Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Gdańsku

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 15 marca 2016 r.

Sąd Apelacyjny - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w G.

w składzie:

Przewodniczący:	SSA Maciej Piankowski
Sędziowie:	SSA Grażyna Horbulewicz SSA Lucyna Ramlo (spr.)
Protokolant:	sekr.sądowy Angelika Judka

po rozpoznaniu w dniu 15 marca 2016 r. w Gdańsku

sprawy H. K.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.

o prawo do emerytury

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.

od wyroku Sądu Okręgowego w Bydgoszczy VI Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 17 września 2015 r., sygn. akt VI U 520/15

zmienia zaskarżony wyrok i oddala odwołanie.

SSA Lucyna Ramlo SSA Maciej Piankowski SSA Grażyna Horbulewicz

Sygn. akt III AUa 1852/15

UZASADNIENIE

H. K. złożył w dniu 7 stycznia 2015 roku wniosek o przyznanie mu prawa do emerytury na podstawie art. 184 w związku z art. 32 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Organ rentowy zaskarżoną decyzją z 16 stycznia 2015 roku i ponownie decyzją z 25 lutego 2015 roku odmówił przyznania prawa do tegoż świadczenia, ponieważ ubezpieczony nie udokumentował co najmniej 15-tu lat pracy w szczególnych warunkach. Odwołanie od tej decyzji złożył H. K. domagając się zaliczenia do pracy w warunkach szkodliwych pracy w Z. w K. w charakterze palacza i dołączył również do odwołania świadectwo pracy z (...) w B., gdzie wykonywał pracę kierowcy zaliczaną do pracy w warunkach szczególnych. W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy podtrzymał stanowisko zawarte w obu decyzjach i domagał się oddalenia odwołania. Sąd Okręgowy w Bydgoszczy VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z dnia 17 września 2015r. zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznał H. K. prawo do emerytury począwszy od 6 stycznia 2015 r. i stwierdził, iż organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji. Jako podstawę swego rozstrzygnięcia Sąd Okręgowy powołał następujące ustalenia faktyczne i rozważania prawne.

