Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Gdańsku

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 14 grudnia 2021 r.

Sąd Apelacyjny w Gdańsku - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący:

SSA Alicja Podlewska

po rozpoznaniu w dniu 14 grudnia 2021 r. w Gdańsku

na posiedzeniu niejawnym

sprawy E. D. i M. D. – wspólników spółki cywilnej (...)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.

o składki

na skutek apelacji E. D.

od wyroku Sądu Okręgowego we Włocławku - IV Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 2 sierpnia 2019 r., sygn. akt IV U 578/18

I.  zmienia w części zaskarżony wyrok oraz poprzedzające go decyzje o tyle, że stwierdza, iż należności składkowe E. D. i M. D., jako płatników solidarnych wynoszą tytułem:

- składek na ubezpieczenie zdrowotne 1221,80 zł;

- składek na Fundusz Pracy 1035,70 zł;

- odsetek od składek na Fundusz Pracy 914 zł;

II.  oddala apelację w pozostałym zakresie.

SSA Alicja Podlewska

Sygn. akt III AUa 1673/19

UZASADNIENIE

E. D. i M. D. – wspólnicy spółki cywilnej pod nazwą (...), zaskarżyli dwie decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział we W.:

- z dnia 12 września 2018 r., którą pozwany organ określił wysokość ich zadłużenia składkowego na FUS, FUZ, FP i FGŚP (składki, odsetki, koszty upomnienia) w okresach wskazanych w załączniku do decyzji – łącznie w kwocie 34.168,90 zł;

- z dnia 15 listopada 2018 r., którą pozwany organ zmienił decyzję z dnia 12 września 2018 r. i określił wysokość ich zadłużenia składkowego na FUS, FUZ, FP i FGŚP (składki, odsetki) w okresach wskazanych w decyzji – łącznie 32.929,64 zł, w tym składki na kwotę 16.493,64 zł, odsetki 16.436,00 zł.

Odwołujący zakwestionowali istnienie zadłużenia, wskazując na wydanie im przez Zakład w dniu 28 kwietnia 2011 r. zaświadczenia o niezaleganiu w zapłacie składek. Zarzucili, że pozwany nie wyjaśnił w jaki sposób obliczył zaległość. Zgłosili też zarzut przedawnienia zobowiązań składkowych.

Pozwany wniósł o umorzenie postępowania w przedmiocie odwołania od decyzji z 12 września 2018 r. w części uwzględnionej decyzją z 15 listopada 2018 r. i oddalenie tego odwołania w pozostałej części; nadto domagał się oddalenia odwołania od decyzji z 15 listopada 2018 r. (k. 89 a.s.).

Wyrokiem z 2 sierpnia 2019 r. Sąd Okręgowy we Włocławku umorzył postępowanie w przedmiocie odwołania od decyzji z 12 września 2018 r. w zakresie uwzględnionym decyzją z dnia 15 listopada 2018 r., a w pozostałym zakresie oddalił to odwołanie (punkt 1); oddalił odwołanie od decyzji z dnia 15 listopada 2018 r. (punkt 2).

Swoje rozstrzygnięcie Sąd I instancji oparł o następujące ustalenia faktyczne i rozważania.

E. D. i M. D. (matka i syn) co najmniej od 2002r. do kwietnia 2014r. prowadzili razem pozarolniczą działalność gospodarczą w formie spółki cywilnej pod szyldem (...) i z tego tytułu w okresach wskazanych w zaskarżonych decyzjach podlegali ubezpieczeniom społecznym oraz ubezpieczeniu zdrowotnemu. Przedmiotem działalności płatników była sprzedaż towarów i usług telekomunikacyjnych w ramach przedstawicielstwa firmy (...). Siedziba firmy mieściła się we W. ul. (...).

W okresie od 9 stycznia 2003 r. do 29 września 2003 r. M. D. dokonał zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej – (...) NIP (...). Z tytułu prowadzenia tej działalności w okresie od 1 października 2003r. do 30 stycznia 2004r., od 1 grudnia 2004r. do 30 września 2005r., od 1 sierpnia 2008r. do 31 maja 2010r. dokonał jedynie zgłoszenia do ubezpieczenia zdrowotnego. W okresie od 2 października 2006 r. do 1 stycznia 2007r. M. D. podlegał ubezpieczeniom społecznym z tytułu zatrudnienia w spółce (...).

W dniach 15 lutego, 17 lutego i 21 lutego 2012r. u płatnika (...) została przeprowadzona kontrola ZUS, co do prawidłowości i rzetelności obliczania składek na ubezpieczenie społeczne oraz innych składek, do których pobierania zobowiązany jest Zakład oraz zgłaszania do społecznych i ubezpieczenia społecznego. W wyniku przeprowadzonej kontroli Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. w dniu 12 czerwca 2012r. wydał decyzję, mocą której stwierdził, iż z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej M. D. podlegał obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym tj. emerytalnemu, rentowemu, wypadkowemu w okresach: od 16 maja 2000r. do 31 grudnia 2001r., od 1 stycznia 2003r. do 8 stycznia 2003r., od 1 października 2003r. do 1 października 2006r. i od 2 stycznia 2007r. do 31 maja 2010r.

W dniu 4 maja 2012 roku płatnik E. D. i M. D. złożyli wniosek o wydanie zaświadczenia o niezaleganiu w opłacaniu składek. Decyzją z dnia 7 maja 2012 roku odmówiono płatnikowi wydania zaświadczenia o niezaleganiu w opłacaniu składek na ubezpieczenia społeczne, zdrowotne, Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych. W uzasadnieniu decyzji wskazano, iż do dnia jej wydania nie zostały zaewidencjonowane na koncie płatnika składek dokumenty rozliczeniowe za okres 01/2003r., od 03/2004r. do 12/2005r., 10/2006r, zgodnie z protokołem pokontrolnym z dnia 23 lutego 2012r. Brak powyższych dokumentów rozliczeniowych uniemożliwiał prawidłowe rozliczenie konta i ustalenie rzeczywistego salda. Na skutek odwołania płatnika Sąd Okręgowy we Włocławku w sprawie sygn. akta IV U 564/12, wyrokiem z dnia 19 lipca 2013r., zmienił zaskarżoną decyzję i nakazał organowi rentowemu wydanie zaświadczenia o niezaleganiu w opłacaniu składek na ubezpieczenia społeczne, zdrowotne FP i FGŚP przez płatnika (...)na dzień 4 maja 2012r. Wyrok uprawomocnił się z dniem 27 września 2013r.

Równolegle wywiedzione zostało odwołanie od decyzji 12 czerwca 2012r., które Sąd Okręgowy we Włocławku w sprawie sygn. IV U 660/12 oddalił wyrokiem z dnia 28 grudnia 2012r. Wyrok uprawomocnił się z dniem 14 listopada 2013r.

W dniu 22 kwietnia 2013r. płatnicy złożyli wniosek o umorzenie należności w myśl ustawy z 9 listopada 2012r. o umorzeniu należności powstałych z tytułu nieopłaconych składek przez osoby prowadzące pozarolniczą działalność. Decyzją z dnia 29 grudnia 2014 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. odmówił E. D. wszczęcia postępowania w przedmiocie rozpatrzenia tegoż wniosku, albowiem nie zostały spełnione przesłanki wymienione w art. 1 ust. 1 i art. 2 ust. 1 powołanej ustawy. Decyzja nie została zaskarżona.

W dniu 16 marca 2016r. płatnicy złożyli wniosek o rozłożenie na raty składek oraz kosztów egzekucyjnych nie podlegających umorzeniu. W dniu 25 marca 2016r. Zakład zawarł z E. D. i M. D. umowę nr (...) o rozłożeniu na raty należności z tytułu składek za okres od stycznia 2006r. do kwietnia 2014r. oraz wydano postanowienie nr (...) o rozłożeniu na raty kosztów egzekucyjnych. Z dniem 21 czerwca 2016r. przedmiotowe umowy zostały rozwiązane.

W dniu 13 października 2017r. została wydana decyzja odmawiająca M. D. umorzenia należności z tytułu składek na podstawie ustawy z 9 listopada 2012r. o umorzeniu należności powstałych z tytułu nieopłaconych składek przez osoby prowadzące pozarolniczą działalność z tytułu składek ubezpieczeń społecznych za okresy: marzec 2004r. – grudzień 2005r., marzec - maj 2006r., październik 2006r. - w łącznej kwocie 18.208,45 zł, w tym z tytułu składek kwota 9.122,54 zł i z tytułu odsetek kwota 9.085,91 zł oraz z tytułu składek na FP za okresy: sierpień 2004 r. – grudzień 2005 r., marzec – maj 2006 r. - w łącznej kwocie 1.146,64 zł, w tym z tytułu składek kwota 581,64 zł i z tytułu odsetek kwota 565,00 zł. Decyzja została wysłana na adres wskazany we wniosku tj. W. ul. (...), ale przesyłka nie została odebrana mimo awizowania. Organ ustalił jej prawomocność z dniem 15 grudnia 2017r.

W dniu 8 czerwca 2018r. Zakład pisemnie zawiadomił E. i M. D. o wszczęciu postępowania w sprawie określenia wysokości należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne, zdrowotne FP i FGŚP w zakresie składek na ubezpieczenia społeczne za okres od kwietnia 2004r. do kwietnia 2014r., składek na ubezpieczenia zdrowotne za okres od marca 2010r. do kwietnia 2014r. oraz składek na FP I FGŚP za okres od grudnia 2004r. do kwietnia 2014r. Zawiadomienie nie zostało odebrane przez płatników. Następnie pismem z dnia 13 lipca 2018r. zawiadomiono płatników o zakończeniu postępowania dowodowego. Zawiadomienie wysłane na adres W. ul. (...) odebrała osobiście E. D..

W dniach 12 września 2018r. i 15 listopada 2018r. Zakład wydał zaskarżone decyzje.

