Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Gdańsku

POSTANOWIENIE

Dnia 28 maja 2019 r.

Sąd Apelacyjny w Gdańsku III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSA Daria Stanek (spr.)

Sędziowie: SA Grażyna Czyżak

SO del. Beata Golba-Kilian

po rozpoznaniu w dniu 28 maja 2019 r. w Gdańsku

na posiedzeniu niejawnym

przy udziale Skarbu Państwa – Prezesa Sądu Okręgowego w Elblągu

skargi M. B.

o naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki w sprawie prowadzonej przed Sądem Rejonowym w Ostródzie (sygn. akt IV P 66/17) oraz przed Sądem Okręgowym w Elblągu (IV Po 5/17)

postanawia:

oddalić skargę.

SSA Daria Stanek SSA Grażyna Czyżak SSO del. Beata Golba-Kilian

Sygn. akt III S 5/19

UZASADNIENIE

M. B. wywiódł skargę o naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy
w postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki w sprawie prowadzonej przed Sądem Rejonowym w Ostródzie pod sygnaturą akt IV P 66/17. Skarżący zarzucił nieuzasadnioną bezczynność od dnia złożenia pozwu do chwili obecnej, wskazując na nieprzekazanie pozwu i jego uzasadnienia pozwanemu. Stwierdził również, że przewłoka miała miejsce także w postępowaniu przed Sądem Okręgowym w Elblągu, który zajmował się sprawą, akceptując taki stan rzeczy. Niedoręczenie pozwu przez ponad półtora roku skutkowało szeregiem negatywnych konsekwencji, np. brakiem możliwości zabezpieczenia odpowiednich dowodów. Skarżący wniósł o stwierdzenie nieuzasadnionej bezczynności (przewlekłości) oraz o zasądzenie kwoty 20.000 zł tytułem zadośćuczynienia.

Prezes Sądu Okręgowego w Elblągu zgłosił swój udział w sprawie i wniósł o oddalenie skargi jako bezzasadnej.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Skarga M. B. jako niezasadna podlega oddaleniu.

Skarga na tzw. przewlekłość postępowania jest instrumentem prawnym, który został wprowadzony do polskiego systemu prawnego m. in. wskutek wyroku Europejskiego Trybunału Praw Człowieka z dnia 26 października 2000 r. w sprawie nr 30210/96 Kudła przeciwko Polsce (LexPolonica nr 384839). Trybunał - stwierdzając niezgodność krajowego systemu prawnego w zakresie minimalnego standardu rozpoznania sprawy w rozsądnym terminie (art. 6 ust. 1 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności sporządzonej w Rzymie 4 listopada 1950 r., ratyfikowanej przez Polskę 15 grudnia 1992 r., Dz. U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284 ze zm.), stwierdził, że państwo musi zapewnić skuteczny środek odwoławczy na przewlekłość postępowania, czym faktycznie wymusił wprowadzenie aktu prawnego w formie ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej

zwłoki (t.j. Dz.U. z 2018 r., poz.75 ze zm.; dalej ustawa).

Geneza skargi na przewlekłość postępowania jest o tyle istotna, że przepisy ustawy
winny być interpretowane przez pryzmat wymagań konwencyjnych oraz z uwzględnieniem stanowiska Europejskiego Trybunału Praw Człowieka.

Stosownie do treści art. 6 ust. 1 zd. 1 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka
i Podstawowych Wartości każdy ma prawo do sprawiedliwego i publicznego rozpatrzenia jego sprawy „w rozsądnym terminie” przez niezawisły i bezstronny sąd ustanowiony ustawą przy rozstrzyganiu
o jego prawach i obowiązkach o charakterze cywilnym albo o zasadności każdego oskarżenia
w wytoczonej przeciwko niemu sprawie karnej.

