Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Gdańsku

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 11 kwietnia 2017 r.

Sąd Apelacyjny w Gdańsku - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący:	SSA Michał Bober
Sędziowie:	SA Grażyna Horbulewicz (spr.) SA Maciej Piankowski
Protokolant:	sekr.sądowy Katarzyna Kręska

po rozpoznaniu w dniu 11 kwietnia 2017 r. w Gdańsku

sprawy J. B.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.

o prawo do emerytury

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.

od wyroku Sądu Okręgowego we Włocławku IV Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 16 września 2016 r., sygn. akt IV U 428/16

oddala apelację.

SSA Grażyna Horbulewicz SSA Michał Bober SSA Maciej Piankowski

Sygn. akt III AUa 2013/16

UZASADNIENIE

Decyzją Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. z dnia 1 czerwca 2016 r. odmówiono J. B. prawa do emerytury w wieku obniżonym.

J. B. wywiódł odwołanie od powyższej decyzji wskazując, że pracował w warunkach szczególnych ponad 15 lat.

W odpowiedzi na odwołanie pozwany wniósł o jego oddalenie.

Wyrokiem z dnia 16 września 2016 r. Sąd Okręgowy we Włocławku IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał J. B. prawo do emerytury od 1 kwietnia 2016 r. i stwierdził odpowiedzialność pozwanego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji. Uzasadniając swoje stanowisko Sąd wskazał, że J. B. urodził się (...)

Wnioskodawca w okresie od 1 marca 1989 r. do 31 maja 1992 r. oraz od 1 stycznia 1995 r. do 31 grudnia 1998 r. J. B. był zatrudniony w Przedsiębiorstwie (...) Sp. z o.o. w L., gdzie pracował stale i w pełnym wymiarze czasu pracy jednocześnie jako kierowca ciągnika oraz robotnik budowlany przy produkcji betonu kruszywowego.

W dniu 22 kwietnia 2016 r. J. B. wystąpił do pozwanego z wnioskiem o przyznanie emerytury, który zaskarżoną w niniejszym postępowaniu decyzją został załatwiony odmownie. W trakcie toczącego się postępowania ZUS uznał, że na dzień 1 stycznia 1999 r. wnioskodawca udowodnił posiadanie okresów składkowych i nieskładkowych w łącznej ilości 25 lat, 3 miesiące i 5 dni okresów składkowych i nieskładkowych, w tym 12 lat, 10 miesięcy i 13 dni pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. J. B. nie jest członkiem otwartego funduszu emerytalnego.

W sprawie spornym pozostawało wyłącznie, czy okres pracy ubezpieczonego od 1 marca 1989 r. do 31 maja 1992 r. oraz od 1 stycznia 1995 r. do 31 grudnia 1998 r. można zakwalifikować jako pracę w warunkach przewidzianych przepisami rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

Analizując zgromadzony w sprawie materiał dowodowy, Sąd uznał, że wnioskodawca wykazał, iż w ramach swojego zatrudnienia przez okres ponad 15-stu lat pracował w szczególnych warunkach. Niniejszą okoliczność Sąd I instancji ustalił m.in. na podstawie zeznań wnioskodawcy oraz powołanych świadków, a także analizy dokumentów zebranych w aktach osobowych wnioskodawcy dotyczących jego zatrudnienia w Przedsiębiorstwie (...) Sp. z o.o. w L., z których jednoznacznie wynika, iż w okresie od 1 marca 1989 r. do 31 maja 1992 r. oraz od 1 stycznia 1995 r. do 31 grudnia 1998 r. J. B. zatrudniony był w Przedsiębiorstwie (...) Sp. z o.o. w L., gdzie pracował stale i w pełnym wymiarze czasu pracy jednocześnie, jako kierowca ciągnika oraz robotnik budowlany przy produkcji betonu kruszywowego.

Stanowisko kierowcy ciągnika zostało uznane za stanowisko, na którym wykonywana jest praca w warunkach szczególnych, o której mowa w wykazie A, dziale VIII, poz. 3, pkt 1 stanowiącym załącznik do zarządzenia nr 64 Ministra Komunikacji z dnia 29 czerwca 1983 r. w sprawie prac w szczególnych warunkach w zakładach pracy resortu komunikacji, których wykonywanie uprawnia do niższego wieku emerytalnego oraz do wzrostu emerytury lub renty inwalidzkiej (Dz. U. MK nr 10, poz. 77), a charakter pracy jest tożsamy ze wskazanym w wykazie A, dział VIII, poz. 3 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 zm.). Z kolei stanowisko robotnika budowlanego zostało uznane za stanowisko, na którym wykonywana jest praca w warunkach szczególnych na mocy wykazu A, dział V, poz. 15, pkt 2 stanowiącego załącznik do zarządzenia nr 64 Ministra Komunikacji z dnia 29 czerwca 1983 r. w sprawie prac w szczególnych warunkach w zakładach pracy resortu komunikacji, których wykonywanie uprawnia do niższego wieku emerytalnego oraz do wzrostu emerytury lub renty inwalidzkiej (Dz. U. MK nr 10, poz. 77), a charakter pracy jest tożsamy ze wskazanym w wykazie A, dział V, poz. 15 powołanego wyżej rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r.

