Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Gdańsku

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 11 września 2013 r.

Sąd Apelacyjny - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku

w składzie:

Przewodniczący:	SSA Grażyna Horbulewicz
Sędziowie:	SSA Iwona Krzeczowska - Lasoń SSA Bożena Grubba (spr.)
Protokolant:	sekr.sądowy Lidia Pedynkowska

po rozpoznaniu w dniu 11 września 2013 r. w Gdańsku

sprawy K. G.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.

o wysokość emerytury

na skutek apelacji K. G.

od wyroku Sądu Okręgowego we Włocławku IV Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 5 października 2012 r., sygn. akt IV U 693/12

uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu we Włocławku IV Wydziałowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych.

Sygn. akt III AUa 2146/12

UZASADNIENIE

Wnioskodawczyni K. G. wniosła odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. z dnia 15 czerwca 2012 r. odmawiającej przeliczenia emerytury z tytułu zmiany stażu pracy oraz podstawy wymiaru emerytury.

W uzasadnieniu odwołania wnioskodawczyni wskazała, że w związku
z przedłożeniem pozwanemu Układu Zbiorowego Pracy w Budownictwie, który reguluje kwestie płacy w tym sektorze gospodarki, w którym pracowała w latach 1962-1967, uzasadnione jest ponowne ustalenie wysokości jej emerytury. Wysokość świadczenia
w poprzednim postępowaniu została ustalona z pominięciem wskazanego układu zbiorowego, co jest dla niej krzywdzące.

Organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania.

Sąd Okręgowy we Włocławku - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem
z dnia 5 października 2012 r. oddalił odwołanie.

Podstawę tego rozstrzygnięcia stanowiły następujące ustalenia i rozważania Sądu pierwszej instancji.

K. G.urodziła się w dniu (...). Decyzją z dnia 28 lipca 2008 r. organ rentowy przyznał jej emeryturę przyjmując do wyliczeń wynagrodzenie
z lat 1972-1982, 1985-1986, a wskaźnik wysokości podstawy wymiaru świadczenia wyniósł 57,65 %. K. G.odwołała się od tej decyzji. W trakcie postępowania sądowego dopuszczono dowód z opinii biegłej, która w opinii z dnia 10 czerwca 2009 r. wyliczyła świadczenie uwzględniając zgromadzoną dokumentację płacową, w tym między innymi
za okres od 11 sierpnia 1962 r. do 4 września 1967 r. (zatrudnienie w (...) Przedsiębiorstwie (...)), wynagrodzenie minimalne
z uwagi na brak dokumentacji płacowej potwierdzającej wysokość wynagrodzenia. Biegła
w trakcie zeznań w dniu 9 października 2009 r. wskazała, że w aktach osobowych za ten okres znajdują się jedynie angaże, ale bez kwot wynagrodzenia, nie można też uwzględnić premii, bo brak danych co do konkretnych kwot. Biegła zaznaczyła, że gdyby dysponowała układem zbiorowym pracy i regulaminem premiowania to wyliczenie świadczenia byłoby możliwe jedynie wtedy gdyby z angażu wynikała konkretna grupa (w angażach wnioskodawczyni brak wskazania do której grupy ją zakwalifikowano), natomiast
ze świadectw pracy wynika stawka z ostatniego okresu zatrudnienia. Wskaźnik został wyliczony na podstawie wynagrodzenia z lat 1962 - 1964, 1966 - 1982 i wyniósł 90,04 %. Wyrokiem z dnia 16 października 2009 r. (sygn. akt IVU 913/08) Sąd Okręgowy
we Włocławku zobowiązał organ rentowy do przeliczenia świadczenia przy uwzględnieniu WWW 90,04 %. Wyrok uprawomocnił się 16 grudnia 2009 r., a K. G.nie składała apelacji. Organ rentowy przeliczył świadczenie emerytalne od 1 maja 2008 r. tj. od daty określonej wyrokiem sądu.

Pismem z dnia 5 czerwca 2012 r. wnioskodawczyni wniosła o ponowne przeliczenie świadczenia załączając świadectwo pracy za okres od 5 września 1967 r. do 31 grudnia
1971 r., umowę o pracę z 5 września 1967 r., zgodę na zwolnienie z pracy z 17 lipca 1962 r. świadectwo pracy za okres od 1 czerwca 1979 r. do 5 września 1985 r., angaż z 1981 r., umowę o pracę z 26 września 1985 r. oraz kserokopię niewiadomego pochodzenia zawierającą bliżej nieokreśloną tabelę wynagrodzeń z odręcznym napisem „Układ Zbiorowy Pracy w Budownictwie dnia 15 marca 1958 r. według stanu na 1 lipca 1964 r.”.