Definicję przewlekłości postępowania zawiera art. 2 ust. 1 ustawy. W świetle tego przepisu podstawą skargi jest okoliczność, że postępowanie w sprawie trwa dłużej niż jest to konieczne dla wyjaśnienia tych okoliczności faktycznych i prawnych, które są istotne dla jej rozstrzygnięcia. Szczegółowe kryteria, według których ocenia się, czy dane postępowanie cechuje się przewlekłością zawiera art. 2 ust. 2 ustawy, który nakazuje uwzględniać w tym zakresie terminowość i prawidłowość czynności podjętych przez sąd w celu wydania rozstrzygnięcia kończącego postępowanie w sprawie. Dokonując tej oceny, uwzględnia się łączny dotychczasowy czas postępowania od jego wszczęcia
do chwili rozpoznania skargi, niezależnie od tego, na jakim etapie skarga została wniesiona, a także charakter sprawy, stopień faktycznej i prawnej jej zawiłości, znaczenie dla strony, która wniosła skargę, rozstrzygniętych w niej zagadnień oraz zachowanie się stron, a w szczególności strony, która zarzuciła przewlekłość postępowania. Ocenie podlegają zatem działania sądu zmierzające do rozstrzygnięcia sprawy z ustaleniem, czy zabierały one odpowiednią ilość czasu i czy nie wskazywały na bezczynność sądu lub bezproduktywność jego działań.

W realiach niniejszej sprawy podkreślenia wymaga, że pierwszoplanowe znaczenie dla oceny, czy zachodzi przewlekłość postępowania ma czas trwania całości postępowania, a nie terminowość podejmowania przez sąd poszczególnych czynności - chyba że opóźnienie w wykonaniu tych czynności jest tak znaczne, iż powoduje przewlekłość całego postępowania. Przewlekłość zachodzi wtedy, gdy okres ten przekracza rozsądne granice ( „rozsądny termin”).

Ustalenie zaistnienia przewlekłości postępowania nie jest zależne jedynie od upływu czasu
i subiektywnych odczuć skarżącego, a jest wypadkową czynników obiektywnych oraz czasu niezbędnego do podejmowania działań zgodnych z obowiązującymi przepisami przewidującymi prowadzenie określonych procedur. Przewlekłość oznacza bowiem, że jakieś zdarzenia, czy stany
są nadmiernie rozciągnięte w czasie, rozwleczone i przedłużają się. Jest to oczywiście pojęcie względne, a zatem zawsze musi być odnoszone do konkretnych realiów sprawy i przyjętego trybu postępowania. Przewlekłość postępowania zachodzi wówczas, gdy jest ono długotrwałe, prowadzone rozwlekle i trwa ponad konieczność wyjaśnienia okoliczności faktycznych i prawnych niezbędnych do końcowego rozstrzygnięcia, będących w związku przyczynowym z działaniem lub bezczynnością sądu (por. postanowienie Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 22 marca 2007 r., II S 1/07, KZS 2007/3/42).

W ocenie Sądu Apelacyjnego w sprawie prowadzonej przed Sądem Rejonowym w Ostródzie pod sygn. akt IV P 66/17 oraz przed Sądem Okręgowym w Elblągu w sprawie IV Po 5/17 nie doszło
do przewlekłości postępowania w rozumieniu art. 2 ustawy.

Stwierdzić należy, że już łączny czas trwania postępowania od momentu wniesienia pozwu – 15 maja 2017 r. do dnia rozpoznania skargi - tj. ok. 2 lat - nie daje podstaw do stwierdzenia,
że postępowanie w sprawie prowadzone było przewlekle.

Zauważyć można, że m. in. w wyroku z dnia 10 lipca 1984 r. w sprawie Guincho
v. Portugalia Europejski Trybunał Praw Człowieka wskazał, że co prawda nie ma ogólnych wskazówek co do czasu dozwolonego przez art. 6 EKPC, należy jednak stanąć na stanowisku, że czas ten zależy głównie od liczby instancji sądowych. Co do zasady, sprawa będzie podlegała surowszemu badaniu przez Trybunał, jeśli trwa w jednej instancji dłużej niż trzy lata, pięć lat w dwóch instancjach i sześć lat w trzech instancjach. Porównując okres rozpoznania sprawy w niniejszej sprawie z orientacyjnym okresem 3 lat wskazanym przez Trybunał dla rozpoznania sprawy w jednej instancji, nie ma podstaw do stwierdzenia, aby miała miejsce przewlekłość postępowania. Skoro bowiem całe dotychczasowe postępowanie od wniesienia pozwu do rozpatrzenia skargi trwało ok. dwóch lat, w ocenie Sądu Apelacyjnego nie jest uprawnione twierdzenie, iż czas postępowania przekracza rozsądny termin rozpoznania sprawy.

