Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Gdańsku

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 14 listopada 2019 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. odmówił ubezpieczonemu Z. L. prawa do emerytury pomostowej.

Od powyższej decyzji odwołał się ubezpieczony Z. L., zaskarżając ją w całości i wnosząc o jej zmianę i ustalenie prawa do emerytury pomostowej od dnia wskazanego we wniosku z 23 października 2019 r. oraz orzeczenie w przedmiocie kosztów postępowania według obowiązujących przepisów. Zdaniem ubezpieczonego zaskarżona decyzja jest w sposób oczywisty wadliwa. Jak wyjaśnił ubezpieczony, zajmował on stanowisko spawacza elektrycznego i gazowego w okresach, których pozwany nie uwzględnił, pomijając, że fakt ten wynika wprost ze świadectw wystawionych przez pracodawcę. Ubezpieczony wykonywał tę samą pracę również po dniu 31 grudnia 2008 r.

W odpowiedzi na odwołanie pozwany wniósł o jego oddalenie w całości oraz o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy w Gdańsku VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z dnia 8 lipca 2020 r., sygn. akt VII U 147/20 oddalił odwołanie (punkt pierwszy) oraz zasądził od ubezpieczonego na rzecz pozwanego kwotę 180 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego (punkt drugi).

Podstawę tego rozstrzygnięcia stanowiły następujące ustalenia i rozważania Sądu pierwszej instancji. Ubezpieczony Z. L., urodzony (...), w dniu 23 października 2019 r. złożył do organu rentowego wniosek o przyznanie prawa do emerytury pomostowej. Do wniosku ubezpieczony dołączył świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach z dnia 18 października 2019 r. oraz świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze z dnia 22 października 2019 r. Uprzednio ubezpieczony bezskutecznie ubiegał się o prawo do emerytury pomostowej. Decyzją z dnia 2 października 2019 r. pozwany odmówił ubezpieczonemu prawa do emerytury pomostowej, a ubezpieczony nie odwołał się od tej decyzji. Zaskarżoną w niniejszym postępowaniu decyzją z dnia 14 listopada 2019 r. pozwany odmówił ubezpieczonemu prawa do emerytury pomostowej zgodnie z art. 4 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (t.j. Dz. U. z 2018 r., poz. 1924; dalej ustawa), ponieważ nie udowodnił on okresu pracy w szczególnych warunkach wynoszącego co najmniej 15 lat, zaś po dniu 31 grudnia 2008 r. nie wykonywał prac w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy. Do pracy wykonywanej w szczególnych warunkach pozwany uznał okres zatrudnienia od dnia 9 grudnia 1987 r. do dnia 8 maja 1992 r. z wyłączeniem okresów zwolnień lekarskich, tj. 4 lata, 3 miesiące i 8 dni. Do pracy wykonywanej w szczególnych warunkach Zakład nie uznał okresów zatrudnienia: od dnia 10 maja 1995 r. do dnia 31 grudnia 1999 r., od dnia 15 lutego 2000 r. do dnia 31 lipca 2008 r., od dnia 1 września 2008 r. do dnia 30 listopada 2008 r. (zajmowane stanowisko pracy „blacharz-spawacz” nie zostało wymienione w wykazie A dziale XIV poz. 12 pkt 1, 2 Zarządzenia nr 9 Ministra Administracji, Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska z dnia 1 lipca 1983 r.) oraz od 1 stycznia 2009 r. (ubezpieczony nie został zgłoszony w ZUS jako pracownik zatrudniony w warunkach szczególnych). Jednocześnie