Bezsporne było, że w dniu 7 stycznia 2015 roku ubezpieczony H. K. złożył wniosek o przyznanie prawa do emerytury w obniżonym wieku w oparciu o wcześniej wymienione przepisy. Urodził się (...) i we wniosku oświadczył, iż nie jest członkiem OFE. Udokumentował łącznie ponad 25 lat okresów składkowych i nieskładkowych. W trakcie postępowania, już po wydaniu decyzji z 16 stycznia 2015 roku, uchylono decyzję i 25 lutego i organ rentowy samodzielnie zaliczył ubezpieczonemu do okresu pracy wykonywanej w warunkach szczególnych 13 lat, 4 miesiące i 2 dni. W związku z tym konieczne było przeprowadzenie postępowania dowodowego czy w spornych dwóch okresach, czyli w okresie zatrudnienia w (...) od 22 sierpnia 1988 roku do 28 lutego 1990 roku oraz pracę odwołującego w charakterze palacza w Z. K. można było zaliczyć do prac wykonywanych w warunkach szczególnych. Postępowanie dowodowe wykazało, że w (...)ze, czyli w Przedsiębiorstwie (...) ubezpieczony pracował jako kierowca samochodów ciężarowych powyżej 3 i pół tony. Wynika to z jego zeznań, wynika to z dokumentacji przedłożonej do organu rentowego oraz wynika to z dokumentacji z akt osobowych z karty 35a. Okres pracy kierowcy samochodów ciężarowych jest okresem zaliczanym do prac w warunkach szczególnych, albowiem stanowisko to jest ujęte w wykazie A Rozporządzenia z lutego 1983 roku. A zatem w ocenie Sądu Okręgowego można było zaliczyć do prac w warunkach szczególnych okres zatrudnienia do momentu zmiany stanowiska na portiera, czyli od 22 sierpnia 88 do 28 lutego 1990. Natomiast, jeżeli chodzi o zaliczenie do prac wykonywanych w warunkach szczególnych pracy w charakterze palacza to zarówno z dokumentów z akt osobowych z karty 41 jak i zeznań świadków pani B. G., pani U. P., jak również z zeznań samego odwołującego znajdujących się na karcie 54 wynika, że wymiar czasu pracy w charakterze palacza wynosił 1/2, bądź 3/4 etatu w zależności od okresu i ubezpieczony wykonywał również inne prace niezwiązane z obsługą kotłowni. Wszystko to sprawia, że nie można uznać tego okresu pracy za pracę w warunkach szczególnych w rozumieniu artykułu 184 czy 32 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, ponieważ z uwagi na wymiar czasu pracy niepełny i z uwagi na wykonywanie jeszcze innych czynności nie była to praca wykonywana li tylko na stanowisku palacza w pełnym wymiarze czasu pracy. Jednakże nie zaliczając tego okresu do okresu pracy w warunkach szczególnych można było przyznać ubezpieczonemu prawo do emerytury, ponieważ doliczając do okresu uwzględnionego przez organ rentowy 13 lat, 4 miesiące i 2 dni okresu zatrudnienia w (...) od sierpnia 1988r. do lutego 1990r., ubezpieczony na dzień 1 stycznia 1999r. wykazał co najmniej 15 lat pracy wykonywanej w warunkach szczególnych. W związku z tym Sąd na podstawie artykułu 477 ze znaczkiem 14 paragraf 2 kpc zmienił zaskarżoną decyzję w punkcie 1-szym przyznając prawo do emerytury od dnia spełnienia ostatniej wymaganej prawem przesłanki, czyli od dnia ukończenia 60-go roku życia przez ubezpieczonego, to jest od 6 stycznia 2015 roku. W związku jednak z tym, że przyznanie prawa do świadczenia wymagało przeprowadzenia przed Sądem postępowania dowodowego w postaci zebrania akt osobowych, w postaci przesłuchania świadków, w postaci przesłuchania odwołującego Sąd w punkcie 2-gim nie stwierdził odpowiedzialności organu rentowego, czyli nie przyznał ubezpieczonemu prawa do odsetek, dlatego, że organ rentowy z uwagi na wymogi formalne i ograniczenia dowodowe nie mógł samodzielnie przyznać prawa do świadczenia, ponieważ nie zostały przedłożone wymagane prawem dokumenty świadczące o co najmniej 15-letnim stażu pracy wykonywanej w warunkach szczególnych.

Apelację od wyroku Sądu I instancji wywiódł organ rentowy, który zaskarżył wyrok w punkcie I zarzucając naruszenie przepisów prawa materialnego tj. art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z FUS (Dz. U. z 2013r. poz. 1440 ze zm.) oraz § 4 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U Nr 8 poz.43 zm.) oraz prawa procesowego - art.233 §1 kpc. Powołując się na powyższą podstawę apelacji organ rentowy wnosił o zmianę wyroku w zaskarżonej części i oddalenie odwołania.

W uzasadnieniu apelacji Zakład wskazał, że decyzjami z dni 16.01.2015r. i 25.02.2015r. odmówiono ubezpieczonemu prawa do emerytury - na podstawie art.184 w zw. z art.32 ustawy z dnia 17.12.1998r. o emeryturach i rentach z FUS (Dz. U. Nr 162, poz.1118 ze zm.), z uwagi na brak wymaganych 15 lat pracy w szczególnych warunkach. Z tego tytułu zaliczono ubezpieczonemu 13 lat 4 m-ce i 12 dni (okresy: 1.04.72r. - 28.10.75r., 18.07.78r. - 31.12.78r., 19.04.79r. - 29.06.87r„ 1.07.87r. - 19.08.88r.).

Na okoliczność pracy w szczególnych warunkach w innych okresach ubezpieczony nie przedłożył świadectw pracy w szczególnych warunkach, jako dowodów w postępowaniu przed organem rentowym niezbędnych.

Ubezpieczony nie zgodził się z w/w decyzją i złożył odwołanie do Sądu Okręgowego w Bydgoszczy - VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych domagając się zaliczenia do pracy w szczególnych warunkach okresów: 22.08.88r. - 28.02.90r (kiedy zatrudniony był w P. jako kierowca samochodu ciężarowego) oraz 4.10.97r. - 30.04.98r. (kiedy zatrudniony był w O. w K. (...)jako palacz).

