumentacji organu, to na pozwanym zgodnie z ogólną zasadą rozkładu ciężaru dowodu (art. 6 k.c. w związku z art. 232 k.p.c.) spoczywał ciężar wykazania , iż ubezpieczony w kwestionowanych okresach korzystał z zasiłków chorobowych lub był czasowo niezdolny do pracy. Zadaniu temu apelujący nie sprostał . Wskazać nadto należy, iż Sąd Okręgowy prawidłowo w światle ugruntowanej już w tej mierze linii orzeczniczej Sądu Najwyższego i sądów powszechnych nie podzielił stanowiska pozwanego organu rentowego co do zasadności wyłączenia z okresów pracy w warunkach szczególnych okresów niewykonywania przez ubezpieczonego pracy wskutek czasowej niezdolności do pracy, za które pobrał on wynagrodzenie za czas choroby lub zasiłek chorobowy, przypadające w okresie świadczenia pracy w szczególnych warunkach przed dniem 1 stycznia 1999 r. , ocena charakteru tych okresów w kontekście przywołanej przez Sąd Okręgowy argumentacji prawnej , którą w całości podziela Sąd Apelacyjny w niniejszym składzie, pozostaje bez wpływu na rozstrzygnięcie.

Godzi się w tym miejscu jedynie dla przykładu przywołać stanowisko Sądu Najwyższego, wyrażone w wyroku z dnia 23 kwietnia 2010 r. sygn. akt II UK 313/09, (OSNP 2011, Nr 19-20, poz. 260), wedle którego wykazanie w dniu 1 stycznia 1999 r. określonego w art. 184 ustawy okresu wykonywania pracy w szczególnych warunkach wyłącza ponowne ustalenie tego okresu po osiągnięciu wieku emerytalnego, według zasad wynikających z art. 32 ust. 1a pkt 1 obowiązujących po dniu 1 lipca 2004 r .

Sąd odwoławczy jako sąd ad meriti ma prawo do weryfikacji wszystkich okoliczności warunkujących prawo do wnioskowanego przez stronę świadczenia i dlatego w okolicznościach przedmiotowej sprawy zasadny okazał się zarzut poczynienia przez Sąd Okręgowy błędnych ustaleń prowadzących do uznania zasadności wywiedzionego odwołania. Sąd Okręgowy nie dokonał wystarczająco wnikliwie kontroli przyjętego przez pozwany organ rentowy stażu ubezpieczeniowego w oparciu o dokumentację zgromadzoną w aktach ZUS oraz w oparciu o pozyskaną dokumentację źródłową , nieprawidłowo przyjmując do stażu ubezpieczeniowego łączny okres zatrudnienia ubezpieczonego w (...) Kombinacie (...) (późniejszy (...) Kombinat Budowlany (...) ) od 01 września 1972r. do 21 maja 1975r., a nadto uwzględnił okres renty chorobowej od maja 1975r. do 21 września 1976r. opierając się jedynie na wyjaśnieniach ubezpieczonego, który de facto nie potrafił sprecyzować z jakiego tytułu i jakiego rodzaju oraz w jakim terminie pobierał świadczenia, co poddaje w wątpliwość wiarygodność jego zeznań. Wyjaśnił tylko , iż było to około 1000 zł w stosunku do zarobków 6000 zl i było to wypłacane chyba przez rok, bez podania bliższych szczegółów, kto i na jakiej podstawie wypłacał mu te pieniądze. Bezspornie z akt osobowych wynika jedynie, iż z dniem 21 maja 1975r. został z nim rozwiązany stosunek pracy na podstawie art. 53 §1 pkt 1b Kodeksu pracy, co potwierdza niezdolność do pracy trwającą dłużej niż okres pobierania zasiłku ( treść art. 53 §1 pkt 1b Kodeksu pracy w brzmieniu obwiązującym do dnia 28 lutego 1995r. – zmiana Dz. U. 1995 nr 16 poz. 77 ) a ponowne zatrudnienie nastąpiło z dniem 22 września 1976r. zaś z oświadczenia ZUS wynika brak danych o wypłaconych świadczeniach rentowych, jak i akt rentowych dotyczących tego świadczenia. Wobec braku jakichkolwiek dokumentów źródłowych pozwalających na ustalenie okresu i przyczyn przerwy w zatrudnieniu od 22 maja 1975r. do 20 września 1976r. przekraczającej nawet deklarowany przez ubezpieczonego okres rocznej przerwy spowodowanej bliżej niekreślonym świadczeniem, poprzestanie jedynie na enigmatycznych wyjaśnieniach ubezpieczonego bez wskazania , na czym Sąd Okręgowy opiera wiarygodność zeznań ubezpieczonego co do tego okresu, jawi się jako dowolne i stanowi o naruszeniu zasady swobodnej oceny dowodów , o jakiej mowa w art. 233 §1 k.p.c. Wyłączenie zaś tego okresu z ogólnego stażu ubezpieczeniowego przyjętego przez Sąd Okręgowy także w świetle poczynionych wyżej ustaleń co do okresu praktycznej nauki zawodu nie pokrywającej się z okresami zatrudnienia wynikającymi ze świadectw pracy omówionych wyżej , nie pozwala na przyjęcie, iż ubezpieczony wykazał wymagany 25 letni okres składkowy i nieskładkowy według stanu na dzień 01 stycznia 1999 r..

Za zasadny zatem w zakresie skutkującym zmianą zaskarżonego wyroku i oddaleniem odwołania, Sąd Apelacyjny uznał zarzut naruszenia przepisów prawa materialnego tj. 184 w związku z art. 32 cyt. wyżej ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w zakresie uznania , iż ubezpieczony spełnił przesłankę, o jakiej mowa w art. 184 ust.1 pkt 2 cyt. wyżej ustawy emerytalnej w zw. z § 3 Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07 lutego 1983 r.