Decyzją z dnia 12 września 2018r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T., w oparciu o art. 83 oraz art. 32 ustawy z 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych, stwierdził, że (...) jest dłużnikiem Zakładu z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenia zdrowotne oraz Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych na łączną kwotę 34.168,90 zł w tym:

1.  z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne w ramach zakresów numerów deklaracji (...) za okres od kwietnia 2004r. do kwietnia 2014r. w kwocie 14.372,73 zł, odsetki za zwłokę - 15.083,00 zł;

2.  z tytułu składek na ubezpieczenia zdrowotne w ramach zakresów numerów deklaracji (...) za okres od marca 2010r. do kwietnia 2014r. w kwocie 1.511,08 zł, odsetki za zwłokę – 693,00 zł, koszty upomnienia – 8,05 zł;

3.  z tytułu składek na FP i FGŚP w ramach zakresów numerów deklaracji (...) za okres od grudnia 2004r. do kwietnia 2014r. w kwocie 1.305,04 zł, odsetki za zwłokę -1.196,00 zł.

Organ rentowy stwierdził, że odsetki będą naliczane nadal do dnia zapłaty według przepisów ustawy z 29 sierpnia 1997r. Ordynacja podatkowa. W załączniku do decyzji pozwany wskazał zakresy deklaracji (...) FUS, FUS, FGŚP i okresy zaległości, rodzaj należności, termin płatności, kwotę zaległości i kwotę odsetek za zwłokę uwzględnione przy wyliczeniu kwot zaległości z ww. tytułów. W uzasadnieniu decyzji organ wskazał, że płatnik składek nie dopełnił obowiązku wynikającego z art. 46 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, wobec tego Zakład z urzędu dokonał określenia wysokości należności w oparciu do dotychczas zgromadzone dowody. W załączniku do decyzji wskazano konkretne okresy, za które ujawniono zaległości składkowe i wysokości należności z tego tytułu.

Kolejną decyzją z dnia 15 listopada 2018r. ZUS Oddział w T., działając na podstawie art. 83 ust. 1 oraz ust. 6 i ust. 7 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych zmienił decyzję z 12 września 2018r. w ten sposób, że określił wysokość zaległości i orzekł, że (...) jest zobowiązany do opłacenia należnych składek na:

1.  ubezpieczenia społeczne w ramach zakresów numerów deklaracji (...) za okresy: kwiecień 2004r. - grudzień 2005r., marzec, kwiecień, maj 2006r., październik 2006r., sierpień 2012r., marzec-czerwiec 2013r., sierpień 2013r., marzec i kwiecień 2014r. - w kwocie 14.199,47 zł i odsetki za zwłokę - 15.030,00 zł;

2.  ubezpieczenia zdrowotne w ramach zakresów numerów deklaracji (...) za okresy: marzec, maj 2010r., sierpień 2012r., czerwiec 2013r., marzec i kwiecień 2014r. w kwocie 1.224,22 zł i odsetki za zwłokę - 462,00 zł;

3.  FP i FGŚP w ramach zakresów numerów deklaracji (...) za okres grudzień 2004r. –grudzień 2005r., marzec-maj 2006r., styczeń 2008r., marzec 2010r., październik-listopad 2012r., marzec-kwiecień 2014r. w kwocie 1.069,95 zł i odsetki za zwłokę 944,00 zł.

Jednocześnie organ stwierdził, że odsetki naliczane będą nadal do dnia zapłaty włącznie z tym dniem według przepisów ustawy z 29 sierpnia 1997r. Ordynacja podatkowa.

W uzasadnieniu decyzji Zakład wyjaśnił, że jest ona rezultatem ponownej analizy konta płatnika jakiej dokonano w związku ze złożonym odwołaniem od decyzji z 12 września 2018r. Podczas ponownej analizy konta zweryfikowano dokonane przez płatnika wpłaty oraz złożone dokumenty rozliczeniowe, a także uwzględniono przesłanki zawieszające bieg terminu przedawnienia. Zakład wskazał dalej, że w dniu 12 czerwca 2012r. wydana została decyzja stwierdzająca, że M. D. w okresie od 16 maja 2000r. do 31 grudnia 2001r., od 1 stycznia 2003r. do 8 stycznia 2003r. , od 1 października 2003r. do 1 października 2006r. oraz od 2 stycznia 2007r. do 31 maja 2010r. podlega obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym. Decyzja ta uprawomocniła się 14 listopada 2013r. (data wyroku sądu apelacyjnego). W dniu 22 kwietnia 2013r. został złożony wniosek o umorzenie należności powstałych z tytułu nieopłaconych składek przez osoby prowadzące pozarolniczą działalność na podstawie ustawy z dnia 9 listopada 2012r. (Dz.U. z 2012r. poz. 1551). Zgodnie z art. 15 ww. ustawy bieg terminu przedawnienia należności wymienionych w ust. 1,6, 10, i 12 ulega zawieszeniu na okres od dnia złożenia wniosku o umorzenie do dnia uprawomocnienia się decyzji o umorzeniu należność bądź odmowie umorzenia. W dniu 16 marca 2016r. został złożony wniosek o rozłożenie na raty składek oraz kosztów egzekucyjnych nie podlegających umorzeniu. 25 marca 2016r. została zawarta umowa nr (...)o rozłożeniu na raty należności z tytułu składek za okres od stycznia 2006r. do kwietnia 2014r. oraz wydano postanowienie nr (...) o rozłożeniu na raty kosztów egzekucyjnych. Z dniem 21 czerwca 2016r. przedmiotowe umowy zostały rozwiązane. Z uwagi na nieuregulowanie należności niepodlegających umorzeniu 13 października 2017r. została wydana odmawiająca umorzenia należności z tytułu składek na podstawie w/w ustawy. Decyzja stała się prawomocna z dniem 15 grudnia 2017r. Zakład przywołał przepis art. 24 ust. 5a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, zgodnie z którym bieg terminu przedawnienia nie rozpoczyna się a rozpoczęty ulega zawieszeniu od dnia zawarcia umowy, o której mowa w art. 29 ust. 1a do dnia do dnia terminu odroczonej należności z tytułu składek lub ostatniej raty.

Sąd Okręgowy wyjaśnił, że w sprawach z zakresu pracy i ubezpieczeń społecznych sąd pracy i ubezpieczeń społecznych bada konkretną, zaskarżoną przez ubezpieczonego, decyzję i to na dzień jej wydania, albowiem przedmiot rozpoznania sprawy sądowej wyznacza właśnie owa decyzja (art. 477 ⁹ k.p.c. i art. 477 ¹⁴ k.p.c.). Tylko ta decyzja podlega kontroli sądu zarówno pod względem jej formalnej poprawności, jak i merytorycznej zasadności (tak też wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z 16.01.2013r., III AUa 1067/12). Nie należy zatem do kompetencji sądu w przedmiotowej sprawie ocena jakichkolwiek innych rozstrzygnięć administracyjnych, dokonanych już wcześniej, a niezaskarżonych przez ubezpieczonego. Zważywszy na tę zasadę Sąd dokonał oceny tylko zaskarżonych decyzji i uznał, że odwołania nie zawierają uzasadnionych argumentów.

Zgodnie z art. 83 ust. 1. pkt 3 ustawy z 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (zwanej ustawą systemową) Zakład Ubezpieczeń Społecznych wydaje decyzje w zakresie indywidualnych spraw dotyczących m.in. ustalania wymiaru składek i ich poboru, a także umarzania należności z tytułu składek. Zgodnie z treścią art. 6 ust. 1 pkt 5 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym (ZUS) podlegają osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność gospodarczą. W myśl art. 8 ust. 6 pkt 1 przedmiotowej ustawy za osobę prowadzącą pozarolniczą działalność uważa się osobę prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie przepisów o działalności gospodarczej lub innych przepisów szczególnych. Zgodnie z treścią art. 11 ust. 2 i art. 12 ust. 1 w/w ustawy osoby prowadzące pozarolniczą działalność, podlegające z tego tytułu obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, objęte są również obowiązkowym ubezpieczeniem wypadkowym, natomiast ubezpieczenie chorobowe jest ubezpieczeniem dobrowolnym. Osoby prowadzące pozarolniczą działalność podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym (tj. emerytalnemu, rentowemu i wypadkowemu – vide art. 12 ust. 1 w/w ustawy) od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności do dnia zaprzestania wykonywania tej działalności, z wyłączeniem okresu, na który wykonywanie działalności zostało zawieszone na podstawie przepisów o swobodzie działalności gospodarczej ( vide art. 13 pkt 4 w/w ustawy). Obowiązek zgłoszenia do ubezpieczenia społecznego obciąża płatnika składek, a zatem w tym przypadku osobę prowadzącą działalność gospodarczą. Zgodnie z art. 46, art. 47 i art. 83 ustawy systemowej to płatnik składek jest obowiązany według zasad wynikających z przepisów ustawy obliczać, potrącać z dochodu ubezpieczonych, rozliczać oraz opłacać należne składki za każdy miesiąc kalendarzowy. Z kolei obowiązek opłacania składki zdrowotnej osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą reguluje od 1 października 2004r. - ustawa z dnia 27 sierpnia 2004r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. z 2008r. nr 164, poz. 1027, z późn. zm.). Według art. 66 ust. 1 pkt 1c powołanej ustawy obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego podlegają osoby spełniające warunki do objęcia ubezpieczeniami społecznymi lub ubezpieczeniem społecznym rolników, które są osobami prowadzącymi działalność pozarolniczą lub osobami z nimi współpracującymi, z wyłączeniem osób, które zawiesiły wykonywanie działalności gospodarczej na podstawie przepisów ustawy z dnia 6 marca 2018 r. - Prawo przedsiębiorców (Dz.U. poz. 646, 1479, 1629, 1633 i 2212) lub przepisów o ubezpieczeniach społecznych lub ubezpieczeniu społecznym rolników. Obowiązek ubezpieczenia zdrowotnego osób, o których mowa w art. 66 ust. 1 pkt 1 lit. a i c-i, powstaje i wygasa w terminach określonych w przepisach o ubezpieczeniach społecznych (art. 69 ust. 1). Składka na ubezpieczenie zdrowotne wynosi 9% podstawy wymiaru składki, z zastrzeżeniem art. 82 i 242, jest ona miesięczna i niepodzielna (art. 79 pkt 1 i 2 ustawy). Obowiązki opłacania składek na Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych świadczeń Pracowniczych wynikają z przepisów ustawy z 20 kwietnia 2004r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (art. 104 ust. 1 pkt 3) oraz ustawy z 13 lipca 2006r. o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy (art. 9 i nast.). Z mocy art. 32 ustawy systemowej do składek na Fundusz Pracy, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych i Fundusz Emerytur Pomostowych, na ubezpieczenie zdrowotne w zakresie: ich poboru, egzekucji, wymierzania odsetek za zwłokę i dodatkowej opłaty, przepisów karnych, dokonywanych zabezpieczeń na wszystkich nieruchomościach, ruchomościach i prawach zbywalnych dłużnika oraz stosowania ulg i umorzeń stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące składek na ubezpieczenia społeczne.

