Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Gdańsku

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 20 stycznia 2017 r.

Sąd Apelacyjny w Gdańsku - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący:	SSA Daria Stanek (spr.)
Sędziowie:	SA Grażyna Czyżak SA Bożena Grubba
Protokolant:	sekr. sądowy Anita Musijowska

po rozpoznaniu w dniu 20 stycznia 2017 r. w Gdańsku

sprawy P. O.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G.

o umorzenie należności z tytułu składek

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G.

od wyroku Sądu Okręgowego w Gdańsku VII Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 2 czerwca 2016 r., sygn. akt VII U 1819/15

I.  zmienia zaskarżony wyrok i oddala odwołanie ;

II.  zasądza od P. O. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. kwotę 3.150,00 (trzy tysiące sto pięćdziesiąt 00/100) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu za obie instancje.

SSA Grażyna Czyżak SSA Daria Stanek SSA Bożena Grubba

Sygn. akt III AUa 1513/16

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 25 sierpnia 2015 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział
w G. na podstawie art. 1 ust. 13 pkt 2 ustawy z dnia 9 listopada 2012 r. o umorzeniu należności powstałych z tytułu nieopłaconych składek przez osoby prowadzące pozarolniczą działalność (Dz. U. z 2012 r. poz. 1551), dalej: ustawa abolicyjna, odmówił ubezpieczonemu P. O. umorzenia należności z tytułu składek: na ubezpieczenia społeczne – za okres od lipca 2003 r. do stycznia 2004 r. w łącznej kwocie 7.005,53 zł; na ubezpieczenie zdrowotne – za okres od lipca 2003 r. do stycznia 2004 r. w łącznej kwocie 2.161,70 zł;
na Fundusz Pracy – za okres od lipca 2003 r. do stycznia 2004 r. w łącznej kwocie 497,43 zł.

W uzasadnieniu decyzji pozwany wskazał, iż w odpowiedzi na wniosek o umorzenie należności płatnika decyzją z dnia 12 marca 2014 r. określił wysokość składek podlegających umorzeniu na podstawie ustawy o umorzeniu należności powstałych z tytułu nieopłaconych składek przez osoby prowadzące pozarolniczą działalność – która to decyzja, w związku
z doręczeniem jej w dniu 18 marca 2014 r. i regulacją art. 1 ust. 10 i 12 w/w ustawy
i uprawomocnieniem w związku z tym w dniu 19 kwietnia 2014 r., winna skutkować spłatą zadłużenia przez wnioskodawcę do dnia 19 kwietnia 2015 r. Pozwany po upływie
w/w terminu stwierdził brak spłaty zadłużenia w zakresie kosztów egzekucyjnych należnych Naczelnikowi I Urzędu Skarbowego w G., które wnioskodawca winien opłacić
w w/w terminie – co organ egzekucyjny potwierdził pismem z dnia 03 sierpnia 2015 r.
W związku z powyższym, skarżący nie spełnił warunku wynikającego z art. 1 ust. 13
w/w ustawy.

Odwołanie z dnia 25 września 2015 r. od powyższej decyzji wniósł ubezpieczony P. O. podnosząc, iż w dniu 01 kwietnia 2015 r., a więc przed terminem, dokonał spłaty zadłużenia na rzecz pozwanego w kwocie 8.493,84 zł, po czym w dniu 08 kwietnia 2015 r. zwrócił się pisemnie do pozwanego o potwierdzenie dokonania spłaty, na które pismo do dnia wniesienia odwołania nie otrzymał odpowiedzi. Wskazał również, iż w ramach punktu II decyzji z dnia 12 marca 2014 r. nie wskazano konieczności uregulowania także kosztów egzekucyjnych jako warunku koniecznego dla umorzenia należności składkowych.

W odpowiedzi z dnia 13 października 2015 r. na odwołanie pozwany organ ubezpieczeniowy wniósł o jego oddalenie oraz zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego, podtrzymując stanowisko prezentowane w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji.

Sąd Okręgowy w Gdańsku w VII Wydziale Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z dnia 2 czerwca 2016 r. (sygn. akt VII U 1819/15) zmienił zaskarżoną decyzję
i umorzył P. O. należności z tytułu składek:

a. na ubezpieczenia społeczne – za okres 07/2003-01/2004 w łącznej kwocie 7.005,53 zł. w tym z tytułu: składek 3.141,93 zł, odsetek 3.846,00 zł, kosztów upomnienia 17,60 zł,

b. na ubezpieczenie zdrowotne – za okres 07/2003-01/2004 w łącznej kwocie
2.161,70 zł, w tym z tytułu: składek 967,90 zł, odsetek 1.185,00 zł, kosztów upomnienia 8,80 zł,

c. na Fundusz Pracy – za okres 07/2003-01/2004 w łącznej kwocie 497,43 zł,
w tym z tytułu: składek: 223,43 zł, odsetek 274,00 zł.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny.

Ubezpieczony P. O., urodzony w dniu (...), prowadził pozarolniczą działalność gospodarczą, do dnia 14 lutego 2006 r.

Z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej wnioskodawca zobowiązany był
o opłacania składek jedynie na ubezpieczenie społeczne, ubezpieczenie zdrowotne oraz Fundusz Pracy.

Obowiązku powyższego ubezpieczony nie realizował w okresie od lipca 2003 r.
do stycznia 2004 r.

Pismem z dnia 17 lipca 2013 r. ubezpieczony wniósł o umorzenie należności z tytułu nieopłaconych składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne za okres całości zadłużenia objętego ustawą z dnia 9 listopada 2012 r. o umorzeniu należności powstałych z tytułu nieopłaconych składek przez osoby prowadzące pozarolniczą działalność (Dz. U. z 2012 r. poz. 1551).

W wyniku przeprowadzonego postępowania organ ubezpieczeniowy niezaskarżoną decyzją z dnia 12 marca 2014 r. w punkcie I ustalił, że zaległość P. O. z tytułu nieopłaconych w/w składek wynosiła wg stanu na dzień 17 lipca 2013 r.:

• na ubezpieczenia społeczne – za okres od lipca 2003 r. do stycznia 2004 r. w łącznej kwocie 7.005,53 zł, w tym:

o 3.141,93 zł należność główna

o 3.846 zł odsetki

o 17,60 zł kosztów upomnienia

• na ubezpieczenie zdrowotne – za okres od lipca 2003 r. do stycznia 2004 r. w łącznej kwocie 2.161,70 zł, w tym:

o 967,90 zł należność główna

o 1.185 zł odsetki

o 8,80 zł kosztów upomnienia

• na Fundusz Pracy – za okres od lipca 2003 r. do stycznia 2004 r. w łącznej kwocie 497,43 zł, w tym:

o 223,43 zł należność główna

o 274 zł odsetki

- wskazując w punkcie II, iż warunkiem umorzenia należności jest spłata należności niepodlegających umorzeniu; należności z tytułu składek za okres od dnia 01 stycznia 1999 r. nieobjęte postępowaniem o umorzenie należy uregulować w terminie 12 miesięcy od dnia uprawomocnienia się tej decyzji wraz z odsetkami naliczonymi do dnia wpłaty włącznie.
W decyzji nie wskazano kwoty należności niepodlegających umorzeniu.

W okresie po wydaniu przez pozwanego decyzji o ustaleniu wysokości zadłużenia składkowego z dnia 12 marca 2014 r. a przed wydaniem zaskarżonej w sprawie decyzji z dnia 25 sierpnia 2015 r. wnioskodawca w dniu 01 kwietnia 2015 r. uregulował należności składkowe nie podlegające abolicji na kwotę 8.493,84 zł.

Kwotę powyższą ubezpieczony ustalił w dniu 30 marca 2015 r. w oddziale pozwanego przy ul. (...) w G. – gdzie pracowniczka pozwanego o nazwisku G. wskazała tę kwotę ustnie w zakresie należności głównej oraz odsetek, przy czym odmówiono jej podania na piśmie. Kwotę tę, z tym samym pracownikiem, wnioskodawca potwierdził również telefonicznie. Pracowniczka pozwanego o nazwisku G. w żaden sposób nie sygnalizowała ubezpieczonemu konieczności uiszczenia jakichkolwiek innych opłat czy też kosztów związanych z zadłużeniem.