pozwany odmówił przyznania emerytury na podstawie art. 49 ustawy, ponieważ na dzień 1 stycznia 2009 r. ubezpieczony nie udowodnił okresu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, wynoszącego co najmniej 15 lat, tj. pracy wymienionej w załączniku nr 1 lub 2 ustawy. Do pracy w szczególnych warunkach w myśl art. 4 w zw. z art. 49 nie zostały zaliczone okresy zatrudnienia: od dnia 9 grudnia 1987 r. do dnia 8 maja 1992 r., od dnia 10 maja 1995 r. do dnia 31 grudnia 1999 r., od dnia 15 lutego 2000 r. do dnia 31 lipca 2008 r., od dnia 1 września 2008 r. do dnia 30 listopada 2008 r., ponieważ pracodawcy nie potwierdzają, że ubezpieczony wykonywał pracę wymienioną w załączniku nr 1 lub 2 ustawy. W toku postępowania przed organem rentowym ubezpieczony udowodnił staż sumaryczny wynoszący 36 lat, 0 miesięcy i 27 dni, w tym: 33 lata, 10 miesięcy i 29 dni okresów składkowych oraz 2 lata, 1 miesiąc i 28 dni okresów nieskładkowych. Staż pracy w szczególnych warunkach/charakterze w myśl art. 4 ustawy wyniósł 4 lata, 3 miesiące i 8 dni. Staż pracy w szczególnych warunkach/charakterze w myśl art. 49 ustawy wyniósł 0 lat, 0 miesięcy i 0 dni. Z. L. ma wykształcenie zawodowe, w 1977 r. ukończył naukę w (...) Szkole Zawodowej w G. w zawodzie ślusarz. W 1977 r. Z. L. ukończył podstawowy kurs spawacza elektrycznego i legitymował się książeczką spawacza nr (...), wydaną dnia 31 maja 1977 r. W okresie od dnia 3 października 1988 r. do dnia 29 grudnia 1988 r. ubezpieczony był słuchaczem kursu – kierowca wózków akumulatorowych i spalinowych. W 1994 r. ubezpieczony ukończył podstawowy kurs spawania w osłonie CO2 i legitymował się książeczką spawacza nr (...) wydaną dnia 25 lutego 1994 r. W spornym okresie od dnia 10 maja 1995 r. do dnia 31 grudnia 1999 r. Z. L. był zatrudniony w Przedsiębiorstwie (...) sp. z o.o. w G. (1) w pełnym wymiarze czasu pracy jako blacharz-spawacz. W trakcie tego zatrudnienia ubezpieczony nie korzystał z urlopu bezpłatnego. Stosunek pracy został rozwiązany z przyczyn dotyczących zakładu. Następnie od dnia 15 lutego 2000 r. do dnia 31 lipca 2008 r. ubezpieczony był zatrudniony w Przedsiębiorstwie (...) sp. z o.o. w G. (1) w pełnym wymiarze czasu pracy jako blacharz-spawacz. W trakcie tego zatrudnienia ubezpieczony nie korzystał z urlopu bezpłatnego. Stosunek pracy został rozwiązany na mocy porozumienia stron. Od dnia 1 września 2008 r. do dnia 30 listopada 2008 r. ubezpieczony ponownie był zatrudniony w Przedsiębiorstwie (...) sp. z o.o. w G. (1) w pełnym wymiarze czasu pracy jako blacharz-spawacz. W trakcie tego zatrudnienia ubezpieczony nie korzystał z urlopu bezpłatnego. Stosunek pracy został rozwiązany w związku z upływem czasu, na który została zawarta umowa o pracę. W okresie od dnia 5 stycznia 2009 r. do dnia 31 marca 2009 r. Z. L. był zatrudniony w Przedsiębiorstwie (...) sp. z o.o. w G. (1) w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku mechanik-spawacz. W trakcie tego zatrudnienia ubezpieczony nie korzystał z urlopu bezpłatnego. Stosunek pracy został rozwiązany z upływem czasu, na który była zawarta umowa o pracę. Ubezpieczony legitymował się zaświadczeniem lekarskim z dnia 22 grudnia 2008 r. o braku przeciwwskazań zdrowotnych do wykonywania pracy na stanowisku