Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Gdańsku

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 23 czerwca 2021 r.

Sąd Apelacyjny w Gdańsku V Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący: sędzia Rafał Terlecki

Sędziowie: Barbara Rączka – Sekścińska

Mariusz Wicki

Protokolant: starszy sekretarz sądowy Małgorzata Naróg

po rozpoznaniu w dniu 23 czerwca 2021 roku w Gdańsku

na rozprawie

sprawy z powództwa Przedsiębiorstwa (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością spółki komandytowej w R.,

przeciwko J. Ś.

o zapłatę

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Okręgowego w Toruniu

z dnia 25 sierpnia 2021 r. sygn. akt I C 2004/16

I.  zmienia zaskarżony wyrok w punkcie 4. (czwartym) w ten sposób, że zasądza od pozwanej na rzecz powoda kwotę 2.668, 54 zł (dwa tysiące sześćset sześćdziesiąt osiem złotych 54/100), oddalając powództwo w pozostałej części;

II.  oddala apelację w pozostałym zakresie;

III.  kosztami postępowania apelacyjnego obciąża powoda.

SSA Mariusz Wicki SSA Rafał Terlecki SSA Barbara Rączka – Sekścińska

Na oryginale właściwe podpisy.

UZASADNIENIE

Pozwem wniesionym przeciwko J. Ś., powód Przedsiębiorstwo (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością spółka komandytowa w R. domagał się w trybie postępowania nakazowego z weksla zapłaty kwoty 110.272,95 zł wraz z odsetkami ustawowymi od 10 października 2015 r. do dnia zapłaty oraz kosztów postępowania według norm przepisanych.

Nakazem zapłaty z dnia 19 sierpnia 2016 r., wydanym w postępowaniu nakazowym pod sygn. akt I NC 274/16, Sąd Okręgowy w Toruniu orzekł zgodnie z żądaniem pozwu.

Zarzuty od nakazu zapłaty w ustawowym terminie wniosła pozwana, domagając się jego uchylenia, oddalenia powództwa i zasądzenia od powoda na swoją rzecz kosztów postępowania.

Wyrokiem z dnia 25 sierpnia 2020 r., wydanym w sprawie I C 2004/16, Sąd Okręgowy w Toruniu:

1.  uchylił nakaz zapłaty z dnia 19 sierpnia 2016 r. wydany pod sygnaturą I NC 274/16 w całości,

2.  zasądził od pozwanej J. Ś. na rzecz powoda Przedsiębiorstwa (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością spółki komandytowej w R. kwotę 9.683,30 zł,

3.  umorzył postępowanie co do kwoty 39.990,78 zł,

4.  oddalił powództwo w pozostałej części,

5.  nakazał pobrać na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Okręgowego w Toruniu od powoda z zasądzonego roszczenia kwotę 6.090,00 zł.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Dnia 2 stycznia 2015 r. R. T. w imieniu żony wystawił weksel in blanco. Weksel został poręczony przez J. Ś..

Zgodnie z deklaracją wekslową, weksel stanowił zabezpieczenie ewentualnych roszczeń z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania przez E. T. zobowiązań umownych z aneksu do umowy pożyczki z 9 04 2014r. Przedsiębiorstwo (...) ma prawo wypełnić weksel na sumę odpowiadającą kwocie wymagalnych zobowiązań pieniężnych z tytułu nienależytego wykonania zobowiązań odbiorcy wobec firmy (...) spółka jawna z odsetkami, kosztami windykacji i innymi należnościami wynikającymi z konieczności dochodzenia przez wierzyciela ww. wierzytelności. Przedsiębiorstwo ma obwiązek powiadomić wystawcę i poręczyciela listem poleconym o wypełnieniu weksla.

J. Ś. jest córką R. i E. małż. T..

Pismem z dnia 14 października 2015 r. powód wezwał J. Ś. do wykupu weksla na kwotę 112.272,95 zł w terminie 7 dni. Wezwanie doręczono 1 X 2015r.

Weksel nie został wykupiony. Zapłata nie nastąpiła.

Powód działał niegdyś pod firmą (...)Spółka jawna. Na mocy uchwały z dnia 10 marca 2015 r. spółka jawna przekształciła się w Przedsiębiorstwo (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością spółka komandytowa w R.. Powyższe wpisano do KRS. Wspólnikami są E. P., B. P. i ‘ (...)’ spółka z ograniczoną odpowiedzialnością. Spółkę komandytową reprezentuje komplementariusz tj. spółka z o.o.