Kwota wpłaty, dokonana przez ubezpieczonego, odpowiadała wyliczeniu należności dokonanej przez pracownika pozwanego – zatem ubezpieczony spłacił na rzecz pozwanego zaległe składki niepodlegające umorzeniu.

Równocześnie w dniu 08 kwietnia 2015 r. wnioskodawca zwrócił się do pozwanego
o potwierdzenie zrealizowania obowiązku spłaty, wynikającego z decyzji z dnia 12 marca 2014 r. Na powyższe pismo nie otrzymał odpowiedzi.

W dniu 11 czerwca 2015 r. pozwany wystawił ubezpieczonemu zaświadczenie,
iż posiada on zaległości z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne, które w dacie wydania zaświadczenia nie są wymagalne.

Zaskarżoną w niniejszym postępowaniu decyzją z dnia 25 sierpnia 2015 r. pozwany organ na podstawie art. 1 ust. 13 pkt 2 ustawy z dnia 9 listopada 2012 r. o umorzeniu należności powstałych z tytułu nieopłaconych składek przez osoby prowadzące pozarolniczą działalność (Dz. U. z 2012 r. poz. 1551), dalej: ustawa abolicyjna, odmówił ubezpieczonemu P. O. umorzenia należności z tytułu składek:

• na ubezpieczenia społeczne – za okres od lipca 2003 r. do stycznia 2004 r. w łącznej kwocie 7.005,53 zł, w tym:

o 3.141,93 zł należność główna

o 3.846 zł odsetki

o 17,60 zł kosztów upomnienia

• na ubezpieczenie zdrowotne – za okres od lipca 2003 r. do stycznia 2004 r. w łącznej kwocie 2.161,70 zł, w tym:

o 967,90 zł należność główna

o 1.185 zł odsetki

o 8,80 zł kosztów upomnienia

• na Fundusz Pracy – za okres od lipca 2003 r. do stycznia 2004 r. w łącznej kwocie 497,43 zł, w tym:

o 223,43 zł należność główna

o 274 zł odsetki.

Do dnia 03 sierpnia 2015 r. wnioskodawca nie opłacił na rzecz I Urzędu Skarbowego w G. kosztów postępowania egzekucyjnego w kwocie 468,20 zł.

Kwota powyższej należności nie została nigdy wskazana ubezpieczonemu w żadnej decyzji pozwanego ani jakimkolwiek odrębnym piśmie lub wezwaniu do zapłaty
w kontekście obowiązku jej opłacenia w celu umorzenia należności składkowych objętych ustawą abolicyjną. Informację o wysokości kosztów postępowania egzekucyjnego Zakład Ubezpieczeń Społecznych uzyskał dopiero w dniu 20 sierpnia 2015 r., po drugim wezwaniu Urzędu Skarbowego (pierwsze było bezskuteczne).

Wnioskodawca w dniu 12 grudnia 2015 r. dokonał na rzecz I Urzędu Skarbowego
w G. wpłaty kwoty łącznej 17.148,25 zł – czego skutkiem było dokonane w dniu
28 grudnia 2015 r. uchylenie zajęcia.

Sąd Okręgowy stwierdził, że w spornym zakresie, dotyczącym dokonania wpłat
i ustalania wysokości należności niepodlegających umorzeniu, ustalił stan faktyczny
na podstawie dokumentów urzędowych zgromadzonych w aktach składkowych oraz w aktach sprawy, których prawdziwość nie była przez żadną ze stron kwestionowana. Sąd również nie znalazł podstaw do kwestionowania ich wiarygodności z urzędu, a zatem stanowiły świadectwo tego, co zostało w nich urzędowo zaświadczone.

Stan faktyczny Sąd I instancji ustalił również na podstawie zeznań ubezpieczonego P. O., które były jasne, spójne, logiczne, jak również znalazły potwierdzenie
w pozostałym zgromadzonym w sprawie materiale dowodowym – w tym z pismem pozwanego organu.

Przechodząc do rozważań merytorycznych Sąd Okręgowy wskazał, że przedmiotem sporu w niniejszej sprawie było, czy pozwany organ ubezpieczeniowy zasadnie podjął decyzję o odmowie umorzenia należności ubezpieczonego z tytułu powiązanego
z prowadzeniem pozarolniczej działalności gospodarczej obowiązku opłacania składek
na ubezpieczenie społeczne, zdrowotne oraz Fundusz Pracy w okresie od lipca 2003 r.
do stycznia 2004 r.

Zgodnie z treścią art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 9 listopada 2012 r. o umorzeniu należności powstałych z tytułu nieopłaconych składek przez osoby prowadzące pozarolniczą działalność (Dz. U. z 2012 r. poz. 1551), dalej przywoływaną jako: ustawa abolicyjna, na wniosek osoby podlegającej w okresie od dnia 1 stycznia 1999 r. do dnia 28 lutego 2009 r. obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym oraz wypadkowemu z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności w rozumieniu art. 8 ust. 6 ustawy z dnia 13 października 1998 r.
o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585, ze zm.):

1. która przed dniem 1 września 2012 r. zakończyła prowadzenie pozarolniczej działalności i nie prowadzi jej w dniu wydania decyzji, o której mowa w ust. 8,

2. innej niż wymieniona w pkt 1

- umarza się nieopłacone składki na te ubezpieczenia za okres od dnia 1 stycznia 1999 r.
do dnia 28 lutego 2009 r. oraz należne od nich odsetki za zwłokę, opłaty prolongacyjne, koszty upomnienia, opłaty dodatkowe, a także koszty egzekucyjne naliczone przez dyrektora oddziału Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, naczelnika urzędu skarbowego lub komornika sądowego.

W art. 1 ust. 6 cytowanej ustawy wskazano, że umorzenie należności, o których mowa w ust. 1, skutkuje umorzeniem nieopłaconych składek na ubezpieczenie zdrowotne
i na Fundusz Pracy za ten sam okres oraz należnych od nich, za ten sam okres, odsetek
za zwłokę, opłat prolongacyjnych, kosztów upomnienia, opłat dodatkowych, a także kosztów egzekucyjnych naliczonych przez dyrektora oddziału Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, naczelnika urzędu skarbowego lub komornika sądowego.

Sąd Okręgowy podkreślił, że zakres podmiotowy cytowanej ustawy jest ograniczony do osób, które w okresie od dnia 01 stycznia 1999 r. do dnia 28 lutego 2009 r. podlegały obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym oraz wypadkowemu z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej w rozumieniu art. 8 ust. 6 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2015 r. poz. 121
ze zm.), dalej nazywaną: ustawą systemową.

Zgodnie z art. 1 ust. 10 ustawy abolicyjnej, warunkiem umorzenia należności,
o których mowa w ust. 1 i 6, jest nieposiadanie na dzień wydania decyzji, o której mowa
w ust. 13 pkt 1, niepodlegających umorzeniu składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Pracy, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych oraz na Fundusz Emerytur Pomostowych, za okres od dnia 1 stycznia 1999 r., do opłacenia których zobowiązana jest osoba prowadząca pozarolniczą działalność lub płatnik składek, o którym mowa w ust. 2, oraz należnych od tych składek odsetek za zwłokę, opłat prolongacyjnych, kosztów upomnienia, opłat dodatkowych, a także kosztów egzekucyjnych naliczonych przez dyrektora oddziału Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, naczelnika urzędu skarbowego lub komornika sądowego.

Ubezpieczony – jak wykazało postępowanie dowodowe, i czego nie kwestionował – takie zaległości posiadał.

Z kolei, jak wynika z art. 1 ust. 11 tejże ustawy, niepodlegające umorzeniu należności, o których mowa w ust. 10, podlegają spłacie w terminie 12 miesięcy od dnia uprawomocnienia się decyzji, o której mowa w ust. 8.

Sąd Okręgowy stwierdził, że także tego warunku skarżący nie spełnił.