mechanik-spawacz. W trakcie spornego zatrudnienia w Przedsiębiorstwie (...) w G. (1) (wcześniej: Przedsiębiorstwie (...) sp. z o.o. w G. (1), Przedsiębiorstwie (...) sp. z o.o. w G. (1)), tj. od maja 1995 r. do marca 2009 r. Z. L. zajmował stanowisko blacharza-spawacza. Ubezpieczony zajmował się remontem bieżącym, średnim i kapitalnym autobusów. Chodziło o remonty karoserii, tłumików, zbiorników paliwa, podstaw poduszek ciśnieniowych. Swoją pracę wykonywał w warsztacie. W zależności od zakresu remontu część prac była wykonywana z poziomu kanału remontowego, a część na stanowisku, gdzie autobus był podnoszony do góry na podnośniku. Ubezpieczony nie pracował stale w kanale remontowym, w kanale wykonywane były czynności końcowe. Zdarzały się też prace wykonywane poza warsztatem, kiedy konieczne było szybkie usunięcie usterki i powrót autobusu na trasę. Ubezpieczony był też obecny przy przeglądach dokonywanych przez mechaników. W warsztacie ubezpieczony spawał przez około godzinę dziennie. W dniu 18 października 2019 r. Przedsiębiorstwo (...) sp. z o.o. wydało ubezpieczonemu świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach, w którym wskazano, że w okresie od dnia 10 maja 1995 r. do dnia 31 grudnia 1999 r. stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał prace przy spawaniu i wycinaniu elektrycznym, gazowym, atomowodorowym wymienione w wykazie A, dział XIV, poz. 12 załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów z 1983 r. W dniu 22 października 2019 r. Przedsiębiorstwo (...) sp. z o.o. wydało ubezpieczonemu świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach, w którym wskazano, że w okresie od dnia 15 lutego 2000 r. do dnia 31 lipca 2008 r. stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał prace przy spawaniu i wycinaniu elektrycznym, gazowym, atomowodorowym jako spawacz elektryczny i gazowy na stanowisku blacharz-spawacz wymienione w wykazie A, dział XIV, poz. 12 pkt 1 i 2 załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów z 1983 r. W dniu 18 października 2019 r. Przedsiębiorstwo (...) sp. z o.o. wydało ubezpieczonemu świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach, w którym wskazano, że w okresie od dnia 1 września 2008 r. do dnia 30 listopada 2008 r. stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał prace przy spawaniu i wycinaniu elektrycznym, gazowym, atomowodorowym wymienione w wykazie A, dział XIV, poz. 12 załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów z 1983 r. Z. L. nie występował do pracodawcy z wnioskiem o wystawienie zaświadczenia o wykonywaniu pracy w warunkach szczególnych w rozumieniu ustawy o emeryturach pomostowych. Z tytułu zatrudnienia w okresie od dnia 5 stycznia 2009 r. do dnia 31 marca 2009 r. Z. L. został zarejestrowany w ZUS z kodem zawodu (...) oraz kodem pracy w szczególnych warunkach (...). Następnie pracodawca ustalił, że rejestracja pracownika była błędna i składka na Fundusz Emerytur Pomostowych nie została odprowadzona. Wówczas dokonano też ponownej korekty świadectwa pracy. Zgodnie z Zarządzeniem Zarządu Przedsiębiorstwa (...)sp. z o.o. w G. (1) nr (...) z dnia 23 grudnia 2009 r. w Przedsiębiorstwie są wykonywane prace o szczególnym charakterze jedynie na stanowisku kierowcy autobusu.