Dnia 17 lipca 2013 r. R. T. działający w imieniu własnym i żony E. T. na podstawie pełnomocnictwa z 15 lipca 2013r. oraz B. P. (działający w imieniu spółki jawnej) zawarli umowę pożyczki i umowę przewłaszczenia na zabezpieczenie wierzytelności. Spółka jawna udzieliła E. T. (w ramach prowadzonej przez nią działalności gospodarczej (...)) pożyczki w kwocie 477.000 zł do dnia 17 września 2013 r., a E. T. oświadczyła, że pożyczkę tę przyjmuje i zobowiązuje się ją zwrócić wraz z odsetkami umownymi liczonymi od dnia zawarcia tej umowy do dnia całkowitej spłaty pożyczki ustalonymi w wysokości 1,3% w skali miesięcznej, z tym że odsetki te za okres od 17 lipca 2013 do 17 września 2013 r. w kwocie 12.402,00 zł zapłacone będą w dniu dzisiejszym. Nadto spółka pobiera prowizję za udzielenie pożyczki w wysokości 15.300 zł. R. T. wyraził zgodę na zaciągnięcie pożyczki przez żonę. Wydanie kwoty pożyczki 477.000 zł nastąpi w ten sposób, że: przed podpisaniem aktu notarialnego została przekazana E. T. kwota 37000 zł co R. T. potwierdza; kwota pożyczki 300.000 zł zostanie przekazana w dniu dzisiejszym na rachunek bankowy w (...) SA celem spłaty zadłużenia opisanego w paragrafie 2 umowy; kwota pożyczki 70.000 zł zostanie przekazana w dniu dzisiejszym na rachunek bankowy E. T. w Banku (...) SA; kwota pożyczki 70.000 zł zostanie przekazana do 19 lipca 2013r. na rachunek bankowy E. T. w Banku (...) SA. W umowie R. T. oświadczył, że wraz z żoną są właścicielami we wspólności ustawowej: nieruchomości w R. o pow. 0,5029 ha dla której Sąd Rejonowy w Lipnie Wydział Zamiejscowy w Rypinie prowadzi księgę wieczystą (...), udziału wynoszącego 16655/65075 w nieruchomości poł. w R. o pow. 0,1494 ha dla której Sąd Rejonowy w Lipnie Wydział Zamiejscowy w Rypinie prowadzi księgę wieczystą (...); lokalu mieszkalnego nr (...) stanowiącego odrębną własność poł. w R. przy ul. (...) (KW nr (...)); lokalu mieszkalnego nr (...) stanowiącego odrębną własność poł. w R. przy ul. (...) (KW nr (...); lokalu mieszkalnego nr (...) stanowiącego odrębną własność poł. w R. przy ul. (...) (KW nr (...). Celem zabezpieczenie spłaty pożyczki i odsetek za korzystanie z pożyczki państwo T. przenieśli na spółkę jawną własność wyżej wymienionych nieruchomości i lokali mieszkalnych. Wartość powyższych ustalono na kwotę łączną 700.000 zł. Spółka zobowiązała się w terminie 7 dni pod spłaty pożyczki i odsetek umownych określonych w paragrafie 4 do powrotnego przeniesienia własności lokali i nieruchomości. Jeśli E. T. nie spłaci spółce pożyczki w terminie obowiązek ten wygasał. Wówczas spółka zobowiązuje się sprzedać lokale i nieruchomości po cenie rynkowej w terminie 3 miesięcy od zdarzenia podmiotowi wskazanemu przez E. T., a w terminie późniejszymi – podmiotowi dowolnemu. Sprzedaż opisanych nieruchomości powoduje wygaśnięcie zobowiązaniaE. T. z tytułu niespłaconej pożyczki wraz z wszelkimi należnościami ubocznymi, do wysokości ceny uzyskanej w wyniku sprzedaży nieruchomości przewłaszczonych, pomniejszonej o należny podatek od towarów i usług. Jeśli uzyskana ceną będzie wyższa od całkowitego długu E. T. to spółka zobowiązuje się w terminie 7 dni od sprzedaży zwrócić różnicę pomiędzy kwotą uzyskaną ze sprzedaży pomniejszoną o należny podatek od towarów i usług. Spłata miała nastąpić w 6 ratach płatnych na koniec miesiąca poczynając od 31 lipca 2013 r.

