Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Gdańsku

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 9 marca 2016 r.

Sąd Apelacyjny - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w G.

w składzie:

Przewodniczący:	SSA Grażyna Czyżak
Sędziowie:	SSA Aleksandra Urban (spr.) SSA Daria Stanek
Protokolant:	stażysta Anita Musijowska

po rozpoznaniu w dniu 9 marca 2016 r. w Gdańsku

sprawy J. K.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.

o prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy

na skutek apelacji J. K.

od wyroku Sądu Okręgowego w Toruniu IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 8 września 2015 r., sygn. akt IV U 1208/05

oddala apelację.

SSA Aleksandra Urban SSA Grażyna Czyżak SSA Daria Stanek

Sygn. akt III AUa 1824/15

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 11 maja 2015 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. odmówił J. K. prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy.

Ubezpieczona złożyła odwołanie od powyższej decyzji powołując się na informacje z (...) w T. o okresie pobierania świadczenia pielęgnacyjnego oraz z (...) dla Miasta T. o okresie pobierania zasiłku dla bezrobotnych.

W odpowiedzi na odwołanie pozwany wniósł o jego oddalenie.

Wyrokiem z dnia 8 września 2015 r. Sąd Okręgowy w Toruniu IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił odwołanie. Uzasadniając swoje stanowisko Sąd wskazał, że J. K., urodzona (...), z wykształceniem zawodowym, z zawodu operator maszyn włókienniczych, w okresie swojej aktywności zawodowej pracowała w wyuczonym zawodzie w okresie od 1 sierpnia 1979 r. do 31 sierpnia 2008 r. Następnie, w okresie od 9 grudnia 2008 r. do 31 maja 2009 r. i od 8 listopada 2010 r. do 26 listopada 2010 r. ubezpieczona pobierała zasiłek dla bezrobotnych.

W okresie od 20 lipca 2011 r. do 30 czerwca 2013 r. skarżąca pobierała świadczenie pielęgnacyjne wypłacane przez (...) w T. tytułem rezygnacji z zatrudnienia w związku z opieką nad matką. (...) w T. nie opłacał za ubezpieczoną składki na ubezpieczenie emerytalne i rentowe w okresie pobierania przez nią świadczenia pielęgnacyjnego z uwagi na wykazanie ponad 29 letniego stażu pracy.

J. K. zgłosiła się do dobrowolnego ubezpieczenia emerytalno-rentowego od dnia 1 maja 2014r.

Pierwszy wniosek rentowy J. K. złożyła w dniu 7 sierpnia 2013 r.

Lekarz orzecznik ZUS, badający ubezpieczoną 28 sierpnia 2013 r. uznał ją za częściowo niezdolną do pracy od 24 lipca 2013 r. Ubezpieczona nie wniosła sprzeciwu od tego orzeczenia i w konsekwencji organ rentowy decyzją z dnia 11 września 2013 r. odmówił jej prawa do renty. Odwołanie wniesione od tej decyzji zostało prawomocnie oddalone wyrokiem Sądu Okręgowego w Toruniu z 16 stycznia 2014 r. wydanego w sprawie IVU 1812/13.

W dniu 20 lutego 2014 r. J. K. ponownie złożyła wniosek o ustalenie uprawnień rentowych. Lekarz orzecznik ZUS, badając ubezpieczoną 11 kwietnia 2014 r. orzekł o jej dalszej częściowej niezdolności do pracy od 24 lipca 2013 r. na okres do 30 kwietnia 2015 r. Ubezpieczona ponownie nie wniosła sprzeciwu od powyższego orzeczenia i w konsekwencji organ rentowy w dniu 19 maja 2014 r. odmówił ubezpieczonej prawa do renty.

Kolejny wniosek rentowy ubezpieczona złożyła w dniu 27 marca 2015 r. Wnioskodawczyni ponownie została skierowana na badania lekarskie. Lekarz orzecznik w dniu 22 kwietnia 2015r. uznał ubezpieczoną za częściowo niezdolną do pracy od 24 lipca 2013 r. na okres do kwietnia 2017 r. Powyższe orzeczenie nie zostało zakwestionowane przez ubezpieczoną, nie wniosła ona sprzeciwu do Komisji lekarskiej.

W konsekwencji powyższego organ rentowy wydał zaskarżoną decyzję, którą odmówił J. K. przyznania prawa do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy z uwagi na datę powstania niezdolności do pracy.

Organ rentowy uznał za wykazany przez ubezpieczoną staż ogólny w wymiarze 30 lat 2 miesięcy i 10 dni okresów składkowych i nieskładkowych, w tym 24 lata 1 miesiąc i 18 dni okresów składkowych.