Natomiast, w myśl art. 1 ust. 12 ustawy abolicyjnej, w przypadku, gdy w terminie
12 miesięcy od dnia uprawomocnienia się decyzji, o której mowa w ust. 8, niepodlegające umorzeniu należności, z wyłączeniem składek finansowanych przez ubezpieczonych niebędących płatnikami składek, zostaną rozłożone na raty albo zostanie odroczony termin ich płatności, warunek, o którym mowa w ust. 10, uważa się za spełniony po ich opłaceniu.

Działanie pozwanego organu w przedmiocie wniosku o umorzenie należności składkowych, jak wyjaśnił Sąd I instancji, może być dwojakie – mianowicie w myśl art. 1
ust. 13 ustawy abolicyjnej Zakład Ubezpieczeń Społecznych wydaje decyzję o:

1. umorzeniu należności, o których mowa w ust. 1 i 6 - po spełnieniu warunku, o którym mowa w ust. 10, z uwzględnieniem ust. 7, 11 i 12, lub

2. odmowie umorzenia należności, o których mowa w ust. 1 i 6 - w przypadku niespełnienia warunku, o którym mowa w ust. 10, z uwzględnieniem ust. 7, 11 i 12.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych zgodnie z ustawą o systemie ubezpieczeń społecznych, miał prawo do egzekwowania należności z tytułu nieopłaconych składek
przez okres 10 lat, a od 01 stycznia 2012 r. ma prawo do ich egzekwowania przez okres 5 lat. Równocześnie, w razie braku dobrowolnej spłaty należności, Zakład ma obowiązek podejmowania działań egzekucyjnych, zwiększających obciążenia płatnika o należne opłaty
i koszty egzekucyjne.

Sąd Okręgowy stanął na stanowisku, iż koniecznym jest skonkretyzowanie
przez organ rentowy nie tylko należności podlegających umorzeniu na podstawie ustawy abolicyjnej, ale także należności nie podlegających umorzeniu, których uregulowanie jest konieczne dla skorzystania z ustawy abolicyjnej, co wynika z art. 1 ust. 10 tej ustawy.

Jak przyjmuje judykatura, w decyzji, o której mowa w art. 1 ust. 8 ustawy abolicyjnej, powinny zostać określone nie tylko kwoty należności z tytułu nieopłaconych składek i innych należności wymienionych w ust. 1 i 6, podlegające umorzeniu, ale również warunki umorzenia. Ustawa abolicyjna wyraźnie przewiduje dwa postępowania prowadzone
przez ZUS, które kończą się wydaniem merytorycznej decyzji, a mianowicie postępowanie
w sprawie określenia warunków umorzenia należności oraz postępowanie w sprawie umorzenia należności. Ustawa nie daje podstaw do wydania jednej decyzji o charakterze warunkowym. W decyzji, o której mowa w art. 1 ust. 8 ustawy abolicyjnej, [a więc decyzji określającej warunki umorzenia – przypis SO] powinny zostać określone nie tylko kwoty należności z tytułu nieopłaconych składek i innych należności wymienionych w ust. 1 i 6, podlegające umorzeniu, ale również warunki umorzenia, o których mowa w przepisach
ust. 10-12 art. 1 ustawy. Zakład Ubezpieczeń Społecznych obowiązany jest w decyzji z art. 1 ust. 8 warunki te określić, tzn. skonkretyzować poprzez podanie kwot niepodlegających umorzeniu składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, FP, FGŚP i FEP
za okres od dnia 1 stycznia 1999 r., do których opłacenia jest obowiązany wnioskodawca, wraz z wszelkimi kosztami dodatkowymi wymienionymi w ustawie oraz poprzez wskazanie terminu, w jakim należności te podlegają spłacie (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 10 grudnia 2014 r., III AUa 671/14, za: orzeczenia.ms.gov.pl).

W ramach powyższego rozstrzygnięcia Sąd Apelacyjny wskazał, iż konieczność wydania przez ZUS w toku postępowania abolicyjnego dwóch merytorycznych decyzji (najpierw decyzji określającej warunki umorzenia, a następnie decyzji umarzającej
lub odmawiającej takiego umorzenia) wynika nie tylko z ich jednoznacznego wymienienia
w omawianej ustawie - w ust. 8 i ust. 13 art. 1 – ale również z przepisu ust. 16 art. 1, zgodnie z którym od decyzji, o których mowa w ust. 8 i 13 przysługuje odwołanie do właściwego sądu w terminie i na zasadach określonych w art. 83 ust. 2, 3, 5-7 ustawy systemowej.

Sąd Apelacyjny wyjaśnił, iż:

• decyzję o umorzeniu należności wydaje się po spłacie niepodlegających umorzeniu należności, o których mowa w ust. 10 najpóźniej w terminie 12 miesięcy od dnia uprawomocnienia się decyzji, o której mowa w art. 1 ust. 8, bądź - w przypadku,
gdy w terminie 12 miesięcy od dnia uprawomocnienia się decyzji, o której mowa w art. 1
ust. 8 niepodlegające umorzeniu należności, z wyłączeniem składek finansowanych
przez ubezpieczonych niebędących płatnikami składek, zostaną rozłożone na raty
albo zostanie odroczony termin ich płatności - po ich opłaceniu;

• z kolei decyzję o odmowie umorzenia należności wydaje się, jeśli w terminie
12 miesięcy od dnia uprawomocnienia się decyzji, o której mowa w art. 1 ust. 8 niepodlegające umorzeniu należności, o których mowa w ust. 10 nie zostaną spłacone albo - w przypadku, gdy w terminie 12 miesięcy od dnia uprawomocnienia się decyzji, o której mowa w art. 1 ust. 8, niepodlegające umorzeniu należności, z wyłączeniem składek finansowanych przez ubezpieczonych niebędących płatnikami składek, zostaną rozłożone
na raty albo zostanie odroczony termin ich płatności - nie zostaną one opłacone zgodnie
z ustalonymi warunkami.

Mając na uwadze powyższe Sąd Okręgowy zwrócił uwagę, że kluczowe
dla rozstrzygnięcia sprawy niniejszej jest ustalenie przez Sąd Okręgowy, iż w decyzji określającej warunki umorzenia z dnia 12 marca 2014 r. nie zostały wskazane kwoty nie tyle należności nie podlegających umorzeniu, co nade wszystko koszty postępowania egzekucyjnego - podlegające spłacie w ocenie pozwanego, jak to podnosił zarówno w spornej decyzji z dnia 25 sierpnia 2015 r., jak i odpowiedzi na odwołanie, jako warunek umorzenia należności określonych w punkcie I decyzji. Co więcej, w dacie wydawania decyzji z dnia
12 marca 2014 r. organ rentowy najwyraźniej sam nie posiadał wiedzy o wysokości kosztów postępowania egzekucyjnego, a zatem zobowiązywał do zapłaty świadczenia o wysokości nieznanej przez wierzyciela.

Sąd Okręgowy podzielił w tym względzie stanowisko wnioskodawcy, zgodnie
z którym w decyzji, o której mowa w art. 1 ust. 8 ustawy abolicyjnej powinny zostać określone nie tylko kwoty należności z tytułu nieopłaconych składek i innych należności wymienionych w ust. 1 i 6, podlegające umorzeniu, ale również warunki umorzenia.
Do wniosku takiego prowadzi literalna wykładania omawianego przepisu, w którym jest mowa, iż ZUS wydaje decyzję określającą warunki umorzenia, w której ustala także kwoty należności, o których mowa w ust. 1 i 6, z wyłączeniem kosztów egzekucyjnych. Przepis ten wyraźnie zatem wskazuje na dwa elementy składowe decyzji z art. 1 ust. 8 ustawy,
a mianowicie kwoty należności, o których mowa w ust. 1 i 6 oraz warunki umorzenia. Warunki umorzenia, o których mowa w art. 1 ust. 8 ustawy, zostały wskazane w cytowanych już wyżej przepisach ust. 10-12 art. 1 ustawy. Zakład Ubezpieczeń Społecznych obowiązany jest w decyzji z art. 1 ust. 8 warunki te określić, tzn. skonkretyzować poprzez podanie kwot niepodlegających umorzeniu składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, FP, FGŚP i FEP za okres od dnia 1 stycznia 1999 r., do których opłacenia jest obowiązany wnioskodawca wraz z wszelkimi kosztami dodatkowymi wymienionymi w ustawie oraz poprzez wskazanie terminu, w jakim należności te podlegają spłacie.