Udziału wynoszący 16655/65075 przysługiwał małż. T. we własności nieruchomości poł. w R. w przy ul. (...) zabudowanej budynkiem wielorodzinnym.

Dnia 20 września 2013 r. R. T. działający w imieniu własnym i żony E. T. na podstawie pełnomocnictwa z 15 lipca 2013 r. oraz B. P. (działający w imieniu spółki jawnej) zawarli umowę o zmianie umowy pożyczki z 17 lipca 2013r. Zmieniono jej § 4 tj. termin spłaty pożyczki 477.000 zł oznaczając go na 15 stycznia 2014r. E. T. obowiązała się do spłaty wraz z odsetkami wynoszącymi 1,3% w skali miesięcznej do dnia zapłaty. Spłata pożyczki i odsetek miała nastąpić w terminach określonych w załączniku nr 1 do aktu. Za udzielenie pożyczki i podpisanie tej umowy zapłacona zostanie prowizja 15.300 zł co nastąpi przy zawarciu niniejszej umowy. Pozostała część umowy z 15 lipca 2013 r. pozostawała bez zmian. Terminy płatności oznaczono na ostatni dzień miesiąca, poza ostatnią ratą która przypadała na 15 stycznia 2014. Spłata miała nastąpić w 6 ratach.

Dnia 9 kwietnia 2014r. R. T. działający w imieniu własnym i żony E. T. na podstawie pełnomocnictwa z 15 07 2013r. oraz B. P. (działający w imieniu spółki jawnej) zawarli umowę pożyczki i umowę zmiany umowy pożyczki i przewłaszczenia na zabezpieczenie wierzytelności. Spółka jawna udzieliła E. T. (w ramach prowadzonej przez nią działalności gospodarczej (...)) pożyczki w kwocie 194.151,15 zł do dnia 9 X 2014r., a E. T. oświadczyła, że pożyczkę tę przyjmuje i zobowiązuje się ją zwrócić wraz z odsetkami umownymi w wysokości 1,3% w skali miesięcznej liczonymi od dnia zawarcia tej umowy do dnia całkowitego jej zwrotu. Spłata miała nastąpić w terminach określonych w załączniku nr 1 do aktu. W razie opóźnienia ze spłatą pożyczki co najmniej o 20 dni pożyczkodawca miał prawo postawić pożyczkę w stan natychmiastowej wymagalności co oznaczało obowiązek jej zwrotu wraz z naliczonymi odsetkami i dodatkowymi opłatami. Kwota pożyczki 194.151,15 zł zostanie przekazana w sposób następujący: kwota 180.044,51 zł zostanie przekazana na spłatę zadłużenia wynikającego z niezapłaconych cen za dostarczanie przez spółkę towary z odroczonym terminem płatności /ich zestawienie stanowił załącznik nr 2 do aktu, a kwota 14.106,64 zł została wydana przed podpisaniem tego aktu, co R. T.potwierdził. Spółka i pożyczkobiorca oświadczyli, że zmieniają treść umowy z 17 lipca 2013r. zmienioną umową z dnia 20 września 2013r. w ten sposób, że paragraf 9 otrzymał brzmienie, iż spółka zobowiązała się do powrotnego przeniesienia własności lokali i nieruchomości w terminie 7 dni po dokonaniu przez pożyczkobiorcę całkowitej spłaty pożyczki udzielonej dnia 17 07 2013r. oraz pożyczki w kwocie 194.151,15 zł oraz odsetek umownych należnych z korzystanie z pożyczek oraz prowizji za ich udzielenie. Obowiązek ten wygasał, jeśli E. T. nie spłaci pożyczek, odsetek i prowizji w ustalonych terminach. Paragraf 10 pkt 3 umowy otrzymał brzmienie: jeśli cena sprzedaży będzie wyższa od całkowitego długu E. T. to spółka zobowiązuje się w terminie 7 dni od sprzedaży zwrócić różnicę pomiędzy kwotą uzyskaną ze sprzedaży pomniejszoną o należny podatek od towarów i usług, koszty ich sprzedaży a całym jej wskazanym wyżej długiem. Spłata miała nastąpić w 6 miesięcznych ratach płatnych na koniec każdego miesiąca poczynając od 30 04 2014r.