Sąd wyrokiem z dnia 17.09.2015r. przyznał H. K. prawo do emerytury począwszy od dnia (...),

Pozwany z w/w wyrokiem zgodzić się nie może.

Jak wynika z art.184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z FUS (Dz. U. z 2013r., poz. 1440 ze zm.), ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego m.in. w art. 32, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli:

1)  okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn oraz

2)  okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27.

Zgodnie z ust.2 w/w przepisu, emerytura, o której mowa w ust. 1, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa.

Jak stanowi art. 32 ust. 1 ustawy emerytalnej, ubezpieczonym urodzonym przed dniem 1 stycznia 1949 r., będącym pracownikami, o których mowa w ust. 2 i 3, zatrudnionymi w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, przysługuje emerytura w wieku niższym niż określony w art. 27 ust. 2 i 3.

Jak stanowi § 4 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz.43 zm.), pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki:

1)  osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn,

2)  (skreślony),

3)  ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Natomiast zgodnie z §2 ust.l w/w rozporządzenia okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy.

Na podstawie przeprowadzonego postępowania dowodowego w niniejszej sprawie Sąd ustalił, iż do pracy w szczególnych warunkach należy zaliczyć pracę, jaką ubezpieczony wykonywał w Przedsiębiorstwie (...) tj. pracę kierowcy samochodu ciężarowego. Powyższe znajduje potwierdzenie w aktach osobowych, z których Sąd przeprowadził dowód. Wobec faktu, iż ubezpieczony na w/w stanowisku wykonywał czynności transportowe, pracę tę można zakwalifikować do pracy w szczególnych warunkach, która wymieniona została w wykazie A dział VIII poz. 2 załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7.02.1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach i szczególnym charakterze /Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm./ (prace kierowców samochodów ciężarowych o dopuszczalnym ciężarze całkowitym ponad 3,5 tony).

Jednak zaliczenie tejże pracy tj. od 22.08.1988r. do 28.02.1990r. po uwzględnieniu okresów zaliczonych do szczególnych warunków przez organ rentowy już uprzednio, nie daje 15 lat takiej pracy.

Sąd przeprowadził postępowanie także na okoliczność zaliczenia do szczególnych warunków pracy ubezpieczonego jako palacza w O. w K. o wie (...). Jednak materiał dowodowy potwierdza, iż ubezpieczony pracę palacza wykonywał w wymiarze ^{(( 3))}/4 etatu. Na rozprawie w dniu 8.09.2015r. ubezpieczony sam przyznał, iż nie była to praca pełnoetatowa, a pozostałe czynności wykonywane w w/w O. to prace gospodarcze. Praca palacza zatem nie była wykonywana przez ubezpieczonego w pełnym wymiarze, co powoduje, iż nie można jej zaliczyć do pracy w szczególnych warunkach. Tym samym przesłanka posiadania co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach nie została spełniona.

Zgodnie z wyrokiem Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 12.04.2012r. sygn. akt I AU a 1430/11 (Lex 1238723), skorzystanie z możliwości przejścia na emeryturę przy obniżonym wieku jest możliwe tylko dla osób spełniających określone w u.e.r.f.u.s. warunki i dlatego wymagana jest ścisła interpretacja przepisów w tym zakresie.

Jak wynika z wyroku Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 28.01.2014r. sygn. akt III AU a 654/13 (Lex 1448552), z przywileju przejścia na emeryturę w niższym wieku emerytalnym, przysługującego pracownikom zatrudnionym w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, mogą korzystać wyłącznie pracownicy, który byli rzeczywiście zatrudnieni stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w szkodliwych warunkach pracy.

Zgodnie ze stanowiskiem Sądu Apelacyjnego w Katowicach wyrażonym w wyroku z dnia 19.03.2013r. sygn. akt III AU a 1375/12 (Lex 1305950), przepisy prawa ubezpieczeń społecznych mają charakter norm bezwzględnie obowiązujących, co powoduje, iż określona w ustawie z 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych instytucja emerytury w obniżonym wieku emerytalnym musi podlegać ścisłej wykładni.