O braku możliwości stwierdzenia przewlekłości postępowania świadczy również fakt, że Sąd Okręgowy podejmował kolejne czynności procesowe zgodnie z prawnie przewidzianymi procedurami i terminowo. Jeżeli na badanym etapie postępowania czas jego trwania mieści się w granicach wyznaczonych charakterem czynności podjętych przez sąd i nie rzutuje - w sensie przewlekłości -
na bieg postępowania sądowego, to w żadnym wypadku nie można uznać, że doszło do nieuzasadnionej zwłoki w rozpoznaniu sprawy.

Analiza akt sprawy IV P 66/17 wskazuje, że powódka I. K. dnia 15 maja 2017 r. skierowała pozew do Sądu Rejonowego w Ostródzie przeciwko pozwanemu M. B. o zapłatę zaległego wynagrodzenia i godziny nadliczbowe.

Na skutek zgłoszenia przez sędziów Sądu Rejonowego w Ostródzie wniosków
o wyłączenie od rozpoznania sprawy, zarządzeniem z dnia 13 czerwca 2017 r. akta sprawy zostały przekazane Sądowi Okręgowemu w Elblągu. Sprawa o wyłączenie sędziów wpłynęła do Sądu Okręgowego w Elblągu dnia 20 czerwca 2017 r., została zarejestrowana pod sygnaturą IV Po 5/17. Postanowieniem z dnia 26 lipca 2017 r. Sąd Okręgowy w Elblągu wyłączył od rozpoznania sprawy
IV P 66/17 sędziów Sądu Rejonowego w Elblągu i na mocy art. 44 k.p.c. wyznaczył
do rozpoznania sprawy zamiast Sądu Rejonowego w Ostródzie - Sąd Rejonowy w Olsztynie.

W dniu 25 sierpnia 2017 r. wpłynęło zażalenie pozwanego na ww. postanowienie wraz
z wnioskiem o doręczenie uzasadnienia postanowienia. Postanowieniem z dnia 29 sierpnia 2017 r. Sąd Okręgowy w Elblągu odrzucił wniosek pozwanego o sporządzenie uzasadnienia postanowienia z dnia 26 lipca 2017 r. oraz odrzucił zażalenie pozwanego na ww. postanowienie.

Dnia 29 września 2017 r. pozwany złożył zażalenie na postanowienie z dnia 29 sierpnia 2017 r. Po uzupełnieniu braków formalnych zażalenia, po rozpoznaniu wniosku pozwanego o zwolnienie
od opłaty od zażalenia i doręczeniu odpisu zażalenia akta zostały przesłane 27 marca 2018 r. do Sądu Apelacyjnego w Gdańsku, który orzeczeniem z dnia 23 maja 2018 r. oddalił zażalenie M. B.. Akta zostały zwrócone Sądowi Okręgowemu w Elblągu dnia 27 czerwca 2018 r.

W związku ze złożeniem przez pozwanego wniosku o ustanowienie pełnomocnika z urzędu
do wniesienia skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia, akta w dniu
9 lipca 2018 r. zostały przesłane Sądowi Apelacyjnemu w Gdańsku. Po zwrocie akt przez Sąd Apelacyjny w Gdańsku, akta sprawy IV P 66/17 zgodnie z treścią postanowienia z dnia 26 lipca 2017 r. zostały przekazane Sądowi Rejonowemu w Olsztynie w dniu 28 stycznia 2019 r.

Po wpływie akt sprawy 4 lutego 2019 r. Sąd Rejonowy w Olsztynie nadał sprawie sygn. akt
IV P 31/19. Podjęto czynności zmierzające do uzupełnienia braków pozwu przez powódkę i w dniu
26 lutego 2019 r. doręczono pozwanemu odpis pozwu. Powódka w dniu 2 marca 2019 r. wykonała zobowiązanie. Pozwany w dniu 11 marca 2011 r. złożył pismo procesowe i został wezwany
do uzupełnienia jego braku formalnego poprzez złożenie jego odpisu. Pozwany w dniu 12 marca
2019 r. złożył wniosek o ustanowienie pełnomocnika z urzędu i został wezwany do usunięcie braków formalnych tego wniosku. Po uzupełnieniu tych braków przez pozwanego Sąd Rejonowy w Olsztynie postanowieniem z dnia 9 kwietnia 2019 r. ustanowił mu pełnomocnika z urzędu. Po wydaniu zarządzenie o doręczeniu pism pozwanego powódce, zarządzeniem z dnia 19 kwietnia 2019 r. został wyznaczony termin rozprawy na dzień 11 czerwca 2019 r.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, opisany wyżej przebieg postępowania, przy uwzględnieniu terminów podejmowania przez sądy kolejnych czynności oraz zasadności i poprawności ich podejmowania, nie daje podstaw do ustalenia, jakoby postępowanie prowadzone było w sposób przewlekły w rozumieniu art. 2 ust. 1 ustawy.