Sąd Okręgowy na podstawie materiału dowodowego zebranego w sprawie, przy uwzględnieniu treści art. 57 oraz art. 12 i art. 13 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, uznał, iż brak jest podstaw do uznania, że J. K. przysługuje prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy.

Sąd zaznaczył, że ubezpieczona nie jest całkowicie niezdolna do pracy, a jej częściowa niezdolność do zatrudnienia nie powstała przed 25 maja 2012 r. (tj. przed upływem 18 – tu miesięcy od ustania ostatniego okresu ubezpieczenia – od upływu okresu pobierania zasiłku dla bezrobotnych, za który to okres opłacono należne składki na ubezpieczenie emerytalne i rentowe). Do okresów ubezpieczenia emerytalno – rentowego nie można zaliczyć ubezpieczonej okresu pobierania świadczenia pielęgnacyjnego wypłaconego przez (...) w T. w okresie od 20 lipca 2011 r. do 30 czerwca 2013 r. albowiem, jak to wynika z informacji ZUS oraz (...) w T., za powyższy okres nie opłacono za wnioskodawczynię składek na ubezpieczenie społeczne. W świetle zaś art. 6 ust1 pkt 2 ustawy o emeryturach i rentach z FUS do okresów składkowych zalicza się jedynie okres, za który zostały opłacone składki na ubezpieczenie społeczne w wysokości określonej w przepisach o pomocy społecznej.

Wnioskodawczyni jest osobą częściowo niezdolną do pracy od 24 lipca 2014 r.

Wobec powyższego należało przyjąć, że J. K. nie udowodniła, że jej niezdolność do pracy powstała w okresach składkowych i nieskładkowych (wymienionych w art. 57 ust. 1 pkt 3 ustawy o emeryturach i rentach z FUS) lub w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów. A skoro tak, to brak jest podstaw do przyznania jej prawa do renty.

Sąd nie prowadził postępowania dowodowego celem ustalenia możliwości zaliczenia ubezpieczonej do wymiaru okresów nieskładkowych okresu niewykonywania przez nią pracy spowodowanego sprawowaniem opieki nad matką albowiem uwzględnienie nawet tego okresu nie pozwoliłoby na przyjęcie spełnienia przez ubezpieczoną warunku określonego w art. 57 ust. 1 pkt 3 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Z uwagi na powyższe Sąd, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. w zw. z art. 57 ust. 1 a contrario ustawy o emeryturach i rentach z FUS, orzekł, jak w sentencji.

Apelację od wyroku wywiodła wnioskodawczyni zaskarżając go w całości i zarzucając:

1) naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 57 ust. 1 pkt 3 w zw. z art. 6 ust. 1 pkt 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS poprzez ich błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie, polegające na nie zaliczeniu do okresu ubezpieczenia emerytalno - rentowego ubezpieczonej okresu pobierania świadczenia pielęgnacyjnego, wypłaconego przez (...) w T., tj. okresu od 20 lipca 2011 r. do 30 czerwca 2013 r.,

2) naruszenie przepisu prawa materialnego, tj. art. 6 ust. 1 pkt 2 ustawy o emeryturach i rentach z FUS poprzez jego błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie, polegające na niezasadnym przyjęciu, że w świetle tego przepisu do okresów składkowych zalicza się jedynie okres, za który zostały opłacone składki na ubezpieczenie społeczne w wysokości określonej w przepisach o pomocy społecznej, podczas gdy w sprawie niniejszej powinien znaleźć zastosowanie przepis art. 6 ust. 1 pkt 1 ww. ustawy, stosownie do którego okresami składkowymi są okresy ubezpieczenia, przy czym podnieść należy, iż art. 6 ust. 1 pkt 1 ww. ustawy nie przewiduje dodatkowego warunku w postaci opłacania składek na ubezpieczenie społeczne, stanowiąc samodzielną (alternatywną) przesłankę uznania okresu ubezpieczenia za okres składkowy,

3) błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę rozstrzygnięcia, polegający na przyjęciu, że okres 18 miesięcy od ustania ostatniego tytułu ubezpieczenia (tj. od upływu okresu pobierania zasiłku dla bezrobotnych) upłynął z dniem 25 maja 2012 r.,

4) błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę rozstrzygnięcia, polegający na przyjęciu, że niezdolność ubezpieczonej do pracy nie powstała w okresach, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 1 i 2, pkt 3 lit. b, pkt 4, 6, 7 i 9, ust. 2 pkt 1, 3-8 i 9 lit. a, pkt 10 lit. a, pkt 11-12, 13 lit. a, pkt 14 lit. a i pkt 15-17 oraz art. 7 pkt 1-3, 5 lit. a, pkt 6 i 12, albo nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów,

5) błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę rozstrzygnięcia w sprawie, polegający na przyjęciu, iż ubezpieczona nie udowodniła, że jej niezdolność do pracy powstała w okresach składkowych i nieskładkowych wymienionych w przepisie art. 57 ust. 1 pkt 3 ustawy o emeryturach i rentach z FUS lub w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów,

6) naruszenie prawa procesowego, tj. art. 233 § 1 k.p.c. poprzez brak wszechstronnego rozważenia zebranego materiału i nie przeprowadzenie postępowania dowodowego w celu ustalenia możliwości zaliczenia ubezpieczonej do wymiaru okresów nieskładkowych okresu niewykonywania przez nią pracy spowodowanego sprawowaniem opieki nad matką, które to naruszenia miały istotny wpływ na wynik sprawy.