Ubezpieczony złożył odpowiedź na apelację, w której domagał się oddalenia apelacji i oraz zasądzenia kosztów procesu według norm przepisanych. W uzasadnieniu H. K. twierdził, że słusznie Sąd Okręgowy uznał, iż zaliczenie jedynie okresu pracy w warunkach szczególnych w Przedsiębiorstwie (...) w B. powoduje wykazanie wymaganego -15-sto letniego- okresu zatrudnienia w warunkach szczególnych. W piśmie procesowym z dnia 16 listopada 2015r. ubezpieczony wskazał, że organ rentowy zaliczył mu do pracy w warunkach szczególnych okres 13 lat, 4 miesięcy i 12 dni, do tego okresu winien być również zaliczony okres służby wojskowej od 20 stycznia 1977r. do 13 października 1977r. kiedy pełnił służbę jako kierowca samochodu ciężarowego.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja okazała się uzasadniona i skutkowała zmianą zaskarżonego wyroku i oddaleniem odwołania.

Sąd I instancji prawidłowo ustalił stan faktyczny jednak na skutek błędnego wyliczenia okresu pracy w warunkach szczególnych wadliwie zastosował przepisy prawa.

Wskazać należy, iż lapidarne ustne uzasadnieni Sądu I instancji nie zawiera obligatoryjnego elementu jakim powinno być wyliczenia okresów zaliczonych przez sąd do okresów pracy w warunkach szczególnych. Wadliwie również powołano w uzasadnieniu, że organ rentowy zaliczył do pracy w warunkach szczególnych okres 13 lat, 4 miesięcy i 2 dni, albowiem faktycznie zaliczono z tego tytułu 13 lat, 4 miesięcy i 12 dni. Po doliczeniu okresu pracy w (...) w B. w charakterze kierowcy samochodów ciężarowych o ciężarze całkowitym powyżej 3,5 ton od 22 sierpnia 1988r. do 28 lutego 1990r., tj. 1 roku, 6 miesięcy i 7 dni, ubezpieczony wykazał łącznie 14 lat, 10 miesięcy i 19 dni pracy w warunkach szczególnych. Zatem nie spełnił warunków do przyznania emerytury w oparciu o art. 184 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U.2015.748 j.t.)

Nie było sporu między stronami co do faktu, że wnioskodawca ukończył 60 rok życia, oraz że na dzień 1 stycznia 1999 r. legitymuje się ponad 25-letnim stażem pracy. Spór dotyczył natomiast kwestii wykazania przez ubezpieczonego, że przez co najmniej 15 lat był zatrudniony w warunkach szczególnych.

Przepis art. 184 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U.2015.748 j.t.) pozwala mężczyznom urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. nabyć, po osiągnięciu wieku przewidzianego, m. in. w art. 32 , prawo do emerytury, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy (1 stycznia 1999 r.) osiągnęli:

1) okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym 65 lat oraz

2) okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27, tj. 25 lat.

Emerytura przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa. Wiek emerytalny pracowników wykonujących pracę w warunkach szczególnych określa wydane na podstawie art. 32 ust. 4 ustawy emerytalnej rozporządzenie Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 r., nr 8, poz. 4 ze zm.). Przepis § 4 ust. 1 rozporządzenia stanowi, że pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki:

1) osiągnął wiek emerytalny wynoszący 60 lat dla mężczyzn,

2) ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Zgodnie z przepisami rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy.

Organ rentowy stwierdził, że wnioskodawca nie udowodnił 15-letniego okresu pracy w warunkach szczególnych.

Na etapie postępowania apelacyjnego organ rentowy nie kwestionował zaliczenia przez Sąd I instancji do okresów pracy w warunkach szczególnych zatrudnienia ubezpieczonego w (...) w B. od 22 sierpnia 1988r. do 28 lutego 1990r. Żadna ze stron nie kwestionowała też niemożności zaliczenia do pracy w warunkach szczególnych okresu zatrudnienia w niepełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku palacza w (...) w K..