Aneksem z dnia 2 stycznia 2015r. strony zmieniły treść paragrafu 2 ust. 1 umowy pożyczki z 9 04 2014r. Strony uzgodniły, że E. T. zobowiązuje się zwrócić pożyczkę 194.151,15 zł wraz z odsetkami umownymi w wysokość 0,8% w skali miesięcznej liczonymi od dnia zawarcia niniejszej umowy do dnia jej całkowitego zwrotu. Stronu dodały paragraf 12, iż za udzielnie pożyczki i podpisanie umowy pożyczkodawcy przysługuje prowizja w wysokości 6898,03 zł. Strony uzgodniły, że saldo kapitału na dzień sporządzenia aneksu wynosi 95.806,03 zł. Dodatkowym zabezpieczeniem stał się weksel in blanco wraz z deklaracją wekslową, poręczony przez J. Ś.. Pozostała część umowy z 9 04 2014r. postała bez zmian. Aneks podpisali R. T. i J. Ś.. Spłata miała nastąpić w 6 ratach miesięcznych płatnych ostatniego dnia miesiąca poczynając od 31 stycznia 2015r.

Firma E. T. zaopatrywała się w towary u powoda. W 2012 roku zakupiła beton u powoda. Powstał problem ze spłatą należności za beton. R. T. zwrócił się o udzielenie pożyczki. Poinformował, że prowadzone jest postępowanie egzekucyjne przez komornika, który może zająć i sprzedać lokale mieszkalne. Zabezpieczeniem spłaty pożyczki od powoda miały być nieruchomości. Powód się zgodził i zawarto umowę 19 lipca 2013r. Pożyczkobiorcą była E. T. i imieniu której działał mąż. Pożyczka z 19 07 2013r. nie została spłacona w terminie. Państwo T. zwrócili się o przesłużenie terminu spłaty. Powód się zgodził. Powód przystąpił do sprzedaży nieruchomości będących przedmiotem zabezpieczenia. Dokonał tego we współpracy z panem B. prowadzącym biuro pośrednictwa nieruchomości w R.. Przy sprzedaży uczestniczył R. T., negocjował ceny i warunki sprzedaży. R. T. chciał by z nadwyżki ze sprzedaży spłacić zadłużenie żony wobec (...) za zakupione materiały budowlane. Wtedy doszło do podpisania kolejnej umowy pożyczki na ponad 194.000 zł. Wszystkie nieruchomości zostały sprzedane. Wg powoda nadal jednak pozostała należność do spłaty. W jednym z lokali mieszkała pozwana. Był czas, że nie płaciła ona czynszu i zarządca wspólnoty mieszkaniowej wystąpił o zapłatę do powoda. Powód uregulował zadłużenie. Powód poniósł koszty związane ze sprzedażą nieruchomości. Powód dług z pożyczek pomniejszył o wartość sprzedanych lokali netto i o koszty związane ze sprzedażą mieszkań jak np. opata za pośrednictwo, koszty remontu lokalu, który zajmowała pozwana. Przy sprzedaży mieszkań powód odprowadzał podatek Vat 8%. Państwo T. nie kwestionowali salda długu przy podpisywaniu aneksu i weksla.

R. T. akceptował treść umów. Druga umowa związana była z nieuregulowaną zapłatą za beton. Wszyscy zgodzili się na sprzedaż lokalu na spłatę długu. W pewnym momencie B. P. często dzwonił do R. T. domagając się spłaty reszty należności. Została wszczęta sprawa egzekucyjna związana ze sprzedażą ostatniego mieszkania. Było to mieszkanie, w którym zamieszkiwała pozwana. Pozwana lokal musiała opuścić. Było to przy ul. (...). Pozwana nie angażowała się w działalność gospodarczą rodziców. Poręczyła weksel na prośbę ojca. Zdaniem R. i J. T. dług z pożyczek został spłacony.