W związku z powyższym uznać zdaniem Sądu Okręgowego należało, iż w punkcie II decyzji z dnia 12 marca 2014 r. nie zostały wskazane kwoty należności z tytułu kosztów egzekucyjnych a podlegające spłacie jako warunek umorzenia należności określonych
w punkcie I tejże decyzji – tymczasem, jak wynika z art. 1 ust. 8 ustawy abolicyjnej, powinny jednoznacznie zostać określone nie tylko kwoty należności z tytułu nieopłaconych składek
i innych należności wymienionych w ust. 1 i 6, podlegające umorzeniu, ale również warunki umorzenia. Jak wynika z wykładni przepisów tejże ustawy, pozwany winien jednoznacznie warunki te określić, tzn. skonkretyzować poprzez podanie kwot niepodlegających umorzeniu składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, FP, FGŚP i FEP za okres
od dnia 1 stycznia 1999 r., do których opłacenia jest obowiązany wnioskodawca
wraz z wszelkimi kosztami dodatkowymi wymienionymi w ustawie oraz poprzez wskazanie terminu, w jakim należności te podlegają spłacie.

Sąd I instancji zauważył co prawda, że organ wskazał w ramach decyzji z dnia
12 marca 2014 r. termin spłaty jako 12 miesięcy od dnia uprawomocnienia się decyzji,
ale uchylił się od wskazania wnioskodawcy kwot podlegających spłacie nie tylko składek, które umorzeniu nie podlegają (a których kwotę samodzielne ustalał z własnej inicjatywy ubezpieczony), ale także kosztów egzekucji, o których konieczności poniesienia wnioskodawca w ogóle do wydania spornej decyzji z dnia 25 sierpnia 2015 r. nie miał wiedzy, przytaczając jedynie treść art. 1 ust. 10 ustawy abolicyjnej w okrojonej formie („warunkiem umorzenia w/w należności jest spłata należności nie podlegających umorzeniu”).

Wydanie decyzji nie zawierającej koniecznego elementu w postaci określenia kwot składek nie podlegających umorzeniu, nadto i przede wszystkim kosztów dodatkowych
w postaci kosztów egzekucji (a więc jednego z warunków umorzenia należności z tytułu nieopłaconych składek), w ocenie Sądu I instancji pozbawia wnioskodawcę możliwości zaskarżenia decyzji w tym zakresie – a w konsekwencji uniemożliwia Sądowi zweryfikowanie trafności decyzji spornej w sprawie, a więc odmawiającej umorzenia należności składkowych, z uwagi na brak wskazania, jaki warunek płatnik składek miał spełnić tj. należności w jakiej kwocie, z jakich tytułów i za jakie okres winien był opłacić wraz z należnościami ubocznymi w celu pozytywnego rozpatrzenia jego wniosku
o umorzenie należności podlegających pod ustawę abolicyjną.

Sąd stwierdził, że zasadniczo powyższe ustalenie winno skutkować uchyleniem zaskarżonej decyzji i przekazaniem sprawy do ponownego rozpoznania bezpośrednio organowi rentowemu, co może w postępowaniu odrębnym z zakresu ubezpieczeń społecznych uczynić wyłącznie sąd II instancji. W sprawie zaszły jednak okoliczności pozwalające, zdaniem Sądu I instancji, na zmianę zaskarżonej decyzji.

Sąd Okręgowy nie miał wątpliwości, iż w okresie po wydaniu przez pozwanego decyzji o ustaleniu wysokości zadłużenia składkowego (12 marca 2014 r.), a przed wydaniem zaskarżonej w sprawie decyzji (25 sierpnia 2015 r.) wnioskodawca P. O. w dniu 01 kwietnia 2015 r. uregulował należności składkowe nie podlegające abolicji na kwotę 8.493,84 zł.

Ponadto, jak wykazało postępowanie dowodowe w postaci zeznań ubezpieczonego, którym pozwany nie zaprzeczył, kwotę powyższą ubezpieczony ustalił w dniu 30 marca
2015 r. w oddziale pozwanego przy ul. (...) w G. – gdzie pracowniczka pozwanego o nazwisku G. wskazała tę kwotę ustnie w zakresie należności głównej oraz odsetek, przy czym odmówiono jej podania na piśmie. Kwotę tę, z tym samym pracownikiem, wnioskodawca potwierdził również telefonicznie. Co istotne i kluczowe – w/w osoba w żaden sposób nie sygnalizowała ubezpieczonemu konieczności uiszczenia jakichkolwiek innych opłat czy też kosztów związanych z zadłużeniem.

Nadto, ubezpieczony w dniu 08 kwietnia 2015 r. zwrócił się do pozwanego organu
z wnioskiem o potwierdzenie wykonania nałożonego na niego obowiązku wynikającego
z decyzji z dnia 12 marca 2014 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych mimo obowiązku załatwienia wniosku w szczególności poprzez udzielenie informacji zgodnie z art. 9 k.p.a.
w zw. z art. 123 ustawy systemowej (Organy administracji publicznej są obowiązane
do należytego i wyczerpującego informowania stron o okolicznościach faktycznych
i prawnych, które mogą mieć wpływ na ustalenie praw i obowiązków będących przedmiotem postępowania administracyjnego) co do zasady najpóźniej w ciągu miesiąca (art. 244 § 1 k.p.a. w zw. z art. 123 ustawy systemowej), nie zareagował nań w ogóle. Tym samym P. O. miał prawo uważać, że uiścił wszystkie należności niepodlegające umorzeniu.

Sąd Okręgowy zważył również, iż kwota wpłaty, dokonana przez ubezpieczonego, odpowiadała wyliczeniu należności dokonanej przez pracownika pozwanego – zatem ubezpieczony spłacił na rzecz pozwanego zaległe składki niepodlegające umorzeniu –
co wynika z pisma procesowego pozwanego (brak daty) na k. 52 akt sprawy,
zaś równocześnie nie został przez pozwanego w żaden sposób poinformowany o konieczności uiszczenia także kosztów egzekucyjnych na rzecz I Urzędu Skarbowego w G..

Sąd Okręgowy podkreślił, że pozwany zaniechał przy tym jakiejkolwiek aktywności dowodowej (art. 6 k.c. w związku z art. 232 k.p.c.) w celu udowodnienia stanu odmiennego
tj. tego, iż ubezpieczony wiedział o obowiązku uiszczenia także kosztów egzekucyjnych
dla uwzględnienia jego wniosku o umorzenie należności składkowych w myśl przepisów ustawy abolicyjnej.

Zdaniem Sądu Okręgowego w tak ustalonym stanie faktycznym sprawy należało przyjąć, iż ubezpieczony P. O. dochował należytej staranności w działaniach zmierzających do wywiązania się z obowiązku uregulowania należności niepodlegających umorzeniu w terminie 12 miesięcy od uprawomocnienia się decyzji z dnia 12 marca 2014 r., wydanej na podstawie art. 1 ust. 8 ustawy abolicyjnej – czego niestety nie można powiedzieć o pozwanym organie rentowym. Jest to o tyle zachowanie rażące ze strony pozwanego organu rentowego, że właśnie na obowiązek zachowania należytej staranności kładł nacisk
w odpowiedzi na odwołanie.

W związku z powyższym, mając na uwadze, iż:

- decyzja organu z dnia 12 marca 2014 r. nie wskazywała w żadnej mierze nie podlegających umorzeniu kosztów egzekucji, które ubezpieczony winien uregulować w celu ostatecznego umorzenia zaległości składkowych z tytułu prowadzonej działalności,

- skarżący zapłacił kwotę zobowiązania niepodlegającego umorzeniu w takiej wysokości, jaką określili ustnie pracownicy pozwanego organu,

- pozwany organ rentowy nie wykonał ciążącego na nim obowiązku i nie rozpoznał wniosku o udzielenie informacji P. O.,

- z zaświadczenia z dnia 11 czerwca 2015 r. wystawionego przez pozwany organ rentowy wynikało, że brak jest zaległości wymagalnych na dzień 11 czerwca 2015 r.,

Sąd Okręgowy uznał, iż P. O. – jako podmiot profesjonalny, prowadzący pozarolniczą działalność gospodarczą na własny rachunek – dołożył należytej staranności
w zakresie dbałości o swe własne życiowo ważne sprawy, dążąc do wyjaśnienia kwestii zadłużenia i uzyskania od pozwanego potwierdzenia całkowitej spłaty należności nie podlegających umorzeniu i spłacił wszystkie te z nich, które mógł określić.