Sąd Apelacyjny uzupełnił postępowanie dowodowe o przesłuchanie ubezpieczonego na okoliczność uzyskania uprawnień do kierowania samochodami ciężarowymi i podjęcia zatrudnienia po odbyciu zasadniczej służby wojskowej.

Sąd Apelacyjny w oparciu o przesłuchanie H. K. i dowód z dokumentu w postaci prawa jazdy ustalił, że ubezpieczony zdobył uprawnienia do prowadzenia pojazdów ciężarowych 15 czerwca 1978r., a więc już po odbyciu zasadniczej służby wojskowej, która trwała od 29 października 1975r. do 20 października 1977r. W tym czasie kiedy uzyskał kat. C zatrudniony był w Przedsiębiorstwie (...) w B. – Filia I.. W tym przedsiębiorstwie rozpoczął pracę po odbyciu służby wojskowej od 22 października 1977r. na stanowisku ładowacza, a od 1 grudnia 1977r. na stanowisku kierowcy, następnie od 1 czerwca 1978r. ponownie ładowacza aż do końca zatrudnienia tj. do 15 lipca 1978r. Ubezpieczony w trakcie postępowania przed Sądem I instancji nie wykazywał tego okresu jako okresu pracy w warunkach szczególnych i nie przedłożył żadnych dowodów na okoliczność rodzaju wykonywanych w tym czasie czynności - także w postępowaniu apelacyjnym. Zupełnie niewiarygodne były natomiast twierdzenia samego ubezpieczonego na okoliczność charakteru jego pracy w tym czasie, albowiem nie było prawdą, że zdobył prawo jazdy kat. C w czasie odbywania służby wojskowej i dlatego nie powrócił do zakładu pracy, w którym pracował do czasu powołania do wojska, oraz że u kolejnego pracodawcy rozpoczął pracę jako kierowca samochodów ciężarowych powyżej 3,5 ton, gdyż nie posiadał do tego kwalifikacji. Z tych względów nie było podstaw do zaliczenia jakichkolwiek dalszych okresów pracy w warunkach szczególnych poza tym, który zaliczony został przez Sąd Okręgowy. Nie było też możliwe zaliczenie okresu służby wojskowej do pracy w warunkach szczególnych. Ubezpieczony upatrywał takiej możliwości we wpisie zawartym w książeczce wojskowej, z którego wynikało, iż od 20 stycznia 1977r. do 13 października 1977r. pełnił służbę jako kierowca samochodowy. Pomijając już okoliczność, że zwrot „kierowca samochodowy” nie potwierdza kierowania pojazdami powyżej 3,5 ton, to wskazać należy, że tylko zatrudnienie w ramach stosunku pracy umożliwia zaliczenie danego okresu do pracy w warunkach szczególnych.