Sąd Okręgowy wskazał, że istota sporu w niniejszej sprawie sprowadzała się do ustalenia, czy organ rentowy prawidłowo ustalił stan należności płatników z tytułu składek, do których pobierania jest uprawniony i obowiązany Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Zatem w pierwszym rzędzie należało ustalić, czy w ogóle E. D. i M. D. takim ubezpieczeniom podlegali i w jakim okresie oraz czy zaistniały jakieś okoliczności wyłączające obowiązek uiszczenia składek. Sąd stwierdził, że przeważająca część faktów nie została skutecznie zakwestionowana przez odwołujących się. Wprawdzie E. D. w piśmie z dnia 27 maja 2019 r. (k.28) stwierdziła, że zaprzecza wszystkim faktom i okolicznościom wskazanym przez ZUS w sprawie, ale z drugiej strony wyraźnie powoływała się na fakty znane Sądowi z poprzednich toczących się spraw w przedmiocie ogólnie pojętego podlegania jej i jej syna obowiązkowi ubezpieczeń społecznych z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej. Zatem, wobec niestawiennictwa na rozprawie i generalnie braku inicjatywy dowodowej odwołujących się, Sąd Okręgowy, jak stwierdził, zmuszony był do poczynienia ustaleń faktycznych na podstawie dokumentów zgromadzonych przez organ rentowy w toku postępowań administracyjnych i ustaleniach będących podstawą prawomocnych rozstrzygnięć w sprawach sygn. akt IV U 564/12 i IV U 660/12 Sądu Okręgowego we Włocławku. Sąd dodał, że rozstrzyga sprawy na podstawie materiału dowodowego zgromadzonego z inicjatywy samych stron. Sąd nie ma też obowiązku poszukiwania dowodów za stronę ani zastępowania jej w obowiązku przedstawiania faktów istotnych dla rozstrzygnięcia. O powyższych zasadach E. D., jako odwołująca się i jako pełnomocnik odwołującego się M. D., była pouczona stosownie na wstępie postępowania.

Sąd I instancji ustalił zatem, że płatnicy prowadzili w spornym pozarolniczą działalność gospodarczą jako wspólnicy spółki cywilnej i z tego tytułu podlegali obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym i zdrowotnym. Wyjątek stanowią okresy podlegania przez M. D. ubezpieczeniom społecznym z tytułu zatrudnienia pracowniczego w spółce (...), co zostało ustalone w sprawie sygn. IV U 660/12. Nadto ustalono również, iż płatnicy złożyli do ZUS wnioski dotyczące umorzenia należności z tytułu składek, ale te wnioski nie były skuteczne i ostatecznie do takiego umorzenia nie doszło. Wobec powyższego organ słusznie dokonał sprawdzenia ich konta i ustalił stan zaległości. Nie ujawniono także żadnych przesłanek wyłączających obowiązek składkowy płatników w okresach objętych zaskarżonymi decyzjami.

Sąd Okręgowy stwierdził, że zarzut przedawnienia należności objętych zaskarżonymi decyzjami jest niezasadny. Do rozstrzygania w przedmiocie przedawnienia zaległości z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne oraz FP i FGŚP, zastosowanie ma ustawa z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych i tylko przepisy tej ustawy regulują kwestię przedawnienia (zgodnie z art. 32 ww. ustawy do składek na Fundusz Pracy, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych i Fundusz Emerytur Pomostowych oraz na ubezpieczenie zdrowotne w zakresie: ich poboru, egzekucji, wymierzania odsetek za zwłokę i dodatkowej opłaty, przepisów karnych, dokonywania zabezpieczeń na wszystkich nieruchomościach, ruchomościach i prawach zbywalnych dłużnika, odpowiedzialności osób trzecich i spadkobierców oraz stosowania ulg i umorzeń stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące składek na ubezpieczenia społeczne).

Zgodnie z art. 24 ust. 4 ustawy systemowej, w brzmieniu obowiązującym do dnia 31 grudnia 2011 roku, należności z tytułu składek, co do zasady ulegały przedawnieniu po upływie 10 lat od chwili, kiedy stały się wymagalne. Zgodnie z obowiązującym od dnia 1 stycznia 2012 roku nowym brzmieniem art. 24 ust. 4 ustawy systemowej, nadanym ustawą z dnia 16 września 2011r. o redukcji niektórych obowiązków obywateli i przedsiębiorców (Dz.U. Nr 232, poz.1378), należności z tytułu składek ulegają przedawnieniu po upływie 5 lat licząc od dnia, w którym stały się wymagalne. Równocześnie zgodnie z art. 27 ust.1 powołanej powyżej ustawy do przedawnienia należności z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne, których bieg przedawnienia rozpoczął się przed dniem 1 stycznia 2012r., stosuje się przepisy w brzmieniu nadanym tą ustawą, z tym że bieg przedawnienia rozpoczyna się od dnia 1 stycznia 2012 roku (zatem biegnie „na nowo”). Ponadto stosownie do przepisów przejściowych zawartych w art.27 ust. 2, jeżeli przedawnienie rozpoczęte przed 1 stycznia 2012 r. nastąpiłoby zgodnie z obowiązującymi przepisami do dnia 31 grudnia 2011r., wcześniej, przedawnienie następuje z upływem wcześniejszego terminu, tj. poprzednio obowiązującego 10-letniego terminu przedawnienia.

Sąd wskazał, że należy mieć na uwadze instytucję zawieszenia biegu terminu przedawnienie, co sygnalizował organ w związku ze składanymi przez płatników wnioskami o umorzenie należności czy rozłożenie jej na raty. W myśl art. 24 ust. 5a ustawy systemowej, bieg terminu przedawnienia nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu od dnia zawarcia umowy, o której mowa w art. 29 ust. 1a, do dnia terminu płatności odroczonej należności z tytułu składek lub ostatniej raty. Nadto art. 24 ust. 5b ustawy systemowej stanowi, że bieg terminu przedawnienia zostaje zawieszony od dnia podjęcia pierwszej czynności zmierzającej do wyegzekwowania należności z tytułu składek, o której dłużnik został zawiadomiony, do dnia zakończenia postępowania egzekucyjnego. Dalej zgodnie z ust. 5e bieg terminu przedawnienia zawiesza się, jeżeli wydanie decyzji jest uzależnione od rozstrzygnięcia zagadnienia wstępnego przez inny organ lub sąd. Zawieszenie biegu terminu przedawnienia trwa do dnia, w którym decyzja innego organu stała się ostateczna lub orzeczenie sądu uprawomocniło się, nie dłużej jednak niż przez 2 lata. Ust 5f. - W przypadku wydania przez Zakład decyzji ustalającej obowiązek podlegania ubezpieczeniom społecznym, podstawę wymiaru składek lub obowiązek opłacania składek na te ubezpieczenia, bieg terminu przedawnienia ulega zawieszeniu od dnia wszczęcia postępowania do dnia, w którym decyzja stała się prawomocna.

Sąd Okręgowy rozważył zatem, czy sporne składki uległy przedawnieniu i doszedł do przekonania, że nie. Wyjaśnił, że należy to przedstawić na przykładzie należności najwcześniej wymagalnej, czyli za kwiecień 2004r. Przyjmując termin przedawnienia dziesięcioletni należność uległaby przedawnieniu z dniem 16 maja 2014r. (termin wymagalności składki to najpóźniej 15 dzień następnego miesiąca – art. 47 ust. 1 pkt 3), ale stosując nowy, 5 letni okres przedawnienia, który liczyć należy od 1 stycznia 2012r., przedawnienie nastąpiłoby z dniem 31 grudnia 2017r.

Skoro jednak M. D. kwestionował podleganie ubezpieczeniom społecznym z tytułu działalności spółki cywilnej (...) m.in. za okres od 1 października 2003r. do 1 października 2006r. i w tej sprawie toczyło się postępowanie sądowe, zakończone oddaleniem jego odwołania, a rozstrzygnięcie uprawomocniło się z dniem 14 listopada 2013r., zatem dopiero od dnia następnego czyli od dnia 15 listopada 2013r. możliwe jest przyjęcie początku biegu korzystniejszego 5 – letniego okresu przedawnienia. Zatem koniec tego okresu przypadłby na dzień 15 listopada 2018r., a decyzja ustalająca zaległość została wydana w dniu 12 września 2018r., czyli przed upływem okresu przedawnienia.

Odpowiednio należy ustalić, że składki za kolejne miesiące objęte spornymi decyzjami nie uległy przedawnieniu. Składka za maj 2004r. wymagalna stała się najpóźniej z dniem 15 czerwca 2004r. Dziesięcioletni termin przedawnienia upłynąłby z dniem 15 czerwca 2014r., ale uwzględniając postępowanie w sprawie IV U 660/12 i uprawomocnienie się decyzji z dnia 12 czerwca 2012r. z dniem 14 listopada 2013r., początek nowego, 5 – letniego okresu przedawnienia należy liczyć od dnia 15 listopada 2013r. Upłynąłby on zatem 15 listopada 2018r. itd. Przy czym należy jeszcze mieć na uwadze, że w tzw. międzyczasie E. D. i M. D. złożyli wnioski o umorzenie należności i rozłożenie ich na raty, co także stanowi podstawę do zawieszenia biegu terminu przedawnienia składek. Zatem zarzut przedawnienia składek nie zasługuje na uwzględnienie.