Decyzją pozwanego z dnia 15 czerwca 2012 r. odmówiono K. G. przeliczenia emerytury z tytułu zmiany stażu pracy oraz podstawy wymiaru emerytury, albowiem złożona przez wnioskodawczynię dokumentacja nie stanowiła nowego dowodu.

Powyżej ustalony stan faktyczny Sąd Okręgowy oparł na materiale dowodowym zgromadzonym w trakcie postępowania i ujawnionym na rozprawie, przede wszystkim
w postaci dokumentów zebranych w aktach organu rentowego o nr (...) w aktach sprawy Sądu Okręgowego we Włocławku o sygn. akt IV U 913/08. Przedmiotowy materiał Sąd uznał za rzetelny i wiarygodny. Strony bowiem nie kwestionowały jego prawdziwości, a jedynie wyprowadzały z niego odmienne konkluzje o charakterze tak faktycznym, jak i jurydycznym. Tym samym należy skonstatować, iż brak jest przesłanek
by odmówić dokumentom zgromadzonym w aktach organu rentowego o nr (...)
i w aktach sprawy Sądu Okręgowego we Włocławku o sygn. akt IV U 913/08 przymiotu wiarygodności. W konsekwencji przedmiotowy materiał, cechujący się wysoką wartością dowodową, pozwolił dokonać w całości rekonstrukcji stanu faktycznego w niniejszej sprawie. Zeznania wnioskodawczyni K. G. Sąd Okręgowy uznał za rzetelne w takim
w zakresie, w jakim nie są one sprzeczne z konkluzjami poczynionymi w następstwie analizy wiarygodnych dokumentów zebranych w aktach organu rentowego o nr (...) i w aktach sprawy Sądu Okręgowego we Włocławku o sygn. akt IV U 913/08.

Sąd Okręgowy przywołał treść art. 114 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r.
o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U. 2009 r., Nr 153, poz. 1227) wskazując, że złożona przez wnioskodawczynię dokumentacja pracownicza
do pisma z dnia 5 czerwca 2012 r. nie stanowi nowego dowodu, a zatem emerytura słusznie nie została przeliczona. Dokumenty złożone przez wnioskodawczynię do odwołania również nie stanowią dowodu pozwalającego przeliczyć świadczenie. Układ Zbiorowy Pracy
w Budownictwie, który reguluje kwestie płacy w tym sektorze gospodarki, w którym pracowała wnioskodawczyni w latach 1962-1967, a w szczególności zawarta tam tabela wynagrodzeń, znajduje się tak w aktach organu rentowego o nr (...) (...), jak i w aktach sprawy Sądu Okręgowego we Włocławku o sygn. akt IV U 913/08, na podstawie których biegła w sprawie Sądu Okręgowego we Włocławku o sygn. akt IV U 913/08 sporządzała opinię z dnia 10 czerwca 2009 r.

Przedłożone przez wnioskodawczynię dokumenty były już przedmiotem rozpatrywania przez Sąd Okręgowy we Włocławku, który wyrokiem z dnia 16 października 2009 r. zobowiązał organ rentowy do przeliczenia świadczenia przy uwzględnieniu WWPW 90,04 %. Ustalony wskaźnik został wyliczony na podstawie akt osobowych wnioskodawczyni, angaży oraz dokumentacji płacowej. Wszystkie okresy zatrudnienia zostały uwzględnione do wysokości świadczenia decyzją przyznającą emeryturę z dnia
28 lipca 2008 r.

Wnioskodawczyni na rozprawie w dniu 5 października 2012 r., tj. przed jej zamknięciem, nie wnosiła o uzupełnienie postępowania dowodowego. W tym kontekście Sąd I instancji wskazał, że sąd w postępowaniu cywilnym orzeka na podstawie zgromadzonego
w wyniku inicjatywy stron procesowych materiału dowodowego. Obowiązek udowodnienia okoliczności, z których strona wywodzi korzystne dla siebie skutki prawne wypływa wprost
z art. 6 k.c. Zgodnie z tym przepisem to na wnioskodawczyni spoczywał ciężar dowodu
w zakresie ewentualnego dowodzenia zasadność swego roszczenia.

Mając na uwadze powyższe rozważania, uznając decyzję organu rentowego z dnia
15 czerwca 2012 r. za pozbawioną wad tak faktycznych, jak i prawnych, na podstawie przepisu art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. orzeczono, jak w sentencji uzasadnianego wyroku. Nie stwierdzono bowiem żadnych podstaw do uwzględnienia odwołania wnioskodawczyni.

O kosztach sądowych w wyroku z dnia 5 października 2012 r. nie orzekano zgodnie
z art. 36 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych
(Dz.U. Nr 167, poz. 1398 ze zm.), stosowanego poprzez wykładnię a contrario.