Przedmiotem niniejszego postępowania była kwestia ustalenia prawa ubezpieczonego do emerytury pomostowej stosownie do treści art. 4, art. 49 w zw. z art. 3 ustawy oraz art. 32 ust. 1 i 4 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tj. Dz. U. z 2021 r., poz. 291 ze zm.; dalej ustawa emerytalna) oraz przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 r. nr 8 poz. 43; dalej rozporządzenie).

W rozpatrywanej sprawie Sąd Okręgowy stanął na stanowisku, że ubezpieczony nie spełnia przesłanek wymienionych w art. 4 ustawy pomostowej, ponieważ nie został przedstawiony dowód potwierdzający wykonywanie po dniu 31 grudnia 2008 r. pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy.

Sąd I instancji miał na uwadze, iż ubezpieczony w tym zakresie domagał się uznania za pracę wykonywaną w warunkach szczególnych okresu zatrudnienia od dnia 5 stycznia 2009 r. do dnia 31 marca 2009 r. w Przedsiębiorstwie (...) sp. z o.o. w G. (1) w pełnym wymiarze czasu pracy jako mechanik-spawacz. Niemniej jednak na podstawie zebranego w sprawie i uznanego za wiarygodny materiału dowodowego należy uznać, że ubezpieczony nie wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu prac w warunkach szczególnych wymienioną w załącznikach do ustawy. Na rozprawie w dniu 1 lipca 2020 r. ubezpieczony przyznał, że miał takie same obowiązki w całym okresie od maja 1995 r. do marca 2009 r. Wobec uznania, że ubezpieczony po dniu 31 grudnia 2008 r. nie pracował w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy, Sąd I instancji rozpatrywał możliwość przyznania emerytury pomostowej w oparciu o przepis art. 49 ustawy. Analizując treść przepisu art. 49 ustawy wskazać należy, że ubezpieczony nie spełnia wszystkich warunków do otrzymania emerytury pomostowej wskazanych w art. 4 w związku z art. 49 ustawy. Wprawdzie urodził się po dniu 31 grudnia 1948 r., wiek 60 lat osiągnął w 2019 r., ma okres składkowy i nieskładkowy przekraczający 25 lat, a także przed dniem 1 stycznia 1999 r. wykonywał prace w warunkach szczególnych według przepisu art. 32 i 33 ustawy emerytalnej, ale na dzień wejścia w życie ustawy o emeryturach pomostowych (1 stycznia 2009 r.) nie legitymuje się co najmniej 15 - letnim okresem pracy w warunkach szczególnych lub o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy. Z ustaleń sądu wynika, że w trakcie całego spornego zatrudnienia, tj. od dnia 10 maja 1995 r. do dnia 31 grudnia 1999 r. w Przedsiębiorstwie (...) sp. z o.o. w G. (1), od dnia 15 lutego 2000 r. do dnia 31 lipca 2008 r. w Przedsiębiorstwie (...) sp. z o.o. w G. (1), od dnia 1 września 2008 r. do dnia 30 listopada 2008 r. w Przedsiębiorstwie (...) sp. z o.o. w G. (1) oraz od dnia 5 stycznia 2009 r. do dnia 31 marca 2009 r. w Przedsiębiorstwie (...) sp. z o.o. w G. (1) Z. L. wykonywał prace spawalnicze związane z remontem autobusów. Niemniej jednak, prace spawalnicze obejmowały zarówno spawanie z poziomu kanału remontowego, jak i poza nim. Jak ustalono, w zależności od zakresu remontu część prac była wykonywana z poziomu kanału remontowego, a część na stanowisku, gdzie autobus był podnoszony do góry na podnośniku. Zaznaczenia wymaga, iż ubezpieczony nie pracował stale w kanale remontowym, w kanale wykonywane były czynności końcowe. Zdarzały się też prace wykonywane poza warsztatem, kiedy konieczne było szybkie usunięcie usterki i powrót autobusu na trasę. Jak sam przyznał ubezpieczony - w warsztacie spawał przez około godzinę dziennie. Ubezpieczony był też obecny przy przeglądach dokonywanych przez mechaników.

Tym samym zdaniem Sądu Okręgowego brak było podstaw do przyjęcia, iż praca wykonywana przez ubezpieczonego jako spawacza może zostać zakwalifikowana do prac w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy, co jest niezbędnym warunkiem do przyznania wnioskowanego świadczenia. Tego rodzaju praca jest wprawdzie pracą kwalifikowaną jako praca w szczególnych warunkach zgodnie z załącznikiem nr 1 do ustawy (pkt 28 - prace bezpośrednio przy spawaniu łukowym lub cięciu termicznym w pomieszczeniach o bardzo małej kubaturze, z utrudnioną wentylacją (podwójne dna statków, zbiorniki, rury itp.)). Niewątpliwie ubezpieczony wykonywał pewne czynności przy spawaniu elementów autobusu z poziomu kanału remontowego. Przy czym wątpliwości budzi okoliczność, czy kanał remontowy o długości około 16 m (dłuższy niż autobus), szerokości 1 m i głębokości 1,4 m można zaliczyć do pomieszczenia o bardzo małej kubaturze, z utrudnioną wentylacją. Dalej na podstawie zebranego w sprawie materiału dowodowego nie sposób też uznać, by tak wykonywana przez ubezpieczonego praca była wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, co jest jednym z wymogów uznania danego zatrudnienia za pracę wykonywaną w szczególnych warunkach. Ponownie należy podkreślić, że praca w szczególnych warunkach to praca wykonywana stale (codziennie) i w pełnym wymiarze czasu pracy (przez 8 godzin dziennie, jeżeli pracownika obowiązuje taki wymiar czasu pracy), w warunkach pozwalających na uznanie jej za jeden z rodzajów wymienionych w ww. wykazie.