Sąd Okręgowy stwierdził, że odwołujący nie wykazali, iż zadłużenie nie istnieje. E. D. wywodziła ów wniosek z faktu, iż w sprawie sygn. IV U 564/12 Sąd Okręgowy we Włocławku wydał korzystne dla niej rozstrzygnięcie, nakazując ZUS-owi wydanie na wniosek płatników zaświadczenia o niezaleganiu z opłacaniem składek na dzień 4 maja 2012r. (wyrok uprawomocnił się z dniem 27 czerwca 2013r.). Zdaniem Sądu I instancji jest to jednak argument chybiony, bowiem powołany wyrok zostały wydany zanim doszło do rozliczenia konta, a to mogło jedynie nastąpić w chwili złożenia przez płatników wszystkich koniecznych dokumentów rozliczeniowych. Ponadto tego rodzaju rozstrzygnięcie nie jest równoznaczne z rozliczeniem konta płatnika. Takiego rozliczenia nie było, a poza wszystkim, w toku była jeszcze sprawa z odwołania M. D. od decyzji z 12 czerwca 2012r. o podleganiu przezeń obowiązkowi ubezpieczeniom społecznym.

Sąd I instancji wyjaśnił, że nie uwzględnił wniosku o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego z zakresu rachunkowości i księgowości zgłoszonego przez E. D., albowiem złożony został, w opinii Sądu, jedynie dla zwłoki. Wniosek ów w istocie pozostał niesprecyzowany, a żaden z odwołujących się nie stawił się na rozprawę w dniu 4 lipca 2019r. mimo, że zostali wezwani do osobistego stawiennictwa pod rygorem pominięcia dowodu z ich zeznań w charakterze strony. Podobnie odwołujący nie stawili się na rozprawę w dniu 25 lipca 2019r. Sąd nie uwzględnił zarazem wniosku E. D.o odroczenie rozprawy (z dnia 17 lipca 2019r. k.83), albowiem ocenił, że nie było ku temu podstaw. Wniosek przedmiotowy uzasadniono chęcią ustanowienia fachowego pełnomocnika z wyboru, ale należy uznać, że również on wynikał tylko z chęci przedłużania postępowania. Dokonując takiej oceny Sąd Okręgowy zważył, że postępowanie w sprawie toczyło się od listopada 2018r. zatem odwołująca miała dużo czasu na zasięgnięcie porady fachowego pełnomocnika, czy udzielenie stosownego pełnomocnictwa. Odwołująca się nie musiała czekać, aż do wakacji, ażeby poszukać sobie pełnomocnika, by następnie podnosić argument o rzekomych trudnościach z jego ustanowieniem z uwagi na sezon urlopowy.

Sąd Instancji zważył zarazem, że zgodnie z art. 278 § 1 kpc dowód tego rodzaju winien być przeprowadzony w wypadkach wymagających wiadomości specjalnych, których sąd nie posiada. Zdaniem Sądu Okręgowego, wobec niesprecyzowania wniosku nie można stwierdzić, że rozstrzygnięcie sprawy wymagało takiego dowodu. Nie wiadomo bowiem co owa opinia, w intencji E. D., miałaby wyjaśnić. Co więcej, biegły nie mógłby ustalić, że sporne należności nie istnieją wobec przedawnienia składek. Jest to wyłącznie kwestia prawa i ocena tego należy tylko do sądu, a do tego zdaje się finalnie zmierzać odwołująca w piśmie z dnia 27 maja 2019r. (k.26)

Odnośnie zarzutów odwołujących - naruszenia przez organ przepisów kodeksu postępowania administracyjnego Sąd zważył, że nie są one istotne dla rozstrzygnięcia odwołań. Sąd pracy i ubezpieczeń społecznych dokonuje oceny merytorycznej zaskarżonej decyzji, a zatem jej zgodności z prawem materialnym. Ewentualne uchybienia prawa administracyjnego winny być uwzględniane jedynie w myśl koncepcji tzw. bezwzględnej nieważności decyzji administracyjnej, która nie ma normatywnego umocowania, ale znajduje oparcie w orzecznictwie Sądu Najwyższego, wyrażającym od kilkudziesięciu lat niezmienny pogląd, że decyzja administracyjna nie może wywoływać skutków prawnych, pomimo jej formalnego nieuchylenia, jeśli jest dotknięta wadami, godzących w jej istotę jako aktu administracyjnego. Do takich wad zalicza się brak organu powołanego do orzekania w określonej materii oraz niezastosowanie jakiejkolwiek procedury lub oczywiste naruszenie zasad postępowania administracyjnego (por. orzeczenia Sądu Najwyższego z dnia 31 maja 1946 r., C.III. 217/46, OSN 1947 nr 1, poz. 25, z dnia 15 października 1951 r., C. 653/51, OSN 1952 nr 3, poz. 75, z dnia 29 czerwca 1957 r., 2 CR 499/57, OSN 1959 nr 3, poz. 88, z dnia 27 sierpnia 1959 r., 1 CR 1051/58, „Przegląd Ustawodawstwa Gospodarczego" 1960 nr 2, s. 58, z dnia 4 listopada 1959 r., 2 CR 669/59, OSPiKA 1962 nr 4, poz. 106, uchwały z dnia 21 listopada 1980 r., III CZP 43/80, OSNCP 1981 nr 8, poz. 142, z dnia 21 września 1984 r., III CZP 53/84, OSNC 1985 nr 5 - 6, poz. 65, z dnia 27 listopada 1984 r., III CZP 70/84, OSNCP 1985 nr 8, poz. 108 oraz postanowienie z dnia 9 listopada 1994 r., III CRN 36/94, OSNCP 1995 nr 3, poz. 54 i wyrok z dnia 7 kwietnia 1999 r., I CKN 1079/97, OSNC 1999 nr 11, poz. 189). Koncepcja bezwzględnej nieważności decyzji administracyjnej w świetle orzecznictwa Sądu Najwyższego dotyczy zatem takich wad decyzji, które dyskwalifikują ją jako indywidualny akt administracyjny z punktu widzenia podstawowych cech kreatywnych przesądzających o bycie prawnym aktu administracyjnego w ogóle. W ocenie Sądu w tym przypadku z takimi wadami nie mamy do czynienia, albowiem decyzje wydał organ powołany do wydania i przy ich wydaniu stosowano właściwe reguły postępowania.

Mając na uwadze powyższe, Sąd uznał, że obydwa odwołania nie zawierają uzasadnionych argumentów i dlatego nie zasługują na uwzględnienie.

Na podstawie art. 477 ¹³ § 1. kpc, według którego zmiana przez organ rentowy zaskarżonej decyzji zaskarżonego orzeczenia przed rozstrzygnięciem sprawy przez sąd - przez wydanie decyzji lub orzeczenia uwzględniającego w całości lub w części żądanie strony - powoduje umorzenie postępowania w całości lub w części, sąd umorzył postępowanie w przedmiocie odwołania pod decyzji z 12 września 2018r. w części uwzględnionej przez organ w decyzji z 15 listopada 2018r. a w pozostałej części oddalił odwołanie oraz na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 kpc oddalił odwołanie od decyzji z dnia 15 listopada 2018r.

Apelację od powyższego wyroku wywiodła E. D., zaskarżając go w całości i domagając się jego uchylenia i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji. Zarzuciła: 1) niewyjaśnienie wszystkich okoliczności sprawy mogących mieć istotny wpływ na jej rozstrzygnięcie; 2) przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów - art. 233 § 1 kpc w związku z art. 278 § 1 kpc; 3) obrazę przepisów prawa materialnego tj. dyspozycji art. 24 ust 5a, ust 5b, ust 5c, art. 29 ust 1a i art 47 ust 1 pkt 3 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych – poprzez niewłaściwą wykładnię i zastosowanie.

W uzasadnieniu apelująca zarzuciła, że Sąd I instancji nie wyjaśnił wszechstronnie stanu faktycznego sprawy, co mogło mieć istotny wpływ na wynik niekorzystnego dla niej wyroku. W szczególności Sąd nie wziął pod uwagę wariantowości sporządzonej opinii przez biegłego sądowego z dnia 31 stycznia 2013 r. do sprawy sygn. akt IV U 564/12 Sądu Okręgowego we Włocławku. Nie wzięto także pod uwagę i nie zbadano wątku stosowanej przez organy ZUS tzw. „abolicji” dotyczącej umarzania zaległości z tytułu nie uiszczonych składek, przyjmując, że taka zaległości istniała, co apelująca neguje. Arbitralnie, zdaniem skarżącej, Sąd I instancji pominął wniosek dowodowy z opinii biegłego sądowego, mając na względzie fakt istnienia wzajemnie wykluczających się dowodów w kwestii istnienia zaległości. Jest to naruszeniem dyspozycji art. 233 § 1 kpc. Apelująca zarzuciła Sądowi Okręgowemu dowolność przy doborze dowodów – na co wskazuje nie uwzględnienie w sprawie dowodu z opinii biegłego, co miało istotny wpływ na niekorzystny wyrok. Doniosłość tego dowodu mogła bowiem zaważyć na wyroku. Skarżąca zarzuciła również, że Sąd I instancji dokonał w zakresie przedawnienia nadinterpretacji przepisów istniejących w tej materii, stosując wykładnię contra legem.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Zakres niezbędnych w sprawie ustaleń faktycznych wyznacza prawo materialne. Wyjaśnić zatem na wstępie trzeba, że wspólnik spółki cywilnej prowadzący w jej ramach działalność gospodarczą, podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym (emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu), a w konsekwencji także ubezpieczeniu zdrowotnemu od dnia jej rozpoczęcia do dnia zaprzestania z wyłączeniem okresu, na który wykonywanie działalności zostało zawieszone na podstawie przepisów o swobodzie działalności gospodarczej – co wynika z przepisów art. 6 ust 1 pkt 5, art. 12 ust 1, art. 13 pkt 4 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U.2021.423 t.j. – dalej: „ustawa systemowa”), art. 66 ust 1 pkt 1 lit c i art. 69 ust 1 ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz.U.2021.1285.t.j.).