Mając na uwadze powyższe Sąd uznał, że J. B. spełnił wszystkie niezbędne warunki do przyznania mu wcześniejszej emerytury, o której mowa w art. 184 ust. 1 i 2 w zw. z art. 32 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz w zw. z § 4 ust.1 pkt 1 i 3 w zw. z § 2 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze – w tym także na dzień 1 stycznia 1999 r. wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku prace w szczególnych warunkach wymienione w wykazie A, stanowiącym załącznik do powołanego wyżej rozporządzenia Rady Ministrów, w wymiarze co najmniej 15 lat .

Z tych względów Sąd, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c., orzekł jak w pkt I sentencji.

Na podstawie art. 118 ust. 1a ustawy o emeryturach i rentach z FUS, Sąd orzekł jak w pkt II wyroku, albowiem wyjaśnienie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji nie nastąpiło dopiero na etapie postępowania jurysdykcyjnego, co wskazuje na zaniedbanie w tym zakresie organu rentowego, który dysponując wyczerpującą dokumentacją popełnił błąd przy jej interpretacji.

Apelację od wyroku wywiódł pozwany zaskarżając go w całości i zarzucając mu naruszenie prawa materialnego, tj. art. 184 i art. 118 ust. 1a ustawy o emeryturach i rentach z FUS w zw. z § 4 ust. 1 pkt 1 i 3 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. poprzez przyznanie wnioskodawcy prawa do emerytury oraz poprzez stwierdzenie odpowiedzialności organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji, w sytuacji braku ku temu podstaw.

Mając na uwadze powyższe skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie odwołania.

Uzasadniając swoje stanowisko pozwany wskazał, iż błędne jest stanowisko Sądu, ze praca wnioskodawcy wykonywana na dwóch różnych stanowiskach jednocześnie, tj. kierowcy ciągnika i robotnika budowlanego przy produkcji betonu kruszywowego jest pracą wykonywaną stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w warunkach szczególnych.

Sąd przyjął, że skoro oba stanowiska wskazane w świadectwie pracy są wymienione w zarządzeniu Rady Ministrów i przepisach resortowych to nie ma już potrzeby analizy warunków zatrudnienia ubezpieczonego. Sąd nie ustalił, co należało do obowiązków wnioskodawcy, jako robotnika budowlanego wykonującego prace przy produkcji betonu kruszywowego i czy prace takie faktycznie wykonywał, co jest szczególnie istotne w świetle zeznań świadków oraz samego wnioskodawcy, który twierdził, że nie wykonywał prac robotnika drogowego. Wobec powyższego nie można zgodzić się ze stanowiskiem Sądu, że wnioskodawca wykazał co najmniej 15 – letni okres zatrudnienia w warunkach szczególnych, a tym samym spełnił wszystkie przesłanki niezbędne do przyznania wcześniejszej emerytury.

Nietrafny jest również argument Sądu wskazujący na zaniedbania organu rentowego poprzez nieuwzględnienie jednolitego stanowiska judykatury w kwestii wykonywania pracy na dwóch stanowiskach, ponieważ na etapie postępowania administracyjnego, które toczy się przed organem rentowym pozwany związany jest obowiązującym stanem prawnym a nie linią orzeczniczą Sądów.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja pozwanego nie zasługuje na uwzględnienie.

Istota sporu w niniejszej sprawie sprowadzała się do ustalenia, czy wnioskodawca spełnia warunki uprawniające go do otrzymania emerytury na podstawie art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2016 r., poz. 887), w szczególności, czy legitymuje się co najmniej 15 - letnim okresem pracy w szczególnych warunkach. Zatem kluczową dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy okazała się ocena, czy wykonywanie przez J. B. pracy na różnych stanowiskach w ramach dobowego wymiaru czasu pracy, albowiem do tego sprowadzała się argumentacja pozwanego, uznać można za spełnienie przesłanki świadczenia stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w warunkach szczególnych w rozumieniu § 2 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze . Pozwany nie kwestionował bowiem samego faktu wykonywania przez ubezpieczonego zatrudnienia w szczególnych warunkach, a jedynie fakt, że pracę tę świadczył on jednocześnie na dwóch stanowiskach, co – w jego ocenie – nie pozwalało na uznanie jej za wykonywaną stale i w pełnym wymiarze czasu.