Dnia 27 marca 2015 r. powód wystąpił do Sądu Rejonowego w Toruniu o nadanie klauzuli wykonalności aktowi notarialnemu z 9 04 2014r. w związku z oświadczeniem o poddaniu się E. T. egzekucji wprost z tego aktu. Uiszczono 50 zł opłaty. Postanowieniem z dnia 28 maja 2015r. sąd nadał klauzulę i zasądził tytułem kosztów postęp. kwotę 127 zł. Egzekucję na podstawie aktu notarialnego z 9 04 201r. zaopatrzonego w klauzulę wykonalności przez sąd prowadził komornik (...) - kancelaria w T..

Powód wezwał dłużników do zapłaty. Pismem z 3 lutego 2016r. E. i R. T. odpowiedzieli, że nadpłacili 46.693,12 zł, która to kwotę skorygowali późniejszym pismem do wysokości 5693,12 zł

E. T. dnia 17 lipca 2013 r. zapłaciła powodowi 27.000 zł. Dnia 7 września 2015 r. wpłacono 3000 zł; dnia 25 06 2015 – 3000 zł, dnia 16 grudnia 2015 r. – 2000 zł.

Klauzula wykonalności została też nadana aktowi notarialnemu z 17 sierpnia 2013. Wniosek o nadanie klauzuli wykonalności aktowi notarialnemu z 17 lipca 2013r. /dwukrotnie zmienionemu/ wystąpiono dnia 15 maja 2015 r. do sądu w Rypinie. Uiszczono 50 zł opłaty. Dnia 21 września 2015 r. Sąd nadał przeciwko państwu T. klauzulę wykonalności ww. aktowi co do obowiązku wydania wnioskodawcy w stanie niepogorszonym nieruchomości. lokali i udziału, a nadto zasądził od dłużników 127 zł kosztów postępowania. Zażalenie na to postanowienie oddalono dnia 24 XI 2016r. i zasądzono na rzecz wierzyciela 120 zł kosztów postępowania. Na tej podstawie komornik Dariusz Grzywiński prowadził egzekucję m.in. z nieruchomości lokalowej nr(...) przy ul. (...) w R.. Dłużników zawiadomiono o tym pismem z 5 05 2016r.

Dnia 27 listopada 2013r. K. i M. małż. Ś. został sprzedany przez spółkę (...) (jako ustanowiona wówczas odrębna własność) lokal numer (...) wraz z udziałem 3635/65075 w nieruchomości przy ulicy (...) za cenę 80.000 zł.

Dnia 13 grudnia 2013 r. W. i R. małż. J. został sprzedany przez spółkę (...) (jako ustanowiona wówczas odrębna własność) lokal numer (...) wraz z udziałem wynoszącym 6470/65075 w nieruchomości przy ulicy (...) za cenę 110.000 zł.

Dnia 03 stycznia 2014 r. A. i M. małż. C. został sprzedany przez spółkę (...) (jako odrębna własność) lokal numer (...) wraz z udziałem wynoszącym 6550/65075 w nieruchomości przy ulicy (...) za cenę 110.000 zł.

Dnia 31 stycznia 2014 r. U. i B. małż. K. został sprzedany przez spółkę (...) (jako odrębna własność) lokal numer (...) wraz z udziałem wynoszącym 6560/65075 w nieruchomości przy ulicy (...) za cenę 110.000 zł.

Dnia 22 sierpnia 2014r. M. P. został sprzedany przez spółkę (...) (jako odrębna własność) lokal numer (...) wraz z udziałem wynoszącym 5330/65075 w nieruchomości przy ulicy (...) za cenę 90.000 zł.

Dnia 02 października 2014r. Ż. P. i K. P. została sprzedana przez spółkę (...) część nieruchomości przy ul. (...) w R. dla której prowadzona jest KW nr (...) tj. działki (...) za cenę 195.000 zł.

R. T. uczestniczył w czynnościach podpisywania ww. aktów notarialnych.

Nieruchomości były sprzedawane za pośrednictwem biura P. B.. Z P. B. powód podpisał umowę o pośrednictwo w sprzedaży nieruchomości. P. B. wziął prowizję za sprzedaż nieruchomości. P. B. wystawił faktury. Odbiorcą faktur był powód. Dnia 27 11 2013 P. B. wystawił fakturę na 1968 zł brutto; dnia 12 12 2013 na 2706 zł; dnia 3 01 2014 na 2706 zł; dnia 31 01 2014 na 2706 zł; dnia 22 08 2014r. na 2214 zł; dnia 3 10 2014 na 4797 zł.