Składki na ubezpieczenia społeczne osób prowadzących pozarolniczą działalność, finansują w całości, z własnych środków sami ubezpieczeni – art. 16 ust 4 ustawy systemowej. Ubezpieczony zobowiązany do opłacenia składek na własne ubezpieczenia społeczne jest płatnikiem składek – art. 4 pkt 2 lit. d ustawy systemowej. Z powyższego wynika, że każdy wspólnik współki cywilnej, jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność, jest zobowiązany sam opłacić i rozliczyć składki na swoje ubezpieczenia społeczne.

Zaznaczyć też trzeba, że do końca 2008 r. ZUS dopuszczał możliwość opłacania i rozliczania składek na ubezpieczenia społeczne wspólników spółki cywilnej przez spółki, których są oni wspólnikami. Było to konsekwencją obowiązującego wówczas brzmienia przepisu art. 115 § 1 ustawy – Ordynacja Podatkowa (Dz.U.2021.1540 tj. - dalej też: „OP”), który stanowił, że wspólnik spółki cywilnej, jawnej, partnerskiej oraz komplementariusz spółki komandytowej albo komandytowo-akcyjnej, nie będący akcjonariuszem, odpowiada całym swoim majątkiem solidarnie ze spółką i z pozostałymi wspólnikami za zaległości podatkowe spółki i wspólników wynikające z działalności spółki. Z mocy art. 31 i 32 ustawy systemowej, przepis art. 115 OP ma zastosowanie do należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, na FP i FGŚP. Od dnia 1 stycznia 2009 r. na mocy art. 8 ustawy z dnia 7 listopada 2008 r. o zmianie ustawy Ordynacja podatkowa oraz niektórych innych ustaw (DZ.U.2008.1318), wspólnik spółki cywilnej odpowiada wyłącznie za zobowiązania tej spółki. W odróżnieniu więc od stanu prawnego obowiązującego do 31 grudnia 2008 r. nie odpowiada on już za zobowiązania pozostałych wspólników. Podkreślić jednakże trzeba, że na mocy art. 8 ustawy z dnia 7 listopada 2008 r. o zmianie ustawy Ordynacja podatkowa oraz niektórych innych ustaw, wspólnicy wskazanych w art. 115 § 1 OP spółek nadal odpowiadają za zaległości podatkowe pozostałych wspólników, o ile powstały one przed dniem 1 stycznia 2009r. Od 1 stycznia 2009 r. płatnikami składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczeni zdrowotne wspólników spółki cywilnej mogą być tylko sami wspólnicy.

Obowiązek ubezpieczenia zdrowotnego przedsiębiorcy powstaje z mocy prawa, co wynika z art. 66 ust 1 pkt 1c ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej, a przepis art. 76 tej ustawy nakłada na przedsiębiorcę obowiązek zgłoszenia się do ubezpieczenia zdrowotnego z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej. Obowiązek przedsiębiorcy odprowadzania składek na Fundusz Pracy za siebie statuuje przepis art. 104 ust 1 pkt 3 ustawy z 20 kwietnia 200 4 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz.U.2021.1100 t.j).

Natomiast, solidarnym płatnikiem składek z tytułu ubezpieczenia społecznego, zdrowotne, FP i FGŚP za pracowników zatrudnionych przez wspólników w ramach spółki cywilnej są wszyscy wspólnicy tej spółki – art. 4 ust 1 pkt 2 ustawy systemowej. W aktualnym i utrwalonym już orzecznictwie Sądu Najwyższego, podzielanym przez Sąd odwoławczy, prezentowane jest konsekwentnie stanowisko, że płatnikiem składek na ubezpieczenia społeczne pracowników nie jest spółka cywilna, ale solidarnie wszyscy jej wspólnicy ( zob. postanowienie SN z 5 października 2016 r., II UZ 34/16 LEX nr 2198206, z 17 czerwca 2014 r., II UZ 34/14, LEX nr 1487088, wyrok SN z 14 grudnia 2017 r. II UK 643/16 LEX nr 2435251, z 13 września 2018 r., II UK 259/17). Zgodnie z art. 17 ust. 1 ustawy systemowej składki na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, wypadkowe oraz chorobowe za pracowników obliczają, rozliczają i przekazują co miesiąc do Zakładu w całości płatnicy składek, a więc na przykład spółki cywilne. W myśl art. 23 ust. 1 tej ustawy od nieopłaconych w terminie składek należne są od płatnika składek odsetki za zwłokę, na zasadach i w wysokości określonych w Ordynacji podatkowej. Obowiązek odprowadzania składek na ubezpieczenia zdrowotne, FP, FGŚP za pracowników wynika z przepisów ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych i z ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, prawidłowo powołanych przez Sąd I instancji.

Z powyższych unormowań prawnych wynika zatem, że wszyscy wspólnicy spółki cywilnej są solidarnym płatnikiem składek na ubezpieczenia społeczne, zdrowotne, Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych za pracowników zatrudnionych przez nich, w ramach prowadzonej spółki cywilnej. Natomiast każdy ze wspólników indywidualnie jest płatnikiem składek na własne obowiązkowe ubezpieczenie społeczne, zdrowotne i FP – z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej, chyba że należności składkowe powstały przed dniem 1 stycznia 2009 r. W tym ostatnim przypadku za zaległości odpowiadają wszyscy wspólnicy spółki cywilnej solidarnie.

Przedmiot sporu w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych determinuje w pierwszej kolejności przedmiot decyzji organu rentowego zaskarżonej do sądu ubezpieczeń społecznych, a w drugim rzędzie zakres odwołania od tej decyzji (wyroki Sądu Najwyższego z dnia 1 września 2010 r., III UK 15/10, LEX nr 667499; z dnia 9 września 2010 r., II UK 84/10, LEX nr 661518, i powołane tam orzecznictwo), ponieważ rozpoznając odwołanie od decyzji organu rentowego sąd ubezpieczeń społecznych rozstrzyga o zasadności odwołania w granicach wyznaczonych z jednej strony zakresem samego odwołania a z drugiej przez przedmiot decyzji (wyrok SN z dnia 9 września 2010 r., II UK 84/10). Sąd ubezpieczeń społecznych nie może orzekać o przedmiocie nieobjętym zaskarżoną decyzją, co w konsekwencji oznacza, że odwołujący się nie może żądać czegoś, o czym organ rentowy nie decydował (wyroki Sądu Najwyższego z dnia 18 lutego 14 2010 r., III UK 75/09, OSNP 2011 nr 15-16, poz. 215, z dnia 9 września 2010 r., II UK 84/10, LEX nr 661518). Skoro to treść decyzji organu rentowego wyznacza maksymalne granice rozpoznania sprawy (zob. wyroki SN z 8 października 2015 r., I UK 452/14 , uchwała S N z 11 lutego 2014 r., akt I UZP 4/13).

Uzupełniając w tym miejscu ustalenia faktyczne wskazać należy, że z ogólnodostępnej informacji CEDIG wynika, że E. D. i M. D. są wspólnikami spółki cywilnej (...) od 27 lutego 2001 r. do nadal. NIP spółki to (...). Numery NIP wspólników to (...) (M. D.), (...) (E. D.). Obie zakwestionowane decyzje Zakładu określały wysokość zaległości składkowych płatnika o numerze NIP (...), REGON nr (...) (...). Powyższe numery identyfikacyjne przypisane są spółce cywilnej. Zatem precyzując, stwierdzić należało, że przedmiotem zaskarżonych decyzji był wymiar zadłużenia solidarnego wspólników spółki cywilnej (...) na ubezpieczenia społeczne, Fundusz Pracy i ubezpieczenie zdrowotne. W konsekwencji podkreślić trzeba, a czego nie dostrzegł Sąd I instancji, że przedmiotem sporu był wymiar zadłużenia składkowego, które obciążało solidarnie E. D. i M. D. jako wspólników spółki cywilnej.

Z pisma pozwanego z dnia 29 października 2021 r., złożonego w wykonaniu zarządzenia Sądu Apelacyjnego, wynika, że wskazane w decyzji z dnia 15 listopada 2018 r. zaległości obejmują kwoty należności składkowych:

1) za E. D. - z tytułu składki zdrowotnej za marzec i maj 2010 r. (kwoty 1,20 zł i 0,01 zł),

2) za M. D. – z tytułu:

- składek z odsetkami na ubezpieczenia społeczne za okresy: kwiecień 2004 r. - grudzień 2005 r. i marzec2006 r. - maj 2006 r., październik 2006 r.,

- składek na ubezpieczenia zdrowotne za marzec 2010 r. i maj 2010 r.,

- składek z odsetkami na Fundusz Pracy za okresy: grudzień 2004 r. grudzień 2005 r., marzec 2006 r.- maj 2006 r., styczeń 2008 r. i marzec 2010 r. ;

3) za pracowników przez nich zatrudnionych w ramach spółki cywilnej:

- z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne z odsetkami za okresy: marzec 2006 r. – maj 2006 r., październik 2006 r., sierpień 2012 r., marzec 2013 r. – czerwiec 2013 r., sierpień 2013 r., marzec 2014 r. - kwiecień 2014 r.;

- z tytułu składek na ubezpieczenie zdrowotne z odsetkami za okresy: marzec 2010 r., sierpień 2012 r., czerwiec 2013 r., marzec 2014 r. - kwiecień 2014 r.,

- z tytułu składki na Fundusz Pracy z odsetkami za okresy: marzec 2006 r. - maj 2006 r., styczeń 2008 r., marzec 2010 r., październik 2012 r. - listopad 2012 r., marzec 2014 r.- kwiecień 2014 r.

Nadto pozwany potwierdził, że w stosunku do wspólników nie została wydana decyzja o odpowiedzialności osób trzecich, a zadłużenie wykazane w decyzji nie było potwierdzeniem całości zaległości, a jedynie należnościami nie objętymi postępowaniami egzekucyjnymi (vide: pismo pozwanego k. 142-145 a.s.). Powyższa informacja nie została zakwestionowana przez wspólników.