W związku z powyższym ubezpieczona wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez przyznanie jej prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, względnie o jego uchylenie i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania oraz zasądzenie kosztów postępowania według norm przepisanych.

Swoje stanowisko wnioskodawczyni obszernie i wyczerpująco uzasadniła wskazując stosowne argumenty na jego poparcie.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja wnioskodawczyni nie zasługuje na uwzględnienie.

Przedmiotem sporu w niniejszej sprawie była kwestia spełnienia przez J. K. kumulatywnie przesłanek ustalenia prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy na podstawie art. 57 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2015 r., poz. 748), w szczególności przesłanki powstania niekwestionowanej niezdolności do pracy w okresie wskazanym w art. 57 ust. 1 pkt 3 powołanej ustawy, tj. przed upływem 18 miesięcy od ustania ostatniego okresu.

We wskazanym powyżej zakresie Sąd Okręgowy przeprowadził stosowne i wyczerpujące postępowanie dowodowe, a w swych ustaleniach i wnioskach nie wykroczył poza ramy swobodnej oceny wiarygodności i mocy dowodów wynikające z przepisu art. 233 k.p.c., nie popełnił też uchybień w zakresie zarówno ustalonych faktów, jak też ich kwalifikacji prawnej. W konsekwencji, Sąd odwoławczy, oceniając jako prawidłowe ustalenia faktyczne i rozważania prawne dokonane przez Sąd pierwszej instancji, uznał je za własne, nie znajdując konieczności szczegółowego ich powtarzania

Jak słusznie wskazał Sąd Okręgowy, renta z tytułu niezdolności do pracy jest świadczeniem należnym z ubezpieczenia społecznego, którego przyznanie uwarunkowane jest spełnieniem kryteriów określonych w art. 57 ust. 1 i ust. 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Warunkiem uzyskania wskazanego świadczenia jest istnienie niezdolności do pracy, posiadanie określonego w ustawie okresu składkowego i nieskładkowego oraz powstanie niezdolności do pracy w okresach wymienionych w ust. 1 pkt 3 powołanego przepisu bądź nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów.

Analizując sytuację wnioskodawczyni Sąd I instancji trafnie wskazał, iż legitymuje się ona okresem składkowych i nieskładkowym w wymiarze 30 lat, 2 miesięcy i 10 dni oraz bezsprzecznie jest częściowo niezdolna do zatrudnienia zgodnego z poziomem posiadanych kwalifikacji, począwszy od 24 lipca 2013 r. – wskazana kwestia została bowiem prawomocnie przesądzona wyrokiem Sądu Okręgowego w Toruniu z dnia 16 stycznia 2014 r., wydanym w sprawie IVU 1812/13, stąd ponowna jej ocena - wobec treści art. 366 k.p.c. oraz art. 365 § 1 k.p.c. - jest nieuprawniona. Na poparcie stanowiska Sądu I Instancji wskazać należy postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 25 września 1998 r. w sprawie II UKN 373/97 (OSNAPiUS 1999 nr 21, poz. 702), który podał, że prawomocny wyrok oddalający odwołanie w sprawie o rentę inwalidzką, w którym ustalono datę powstania inwalidztwa, ma powagę rzeczy osądzonej. Z mocy art. 366 k.p.c. nie jest też dopuszczalne skuteczne powoływanie się na spełnienie przed datą wyroku warunków wymaganych do przyznania świadczenia (por. wyrok Sądu Najwyższego z 28 maja 2002r., II UKN 250/01, OSNAPiUS 2002 nr 16 oraz z 18 lutego 2003r., II UK 139/02, OSNP 2004/7/128).

Jednocześnie Sąd Okręgowy zaznaczył, że niezdolność wnioskodawczyni do zatrudnienia powstała po upływie 18 miesięcy od ustania ostatniego okresu ubezpieczenia (po 25 maja 2012 r.), co nastąpiło w dniu 26 listopada 2010 r. wraz z upływem okresu, na jaki zostało jej przyznane przez P. w T. stypendium – szkolenie. Trafnie również Sąd I instancji podniósł, iż nie jest możliwym przyjęcie, że ostatnim okresem ubezpieczenia wnioskodawczyni jest okres pobierania przez nią - wypłacanego przez M. w T. – świadczenia pielęgnacyjnego na matkę od 20 lipca 2011 r. do 30 czerwca 2013 r., albowiem - wbrew twierdzeniom skarżącej - nie stanowi on okresu ubezpieczenia.