Sąd I instancji miał również na uwadze tę okoliczność, iż także na wyraźne zobowiązanie Sądu pozwany organ zaniechał przedstawienia i wskazania, ile konkretnie wynosiły koszty egzekucyjne w postępowaniu przeciwko wnioskodawcy. Złożony bowiem przez pozwanego wydruk nie opatrzony datą ani podpisem, nie będący zatem nawet dokumentem prywatnym w rozumieniu art. 245 k.p.c., potwierdza i przyznaje spłatę zaległości składkowych nie podlegających umorzeniu – jednakże w ogóle nie udziela odpowiedzi na w/w pytanie Sądu odnośnie konkretnych kosztów egzekucyjnych.

W ocenie sądu stanowiło to potwierdzenie tezy skarżącego, iż powyższa kwota należności z tytułu kosztów egzekucyjnych nie była mu w ogóle znana co do zasady ani też co do kwoty – skoro organ zignorował wezwanie Sądu do sprecyzowania tych kwot.

Ponadto, w ocenie Sądu niewątpliwym przejawem staranności w działaniu wnioskodawcy był także fakt, iż w dniu 12 grudnia 2015 r. dokonał na rzecz I Urzędu Skarbowego w G. wpłaty kwoty łącznej 17.148,25 zł – czego skutkiem było dokonane w dniu 28 grudnia 2015 r. uchylenie zajęcia. Na rozprawie w dniu 19 maja 2016 r. wnioskodawca wskazywał także Sądowi, odnosząc się do w/w wpłaty, iż spłacił tym samym wszystkie znane mu zobowiązania – nie negując ze swojej strony obowiązku zapłaty należności, ale niewątpliwie słusznie domagając się jej sprecyzowania oraz wskazania,
z jakiego tytułu należność winien uiścić.

Reasumując, w ocenie Sądu Okręgowego, zgromadzony w przedmiotowej sprawie materiał dowodowy pozwala uznać, iż organ ubezpieczeniowy, odmawiając skarżącemu umorzenia zaległości z tytułu nieopłaconych składek na ubezpieczenie społeczne, zdrowotne
i Fundusz Pracy za sporne okresy, popełnił błąd i naruszył obowiązujące w tym zakresie przepisy prawa, w szczególności w zakresie stosowania ustawy abolicyjnej. Natomiast P. O. spłacił wszelkie dające się ustalić przez niego należności niepodlegające umorzeniu. Niedopuszczalnym jest, uwzględniając nie tylko wcześniej przytoczone przepisy, ale również art. 6 k.p.a., art. 8 k.p.a. i co najważniejsze art. 2 i 7 Konstytucji RP, wymaganie przez pozwany organ rentowy jako organ wykonujący zadania władzy publicznej związane
z ubezpieczeniami społecznymi, by ubezpieczony miał ponosić negatywne konsekwencje ewidentnych błędów w działaniu tegoż organu. Skoro zatem P. O. spłacił wszelkie ustalone samodzielnie (choć za pomocą informacji udzielonych mu przez organ rentowy) należności, to należało uznać, że spełnił on warunek określony w punkcie II decyzji z dnia
12 marca 2014 r. mimo braku zapłaty kosztów egzekucyjnych. Nie można bowiem było domagać się od niego zapłaty należności, których wysokości nie znał również organ rentowy. Na skutek tego wniesione w sprawie odwołanie zasługiwało na uwzględnienie.

W konkluzji, biorąc pod uwagę powyższy stan faktyczny i prawny, Sąd Okręgowy
na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. w związku z przywołanymi wyżej przepisami zmienił zaskarżoną decyzję pozwanego z dnia 25 sierpnia 2015 r. i umorzył wnioskodawcy P. O. należności z tytułu składek na: a) na ubezpieczenia społeczne – za okres
od lipca 2003 r. do stycznia 2004 r. w łącznej kwocie 7.005,53 zł, w tym: 3.141,93 zł należność główna, 3.846 zł odsetki, 17,60 zł kosztów upomnienia; b) na ubezpieczenie zdrowotne – za okres od lipca 2003 r. do stycznia 2004 r. w łącznej kwocie 2.161,70 zł,
w tym: 967,90 zł należność główna, 1.185 zł odsetki, 8,80 zł kosztów upomnienia;
c) na Fundusz Pracy – za okres od lipca 2003 r. do stycznia 2004 r. w łącznej kwocie
497,43 zł, w tym: 223,43 zł należność główna, 274 zł odsetki.

Apelację od wyroku wywiódł pozwany organ rentowy, zaskarżając go w całości
i zarzucając:

1) naruszenie prawa procesowego - naruszenie art. 233 § l Kodeksu postępowania cywilnego poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów przez wyprowadzenie
z materiału dowodowego wniosków z niego nie wynikających w postaci stwierdzenia,
że nie zostały zrealizowane dyspozycje przepisów art. l ust. 8 ustawy z dnia 9 listopada
2012 roku o umorzeniu należności powstałych z tytułu nieopłaconych składek przez osoby prowadzące pozarolniczą działalność (Dz. U z 2012 roku, póz. 1551) w postaci nie wskazania w żadnej mierze niepodlegających umorzeniu kosztów egzekucji, które ubezpieczony winien uregulować w celu ostatecznego umorzenia zaległości składkowych z tytułu prowadzonej pozarolniczej działalności gospodarczej, a przez to uznanie, iż P. O. dołożył należytej staranności w zakresie dbałości o swe własne życiowo ważne sprawy.

2) naruszenie prawa materialnego - naruszenie art. l ust.8, 10 - 12 pkt 2 ustawy z dnia
9 listopada 2012 r. o umorzeniu należności powstałych z tytułu nieopłaconych składek
przez osoby prowadzące pozarolniczą działalność (Dz. U. z 2012 r. poz. 1551) poprzez orzeczenie, iż Sąd nie odmawia umorzenia należności z tytułu składek wymienionych
w zaskarżonej decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. z dnia
25 sierpnia 2015 roku, podczas gdy zdaniem pozwanego, zostały spełnione przesłanki określone w powyższych przepisach, czego skutkiem powinna być odmowa umorzenia składek.

Wskazując na powyższe, pozwany organ rentowy wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez: orzeczenie co do istoty sprawy poprzez oddalenie odwołania P. O. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. z dnia
25 sierpnia 2015 roku ora orzeczenie o zwrocie kosztów zastępstwa procesowego na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. za II instancję, ewentualnie
o uchylenie zaskarżonego w wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpatrzenia
przez Sąd I instancji.

W uzasadnieniu apelacji podniesiono, iż analiza konta płatnika P. O. wykazała, że wnioskodawca posiada należności niepodlegające umorzeniu, w związku
z powyższym dnia 12 marca 2014 roku została wydana decyzja określająca warunki umorzenia, w sentencji której zawarto warunek spłaty należności niepodlegających umorzeniu w terminie 12 miesięcy od dnia uprawomocnienia się niniejszej decyzji
wraz z odsetkami naliczonymi do dnia wpłaty włącznie zgodnie z zasadami określonymi
w ustawie z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U.
z 2015 roku, poz. 121) oraz wydanym na jej podstawie rozporządzeniu Rady Ministrów
z dnia 18 kwietnia 2008 roku w sprawie szczegółowych zasad i trybu postępowania
w sprawach rozliczania składek, do których poboru jest zobowiązany Zakład Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2008 roku Nr 78, poz. 465 ze zm.)