Niewątpliwie ubezpieczony wykonywał przez szereg lat prace w warunkach szkodliwych, trudnych, jednakże nie jest to wystarczające do przyznania prawa do dochodzonego świadczenia. Tylko gdyby praca wykonywana była w warunkach określonych w pkt 28 załącznika nr 1 bądź też dała się przyporządkować do którejkolwiek innej pracy wymienionej w załączniku 1 lub 2 ustawy ubezpieczony spełniłby przesłanki do nabycia prawa do emerytury pomostowej. Z kolei sam ubezpieczony przyznał, że nie wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w pomieszczeniach o małej kubaturze, o utrudnionej wentylacji, w pozycji wymuszonej, ponieważ część prac była wykonywana w warsztacie, przy stanowisku z podnośnikiem, a nawet na zewnątrz warsztatu.

Wobec tego stanowisko organu rentowego wyrażone w zaskarżonej decyzji jest prawidłowe. Co prawda ubezpieczony nie pozostaje w stosunku zatrudnienia, jednakże nie spełnił on wymogu posiadania 15 lat pracy w warunkach szczególnych w rozumieniu art. 3 ustawy na dzień 31 grudnia 2008 r., a nadto po dniu 31 grudnia 2008 r. nie realizował żadnej pracy wykonywanej w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze w rozumieniu ustawy o emeryturach pomostowych.

Konkludując, Sąd I instancji uznał, że pozwany zasadnie odmówił ubezpieczonemu prawa do emerytury pomostowej i w konsekwencji na zasadzie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. oddalił odwołanie wnioskodawcy. W punkcie drugim sentencji wyroku Sąd I instancji kierując się zasadą odpowiedzialności za wynik procesu, na podstawie art. 98 k.p.c. w związku z art. 108 § 1 k.p.c. w związku przepisami rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (t.j. Dz. U. 2018 r., poz. 265), obciążył ubezpieczonego jako stronę przegrywającą, kosztami zastępstwa procesowego pozwanego w wysokości 180 zł (na podstawie art. 98 k.p.c. w związku z art. 108 § 1 k.p.c. w związku z § 9 ust. 2 w związku z § 15 ust. 1-3 ww. rozporządzenia), biorąc pod uwagę rodzaj i stopień zawiłości sprawy, nakład pracy pełnomocnika ubezpieczonego oraz jego wkład pracy w przyczynienie się do wyjaśnienia sprawy i dokonania jej rozstrzygnięcia.

Apelację od wyroku wywiódł ubezpieczony zaskarżając go w całości i zarzucił mu błąd w ustaleniach faktycznych poprzez wadliwe przyjęcie, że jego praca po dniu 1 stycznia 2009 r. nie była wykonywana w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy, kiedy ubezpieczony pracując jako spawacz wykonywał prace bezpośrednio przy spawaniu łukowym i cięciu termicznym w pomieszczeniach o bardzo małej kubaturze, z utrudnioną wentylacją, tj. w kanale remontowym, a prace wykonywane poza kanałem miały charakter incydentalny, w wymiarze nieznaczącym dla wymiaru czasu pracy w warunkach szczególnych, co skutkowało obrazą prawa materialnego, wadliwym niezastosowaniem art. 4, jak i 49 ustawy i oddaleniem odwołania, albowiem ubezpieczony faktycznie wykonywał pracę w szczególnych warunkach po dniu 1 stycznia 2009 r. i spełnił wszystkie przesłanki do nabycia prawa do emerytury pomostowej.

Mając na uwadze powyższe, wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku w pkt 1 poprzez przyznanie ubezpieczonemu prawa do emerytury zgodnie z odwołaniem, w pkt 2 poprzez zasądzenie na rzecz ubezpieczonego od pozwanego kosztów postępowania za postępowaniem przed Sądem I instancji oraz o zasądzenie od pozwanego na rzecz ubezpieczonego kosztów postępowania przed Sądem II instancji.

Organ rentowy w odpowiedzi na apelację wniósł o jej oddalenie.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja Z. L. nie zasługuje na uwzględnienie.

Spór w przedmiotowej sprawie koncentrował się na kwestii spełnienia przez ubezpieczonego przesłanek do przyznania prawa do emerytury pomostowej wynikających z ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (t.j. Dz. U. z 2018 r., poz. 1924 ze zm.; dalej ustawa).