Jak wynika z treści art. 6 ust. 1 pkt 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2015 r., poz. 748) okresami składkowymi są okresy ubezpieczenia. Okres ubezpieczenia zaś to - zgodnie z treścią 4 pkt 5 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. powołanej ustawy - okres opłacania składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe oraz okres nieopłacania składek z powodu przekroczenia w trakcie roku kalendarzowego kwoty rocznej podstawy wymiaru składek, o którym mowa w przepisach o systemie ubezpieczeń społecznych.

Decyzją z dnia 5 września 2011 r. M. w T. przyznał wnioskodawczyni - począwszy od dnia 20 lipca 2011 r. - świadczenie pielęgnacyjne z tytułu rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w związku z koniecznością sprawowania opieki nad niepełnosprawną osobą dorosłą – matką. Przedmiotowe świadczenie wnioskodawczyni pobierała do dnia 30 czerwca 2013 r.

Od dnia 1 stycznia 2013 r. w wyniku nowelizacji przepisów dotyczących osób pobierających świadczenia pielęgnacyjne, za które przed tym dniem wójt, burmistrz lub prezydent miasta zaprzestał opłacania składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe z uwagi na osiągnięcie przez nie okresu ubezpieczenia 20 lat, zaszła konieczność dopłacenia składek, o ile nie posiadają one okresów ubezpieczenia wymaganych znowelizowanymi przepisami. W związku z powyższym, od dnia 1 stycznia 2013 r. zmianie uległ maksymalny okres, za który organ samorządu opłaca składkę na ubezpieczenia emerytalne i rentowe za osobę pobierającą świadczenie pielęgnacyjne. Okres ten dla mężczyzn wynosi 25 lat, a dla kobiet - w zależności od roku, w którym osiągną one wiek określony w art. 24 ust. 1a u.e.r.f. - od 20 do 25 lat. W przypadku wnioskodawczyni, urodzonej (...), okres ten wynosi 25 lat, albowiem wiek emerytalny przewidziany w art. 24 ust. 1a ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych osiągnie po dniu 31 grudnia 2021 r.

Jak wynika zatem z treści z art. 6 ust. 2a pkt 2 ustawy z dnia 13 października 2015 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2015 r., poz. 121) za osobę pobierającą świadczenie pielęgnacyjne, specjalny zasiłek opiekuńczy albo zasiłek dla opiekuna wójt, burmistrz lub prezydent miasta opłaca składkę na ubezpieczenia emerytalne i rentowe od podstawy odpowiadającej wysokości odpowiednio zasiłku dla opiekuna przysługującego na podstawie przepisów o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów przez okres niezbędny do uzyskania 25-letniego okresu ubezpieczenia (składkowego i nieskładkowego), z zastrzeżeniem art. 87 ust. 1b ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2015 r. poz. 748).

Wnioskodawczyni bezsprzecznie legitymuje się stażem pracy przekraczającym wskazane w powołanym wyżej przepisie 25 lat, co oznacza, że w okresie sprawowania przez nią opieki nad matką oraz pobierania świadczenia pielęgnacyjnego, organ samorządowy nie odprowadzał za nią składek na ubezpieczenia społeczne – konsekwencją powyższego jest niemożność zaliczenia okresu od 20 lipca 2011 r. do 30 czerwca 2013 r. do okresu ubezpieczenia, o którym mowa w art. 6 ust. 1 pkt 1 w zw. z art. 4 pkt 5 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Przekładając powyższe na grunt analizowanej sprawy, przy jednoczesnym ustaleniu, że częściowa niezdolność wnioskodawczyni do pracy powstała 24 lipca 2013 r., tj. po upływie 18 miesięcy od ustania ostatniego okresu ubezpieczenia (po 25 maja 2012 r.), Sąd Apelacyjny stanął na stanowisku, że nie jest możliwe przyznanie J. K. prawa do renty, albowiem nie spełnia ona kumulatywnie wszystkich przesłanek z art. 57 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS, warunkujących przyznanie jej prawa do żądanego świadczenia.

Mając na uwadze powyższe, podzielając stanowisko Sądu Okręgowego i uznając apelację wnioskodawczyni za bezzasadną, Sąd na mocy art. 385 k.p.c., orzekł, jak w sentencji.

SSA Aleksandra Urban SSA Grażyna Czyżak SSA Daria Stanek