Obsługę prawną powoda prowadził w 2015 radca prawny M. K., który zajmował się także prowadzeniem spraw przeciwko państwu T. i wystawiał powodowi faktury

Powód zapłacił podatek od nieruchomości w okresie styczeń – maj 2014 w kwocie łącznej 315,50 zł. Zapłacił też podatek za dalsze miesiące roku 2014 wraz z kosztami upomnienia w kwocie 592,10 zł. W roku 2015 zapłacił podatek w wysokości 31 i 36 zł.

Powód w dniu 1 07 2014r. wniósł do Sądu Rejonowego w Toruniu opłatę 50 zł za wniosek o nadanie klauzuli wykonalności aktowi notarialnemu i opłatę od pełnomocnictwa 17 zł. Wniósł w dniu 26 marca 2015 r. opłatę 50 zł za wniosek o nadanie klauzuli wykonalności aktowi notarialnemu i opłatę od pełnomocnictwa 17 zł.

Powód w dniu 02 marca 2016 r. wniósł do Sądu Rejonowego w Rypinie Wydział KW opłatę 135 zł od wniosku o wykreślenie roszczenia o przeniesienia własności i sprostowanie nazwy właściciela w KW i opłatę od pełnomocnictwa 17 zł. Powód w dniu 04 kwietnia 2016 r. wniósł do Sądu Rejonowego Wydział KW opłatę 100 zł od wniosku o wykreślenie hipoteki K. A. i opłatę od pełnomocnictwa 17 zł. W dniu 21 kwietnia 2016 r. wniósł do Sądu Rejonowego Wydział KW opłatę 100 zł od wniosku o wykreślenie hipoteki K. P. i opłatę od pełnomocnictwa 17 zł

Dnia 29 kwietnia 2016 r. powód wpłacił komornikowi D. Grzywińskiemu prowadzącemu egzekucję przeciwko p. T. kwotę 1090,26 (tytułem: wprowadzenie w posiadanie, koszty doręczenia), a dnia 14 października 2016 r. komornikowi M. Gajdzie kwotę 246,36 zł jako zaliczkę na wydatki.

Wszystkie te wydatki powód doliczył o długu E. T..

Powód wystawił faktury nabywcom lokali. Cena ostateczna jest ceną brutto. Wartość podatku wynosiła 8%.

Powód zlecił przeprowadzenie remontu jednego z lokali przed sprzedażą /nr 10/, za co zapłacił 1300 zł

Dnia 28 lipca 2017 r. D. M. i J. K. zostały sprzedane po połowie udziały - przez spółkę (...) (jako odrębna własność) – w lokalu numer (...) wraz z udziałem wynoszącym 5280/65075 w nieruchomości przy ulicy (...) za cenę łączną 105.000 zł. Zapłata części ceny tj. 15 000 zł nastąpiła przed podpisaniem aktu w dniu 28 07 2017r. Zapłata reszty ceny (90 tys.) nastąpiła w dniu 31 lipca 2017 r.

Dnia 28 lipca 2017 r. P. B. wystawił fakturę za pośrednictwo w wysokości 6457,50 zł

Powód wystawił fakturę nabywcom lokalu nr (...) na 105.000 zł. Wartość podatku wynosiła 0%.

W 2017 r. powód odprowadził do Burmistrza N. R. 71 zł podatku.

W 2017 r. powód został wezwany przez wspólnotę mieszkaniową do zapłaty zaliczek za lokal nr (...) w wysokości 1187,76 zł, a następnym pismem monit opiewał na sumę 1390,66 zł za okres od 4 października 2016 r. do 28 lipca 2017r.

Powód wystawił przeciwko E. T. faktury: dnia 21 maja 2015 r. tytułem „rozliczenia działań prawno-windykacyjnych” na sumę 3000,01 zł i dnia 6 10 2014r. tytułem „rozliczenia usług pośrednictwa w obrocie nieruchomościami” na sumę 4797 zł.

Wysokość zadłużenia z tytuł udzielonych pożyczek na dzień 10 października 2015 r. z uwzględnieniem wszystkich wydatków i kosztów powoda wynikających ze sporządzonych przez niego rozliczeń pożyczek i przy uwzględnieniu sprzedaży wszystkich lokali wynosiła 63.152,21 zł.