P. O. odebrał przedmiotową decyzję 18 marca 2014 roku, a uprawomocniła się ona w dniu 19 kwietnia 2014 roku W związku z powyższym do dnia 19 kwietnia 2015 roku płatnik miał uregulować należności niepodlegające abolicji. Postępowanie wyjaśniające przeprowadzone w sprawie wykazało brak wpłaty na poczet kosztów egzekucyjnych należnych Naczelnikowi Pierwszego Urzędu Skarbowego w G., które powinny być opłacone w w/w terminie. Powyższe zostało potwierdzone pismem Naczelnika Pierwszego Urzędu Skarbowego w G. z dnia 03 sierpnia 2015 roku.

W następstwie powyższego w dniu 25 sierpnia 2015 roku została wydana decyzja odmawiająca umorzenia należności z tytułu nieopłaconych składek przez osoby prowadzące pozarolniczą działalność na podstawie przepisów ustawy z dnia 9 listopada 2012 roku .

Apelujący stwierdził, że przepisy ustawy z dnia 9 listopada 2012 roku o umorzeniu należności powstałych z tytułu nieopłaconych składek przez osoby prowadzące pozarolniczą działalność nie nakładają na organ rentowy obowiązku informowania płatnika składek
w decyzji o warunkach umorzenia o należnościach z tytułu składek, jakie mają zostać opłacone, żeby spełnić warunki abolicji. W świetle powyższego użyte w decyzji o warunkach sformułowanie w punkcie II, w myśl którego „warunkiem umorzenia w/w należności jest spłata należności niepodlegających umorzeniu. Należności z tytułu składek za okres
od l stycznia 1999 roku nieobjęte postępowaniem o umorzenie należy uregulować w terminie 12 miesięcy od dnia uprawomocnienia się niniejszej decyzji wraz z odsetkami naliczonymi
do dnia wpłaty włącznie” jest zdaniem pozwanego wystarczające z punktu widzenia obowiązujących regulacji prawnych. Jak dalej wywodził apelujący, nie jest nawet celowe wskazywanie dokładnie należności, które należy opłacić w decyzji o warunkach, ponieważ należności te często w trakcie postępowania abolicyjnego ulegają zmianie np. wskutek korekt dokumentów rozliczeniowych czy zgłoszeniowych. Ponadto organ rentowy nie jest w stanie przewidzieć, w którym dokładnie dniu 12-miesięcznego terminu płatnik składek dokona wpłat na poczet należności niepodlegających umorzeniu, zaś odsetki z tego tytułu należy liczyć
do dnia wpłaty, a tym samym w praktyce to płatnicy składek kontaktują się z ZUS-em w celu ustalenia na konkretny dzień należności, które należy opłacić, na jakie fundusze, w jakiej wysokości, na jakie rachunki itp.

Zdaniem pozwanego dokonana przez Sąd pierwszej instancji interpretacja przepisów jest niezgodna z obowiązującymi w tej mierze przepisami prawa. Powołany wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 10 grudnia 2014 roku, sygn. akt III AUa 671/14 nie ma mocy powszechnie obowiązującej w polskim porządku prawnym, a ponadto dotyczy on decyzji o warunkach umorzenia, podczas gdy kwestią sporną w niniejszej sprawie była kwestia zasadności wydania decyzji o odmowie umorzenia należności składkowych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja pozwanego organ rentowego zasługuje na uwzględnienie.

Przypomnieć można, że u podstaw rozstrzygnięcia Sądu I instancji legło przekonanie, iż decyzja z dnia 12 marca 2014 r., której celem miało być określenie warunków umorzenia należności składkowych oraz pochodnych na podstawie przepisów ustawy z dnia 9 listopada 2012 r. o umorzeniu należności powstałych z tytułu nieopłaconych składek przez osoby prowadzące pozarolniczą działalność (Dz. U. z 2012 r. poz. 1551) - dalej: ustawa abolicyjna - jest niezupełna, albowiem zabrakło w niej sprecyzowania faktycznych warunków umorzenia należności tj. skonkretyzowania kwot niepodlegających umorzeniu składek na ubezpieczenia oraz kosztów dodatkowych w postaci kosztów egzekucji. Zdaniem Sądu Okręgowego decyzja tak skonstruowana nie dawała ubezpieczonemu możliwości wypełnienia nałożonego na niego obowiązku.

Mając na uwadze powyższe wskazać należy, że materiał dowodowy zgromadzony
w niniejszej sprawie w żadnym razie nie pozwala na aprobatę dla stwierdzenia,
że wnioskodawca nie wiedział, jaki zakres należności nie podlegających umorzeniu powinien spłacić w terminie 12 miesięcy od wydania opisanej decyzji warunkowej.

Mając na uwadze zarzuty podnoszone w niniejszej sprawie przez ubezpieczonego wskazać przede wszystkim należy, że w uzasadnieniu decyzji z dnia 12 marca 2014 r. określającej warunki umorzenia znajduje się informacja, iż zgodnie z brzmieniem art. 1
ust. 10 ustawy abolicyjnej warunkiem umorzenia należności, o których mowa w ust. 1 i 6, jest nieposiadanie na dzień wydania decyzji, o której mowa w ust. 13 pkt 1, niepodlegających umorzeniu składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Pracy, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych oraz na Fundusz Emerytur Pomostowych, za okres od dnia 1 stycznia 1999 r., do opłacenia których zobowiązana jest osoba prowadząca pozarolniczą działalność lub płatnik składek, o którym mowa w ust. 2, oraz należnych od tych składek odsetek za zwłokę, opłat prolongacyjnych, kosztów upomnienia, opłat dodatkowych, a także kosztów egzekucyjnych naliczonych przez dyrektora oddziału Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, naczelnika urzędu skarbowego lub komornika sądowego.

Stwierdzić należy, że składki nie podlegające umorzeniu stanowią składki obciążające beneficjenta ustawy abolicyjnej jako płatnika. Ich wysokość każdej osobie prowadzącej działalność gospodarczą powinna być doskonale znana, albowiem wynika z treści deklaracji, które płatnik ma stosownie do ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych składać w ustawowych terminach pod sankcją odpowiedzialności karnej (art. 98 ust. 1 pkt 6 ustawy). Obowiązek prowadzenia dokumentacji obejmującej listę wypłaconych pracownikom wynagrodzeń wynika także z przepisu § 8 pkt 2 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 28 maja 1996 r. w sprawie zakresu prowadzenia
przez pracodawców dokumentacji w sprawach związanych ze stosunkiem pracy oraz sposobu prowadzenia akt osobowych pracownika (Dz. U. Nr 62, poz. 286 ze zm.). Płatnicy dbający
o prawidłowe składanie deklaracji składkowych (a do takich wszak skierowane były przepisy ustawy) posiadają deklaracje DRA i RCA i wystarczy do nich sięgnąć, by ustalić wysokość zobowiązań. Nawet przy braku dostępu do deklaracji, wyliczenie należności jest dość proste choćby posługując się udostępnianym przez ZUS programem Płatnik. Gdyby jednak nawet płatnik-pracodawca zaniechał prowadzenia takiej dokumentacji czy też się jej wyzbył (choćby w związku z zakończeniem działalności gospodarczej) nie ma żadnych przeszkód
w zwróceniu się do organu rentowego o udzielenie stosownych informacji. Nic też nie stoi
na przeszkodzie, by płatnik wystąpił o wydanie przez organ rentowy w trybie art. 83 ust. 1
pkt 3 ustawy o s.u.s. - decyzji określającej wysokość zaległych składek przy czym wsparciem dla żądania wydania takiej decyzji (otwierającej 12-sto miesięczny termin do złożenia wniosku o umorzenie należności składkowych) jest choćby art. 1 ust. 5 samej ustawy abolicyjnej. W praktyce Sądu Apelacyjnego również takie sytuacje dają się odnotować ( vide: materiał w sprawie apelacyjnej Sądu Apelacyjnego w Gdańsku sygn. akt III AUa 1865/15).