W ocenie Sądu Apelacyjnego, w powyższym zakresie Sąd Okręgowy w sposób prawidłowy ustalił stan faktyczny w oparciu o zgromadzony w sprawie materiał dowodowy, zaś w swych ustaleniach i wnioskach nie wykroczył poza ramy swobodnej oceny wiarygodności i mocy dowodów wynikające z przepisu art. 233 k.p.c., nie popełnił on też błędów w rozumowaniu w zakresie zarówno ustalonych faktów, jak też ich kwalifikacji prawnej, które uzasadniałyby zmianę bądź uchylenie rozstrzygnięcia. Całość podjętych ustaleń faktycznych Sądu I instancji przedstawiona w pisemnym uzasadnieniu wyroku zasługuje na akceptację. Ustalenia te jako prawidłowe, a nadto nie wymagające zmiany ani uzupełnienia Sąd Apelacyjny przyjmuje za własne (art. 387 § 2 ¹ pkt 1 k.p.c.).

Sąd Odwoławczy w pełni podziela także ocenę prawną, jakiej dokonał Sąd pierwszej instancji, uznając ją za wyczerpującą. Przyjmując za własne dokonane w tym zakresie oceny Sądu I instancji, Sąd Odwoławczy nie widzi potrzeby powtarzania w całości trafnego wywodu prawnego (art. 387 § 2 ¹ pkt 2 k.p.c.).

Przechodząc do rozważań prawnych wskazać należy, że na podstawie art. 4 ustawy prawo do emerytury pomostowej przysługuje pracownikowi, który spełnia łącznie następujące warunki: (1) urodził się po dniu 31 grudnia 1948 r.; (2) ma okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze wynoszący co najmniej 15 lat; (3) osiągnął wiek wynoszący co najmniej 55 lat dla kobiet i co najmniej 60 lat dla mężczyzn; (4) ma okres składkowy i nieskładkowy, ustalony na zasadach określonych w art. 5-9 i art. 11 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i co najmniej 25 lat dla mężczyzn; (5) przed dniem 1 stycznia 1999 r. wykonywał prace w szczególnych warunkach lub prace w szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy lub art. 32 i art. 33 ustawy o emeryturach i rentach z FUS; (6) po dniu 31 grudnia 2008 r. wykonywał pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3; (7) nastąpiło z nim rozwiązanie stosunku pracy.

Ustawa o emeryturach pomostowych dopuściła odstępstwa od przesłanki wymienionej w jej art. 4 pkt 6, wskazując w art. 49 ustawy, że prawo do emerytury pomostowej przysługuje również osobie, która: (1) po dniu 31 grudnia 2008 r. nie wykonywała pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3; (2) spełnia warunki określone w art. 4 pkt 1-5 i 7 i art. 5-12; (3) w dniu wejścia w życie ustawy miała wymagany w przepisach, o których mowa w pkt 2, okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3.

Oznacza to, że art. 49 w miejsce warunku z art. 4 pkt 6 wprowadza wymaganie, aby ubezpieczony spełniał w dniu wejścia w życie ustawy (1 stycznia 2009 r.) warunek posiadania co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych (tak Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 19 stycznia 2016 r., I UK 269/15, LEX nr 1999817).

W wyroku z dnia 4 września 2012 r., I UK 164/12, OSNP 2013/15-16/185 Sąd Najwyższy wyjaśnił, że określenie „okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3”, zawarte w art. 49 pkt 3 ustawy o emeryturach pomostowych, oznacza okres pracy wskazany w art. 3 ust. 1 i 3 tej ustawy, bez wliczania do niego okresów pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu art. 32 i 33 ustawy emerytalnej.

Zgodnie z przepisem art. 3 ust. 1 ustawy prace w szczególnych warunkach to prace związane z czynnikami ryzyka, które z wiekiem mogą z dużym prawdopodobieństwem spowodować trwałe uszkodzenie zdrowia, wykonywane w szczególnych warunkach środowiska pracy, determinowanych siłami natury lub procesami technologicznymi, które mimo zastosowania środków profilaktyki technicznej, organizacyjnej i medycznej stawiają przed pracownikami wymagania przekraczające poziom ich możliwości, ograniczony w wyniku procesu starzenia się jeszcze przed osiągnięciem wieku emerytalnego, w stopniu utrudniającym ich pracę na dotychczasowym stanowisku. Wykaz tych prac określa załącznik nr 1 do ustawy.

Z kolei pod pojęciem prac o szczególnym charakterze ustawodawca rozumie, zgodnie z art. 3 ust. 3 ustawy, prace wymagające szczególnej odpowiedzialności oraz szczególnej sprawności psychofizycznej, których możliwość należytego wykonywania w sposób niezagrażający bezpieczeństwu publicznemu, w tym zdrowiu lub życiu innych osób, zmniejsza się przed osiągnięciem wieku emerytalnego na skutek pogorszenia sprawności psychofizycznej, związanego z procesem starzenia się. Wykaz prac o szczególnym charakterze określa załącznik nr 2 do ustawy.