Sąd Okręgowy - wbrew twierdzeniom pozwanego zawartym w zaskarżonej decyzji - uznał, że wnioskodawca będąc zatrudnionym na dwóch stanowiskach pracy świadczył ją stale i w pełnym wymiarze czasu w warunkach szczególnych. Zasadna jest bowiem wykładnia regulacji dotyczącej emerytury za pracę w szczególnych warunkach, która pozwala objąć nią również tych pracowników, których pełny wymiar czasu pracy zajmował nie tylko jeden rodzaj pracy w szczególnych warunkach, lecz również inne rodzaje prac z poszczególnych działów i pozycji wykazu A do rozporządzenia, które pracownik wykonywał stale w zatrudnieniu. W konsekwencji pracownik, który wykonywał łącznie różne rodzaje prac w szczególnych warunkach stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, jest uprawniony do zaliczenia tego okresu do zatrudnienia w szczególnych warunkach, wymaganego do wcześniejszej emerytury. W niniejszej sprawie stanowiska zajmowane przez wnioskodawcę w spornych okresach, tj. kierowca ciągnika oraz robotnik budowlany przy produkcji betonu kruszywowego ujęte zostały w wykazie A, dziale VIII, poz. 3, pkt 1 stanowiącym załącznik do zarządzenia nr 64 Ministra Komunikacji z dnia 29 czerwca 1983 r. w sprawie prac w szczególnych warunkach w zakładach pracy resortu komunikacji, których wykonywanie uprawnia do niższego wieku emerytalnego oraz do wzrostu emerytury lub renty inwalidzkiej (Dz. U. MK nr 10, poz. 77), oraz w wykazie A, dział V, poz. 15, pkt 2 stanowiącym załącznik do zarządzenia nr 64 Ministra Komunikacji z dnia 29 czerwca 1983 r. w sprawie prac w szczególnych warunkach w zakładach pracy resortu komunikacji, których wykonywanie uprawnia do niższego wieku emerytalnego oraz do wzrostu emerytury lub renty inwalidzkiej (Dz. U. MK nr 10, poz. 77). Podnieść należy, iż numeracja stosowana w powołanym wykazie odpowiada numeracji przyjętej w wykazach stanowiących załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze . Uznać zatem należy, że zarządzenie resortowe stanowi uszczegółowienie prac ujętych w wykazie A, dział VIII, poz. 3 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 zm.), tj. prace kierowców ciągników, kombajnów lub pojazdów gąsiennicowych. Jeżeli chodzi o stanowisko robotnika budowlanego przy produkcji betonu kruszywowego, to przyporządkować je można - jak trafnie wskazał Sąd Okręgowy w uzasadnieniu zaskarżonego orzeczenia - do wykazu A dział V poz. 15 stanowiącego załącznik do powołanego rozporządzenia (prace przy produkcji betonu kruszywowego).

Powyższe dowodzi, iż wnioskodawca w niezasadnie kwestionowanych przez organ rentowy okresach, tj. od 1 marca 1989 r. do 31 maja 1992 r. oraz od 1 stycznia 1995 r. do 31 grudnia 1998 r. świadczył stale i w pełnym wymiarze czasu pracę w warunkach szczególnych, co zostało potwierdzone przez pracodawcę w świadectwie wykonywania pracy w warunkach szczególnych.

Reasumując, okoliczność że w spornych okresach wnioskodawca świadczył pracę jednocześnie na dwóch stanowiskach, wbrew twierdzeniom pozwanego, które stanęły u podstaw zaskarżonej decyzji z dnia 1 czerwca 2016 r., nie oznacza, że nie wykonywał pracy w szczególnych warunkach stale i w pełnym wymiarze. Wymóg wykonywania pracy stale i w pełnym wymiarze czasu pracy odnosi się do ciągłego (nieprzerwanego, stałego) wykonywania pracy w rozmiarze pełnych dniówek na stanowisku objętym wykazem prac w szczególnych warunkach. Zaś wykonywanie różnych prac na różnych stanowiskach w ramach dobowego wymiaru czasu pracy, kwalifikuje się jako spełnienie przesłanki wykonywania stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w warunkach szczególnych w rozumieniu § 2 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. Kwestia dopuszczalności zaliczania różnych prac w ramach dobowego wymiaru czasu pracy do uprawnień emerytalnych w wieku obniżonym była już przedmiotem rozważań Sądu Najwyższego (m.in. w wyroku z dnia 27 stycznia 2012 r., II UK 103/11, LEX nr 1130388), który przyjął, że pracownik, który u jednego pracodawcy w tym samym czasie (okresie) wykonywał różne rodzaje pracy w szczególnych warunkach (wymienione w załączniku do rozporządzenia z 8 lutego 1983 r. - wykaz A), stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, nie powinien być pozbawiony uprawnienia do zaliczenia tego okresu do zatrudnienia w szczególnych warunkach wymaganego do emerytury na podstawie art. 32 ust. 1, 2 i 4 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Z kolei w wyroku z dnia 7 lutego 2012 r., I UK 227/11, Sąd Najwyższy stwierdził, iż nie jest dopuszczalne uwzględnianie do okresów pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, wymaganych do nabycia prawa do emerytury w niższym wieku emerytalnym, innych równocześnie wykonywanych prac w ramach dobowej miary czasu pracy, które nie oddziaływały szkodliwie na organizm pracownika, z czego a contrario wynika, że mogą i powinny być uwzględnione takie równocześnie wykonywane czynności, które miały szkodliwy wpływ na zdrowie zatrudnionego, bo zostały uznane przez ustawodawcę za pracę w warunkach szczególnych. W świetle powyższego nie ulega zatem wątpliwości, że wnioskodawca świadczył pracę w warunkach szczególnych w zakwestionowanych okresach stale i w pełnym wymiarze.