Zgodnie bowiem z przyjętym w orzecznictwie Sądu Najwyższego poglądem, przepisy art. 32 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm.) nie mogą być inaczej rozumiane jak tylko w ten sposób, że prawo do emerytury w wieku niższym niż ogólny wiek emerytalny przysługuje jedynie zatrudnionym w szczególnych warunkach pracownikom (zob. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 8 grudnia 2009 r., sygn.akt I UK 186/09, OSNP rok 2011, nr 13-14, poz. 189, z dnia 9 stycznia 2008 r., sygn. akt III UK 92/07, z dnia 25 stycznia 2005 r., sygn. akt I UK 142/04, OSNP rok 2005, nr 17, poz. 272 i z dnia 18 stycznia 2005 r., sygn. akt II UK 136/04 oraz wyrok NSA z dnia 20 marca 2003 r. SA/Łd 2276/01, Pr. Pracy rok 2003, nr 9, str. 42), obejmuje zatem tylko pracę wykonywaną w ramach stosunku pracy, a nie np. stosunku służby wojskowej Zróżnicowanie prawa do emerytury w wieku niższym niż ogólny (podstawowy, typowy) wiek emerytalny podmiotów w zależności od tego, czy praca jest (była) wykonywana w ramach stosunku pracy, czy też na podstawie innych stosunków prawnych w obszarze prawa pracy ma charakter elementarny i wiąże się ze szczególnymi cechami stosunku pracy, które jakościowo odróżniają go od innych stosunków prawnych, w tym także i takich, w ramach których świadczona jest praca. Trzeba przyjąć, że stosunek pracy i praca świadczona w jego ramach uzasadniają szczególne uregulowanie sytuacji osób (pracowników), które ją świadczą i ograniczenia prawa do wcześniejszej emerytury z uwagi na wykonywanie zatrudnienia tylko w tym charakterze - pracownika. Status pracownika (stosunek pracy) stanowi cechę relewantną, która daje podstawę wyodrębnienia określonej grupy osób (właśnie pracowników) i usprawiedliwia inne ich traktowanie w regulacjach prawa pracy aniżeli osób, które statusu takiego nie mają, choć mogą również wykonywać pracę w ramach określonego stosunku prawnego (zatrudnienia), przy czym nie jest to niezgodne z art. 32 Konstytucji RP. Ten punkt widzenia znajduje również wyraz i jest uzasadniony na gruncie unormowań prawa ubezpieczeń społecznych, które chociaż swoimi unormowaniami obejmuje nie tylko pracowników jako osoby ubezpieczone, ale w licznych przypadkach właśnie stosunek pracy traktuje w sposób szczególny. Wynikające stąd pewne zróżnicowanie sytuacji prawnej ubezpieczonych powoduje odstąpienie od zasady równego traktowania ubezpieczonych (z pracowniczych i niepracowniczych tytułów), chyba że za tym przemawiają w sposób wyraźny i zdecydowany szczególne racje z osobami zatrudnionymi w ramach stosunku pracy (pracownikami).

Nie istniał także możliwość zaliczenia całego okresu służby wojskowej do okresu pracy w warunkach szczególnych. Sądowi Apelacyjnemu znane jest stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w uchwale z 2 lipca 2015r., sygn.. akt III UZP 4/15 zgodnie, z którym „okres zasadniczej lub okresowej służby wojskowej odbytej w czasie od 29 listopada 1967 r. do 31 grudnia 1974 r. zalicza się do okresu pracy w szczególnych warunkach wymaganego do nabycia prawa do emerytury w niższym wieku emerytalnym (art. 184 w związku z art. 32 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, jednolity tekst: Dz.U. z 2013 r., poz. 1440 ze zm.) także w sytuacji, gdy ubezpieczony bezpośrednio przed powołaniem do służby wojskowej pracował w warunkach szczególnych oraz po zwolnieniu z tej służby podjął w innym zakładzie pracy zatrudnienie niestanowiące pracy w szczególnych warunkach, jeżeli zostały spełnione przesłanki, o których mowa w art. 108 ust. 1 ustawy z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (Dz.U. Nr 44, poz. 220, w brzmieniu obowiązującym do dnia 31 grudnia 1974 r.) oraz w § 2-5, 7 i 8 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 22 listopada 1968 r. w sprawie szczególnych uprawnień żołnierzy i ich rodzin (Dz.U. Nr 44, poz. 318, w brzmieniu obowiązującym do dnia 31 grudnia 1974r.”

Ubezpieczony bezspornie przed powołaniem do służby wojskowej pracował w warunkach szczególnych w (...) w S. – Z. P., a po jej zakończeniu nie wrócił do pracy w (...) i umowa o pracę uległa rozwiązaniu właśnie z tej przyczyny (świadectwo pracy k. 9 akt ZUS). Bezpodstawne było twierdzenie ubezpieczonego, iż nie wrócił do poprzedniego pracodawcy z uwagi na podwyższenie kwalifikacji, zdobycie uprawnień do prowadzenia pojazdów ciężarowych, gdyż jak wyjaśniono wcześniej uprawnienia te zdobył już w czasie kolejnego zatrudnienia. Od 1 stycznia 1975r. art. 108 ustawy z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej otrzymał brzmienie

1. Czas odbywania zasadniczej lub okresowej służby wojskowej wlicza się pracownikowi do okresu zatrudnienia, w zakresie wszelkich uprawnień związanych z tym zatrudnieniem, jeżeli po odbyciu tej służby podjął on zatrudnienie w tym samym zakładzie pracy, w którym był zatrudniony przed powołaniem do służby.