Apelację od wyroku wywiodła ubezpieczona K. G.zaskarżając
go w całości i zarzucając dowolną ocenę dokumentów, w tym w szczególności pominięcie opinii służbowej nr (...)oraz układu zbiorowego pracy w budownictwie z dnia
15 marca 1958 r., którego wyciąg przedstawiono do akt sprawy, podczas gdy uwzględnienie tych dokumentów spowodowałoby, że przy pomocy biegłego sądowego Sąd Okręgowy ustaliłby minimalną wysokość wynagrodzenia uzyskiwanego przez ubezpieczoną w okresie od 1962-1967 na poziomie wyższym niż wynagrodzenie minimalne obowiązujące wówczas
w Polsce.

W związku z powyższym wniosła o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji.

W uzasadnieniu apelacji ubezpieczona wskazała, że zwracając się do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych o ponowne obliczenie emerytury przedłożono wyciąg z Układu Zbiorowego Pracy w Budownictwie z dnia 15 marca 1958 r., który stanowił dowód, że biorąc pod uwagę angaże w trakcie zatrudnienia w latach 1962 - 1967 w (...) Przedsiębiorstwie (...) w P. wynagrodzenie tam uzyskiwane było znacznie wyższe niż wynagrodzenie minimalne (płaca minimalna), które ZUS przyjął w poprzedniej decyzji obliczając emeryturę skarżącej. Obliczając emeryturę pozwany przyjął, że w latach 1962 - 1967 z uwagi na brak dowodów, na wysokość rzeczywistych zarobków, zarobki te na potrzeby wyliczenia emerytury zostaną ustalone
w wysokości płacy minimalnej. Powyższe zostało uznane za prawidłowe także przez Sąd Okręgowy we Włocławku, który oparł się na opinii biegłej sądowej, która wskazała, że nie
są jej znane postanowienia układu zbiorowego dla budownictwa, który obowiązywał
w miejscu pracy. Z tego też względu nie mając możliwości okazania Sądowi, ani wcześniej Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych układu zbiorowego, a w szczególności jego postanowień dotyczących wysokości wynagrodzenia, przedłożono stosowne tabele zawarte
w tym układzie zbiorowym wraz z wnioskiem o ponowne wyliczenie wysokości emerytury.

Ponadto apelującą wskazała, że do dnia 20 lipca 1962 r. pracowała w (...) Spółdzielni (...) na stanowisku st. ref. ds. samorządowo - administracyjnych
za wynagrodzeniem 1.100 zł miesięcznie, a z pracy tej zwolniła się na własna prośbę,
by podjąć pracę lepiej opłacaną, bo za 1.600 zł plus 10 % premii w (...) Przedsiębiorstwie (...) od dnia 11 sierpnia 1962 r.
We wskazanym zakładzie pracy pracowała na stanowiskach st. referenta ds. rozliczeń, ekonomisty ds. rozliczeń, kierownika sekcji rozliczeń i płac, a następnie od 30 sierpnia
1965 r. jako technik normowania. Wszystkie wskazane powyżej stanowiska mają swoje odzwierciedlenie w tabeli wynagrodzeń układu zbiorowego, o którym wspomniano
we wstępie. Pomimo tego, że pozwany dysponuje dokumentem w postaci opinii służbowej, który to dokument zawiera opis zajmowanych przez ubezpieczoną stanowisk nie przyporządkował odpowiednich stanowisk do tabeli wynagrodzeń zawartej w układzie zbiorowym i emeryturę za 5 lat pracy obliczył na podstawie pensji minimalnej, gdyż jakoby nie mógł ustalić pensji rzeczywistej.

W piśmie procesowym z dnia 25 stycznia 2013 r. apelującą wniosła o: przesłuchanie jej w charakterze strony na okoliczność zarobków w latach 1962 – 1971 r. oraz przesłuchanie świadków na ww. okoliczność: C. K. oraz Z. J. (pismo –
k. 65-68 a.s.).

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja K. G. zasługiwała na uwzględnienie w sposób skutkujący uchyleniem zaskarżonego wyroku i przekazaniem sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu we Włocławku– Sądowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego Sąd I instancji nie zgromadził w przedmiotowej sprawie materiału dowodowego, który byłby wystarczający do stanowczego rozstrzygnięcia
w zakresie przeliczenia emerytury wnioskodawczyni K. G. z tytułu zmiany stażu oraz podstawy wymiaru emerytury.