Podkreślić należy, że w myśl art. 3 ust. 4 ustawy, dodatkowym wymaganiem pozwalającym na uznanie wykonywania przez pracownika prac, o których mowa w art. 3 ust. 1, jest ich wykonywanie w pełnym wymiarze czasu pracy. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 22 lipca 2013 r., III UK 106/12, LEX nr 1555688 wskazał, że wymaganie to jest związane z czasem narażenia pracownika na wpływ czynników ryzyka wymienionych w tym ostatnim przepisie. W art. 3 ust. 4 ustawy chodzi o wymiar czasu pracy faktycznie wykonywanej w narażeniu na czynniki ryzyka określone w art. 3 ust. 1 ustawy, które powodują, że dane prace są pracami wykonywanymi w szczególnych warunkach. Dlatego dla uznania, że praca jest wykonywana w szczególnych warunkach niezbędne jest jej rzeczywiste wykonywanie w pełnym wymiarze czasu pracy, to jest codziennie i przez całą przewidzianą dla pracownika dniówkę roboczą. Za taką wykładnią użytego w art. 3 ust. 4 pojęcia „w pełnym wymiarze czasu pracy” przemawia w szczególności to, że ustawodawca związał go ze sformułowaniem „pracowników wykonujących”, co jednoznacznie wskazuje, że pełny wymiar czasu pracy związany jest z rzeczywistym wykonywaniem prac, o którym mowa w ust. 1, w takim właśnie wymiarze czasu pracy. W konsekwencji Sąd Najwyższy stwierdził, że w pełni uprawnione jest w tym zakresie odwołanie się do utrwalonej wykładni podobnych pojęć użytych w § 2 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 r., Nr 8, poz. 43 ze zm.; dalej rozporządzenie), w myśl której praca w szczególnych warunkach to praca wykonywana stale (codziennie) i w pełnym wymiarze czasu pracy (przez 8 godzin dziennie, jeżeli pracownika obowiązuje taki wymiar czasu pracy) w warunkach pozwalających na uznanie jej za jeden z rodzajów prac wymienionych w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia.

Zgodnie z art. 32 ust. 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2021 r., poz. 291 ze zm.; dalej ustawa emerytalna) za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia lub o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia. Rodzaje prac w szczególnych warunkach i w szczególnym charakterze zostały określone w wykazach A i B, których wykonywanie uprawnia do niższego wieku emerytalnego, stanowiących załącznik do rozporządzenia oraz wykazach stanowiskowych wydanych na podstawie § 1 ust. 2 i 3 tego rozporządzenia.

Mając na względzie powyższe wskazać należy, że praca ubezpieczonego wykonywana po dniu 31 grudnia 2008 r. nie może zostać zakwalifikowana jako praca, o której mowa pod poz. 28 załącznika nr 1 do ustawy - prace bezpośrednio przy spawaniu łukowym lub cięciu termicznym w pomieszczeniach o bardzo małej kubaturze, z utrudnioną wentylacją (podwójne dna statków, zbiorniki, rury itp.), skoro czynności spawania nie wykonywał on stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w pomieszczeniach o bardzo małej kubaturze, z utrudnioną wentylacją.

Wbrew stanowisku apelującego, Sąd Okręgowy dokonał prawidłowych ustaleń faktycznych w tym zakresie na podstawie dokumentów oraz przesłuchania w charakterze strony ubezpieczonego. Z treści jego zeznań wynika jednoznacznie, że praca spawacza nie była wykonywana w sposób stały i niezmienny. Jak wyjaśnił ubezpieczony, jako blacharz-spawacz zajmował się remontem bieżącym, średnim i kapitalnym autobusów. Swoją pracę wykonywał w warsztacie. Ubezpieczony nie zajmował się wyłącznie spawaniem elementów z poziomu kanału remontowego. Ubezpieczony wprost przyznał, że w zależności od zakresu remontu część prac była wykonywana z poziomu kanału remontowego, a część na stanowisku, gdzie autobus był podnoszony do góry na podnośniku. Jak przyznał ubezpieczony, w kanale wykonywane były czynności końcowe. Zdarzały się też prace wykonywane poza warsztatem, kiedy konieczne było szybkie usunięcie usterki i powrót autobusu na trasę. Ubezpieczony był też obecny przy przeglądach dokonywanych przez mechaników.