Analiza powyższego zestawienia zadłużenia przedłożonego przez pozwanego pismem z 29 października 2021 r., w kontekście przedstawionego wyżej stanu faktycznego i prawnego, prowadzi do wniosku, że zaskarżone decyzje wymiarowe były błędne w zakresie w jakim uwzględniały - przy wymiarze solidarnego zobowiązania wspólników jako płatnika - należności, które obciążały ich indywidualnie jako przedsiębiorców i które powstałe po 31 grudnia 2008 r. Niezasadnie zatem w decyzjach uwzględnione zostały należności E. D. na ubezpieczenie zdrowotne – łącznie 1,21 zł oraz należności składkowe M. D.: na FUZ - łącznie 1,21 zł i na Fundusz Pracy z odsetkami - za marzec 2010 r. w kwocie 34,25 zł (składka), 30 zł (odsetki). Jeszcze raz bowiem należy podkreślić, że wyznaczony decyzjami przedmiot sporu dotyczył wyłącznie wysokości zaległości, które odwołujący wspólnicy winny uiścić solidarnie.

Po odjęciu powyższych zobowiązań składkowych obciążających wspólników indywidualnie, od ustalonych w decyzji z 15 listopada 2018 r. kwot należności składkowych (...), kwoty zaległości obciążających płatników solidarnie winny wynosić:

- składki na FUZ: 1221,80 zł (1224,22 zł – 2,42 zł);

- składki na Fundusz Pracy: 1035,70 zł (1069,95 zł – 34,25 zł),

- odsetki na Fundusz Pracy: 914 zł (944 zł - 30 zł).

Dlatego też, na podstawie art. 386 § 1 kpc, Sąd Apelacyjny zmienił zaskarżone decyzje w tym zakresie i orzekł jak w punkcie I sentencji.

W pozostałym zakresie apelacja była bezzasadna, stąd brak było podstaw do jej uwzględnienia.

Apelująca nie wyjaśniła na czym miałaby polegać wadliwość rozstrzygnięcia Sądu I instancji o umorzeniu postępowania w punkcie pierwszym zaskarżonego wyroku. Nie zgłosiła żadnych zarzutów procesowych w tym zakresie, a była reprezentowana przez zawodowego pełnomocnika. Wobec braków takich zarzutów, apelacja w tym zakresie jest nieskuteczna i chybiona. Precyzując jedynie ustalenia Sądu I instancji stwierdzić trzeba, że z porównania załącznika do decyzji z dnia 12 września 2018 r. zawierającego szczegółowe zestawienia zaległości nią objętych, z decyzją z dnia 15 listopada 2018 r., wynika, że pozwany zmniejszył w tej ostatniej kwotę zadłużenia o: składki na FUS za listopad 2012 r., koszty upomnienia za maj 2010 r., należności na FP za okresy: sierpień 2006 r. - wrzesień 2006 r., listopad 2006 r.- grudzień 2006 r., kwiecień 2007 r. - maj 2007 r., sierpień 2007 r. i listopad 2007 r. oraz kwiecień 2009 r. Wobec zmniejszenia wyliczonej kwoty zadłużenia przez pozwanego w reakcji na zakwestionowanie decyzji przez wspólników, zastosowanie przez Sąd I instancji przepisu 477 ¹³ § 1 kpc w tym zakresie było uzasadnione i prawidłowe.

Ponieważ obowiązek terminowego opłacania należnych składek spoczywa na płatniku (art. 46 ust 1 ustawy systemowej), ciężar dowodu nieistnienia spornego zadłużenia obciążał odwołujących wspólników. Płatnicy w żaden sposób nie wykazali, aby zadłużenie nie istniało, że wywiązali się z obowiązku płatniczego. Zasadnie Sąd I instancji oddalił wniosek o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego sądowego ds. księgowości sporządzoną w sprawie sygn. IV U 564/12 Sądu Okręgowego we Włocławku - z odwołania E. D. i M. D. przeciwko ZUS Oddział w T. o wydanie zaświadczenia o niezaleganiu w opłacaniu składek. Argumentację przedstawioną przez Sąd I instancji w uzasadnieniu wyroku Sąd odwoławczy w pełni podziela, co czyni zbędnym jej powielanie.

Apelująca nie zauważa, że opinia ta – sporządzona „na okoliczność ustalenia czy na dzień złożenia wniosku o wydanie zaświadczenia o niezaleganiu w opłacaniu składek tj. 4 maja 2012 r. płatnik (...) we W. posiadał zaległości w opłacaniu składek na ubezpieczenia społeczne, zdrowotne, Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych świadczeń Pracowniczych” – nie zawiera rozliczeń konta płatników solidarnych i definitywnych ustaleń biegłej, co do istnienia i wysokości zadłużenia. Nadto, co słusznie podkreślił Sąd I instancji, ustalenia biegłej odnosiły się do stanu na dzień 4 maja 2012 r. i były niemiarodajne dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy wobec wydania i uprawomocnienia się decyzji z 12 czerwca 2012 r. stwierdzającej okresy podlegania przez M. D. ubezpieczeniom społecznym z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej, a w których to okresach uprzednio do tych ubezpieczeń zgłoszony nie był. Opinia biegłej ds. księgowości była wariantowa i hipotetyczna, czego apelująca nie dostrzega. Biegła bowiem wskazała na brak możliwości rozliczenia konta płatnika opartego na prawidłowo sporządzonych dokumentach w związku z nie dokonaniem przez płatnika korekty dokumentów potwierdzającej ustalenia zawarte w protokole kontroli ZUS z 23 lutego 2012 r. (kontroli zakończonej wydaniem decyzji ustalającej okresy podlegania przez M. D. obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym), a tym samym brak możliwości definitywnego ustalenia, czy na dzień złożenia wniosku o wydanie zaświadczenia płatnik faktycznie posiadał zadłużenie. Stwierdzenie braku takich zaległości można było wg biegłej ustalić tylko przy założeniu hipotetycznym, że dokumentacja została sporządzona przez płatnika prawidłowo.

Należy też podkreślić, że w postępowaniu o wydanie zaświadczenia nie można rozstrzygać kwestii spornych . Powszechnie przyjmuje się w judykaturze, iż obowiązek wydania na podstawie art. 217 § 2 kpa zaświadczenia urzędowo potwierdzającego określone fakty lub stan prawny, wynikające z prowadzonej przez organ ewidencji, rejestrów bądź z innych danych znajdujących się w jego posiadaniu, nie dotyczy okoliczności, których ustalenie i ocena następują w postępowaniu jurysdykcyjnym w sprawie rozstrzyganej w drodze decyzji administracyjnej lub postanowienia (wyrok NSA W-wa z dnia 4 lipca 2012 r., II OSK 1494/12). „Zaświadczenie nie rozstrzyga żadnej sprawy, nie tworzy nowej sytuacji prawnej, ani też nie kształtuje bezpośrednio stosunku prawnego. Tym samym nie jest dopuszczalne dokonywanie, w trybie dotyczącym wydawania zaświadczeń, jakichkolwiek ustaleń faktycznych i prawnych niewynikających z prowadzonej przez organ ewidencji, rejestrów bądź z innych danych znajdujących się w jego posiadaniu.” (zob. wyrok WSA w Gdańsku z 8 maja 2014r. II SA/Gd 147/14 lex nr 1467761).

Zgodnie z art. 217 § 1 i § 2 kpa organ administracji publicznej wydaje zaświadczenie na żądanie osoby ubiegającej się o jego wydanie. Zaświadczenie wydaje się, jeżeli: 1. urzędowego potwierdzenia określonych faktów lub stanu prawnego wymaga przepis prawa; 2. osoba ubiega się o nie ze względu na swój interes prawny w urzędowym potwierdzeniu określonych faktów lub stanu prawnego. Przepis ten należy czytać łącznie z regulacją art. 218 § 1 kpa, który precyzuje, co może być potwierdzone zaświadczeniem. Zgodnie z powołaną normą, zaświadczenie może potwierdzać fakty, albo stan prawny wynikający z prowadzonych przez ten organ ewidencji, rejestrów, bądź z innych danych znajdujących się w jego posiadaniu. Z powyższego wynika, że organ administracyjny może odmówić wydania zaświadczenia m.in. w sytuacji, gdy wnoszący podanie żąda potwierdzenia okoliczności faktycznych lub stanu prawnego, które nie wynikają z ewidencji i rejestrów lub innych danych, będących w posiadaniu tego organu (art. 218 § 1 kpa a contrario), albo gdy żąda poświadczenia nieprawdy. W każdej z powyższych sytuacji postanowienie o odmowie wydania zaświadczenia jest zgodne z prawem (wyrok NSA z dnia 3 listopada 1999 r., sygn. akt I SA 80/99). W konsekwencji, w postępowaniu sądowo-odwoławczym w sprawie o wydanie zaświadczenia o niezaleganiu, sąd jest uprawniony i zobowiązany jedynie do ustalenia, czy ewidencja, rejestry posiadane przez organ rentowy wykazywały, na dzień wydania decyzji odmownej, zaległości składkowe u wnioskodawcy (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 października 2009 roku, sygn. akt II UK 52/09). Przywołać w tym miejscu warto utrwaloną wykładnię zaprezentowaną w uzasadnieniu wyroku Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z 12 czerwca 2013r. III AUa 30/13 ( Lex nr 133573), którą Sąd II instancji w pełni oddziela, iż „o istnieniu zaległości podatkowych (w sprawie analogicznie - składkowych) nie decyduje treść zaświadczenia o niezaleganiu z podatkami. Jakkolwiek wydanie wadliwego zaświadczenia przez organy podatkowe godzi w zasadę budowania zaufania obywateli do organów państwa i wprowadza ich w błąd, co do stanu faktycznego istniejącego w sprawie, to jednak zaświadczenie nie określa wysokości zobowiązania, czy zaległości ciążących na podatniku, które wynikają albo ze złożonej przez niego deklaracji, albo też z decyzji organu podatkowego, czy innych aktów (np. postanowienia w sprawie kosztów postępowania). Podobnie w wyroku Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 30 stycznia 2013 r. III AUa 1089/12, stwierdzono, iż zaświadczenie o niezaleganiu w opłacaniu składek ma jedynie potwierdzać stan rzeczy na podstawie posiadanych przez organ rentowy danych . Wraz z ich zmianą zaświadczenie staje się nieaktualne i może być wydane nowe, odpowiadające aktualnemu stanowi prawnemu lub aktualnym faktom. Nie jest ono decyzją, lecz przejawem wiedzy organu rentowego i nie rozstrzyga żadnej kwestii (sprawy) co do jej istoty. Nie tworzy, nie uchyla i nie zmienia istniejących stosunków prawnych (Lex nr 1280369)” (zob. także wyrok SA w Krakowie z 30.01.2013r. III AUa 1089/12 Lex nr 1280369).