Jeśli chodzi o podnoszoną przez skarżącego kwestię doręczenia mu pozwu, co nastąpiło
na skutek zarządzenia z dnia 4 lutego 2019 r., należy podkreślić, że z uwagi na okoliczność,
iż po wpłynięciu pozwu sędziowie Sądu Rejonowego w Ostródzie złożyli żądania wyłączenia ich
od rozpoznania sprawy IV P 66/17, w pierwszej kolejności należało rozpoznać te żądania. W tym zakresie Sąd Okręgowy w Elblągu niezwłocznie wydał postanowienie. Przesłanie zaś akt sprawy Sądowi Rejonowemu w Olsztynie do rozpoznania sprawy dopiero w dniu 28 stycznia 2019 r. spowodowane było toczącymi się postępowaniami wywołanymi zażaleniami skarżącego M. B. na postanowienia Sądu Okręgowego w Elblągu oraz w związku ze złożonym przez niego wnioskiem o ustanowienie pełnomocnika do wniesienia skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia. Z chwilą ukończenia postępowania wywołanego ww. wnioskiem akta sprawy zostały przesłane Sądowi Rejonowemu w Olsztynie, który niezwłocznie nadał sprawie bieg.

Mając na uwadze powyższe, nie można przyjąć, że czynności dokonywane od momentu wpływu pozwu były podejmowane z opóźnieniem wynikającym z bezczynności sądu bądź też, aby były one bezproduktywne. Wręcz przeciwnie, były one niezbędne do prawidłowego – obiektywnego
i bezstronnego - rozstrzygnięcia sporu i podejmowano je bez zbędnej zwłoki. Podkreślić należy,
że konieczność szybkiego i sprawnego zakończenia postępowania nie może odbywać się kosztem niewypełnienia zadań przewidzianych przez ustawodawcę dla danego postępowania. Zasada szybkości i sprawności nie może kolidować z zasadą rzetelności i konieczności rozpatrywania wszelkich składanych w sprawie pism. W rozpoznawanym przypadku dotyczyło to wniosków sędziów Sądu Rejonowego w Ostródzie o wyłączenie od rozpoznania sprawy, rozpoznania zażalenia M. B. na postanowienie wyłączające sędziów od rozpoznania sprawy i wyznaczające sąd
do rozpoznania sprawy, a następnie na kolejne zażalenie pozwanego na postanowienie wydane w tym zakresie. Zażalenie to obarczone było brakami formalnymi, co skutkowało koniecznością ich uzupełnienia przez skarżącego, poza tym zgłosił on wniosek o zwolnienie od opłaty od zażalenia, który również wymagał rozpoznania. Nadto, akta sprawy zostały udostępnione Sądowi Apelacyjnemu
w Gdańsku w związku z kolejnym wnioskiem skarżącego - o ustanowienie pełnomocnika do wniesienia skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia. W ocenie Sądu Apelacyjnego czynności podejmowane przez sądy na skutek wskazanych wniosków i zażaleń pozwanego prowadzone były prawidłowo i terminowo. Jak już wyżej wskazano, szybkość orzekania nie może stanowić przeszkody we właściwym funkcjonowaniu wymiaru sprawiedliwości, co dotyczy m. in. rozpatrywania wniosków i środków zaskarżenia wnoszonych przez strony postępowania.

W tym stanie rzeczy, uznając skargę M. B. na naruszenie prawa strony
do rozpoznania sprawy w postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki za niezasadną, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 12 ust. 1 ustawy orzekł, jak w sentencji postanowienia.

SSA Daria Stanek SSA Grażyna Czyżak SSO del. Beata Golba-Kilian