2. Rada Ministrów po porozumieniu z Centralną Radą Związków Zawodowych ustali w drodze rozporządzenia, w jakim zakresie czas odbywania zasadniczej lub okresowej służby wojskowej wlicza się do okresu zatrudnienia również pracownikom, którzy przed powołaniem do tej służby nie byli zatrudnieni albo którzy po jej odbyciu podjęli zatrudnienie w innym zakładzie pracy.

3. Warunkiem wliczenia służby wojskowej do okresu zatrudnienia jest zachowanie terminów, o których mowa w art. 106 ust. 1 lub w art. 107 ust. 1.

Pominięto więc dotychczasowe sformułowanie dotyczące „tej samej gałęzi zatrudnienia”. Natomiast § 7 rozporządzenia RM w sprawie szczególnych uprawnień żołnierzy i ich rodzin stanowił:

1. Żołnierzowi, który z ważnych przyczyn nie podjął poprzedniego zatrudnienia albo przed powołaniem do służby nie był zatrudniony, wlicza się czas odbywania służby wojskowej do okresu zatrudnienia w zakresie uprawnień określonych w § 5 ust. 1, jeżeli w ciągu 30 dni od dnia zwolnienia ze służby wojskowej zgłosił do urzędu właściwego terenowego organu administracji państwowej wniosek o skierowanie do pracy i na podstawie tego skierowania podjął pracę albo podjął pracę w tym terminie bez skierowania tego urzędu.

2. Żołnierzowi, który z ważnych przyczyn nie podjął poprzedniego zatrudnienia, wlicza się do okresu zatrudnienia w nowym zakładzie pracy, w zakresie uprawnień określonych w § 5 ust. 1, także czas zatrudnienia w zakładzie pracy, w którym był pracownikiem w dniu powołania do służby wojskowej, jeżeli spełnił warunek określony w ust. 1.

3. Ważnymi przyczynami niepodjęcia przez żołnierza poprzedniego zatrudnienia są:

1) okoliczności powodujące rozwiązanie umowy o pracę, o których mowa w § 3 ust. 4;

2) rozwiązanie umowy o pracę, dopuszczalne w okresie między powołaniem do służby wojskowej a jej odbyciem, w razie upływu terminu trwania umowy o pracę zawartej na czas określony lub na czas wykonania określonej pracy albo likwidacji zakładu pracy;

3) zmiana, po zwolnieniu ze służby wojskowej, miejsca zamieszkania;

4) ubieganie się o zatrudnienie w miejscu zamieszkania lub w jego pobliżu, jeżeli przed powołaniem do służby wojskowej dojeżdżał do pracy z innej miejscowości;

5) niezapewnienie pracownikowi mieszkania przez zakład pracy, jeżeli obowiązek taki wynika z odrębnych przepisów lub zawartej umowy.

4. Jeżeli żołnierz nie może w terminie 30 dni od dnia zwolnienia ze służby wojskowej zgłosić wniosku o skierowanie do pracy albo podjąć pracy bez skierowania z przyczyn, o których mowa w § 4, termin ten uważa się za zachowany w razie zgłoszenia wniosku albo podjęcia pracy niezwłocznie po odzyskaniu zdolności do pracy lub ustaniu tych przyczyn.

Ubezpieczony nie wykazał aby którakolwiek z opisanych okoliczności miała miejsca w jego przypadku, zatem zaliczenie okresu służby wojskowej do pracy w warunkach szczególnych nie było możliwe.

Wobec uzupełnionego materiału dowodowego i weryfikacji wyliczenia okresu pracy w warunkach szczególnych, Sąd Apelacyjny uznał, że wyrok Sądu I instancji nie odpowiadał prawu i na mocy art. 386 § 1 k.p.c. zmienił zaskarżony wyrok i oddalił odwołanie.

SSA Lucyna Ramlo SSA Maciej Piankowski SSA Grażyna Horbulewicz