Dodatkowo wskazać należy, że z tytułu zatrudnienia w okresie od dnia 5 stycznia 2009 r. do dnia 31 marca 2009 r. Z. L. został zarejestrowany w ZUS z kodem zawodu (...) oraz kodem pracy w szczególnych warunkach (...). Następnie pracodawca ustalił, że rejestracja pracownika była błędna i składka na Fundusz Emerytur Pomostowych nie została odprowadzona. Wówczas dokonano też ponownej korekty świadectwa pracy. Zgodnie z Zarządzeniem Zarządu Przedsiębiorstwa (...)sp. z o.o. w G. (1) nr (...) z dnia 23 grudnia 2009 r. w Przedsiębiorstwie są wykonywane prace o szczególnym charakterze jedynie na stanowisku kierowcy autobusu.

Skoro ubezpieczony nie spełnił kumulatywnych warunków z art. 4 ustawy, to Sąd Okręgowy prawidłowo przeanalizował, czy w jego przypadku zastosować można art. 49 ustawy. Ubezpieczony, który nie wykonywał po dniu 31 grudnia 2008 r. pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy, nabyłby prawo do świadczenia, gdyby w dniu wejścia w życie ustawy miał wymagany w przepisach, o których mowa w pkt 2, okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3. Sąd I instancji zasadnie przyjął, że ubezpieczony wprawdzie urodził się po dniu 31 grudnia 1948 r., wiek 60 lat osiągnął w 2019 r., ma okres składkowy i nieskładkowy przekraczający 25 lat, a także przed dniem 1 stycznia 1999 r. wykonywał prace w warunkach szczególnych według przepisu art. 32 i 33 ustawy emerytalnej, ale na dzień wejścia w życie ustawy o emeryturach pomostowych (1 stycznia 2009 r.) nie legitymuje się co najmniej 15 - letnim okresem pracy w warunkach szczególnych lub o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy. Z ustaleń sądu wynikało, że w trakcie całego spornego zatrudnienia, tj. od dnia 10 maja 1995 r. do dnia 31 grudnia 1999 r. w Przedsiębiorstwie (...) sp. z o.o. w G. (1), od dnia 15 lutego 2000 r. do dnia 31 lipca 2008 r. w Przedsiębiorstwie (...) sp. z o.o. w G. (1), od dnia 1 września 2008 r. do dnia 30 listopada 2008 r. w Przedsiębiorstwie (...) sp. z o.o. w G. (1) oraz od dnia 5 stycznia 2009 r. do dnia 31 marca 2009 r. w Przedsiębiorstwie (...) sp. z o.o. w G. (1) Z. L. wykonywał prace spawalnicze związane z remontem autobusów. Niemniej jednak, prace spawalnicze obejmowały zarówno spawanie z poziomu kanału remontowego, jak i poza nim. Jak ustalono, w zależności od zakresu remontu część prac była wykonywana z poziomu kanału remontowego, a część na stanowisku, gdzie autobus był podnoszony do góry na podnośniku. Zaznaczenia wymaga, iż ubezpieczony nie pracował stale w kanale remontowym, w kanale wykonywane były czynności końcowe. Zdarzały się też prace wykonywane poza warsztatem, kiedy konieczne było szybkie usunięcie usterki i powrót autobusu na trasę. Ubezpieczony był też obecny przy przeglądach dokonywanych przez mechaników. Zatem ubezpieczony nie wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy czynności, które można przyporządkować pod poz. 28 załącznika nr 1 do ustawy bądź pod inną pozycje z tego wykazu.

Mając na względzie powyższe Sąd II instancji uznał, że ubezpieczony nie spełnił przesłanek do nabycia prawa do emerytury pomostowej ani na podstawie art. 4, ani na podstawie art. 49 w zw. z art. 4 pkt 1-5, 7 ustawy.

Biorąc pod uwagę poczynione wyżej ustalenia i rozważania w ocenie Sądu Odwoławczego apelacja wnioskodawcy była nieuzasadniona, wobec czego na podstawie art. 385 k.p.c. Sąd Apelacyjny orzekł, jak w sentencji wyroku.

SSA Daria Stanek