W tym kontekście należy stwierdzić, że prawomocny wyrok wydany w sprawie sygn. VI U 564/12, zobowiązujący organ do wydania zaświadczenia o niezaleganiu przez płatnika (...) na dzień 4 maja 2012 r. mógł być jedynie podstawą do ustalenia przez Sądy rozpoznające niniejszą sprawę, że wg danych ZUS wynikających z prowadzonych przez organ ewidencji, rejestrów w tej dacie nie było podstaw do stwierdzenia zadłużenia (art. 366 kpc).

Wbrew zatem stanowisku apelującej opinia biegłego sądowego ds. księgowości sporządzona w sprawie sygn. IV U 564/12 Sądu Okręgowego we Włocławku nie miała żadnej wartości dowodowej dla ustaleń istotnych dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy. Zarzut apelacji naruszenia art. 233 § 1 kpc w związku z art. 278 kpc był zatem nieskuteczny.

Reasumując, apelacja nie dostarcza żadnych argumentów, które potwierdzałyby tezę skarżącej o nieistnieniu spornego zadłużenia. Jak wskazano wyżej nie może skutecznie potwierdzać tej tezy zaświadczenie o niezaleganiu z płatnościami wydane na dzień 4 maja 2012 r. Dodatkowo wskazać należy, że przeczy tej tezie również fakt, że E. D. i M. D. po tej dacie występowali do Zakładu z wnioskiem o umorzenie spornych zaległości, jak również zawarli z pozwanym układ ratalny, które sporne zaległości obejmował.

Apelująca nie wyjaśnia w żaden sposób w czym upatruje naruszenie przepisów art. 24 ust 5 lit. a, ust 5 lit. b i ust 5 lit. c ustawy systemowej. Nie sposób się tego domyślić z lakonicznego uzasadnienia apelacji. Skarżąca zarzuca Sądowi I instancji, że „nie wziął pod uwagę i nie zbadał wątku stosowanej przez organy ZUS tzw. „abolicji” dotyczącej umarzania zaległości z tytułu nieuiszczonych składek (..)” nie wyjaśniając dlaczego i jaki wpływ miałoby powyższe na prawidłowość zaskarżonego rozstrzygnięcia.

Sąd II instancji stwierdził, że zgłoszony zarzut przedawnienia był chybiony, co zasadnie ustalił Sąd I instancji, mimo nieprecyzyjnej i częściowo nietrafnej argumentacji prawnej.

Z dniem 1 stycznia 2012 r., na podstawie art. 11 pkt 1 ustawy z dnia 16 września 2011 r. o redukcji niektórych obowiązków obywateli i przedsiębiorców (Dz.U.2011.1378) zmieniono treść art. 24 ust. 4 ustawy systemowej i skrócono okres przedawnienia składek na ubezpieczenia społeczne z 10 do 5 lat. Zgodnie z art. 27 powołanej ustawy, do przedawnienia należności z tytułu składek, o którym mowa w art. 24 ust. 4 ustawy systemowej, którego bieg rozpoczął się przed dniem 1 stycznia 2012 r., stosuje się przepisy w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą, z tym że bieg przedawnienia rozpoczyna się od dnia 1 stycznia 2012 r. Wedle zasady wynikającej z tego przepisu do należności składkowych nieprzedawnionych do 1 stycznia 2012 r. (wedle starych zasad z zastosowaniem 10-letniego okresu przedawnienia) ma zastosowanie 5-letni termin przedawnienia, z tym jednak bardzo istotnym zastrzeżeniem, że liczy się go nie od daty ich wymagalności, tak jak o tym stanowi art. 24 ust. 4 ustawy systemowej, ale od dnia 1 stycznia 2012 r. Wyjątek od tej zasady ustanawia ust. 2 powołanego przepisu, stosownie do którego jeżeli przedawnienie rozpoczęte przed dniem 1 stycznia 2012 r. nastąpiłoby zgodnie z przepisami dotychczasowymi, wcześniej przedawnienie następuje z upływem tego wcześniejszego przepisu. Powołana regulacja oznacza, że wybór odpowiedniego terminu przedawnienia 5-letniego (liczonego od dnia 1 stycznia 2012 r.) lub 10-letniego (liczonego od daty wymagalności składki) - zależy od tego, który z nich upłynie wcześniej i czy nie nastąpiło zdarzenia uzasadniające zawieszenie, bądź przerwanie biegu terminu przedawnienia.

Przepis art. 24 ust. 4 ustawy systemowej nie pozwala na stosowanie terminu przedawnienia bez żadnych ograniczeń, gdyż należy brać pod uwagę zawsze ewentualne przerwy, czy zawieszenia biegu terminu przedawnienia wskazane w przepisach, do których odsyła art. 24 ust. 4 ustawy systemowej, tj. art. 24 ust. 5-6.

Sąd Okręgowy ustalił wystąpienie czterech okoliczności, które skutkowały zawieszeniem biegu przedawnienia spornych należności składkowych:

- złożenie przez E. D. wniosku o umorzenie zadłużenia składkowego na podstawie ustawy z dnia 9 listopada 2012 r. o umorzeniu należności powstałych z tytułu nieopłaconych składek przez osoby prowadzące pozarolniczą działalność (Dz.U.2012.1551 - dalej też: „ustawa abolicyjna”) – zawieszenie biegu przedawnienia należności normował przepis art. 1 ust 15 tej ustawy;

- złożenie takiego wniosku przez M. D.;

- złożenie przez wspólników wniosku o rozłożenie na raty należności z tytułu składek – zawieszenie biegu przedawnienia wobec zawarcia układu ratalnego normują przepisy art. art. 24 ust 5 lit. a ustawy systemowej, a także art. 1 ust 15 ustawy abolicyjnej;

- postępowanie w sprawie ustalenia podlegania przez M. D. obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej – zawieszenie normuje art. 24 ust 5 lit. f ustawy systemowej.

Przypomnieć zatem trzeba, że zgodnie z art. 1 ust 1 i ust 6 ustawy z dnia 9 listopada 2021 r. o umorzeniu należności powstałych z tytułu nieopłaconych składek przez osoby prowadzące pozarolniczą działalność (Dz.U. 2012.1551 – dalej „ustawa abolicyjna”), umorzeniu podległy wyłącznie należności na obowiązkowe ubezpieczenia emerytalne, rentowe wypadkowe, FUS i FP z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej za okres od stycznia 1999 r. do lutego 2009 r – a zatem należności przedsiębiorcy obciążające go indywidualnie. Abolicją nie były objęte należności składkowe z zatrudnionych przez przedsiębiorcę pracowników – natomiast uiszczenie takiego zadłużenia przez płatnika było warunkiem umorzenia jego zaległości składkowych na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne i zdrowotne, FP z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej – art. 1 ust 10 i 13 ustawy abolicyjnej.

W odniesieniu do dwóch pierwszych okoliczności wyjaśnić trzeba, że od daty złożenia wniosku o umorzenie z jednej strony dłużnik podlegał szczególnej ochronie poprzez wyłączenie okresowo możliwości egzekwowania przez ZUS zadłużenia określonego w ustawie abolicyjnej (a także przyznanie mu od daty uprawomocnienia decyzji warunkowej, wydanej na postawie art. 1 ust 8 ustawy abolicyjnej, 12 miesięcznego terminu do spłaty zadłużenia), a z drugiej strony pozwany - poprzez zawieszenie biegu przedawnienia - miał zapewnioną możliwość skutecznego dochodzenia tej wierzytelności w sytuacji niespełnienia przez płatnika warunków umorzenia w terminie określonym w ustawie. Celem ustawodawcy było umożliwienie uwolnienia przedsiębiorcy od zadłużenia składkowego za okres od 1999 r. do lutego 2009 r., powstałego z tytułu obowiązku podlegania przez niego ubezpieczeniom społecznym, zdrowotnym, FP, z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej., a będącego w znacznej mierze skutkiem niechlujstwa legislacyjnego ustawodawcy. Realizacji celu ustawy miał służyć nałożony na ZUS obowiązek określenia w decyzji warunkowej długu podlegającego umorzeniu (należności składkowe na obowiązkowe ubezpieczenia przedsiębiorcy) i długu niepodlegającego umorzeniu (należności składkowe za zatrudnionych przez niego pracowników), którego uiszczenie w ustawowym terminie warunkowało abolicję - art. 1 ust. 13 pkt 2 w związku z ust. 8 i 10, 11,12. Przepis art. 1 ust 15 ustawy abolicyjnej stanowił, że bieg terminu przedawnienia należności, o których mowa w ust. 1, 6, 10 i 12, ulega zawieszeniu na okres od dnia złożenia wniosku o umorzenie do dnia uprawomocnienia się decyzji, o której mowa w ust. 13. Zawieszenie unormowane powołanym przepisem dotyczyło zatem zarówno biegu terminu przedawnienia długu podlegającego umorzeniu, jak i przedawnienia należności niepodlegających umorzeniu.