Niezależnie od powyższego Sąd Apelacyjny zwraca uwagę, że na k. 13 akt ZUS znajduje się sporządzona w dniu 2 stycznia 2014 r. informacja dotycząca stanu należności objętych egzekucją, gdzie w rubrykach "należności nie podlegające umorzeniu" wymienione są kwoty należności głównych za poszczególne miesiące oraz odsetek. W dniu 21 stycznia 2014 r. pozwany powiadomił skarżącego o możliwości zapoznania się z materiałem dowodowym oraz prawie wypowiedzenia się w terminie 3 dni (k. 5-6 akt ZUS). Skarżący skorzystał z tego uprawnienia, zapoznał się z aktami sprawy i oświadczył, że nie zgłasza żadnych zastrzeżeń (k. 7 akt ZUS). Stwierdzić zatem należy, że ubezpieczony już od stycznia 2014 r. posiadał konkretne informacje w zakresie wysokości składek nie podlegających umorzeniu. Nie było zatem konieczności ponownego ustalania przez niego tych danych
w marcu 2015 r., na którą to okoliczność powoływał się on w toku postępowania jako
na wyraz należytej staranności w dbałości o swoje sprawy, a jednocześnie jako na fakt mający świadczyć o uchybieniach pozwanego.

W decyzji z dnia 12 marca 2014 r. istotnie nie została wskazana kwota kosztów egzekucyjnych, zważyć jednak należy, że to nie pozwany organ prowadził postępowanie egzekucyjne. Sąd odwoławczy zwraca uwagę, że ustawodawca wprost wyłączył koszty egzekucyjne z obowiązku wskazania w decyzji określającej te należności, które umorzeniu podlegają (por. art. 1 ust. 8 ustawy abolicyjnej). Tym bardziej zatem nieuzasadnione byłoby wymaganie kwotowego wskazania niepodlegających umorzeniu kosztów egzekucji prowadzonej przez inny organ.

W odpowiedzi na zapytanie pozwanego z dnia 13 sierpnia 2015 r. (k. 14- 15 a.s.) Naczelnik Urzędu Skarbowego w G. poinformował pismem z dnia 20 sierpnia 2015 r. (k. 17-18 akt ZUS), że koszty egzekucyjne powstałe w wyniku prowadzonego postępowania na dzień 3 sierpnia 2015 r. w kwocie 468,20 zł nie zostały opłacone. Nic nie stało
na przeszkodzie, aby ze stosownym zapytaniem co do wysokości kosztów egzekucyjnych
do Naczelnika Urzędu Skarbowego wystąpił ubezpieczony – poinformowany w uzasadnieniu decyzji z dnia 12 marca 2014 r. o konieczności ich spłaty. Podkreślenia wymaga, że wskazana powyżej kwota kosztów postępowania egzekucyjnego była niezmienna od momentu złożenia przez ubezpieczonego wniosku o umorzenie należności z tytułu nieopłaconych składek, albowiem zgodnie z art. 1 ust. 14 zd. 1 ustawy abolicyjnej w okresie od dnia złożenia wniosku o umorzenie do dnia uprawomocnienia się decyzji, o której mowa w ust. 13, postępowanie egzekucyjne ulega zawieszeniu.

Mając na uwadze powyższe, w ocenie Sądu Apelacyjnego stawianie w stanie faktycznym niniejszej sprawy wniosku, że skarżący nie wiedział, jakie należności powinien spłacić dla zachowania warunków umorzenia należności składkowych podlegających umorzeniu, nie znajduje uzasadnienia.

Zważyć także wypada, że nawet gdyby hipotetycznie przyjąć, że skarżący istotnie nie mógł wypełnić warunku spłaty należności nie podlegających umorzeniu w zakreślonym terminie wobec braku wiedzy co do ich wysokości, to jednak decyzja z dnia 12 marca 2014 r. w przedmiocie określenia warunków umorzenia, wobec braku jej zaskarżenia, jest prawomocna. Wydanie zatem przez Sąd Okręgowy wyroku zmieniającego decyzję z dnia
25 sierpnia 2015 r. de facto na skutek uznania przez Sąd wadliwości prawomocnej decyzji dnia 12 marca 2014 r. godzi w istotę prawomocnej decyzji. Wznowienie zaś postępowania
w ramach ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych możliwe jest w konkretnych realiach zakreślonych przez art. 83a ustawy, które w ocenie Sądu Apelacyjnego nie zachodzą.
Tak też argumentacja prowadząca do wzruszenia wyroku oraz poprzedzającej go decyzji,
o ile może być zrozumiała na gruncie spraw, gdzie przedmiotem kontroli jest pierwsza
z decyzji tj. decyzja warunkowa, nie może być przeniesiona na grunt spraw, w których przedmiotem oceny jest decyzja o odmowie umorzenia należności wydana na podstawie art. 1 ust. 13 pkt 2 ustawy abolicyjnej.

W ocenie Sądu Apelacyjnego w składzie rozpoznającym tą sprawę, wzruszenie decyzji odmawiającej umorzenia należności przy braku spłaty zobowiązań w 12 - miesięcznym terminie zakreślonym w decyzji warunkowej, wydaje się nadużyciem właśnie
z perspektywy istoty i celu ustawy abolicyjnej (i to pomijając kwestię dopuszczalności wzruszenia prawomocnej decyzji określającej warunki umorzenia należności składkowych). Ustawa ta skierowana była do osób, które popadły w latach 1999-2009 w spiralę zadłużenia, która uniemożliwiła im spłatę zobowiązań składkowych. Z jednej strony stworzyła ona warunki do wyjścia dłużników z sytuacji obiektywnie krytycznej, jaką jest nierzadko kolosalne zadłużenie cały czas powiększające się o zobowiązania akcesoryjne. Z drugiej zaś odbywa się to kosztem rezygnacji ze składek należnych z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej, co finalnie będzie miało wpływ na wysokość świadczeń
z ubezpieczenia społecznego czy nawet samo prawo do świadczeń. Skala skutków ustawy zarówno dla samego budżetu, stabilności ubezpieczeń, jak i dla samych ubezpieczonych jest bardzo szeroka. Stąd też incydentalność ustawy wyrażała się w stosunkowo krótkim okresie obowiązywania jej skutków. Ustawa wchodząc w życie z dniem 15 stycznia 2013 r. przewidywała 24-miesięczny termin do składania opartych na jej przepisach wniosków
o umorzenie należności. Uwzględniając określony w art. 1 ust. 1 ustawy 12 - miesięczny termin do spłacenia należności nie podlegających umorzeniu od uprawomocnienia się decyzji określającej warunki umorzenia, następuje sukcesywne wygaszanie możliwości umarzania składek na podstawie ustawy.

W praktyce więc płatnicy składek, którzy po wejściu w życie złożyli wnioski
o zastosowanie względem nich ustawowej abolicji, a następnie podjęli rzeczywiste działania w celu skorzystania z ustawy tj. ustalili wysokość koniecznych zobowiązań i je uregulowali, postępowania mają dawno zakończone z pozytywnym skutkiem nierzadko jednak okupionym koniecznością dokonania istotnych wyrzeczeń po to, by zmieścić się w ustawowym terminie 12 - miesięcznym. Akceptacja dla rozstrzygnięcia zmieniającego wyrok i poprzedzającą go decyzję organu rentowego, a w każdym razie potwierdzanej nim zasady, jaka legła u podstaw wielu wcześniejszych rozstrzygnięć, prowadzi do niczym nieuzasadnionego uprzywilejowania tych płatników, którzy dość swobodnie taktowali swą powinność
w zakresie terminowej spłaty zobowiązań nie podlegających umorzeniu, a następnie zaskarżyli decyzję odmawiającą umorzenia należności.