Wskazać należy, że w postępowaniu w sprawie IV U 913/08 wnioskodawczyni przedłożyła wyciąg z Układu Zbiorowego Pracy w Budownictwie z dnia 15 marca 1958 r. uzupełniony i zaktualizowany według stanu prawnego na dzień 30 czerwca 1971 r. (k. 77-84 a.s. IV U 913/08). Natomiast w niniejszej sprawie ubezpieczona złożyła Układ Zbiorowy Pracy w Budownictwie z dnia 15 marca 1958 r. z wyjaśnieniami i przepisami wykonawczymi według stanu prawnego na dzień 1 lipca 1964 r. (k. 34 a.s.). W ocenie Sądu Apelacyjnego, wbrew stanowisku Sądu Okręgowego, jest to nowy dowód w sprawie w rozumieniu art. 114 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t. j. Dz. U. z 2009 r., Nr 153, poz. 1227 ze zm.).

Istnieje możliwość dokonania ponownej oceny uprawnień przez organ rentowy czy odwoławczy w stanie, gdy przedłożone zostaną nowe dowody lub zostaną ujawnione okoliczności istniejące przed wydaniem decyzji, a ujawnione dopiero po jej uprawomocnieniu się. Oznacza to, że wspomniane nowe dowody czy ujawnione okoliczności nie były znane organowi rentowemu w chwili wydawania przez niego decyzji oraz mają one wpływ
na prawo do świadczenia czy jego wysokość. Ocena zasadności wniosku o ponowne ustalenie prawa do świadczenia musi więc prowadzić do ustalenia zarówno dowodów czy też okoliczności posiadających przymiot nowości i ujawnionych dopiero po wydaniu uprzedniego wyroku sądowego (wyrok Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie z dnia 14 lutego 2013 r., III AUa 1116/12, LEX nr 1281025).

Wnioskodawczyni wnosiła o ponowne ustalenie wysokości jej emerytury uwzględniając zgromadzoną dokumentację płacową za okres od 11 sierpnia 1962 r.
do 4 września 1967 r. (zatrudnienie w (...) Przedsiębiorstwie (...)).

Dodatkowo wskazać należy, że biegły sądowy w ustnej opinii wskazał, że gdyby był układ zbiorowy pracy oraz konkretne angaże, na których wskazana byłaby grupa oraz pozycja lub stanowisko, to wówczas można by ustalić tzw. wynagrodzenie zasadnicze i przyjąć
z ustalonych widełek minimalne wynagrodzenie zasadnicze (dowód z opinii biegłego
178-179 a.s. IV U 913/08).

W ocenie Sądu Odwoławczego Sąd I instancji nieprawidłowo ocenił przedłożone przez ubezpieczoną dowody zmierzające do wykazania jej faktycznie otrzymywanego wynagrodzenia za okres od 11 sierpnia 1962 r. do 4 września 1967 r. z tytułu zatrudnienia
w (...) Przedsiębiorstwie (...).

Sąd Okręgowy dopuścił w swoim postępowaniu dowód z przesłuchania stron.

Wskazać należy, że dowód ten powinien być przeprowadzony jedynie wówczas, gdy
za pomocą innych środków dowodowych nie zostały dostatecznie wyjaśnione fakty istotne dla rozstrzygnięcia sprawy. Nie należy dopuszczać dowodu z przesłuchania stron, jeżeli sąd
za pomocą innych środków dowodowych wyrobi sobie przekonanie co do stanu faktycznego
i zgłoszonych przez strony żądań. Sąd nie tylko nie ma obowiązku uwzględnienia wniosku dowodowego, ale ewentualne przeprowadzenie dowodu w takiej sytuacji miałoby charakter uchybienia procesowego (orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 17 listopada 1946 r.,
III C 719/45, OSN 1948, nr 2, poz. 34, tak H. Dolecki (red.), Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Tom I).

Sąd Okręgowy powinien przeprowadzić postępowanie dowodowe w całości uwzględniając dokumenty złożone przez ubezpieczoną, jak również ustosunkować się do jej wniosków dowodowych zgłoszonych w piśmie procesowym z dnia 25 stycznia 2013 r. oraz na rozprawie apelacyjnej w dniu 11 września 2013 r. Należy podjąć próbę ustalenia faktycznie otrzymywanego przez ubezpieczoną wynagrodzenia w okresie od 11 sierpnia
1962 r. do 4 września 1967 r. na określonych stanowiskach poprzez dopuszczenie dowodu
z zeznań świadków. Sąd Okręgowy po dokonaniu ustaleń faktycznych powinien również rozważyć możliwość dopuszczenia dowodu z opinii uzupełniającej biegłego sądowego.

W sytuacji, gdyby nie udało się ustalić wysokości otrzymywanego wynagrodzenia
w spornym okresie, należy rozważyć możliwość przyjęcia stawek podstawowych na poziomie określonym w Układzie Zbiorowym Pracy w Budownictwie.

Mając na uwadze powyższe Sąd Apelacyjny na mocy art. 386 § 4 k.p.c. orzekł, jak
w sentencji wyroku.