Wniosek E. D. z 22 kwietnia 2013 r. o umorzenie należności składkowych został rozpoznany negatywnie przez Zakład decyzją z dnia 29 grudnia 2014 r. (prawomocną z dniem 29 stycznia 2015 r.), gdyż wnioskodawczyni, jako emeryt, w okresie do lutego 2009 r. nie podlegała obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym jako przedsiębiorca – była zatem podmiotem nieuprawnionym do złożenia takiego wniosku w świetle przepisu art. 1 ust 1 ustawy abolicyjnej. Skutkiem złożenia przez E. D. wniosku o umorzenie zaległości składkowych, istotnym dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy i wynikającym z art. 1 ust 15 ustawy abolicyjnej, było zawieszenie - na okres od dnia 22 kwietnia 2013 r. do dnia 29 stycznia 2015 r. - biegu terminu przedawnienia należności składkowych niepodlegających umorzeniu obciążających płatników solidarnych.

Złożenie wniosku o umorzenie należności składkowych przez M. D. skutkowało zawieszeniem terminu przedawnienia składek podlegających umorzeniu i niepodlegających umorzeniu (za tożsame okresy sporne) przez okres od 22 kwietnia 2013 r. (data wniosku) do 15 grudnia 2017 r. (data uprawomocnienia się decyzji odmawiającej umorzenia, wobec nieuregulowania zadłużenia w terminie 12 miesięcy od dnia uprawomocnienia się decyzji warunkowej czyli do dnia 27 marca 2016 r.).

W dniu 25 marca 2016 r. wspólnicy E. D. i M. D. zawarli z Zakładem umowę o rozłożeniu na raty należności w kwocie 25.272,49 zł z tytułu składek i odsetek na ubezpieczenia społeczne za okres: styczeń 2006 r. - kwiecień 2014 r., na ubezpieczenia zdrowotne za okres: marzec 2010 r. - kwiecień 2014 r., na Fundusz Pracy i Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych za okres: marzec 2006 r. – kwiecień 2014 r. Układ ten dotyczył zatem należności składkowych za pracowników objętych następnie zakwestionowanymi w niniejszej sprawie decyzjami. Umowa została rozwiązana z uwagi na nieopłacenie przez wspólników - na wszystkie fundusze - łącznie dwóch rat układu, których termin wymagalności upłynął począwszy od raty wyznaczonej na miesiąc maj 2016 r. (zob. układ, zawiadomienie z 14 marca 2017 r. – k 4-7 w a.r.). Sąd I instancji ustalił i nie jest to sporne, że rata ta stała się wymagalna z dniem 21 czerwca 2016 r. Stosownie do art. 24 ust 5 lit. a ustawy systemowej, bieg terminu przedawnienia nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu od dnia zawarcia umowy, o której mowa w art. 29 ust. 1lit. a, do dnia terminu płatności odroczonej należności z tytułu składek lub ostatniej raty. Z powyższego wynikałoby, że bieg terminu przedawnienia przedmiotowych należności składkowych za pracowników został zawieszony od dnia 25 marca 2016 r. do dnia 20 czerwca 2016 r. Jednakże, z uwagi na fakt, że układ ratalny został zawarty w terminie 12 miesięcy od wydania M. D. decyzji warunkowej (art. 1 ust 12 ustawy abolicyjnej), zawieszenie biegu przedawnienia należności składkowych należy oceniać na podstawie przepisu szczególnego tj. art. 1 ust 15 ustawy abolicyjnej, co oznacza że z uwagi na zawarcie tej umowy bieg terminu przedawnienia składek, do których płatnicy zobowiązani są solidarnie zawieszony był do 15 grudnia 2017 r. i dotyczył zarówno składek podlegających umorzeniu w postępowaniu abolicyjnym, jak i nie podlegających umorzeniu.

Zgodnie z art. 24 ust 5 lit. f ustawy systemowej, w przypadku wydania przez Zakład decyzji ustalającej obowiązek podlegania ubezpieczeniom społecznym, podstawę wymiaru składek lub obowiązek opłacania składek na te ubezpieczenia, bieg terminu przedawnienia ulega zawieszeniu od dnia wszczęcia postępowania do dnia, w którym decyzja stała się prawomocna. Art. 24 ust. 5 lit. f ustawy systemowej został dodany przez art. 1 pkt 1 lit. b ustawy z dnia 28 kwietnia 2011 r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2011 r., Nr 138, poz. 808; dalej ustawa z dnia 28 kwietnia 2011 r.) i wszedł w życie z dniem 20 lipca 2011 r. Zgodnie z art. 5 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 28 kwietnia 2011 r. do należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne, nieopłaconych przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy, jeżeli nie upłynął jeszcze termin ich dochodzenia, stosuje się art. 24 ust. 5 lit. f i 6 ustawy, o której mowa w art. 1, w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą (ust. 1). W przypadkach, o których mowa w ust. 1, okoliczności uzasadniające zawieszenie biegu terminu przedawnienia, określone w art. 24 ust. 5 lit. f i 6 ustawy, o której mowa w art. 1, w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą, uwzględnia się również wtedy, gdy okoliczności te wystąpiły przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy (ust. 2).

Decyzja Zakładu z dnia 12 czerwca 2012 r. stwierdzająca podleganie przez M. D. obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym (emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu) z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej także ww. okresach objętych niniejszym sporem tj. od 1 kwietnia 2004 r. do 1 października 2006r. i od 2 stycznia 2007 r. do 31 maja 2010 r., uprawomocniła się z dniem 14 listopada 2013 r. (tj. data prawomocnego wyroku Sądu Apelacyjnego w Gdańsku, sygn. III AUa 366/13 oddalającego apelację M. D. od wyroku Sądu Okręgowego we Włocławku sygn. IVU 660/12, oddalającego jego odwołanie od decyzji z 12 czerwca 2012 r.). Postępowanie przed organem w przedmiocie zgłaszania do ubezpieczeń społecznych i zdrowotnych przez M. D. zostało wszczęte 15 lutego 2012 r. W świetle powyższego należało ustalić, że bieg terminu przedawnienia należności składkowych na obowiązkowe ubezpieczenia M. D. jako przedsiębiorcy, objętych zaskarżonymi decyzjami, był zawieszony na podstawie art. 24 ust 5 lit. f ustawy systemowej w okresie od 15 lutego 2012 r. do 14 listopada 2013 r.

Rozważając zasadność zgłoszonego zarzutu przedawnienia w odniesieniu do ustalonych w przedmiotowych decyzjach zaległości składkowych za pracowników, stwierdzić natomiast trzeba, że bieg terminu przedawnienia najstarszej dochodzonej składki za marzec 2006 r., rozpoczął się z chwilą, gdy składka ta stała się wymagalna tj. 16 kwietnia 2006 r., a zatem od następnego dnia po dniu, w którym składka powinna zostać zapłacona (zob. art. 47 ust 1 pkt 3 ustawy systemowej). Okres od dnia 16 kwietnia 2006 r. do dnia 1 stycznia 2012 r. to 5 lat, 8 miesięcy, 15 dni. Okres przedawnienia powyższej składki upłynąłby zatem z dniem 16 kwietnia 2016r., gdyż na dzień 1 stycznia 2012r. płatnikowi solidarnemu brakowało do 10 letniego okresu przedawnienia mniej niż 5 lat. Jednakże, wskutek złożenia przez wspólników wniosków o abolicję oraz z uwagi na zawarcie układu ratalnego, nastąpiło przerwanie biegu przedawnienia tych składek przez okres od 22 kwietnia 2013 r. do 15 grudnia 2017 r. (4 lata 3 miesiące 6 dni). Wskutek powyższego 10 letni termin przedawnienia upłynąłby dopiero w 2020 r. Jedynie dodatkowo zauważyć można, że z uwagi na ww. okres zawieszenia, bieg 5 letniego terminu przedawnienia liczonego od 1 stycznia 2012 r. upłynąłby dopiero w 2021 r.

Rozważając zasadność zarzutu przedawnienia w odniesieniu do ustalonych w przedmiotowych decyzjach należności składkowych na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne i FP M. D. (za okres przed 1 stycznia 2009 r.) obciążające płatników solidarnych, należało stwierdzić, że bieg terminu przedawnienia najstarszej dochodzonej składki za kwiecień 2004 r. rozpoczął się z dniem 16 maja 2004 r. (ponieważ zgłoszonym płatnikiem była spółka cywilna, zastosowanie miały terminy z art 47 ust 1 pkt 3 ustawy systemowej). Okres od dnia 16 maja 2004 r. do 1 stycznia 2012 r. to 7 lat 7 miesięcy 16 dni. Okres przedawnienia powyższej składki upłynąłby zatem z dniem 16 maja 2014 r, gdyż na dzień 1 stycznia 2012 r. płatnikowi solidarnemu brakowało do 10 letniego terminu przedawnienia mniej niż 5 lat. Jednakże, z uwagi na zawieszenie biegu terminu przedawnienia tych składek w okresach: 15 luty 2012 r. – 14 listopada 2013 r. (1 rok 10 miesięcy 4 dni) i 22 kwietnia 2013 r. – 15 grudnia 2017 r. (4 lata 3 miesiące 6 dni) tj. łącznie przez 6 lat 1 miesiąc 10 dni (na podstawie art. 24 ust 5f ustawy systemowej i art. 1 ust 15 w związku z ust 12 ustawy abolicyjnej), bieg terminu przedawnienia upłynąłby dopiero w czerwcu 2020 r.

Reasumując, rację miał Sąd I instancji, że pozwany wydał przedmiotowe decyzje przed upływem biegu terminu przedawnienia spornych zaległości. Wyjaśnić w tym miejscu jeszcze trzeba, że sąd ubezpieczeń społecznych może stwierdzić przedawnienie składek tylko wtedy, jeśli nastąpiło ono przed wydaniem decyzji wszczynającej postępowanie o ustalenie podstawy wymiaru składek lub obowiązku ich opłacenia (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29 maja 2013 r., I UK 613/13, Lex nr 1339216, G. Prawna 2013/144/7).

W konsekwencji, na podstawie art. 385 kpc, Sąd Apelacyjny oddalił apelacje w pozostałej części jako bezzasadną, gdyż wyrok w tym zakresie odpowiadał prawu.

SSA Alicja Podlewska