Przyjęciu generalnej zasady, wedle której brak enumeratywnego wskazania w decyzji warunkowej należności nie podlegających umorzeniu w każdym przypadku skutkowałby wadliwością decyzji uniemożliwiającą rozpoczęcie biegu 12 - miesięcznego terminu spłaty tych należności sprzeciwia się jeszcze jeden argument, który powinien być wyartykułowany właśnie na gruncie stanu faktycznego niniejszej sprawy. Tak też w praktyce rozpoznawania spraw z odwołań od decyzji odmawiających umorzenia należności na gruncie ustawy abolicyjnej rozróżnić można szereg różnych stanów faktycznych. W niektórych sytuacjach dłużnicy podejmują spłatę zobowiązań, chcąc zmieścić się w terminie, jednakże na skutek błędnego przekonania czy to co do wysokości zobowiązania, czy to co do sposobu rozliczenia dokonywanych wpłat, mimo upływu terminu spłaty cała należność nie zostaje zaspokojona. Gdzie indziej dłużnicy wykazują aktywność występując o wskazanie należności
nie podlegających umorzeniu i organ rentowy takie zestawienie przedstawia, o ile nawet
nie przedstawił go wcześniej. Traktowanie jedną miarą sytuacji, w której dłużnik zachowuje się aktywnie i podejmuje niezbędne starania o wyjaśnienie i spłatę kwoty zadłużenia
nie podlegającego umorzeniu oraz sytuacji, w której dłużnik pozostaje bierny nie wydaje się właściwe również z perspektywy celu abolicji. Ustawa abolicyjna miała na celu pomoc dłużnikom, ale na określonych w niej warunkach. Z założenia więc to dłużnik winien wykazać się miarą należytej staranności przy wypełnieniu tych warunkach jako koniecznych do zastosowania dobrodziejstwa ustawy.

Tymczasem ubezpieczony, któremu termin spłaty należności niepodlegających umorzeniu mijał z dniem 19 kwietnia 2015 r., częściowej spłaty dokonał dopiero krótko
przed upływem 12 - miesięcznego terminu na spełnienie tego warunku. Jak wynika
z zeznań ubezpieczonego kwestią spełnienia warunków umorzenia zainteresował się on dopiero pod koniec marca 2015 r. W dniu 30 marca 2015 r. ustalał on osobiście w oddziale ZUS kwotę podlegających spłacie składek wraz z należnościami dodatkowymi. Zaniechał jednak ustalenia w odpowiednim organie, tj. urzędzie skarbowym, wysokości kosztów egzekucyjnych, przy czym przypomnieć trzeba, że w uzasadnieniu decyzji określającej warunki umorzenia wyraźnie wskazano na konieczność ich spłaty, co powinno stanowić
dla ubezpieczonego asumpt do wystąpienia do Naczelnika Urzędu Skarbowego o wskazanie wysokości kosztów egzekucyjnych.

Podsumowując, w ocenie Sądu Apelacyjnego ocena prawidłowości decyzji odmawiającej umorzenia należności wydanej na podstawie art. 1 ust. 13 pkt 2 ustawy z dnia
9 listopada 2012 r. o umorzeniu należności powstałych z tytułu nieopłaconych składek
przez osoby prowadzące pozarolniczą działalność (Dz. U. z 2012 r. poz. 1551) wskutek niespełnienia warunku, o którym mowa w art. 1 ust. 10 nie może się ograniczać do jej zakwestionowania a w konsekwencji wzruszenia wyłącznie wobec faktu, że we wcześniejszej decyzji - określającej warunki umorzenia wydanej na podstawie art. 1 ust. 8 ustawy - organ rentowy ograniczył się do konkretnego wskazania wymienionych w art. 1 ust. 1 i 6 należności podlegających umorzeniu i jednocześnie zaniechał takiego szczegółowego wskazania
co do należności nie podlegających umorzeniu, które podlegają spłacie w terminie
12 miesięcy od uprawomocnienia decyzji warunkowej, poprzestając wyłącznie
na przywołaniu treści art. 1 ust. 10 i 11 ustawy. Ocena taka powinna być każdorazowo dokonana z uwzględnieniem indywidualnych okoliczności danej sprawy, w tym informacji faktycznie udzielanych przez organ rentowy, oraz zachowania przez płatnika miary należytej staranności w działaniach zmierzających do wywiązania się z obowiązku uregulowania należności nie podlegających umorzeniu w terminie 12 miesięcy od uprawomocnienia się decyzji wydanej na podstawie art. 1 ust. 8 ustawy.

Mając zatem na uwadze, że informacja o kwotach składek nie podlegających umorzeniu, które podlegają spłacie w 12 - miesięcznym terminie, znajduje się w aktach organu rentowego, z którymi ubezpieczony zapoznał się, nie zgłaszając żadnych zastrzeżeń,
a nadto – że nie podjął on stosownych działań w celu ustalenia kwoty kosztów egzekucji prowadzonej przez Naczelnika Urzędu Skarbowego, o konieczności spłaty których został poinformowany w uzasadnieniu decyzji z dnia 12 marca 2014 r. (niezależnie od faktu,
że obowiązek ten wynika wprost z przepisów ustawy abolicyjnej), Sąd Apelacyjny doszedł
do przekonania, że P. O. nie dochował należytej staranności wymaganej od osoby prowadzącej działalność gospodarczą ubiegającą się o umorzenie należności z tytułu nieopłaconych składek. W ocenie Sądu odwoławczego, odmiennej w tym zakresie
od wniosków Sądu I instancji, nie sposób uznać za wyraz należytej staranności wnioskodawcy – w kontekście spornego postępowania abolicyjnego - faktu uregulowania przez niego zaległości wobec I Urzędu Skarbowego w G. w dniu 12 grudnia 2015 r. Bez znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy pozostaje także fakt, iż pozwany istotnie nie ustosunkował się do wniosku ubezpieczonego z dnia 8 kwietnia 2015 r. o potwierdzenie wykonania obowiązku dokonania spłaty należności nie podlegających umorzeniu.
Przede wszystkim, jak już wyżej wyjaśniono, organ rentowy określił konkretnie wysokość należności z tytułu nieopłaconych składek wraz z należnymi odsetkami i poinformował wnioskodawcę o konieczności spłaty nie podlegających umorzeniu kosztów egzekucji prowadzonej przez Naczelnika Urzędu Skarbowego. Nadto, Sąd zwraca uwagę,
że przedmiotowe pismo ubezpieczony złożył zaledwie na kilka dni przed upływem
12 - miesięcznego terminu. Mając na uwadze, że zgodnie z przepisami procedury administracyjnej organ powinien udzielić informacji w terminie miesięcznym, a zatem istnieje duże prawdopodobieństwo, iż zostałaby ona udzielona wnioskodawcy już po upływie terminu
do spłaty należności, trudno traktować pismo ubezpieczonego z dnia 8 kwietnia 2015 r. jako wyraz należytej staranności. Należy wreszcie zwrócić uwagę, że zarówno Sąd I instancji,
jak i ubezpieczony błędnie interpretują zaświadczenie o braku wymagalności należności
z tytułu składek z dnia 11 czerwca 2015 r. (k. 24 a.s.), z którego wynika co prawda, że P. O. posiada zaległości, które według stanu na dzień 11 czerwca 2015 r. nie są wymagalne, ale jednocześnie wskazuje, że jest to skutkiem objęcia ich postępowaniem abolicyjnym (zgodnie z art. 1 ust. 15 ustawy abolicyjnej bieg terminu przedawnienia należności, o których mowa w ust. 1, 6, 10 i 12, ulega zawieszeniu na okres od dnia złożenia wniosku o umorzenie do dnia uprawomocnienia się decyzji, o której mowa w ust. 13).

W konsekwencji niedokonania przez wnioskodawcę w całości spłaty nal eżności nie podlegających umorzeniu w terminie 12 miesięcy od uprawomocnienia się decyzji wydanej na podstawie art. 1 ust. 8 ustawy, decyzja organu rentowego wydana na podstawie art. 1
ust. 13 pkt 2 ustawy z dnia 9 listopada 2012 r. o umorzeniu należności jest decyzją prawidłową, co skutkowało zmianą zaskarżonego wyroku stosownie i oddaleniem odwołania na podstawie art. 386 § 1 k.p.c., o czym orzeczono, jak w pkt I sentencji.

W pkt II sentencji Sąd Apelacyjny zasądził od ubezpieczonego na rzecz pozwanego kwotę 3.150,00 zł tytułem zwrotu kosztów procesu za obie instancje, działając na podstawie art. 98 § 1 i 3 w zw. z art. 108 § 1 k.p.c. oraz § 2 pkt 4 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat
za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2015 r., poz. 1804 ze zm.).

SSA Daria Stanek SSA Grażyna Czyżak SSA Bożena Grubba