Stosownie do treści art. 386 § 1 k.p.c. w razie uwzględnienie apelacji sąd drugiej instancji zmienia zaskarżony wyrok i orzeka , co do istoty sprawy.

Mając zatem na uwadze powyższe , działając na mocy art. 386 § 1 k.p.c. oraz cytowanych wyżej przepisów, Sąd Apelacyjny orzekł jak w pkt I sentencji wyroku.

Zgodnie z art. 98 § 1 k.p.c. strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu), natomiast zgodnie z art. 100 k.p.c. w razie częściowego tylko uwzględnienia żądań koszty będą wzajemnie zniesione lub stosunkowo rozdzielone; sąd może jednak włożyć na jedną ze stron obowiązek zwrotu wszystkich kosztów, jeżeli jej przeciwnik uległ tylko co do nieznacznej części swego żądania albo gdy określenie należnej mu sumy zależało od wzajemnego obrachunku lub oceny sądu.

Powołany wyżej przepis art. 98 § 1 k.p.c. ustanawia dwie zasady rozstrzygania o kosztach procesu, tj. zasadę odpowiedzialności za wynik procesu oraz zasadę orzekania o zwrocie kosztów niezbędnych i celowych. Najogólniej rzecz ujmując za przegrywającego uznaje się powoda, którego żądanie nie zostało uwzględnione, lub pozwanego, którego obrona okazała się nieskuteczna.

Z kolei o tym, w jakim stopniu strona wygrała lub przegrała sprawę decyduje rezultat przeprowadzonego porównania roszczeń dochodzonych z roszczeniami ostatecznie uwzględnionymi, przy czym porównania tego dokonuje się mając na względzie ostateczny wynik procesu, nie zaś rozstrzygnięcia w poszczególnych instancjach (por. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 12 sierpnia 1965 r. I CZ 80/65, OSNC 1966, nr 3, poz. 47, z dnia 8 lipca 1971 r. I CZ 103/71, niepubl. oraz z dnia 10 października 2007 r. II PZ 36/07, OSNP 2008, nr 21-22, poz. 319).

Z kolei zgodnie z art. 102 k.p.c. w wypadkach szczególnie uzasadnionych sąd może zasądzić od strony przegrywającej tylko część kosztów albo nie obciążać jej w ogóle kosztami. Przepis wyraża zasadę słuszności w orzekaniu o kosztach, stanowiąc wyjątek od zasady odpowiedzialności za wynik procesu. Nie konkretyzuje on pojęcia wypadków szczególnie uzasadnionych, pozostawiając ich kwalifikację, przy uwzględnieniu całokształtu okoliczności danej sprawy, sądowi (por. m.in. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 20 grudnia 1973 r., II CZ 210/73, LEX nr 7366). Podstawę do jego zastosowania stanowią konkretne okoliczności danej sprawy, przekonujące o tym, że w danym przypadku obciążenie strony przegrywającej kosztami procesu na rzecz przeciwnika byłoby niesłuszne, niesprawiedliwe. Stanowią je zarówno fakty związane z samym procesem jak i leżące poza nim, a dotyczące sytuacji życiowej, stanu majątkowego stron, które powinny być oceniane przede wszystkim z uwzględnieniem zasad współżycia społecznego. Zatem przepis art. 102 k.p.c. powinien być zastosowany wówczas, gdy w okolicznościach danej sprawy obciążenie strony przegrywającej kosztami procesu przeciwnika byłoby rażąco niezgodne z zasadami słuszności.

Uwzględniając powyższe rozważania natury ogólnej w okolicznościach przedmiotowej sprawy Sąd Apelacyjny orzekając o kosztach postępowania apelacyjnego jak w punkcie II wyroku (przed Sądem pierwszej instancji brak było wniosku o zasądzenie kosztów postępowania ze strony pozwanego organu rentowego ), na podstawie art. 102 k.p.c dostrzegając zdecydowanie trudną sytuację życiowo – materialną ubezpieczonego , będącego osobą bezdomną bez stałych źródeł dochodu i utrzymania , odstąpił od obciążania ubezpieczonego kosztami zastępstwa procesowego należnymi pozwanemu organowi rentowemu , uznając, iż obciążenie strony przegrywającej kosztami procesu przeciwnika byłoby rażąco niezgodne z zasadami słuszności.

Mając nadto na uwadze fakt, iż ubezpieczony zarówno przed sądem pierwszej instancji , jak i przed sądem apelacyjnym był reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika przydanego z urzędu w osobie radcy prawnego a pełnomocnik ten złożył stosowne oświadczenia w trybie § 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. ( obwiązującego na datę złożenia odwołania ) oraz z dnia 03 października 2016r. ( obowiązującego na datę wywiedzenia apelacji ) – oba w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego z urzędu, rozstrzygnął jak w punkcie III wyroku, sumując należne koszty nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu za obie instancje odpowiednio na podstawie § 15 ust. 2 w zw. z § 4 ust. 3 cyt. rozporządzenia z dnia 22 października 2015r. za pierwszą instancję przyznając 360 zł oraz na podstawie § 16 ust. 1 pkt 2 ) w zw. z § 4 ust. 3 cyt. rozporządzenia z dnia 03 października 2016r. za drugą instancję przyznając 120 zł - łącznie kwotę 480 zł powiększoną o należny podatek VAT.

SSO del. Monika Popielińska SSA Daria Stanek SSA Lucyna Ramlo