W tym stanie rzeczy uznać należało, że wnioskodawca spełnia wszystkie warunki od których uzależnione jest nabycie prawa do emerytury, o których mowa w art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz § 2 i § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Doliczenie bowiem do uznanego przez organ rentowy stażu pracy (12 lat 10 miesięcy i 13 dni) spornych okresów sprawia, że wnioskodawca legitymuje sie wymaganym okresem zatrudnienia w warunkach szczególnych.

Zajmując stanowisko w przedmiocie zasadności stwierdzonej przez Sąd I instancji odpowiedzialności pozwanego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji, wskazać należy, że zgodnie z brzmieniem art. 118 ust. la ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w razie ustalenia prawa do świadczenia lub jego wysokości orzeczeniem organu odwoławczego za dzień wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji uważa się również dzień wpływu prawomocnego orzeczenia organu odwoławczego, jeżeli organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji. Organ odwoławczy, wydając orzeczenie, stwierdza odpowiedzialność organu rentowego. Przez wyjaśnienie „ostatniej niezbędnej okoliczności” trzeba rozumieć wyjaśnienie ostatniej okoliczności koniecznej do ustalenia samego istnienia prawa wnioskodawcy do świadczenia. Wydanie przez organ rentowy niezgodnej z prawem decyzji odmawiającej wypłaty świadczenia w sytuacji, gdy było możliwe wydanie decyzji zgodnej z prawem, w szczególności, gdy ubezpieczony wykazał wszystkie przesłanki świadczenia oznacza, że opóźnienie w spełnieniu świadczenia jest następstwem okoliczności, za które organ rentowy ponosi odpowiedzialność, choćby nie można było mu zarzucić niestaranności w wykładni i zastosowaniu prawa (por. wyrok Sądu Najwyższego z 25 stycznia 2005 r., sygn. akt I UK 159/04, OSNP nr 19/2005, poz. 308). Zdaniem Sądu Apelacyjnego Zakład Ubezpieczeń Społecznych bezsprzecznie dysponował kompletnym materiałem dowodowym, w oparciu o który możliwym było ustalenie, że wnioskodawca jest uprawniony do emerytury w wieku obniżonym z tytułu zatrudnienia. Mało tego organ rentowy, wydając zaskarżoną decyzję znał ugruntowane stanowisko Sądu Najwyższego, zaprezentowane m.in. w wyroku z dnia 27 stycznia 2012 r., II UK 103/11, LEX nr 1130388, który przyjął, że pracownik, który u jednego pracodawcy w tym samym czasie (okresie) wykonywał różne rodzaje pracy w szczególnych warunkach (wymienione w załączniku do rozporządzenia z 8 lutego 1983 r. - wykaz A), stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, nie powinien być pozbawiony uprawnienia do zaliczenia tego okresu do zatrudnienia w szczególnych warunkach wymaganego do emerytury na podstawie art. 32 ust. 1, 2 i 4 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. A skoro tak, to zaskarżona decyzja pozwanego, była wynikiem oczywiście błędnej wykładni art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS w zw. § 2 i § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Z tych względów stwierdzić należało, że orzeczenie Sądu Okręgowego w zakresie stwierdzenia odpowiedzialności pozwanego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji było trafne.

Mając na uwadze powyższe, podzielając stanowisko Sądu Okręgowego i uznając apelację pozwanego za nieuzasadnioną, Sąd Apelacyjny, na mocy art. 385 k.p.c., orzekł, jak w sentencji.

SSA Grażyna Horbulewicz SSA Michał Bober SSA Maciej Piankowski