Wysokość zadłużenia z tytuł udzielonych pożyczek na dzień 9 października 2015 r. z uwzględnieniem wartości sprzedanych nieruchomości pomniejszonych o należny podatek od towarów i usług z pominięciem innych powoływanych przez powoda wydatków wynikających z faktur, rachunków czy innych dokumentów i z pomięciem ceny uzyskanej ze sprzedaży lokalu nr (...) (która to sprzedaż nastąpiła w toku procesu) wynosiła wraz z odsetkami 103.834,37 zł.

Na kanwie powyższych ustaleń faktycznych, Sąd Okręgowy doszedł do przekonania, że powództwo zasługuje na uwzględnienie jedynie w części.

Przechodząc do oceny prawnej ustalonego stanu faktycznego, na wstępie Sąd Okręgowy stwierdził, iż przedmiotem sporu było roszczenie wekslowe powoda, którego źródłem był weksel własny in blanco, wystawiony przez E. T. (w imieniu której weksel jako wystawca i deklarację podpisał R. T.) i poręczony przez pozwaną na zabezpieczenie roszczeń wynikających z łączących E. T. i powoda umów pożyczki.

Poza sporem lokowała się zdaniem Sądu legitymacja czynna powoda. Wprawdzie umowę zawierała spółka jawna, ale w wyniku przekształceń (co zostało ujawnione w KRS) podmiot ten działa obecnie pod firmą oznaczoną w rubrum pozwu.

Powód odpowiedzialność pozwanej wywodził z udzielonego przez nią poręczenia wekslowego. Na rewersie weksla pozwana złożyła bowiem podpis działając w imieniu własnym i użyła tam sformułowania: ‘poręczam za wystawcę”.

Sąd Okręgowy miał przy tym na względzie, że weksel in blanco może być środkiem zabezpieczenia wierzytelności wynikających z różnorodnych stosunków prawnych. Wystawiony jako własny i wręczony w związku z zawarciem umowy (tu: pożyczek), prowadzi do powstania zobowiązania wekslowego wystawcy, powinien być jednak wypełniony zgodnie z zawartym porozumieniem. Powstałe zobowiązanie wekslowe ma charakter samodzielny i abstrakcyjny, a więc niezależny od podstawy prawnej, która spowodowała jego zaciągnięcie. Oznacza to, że jeżeli posiadaczem weksla jest remitent, czyli pierwszy wierzyciel, przysługują mu dwa roszczenia: ze stosunku podstawowego oraz z weksla. Wybór między nimi należy do wierzyciela, bowiem może on tylko raz uzyskać zaspokojenie swojej wierzytelności.

Zważył przy tym Sąd, że samodzielność zobowiązania wekslowego ulega złagodzeniu, co wynika z art. 10 i 17 prawa wekslowego. Dopuszczalne jest zatem kwestionowanie samego istnienia lub rozmiaru roszczenia wekslowego ze względu na jego związek ze stosunkiem podstawowym. Spór przenosi się wówczas z płaszczyzny stosunku wekslowego na płaszczyznę stosunku prawa cywilnego, przy czym nie dochodzi tu do zmiany powództwa, ponieważ przedmiotem rozpoznania jest nadal to samo roszczenie wekslowe

Przed analizą merytorycznej zasadności zgłoszonych zarzutów Sąd Okręgowy wskazał, że według art. 10 pr. wekslowego, jeżeli weksel, niezupełny w chwili wystawienia, uzupełniony został niezgodnie z zawartym porozumieniem, nie można wobec posiadacza zasłaniać się zarzutem, że nie zastosowano się do tego porozumienia, chyba że posiadacz nabył weksel w złej wierze albo przy nabyciu dopuścił się rażącego niedbalstwa. Zgodnie natomiast z art. 17 powołanej ustawy osoby, przeciw którym dochodzi się praw z wekslu, nie mogą wobec posiadacza zasłaniać się zarzutami, opartymi na swych stosunkach osobistych z wystawcą lub z posiadaczami poprzednimi, chyba że posiadacz, nabywając weksel, działał świadomie na szkodę dłużnika. Z treści powołanych przepisów doktryna i orzecznictwo na podstawie rozumowania a contrario zgodnie wywodzi, iż jeżeli posiadaczem weksla jest pierwszy wierzyciel (remitent), wiąże go porozumienie zawarte z dłużnikiem. Dlatego dłużnik może mu przeciwstawić także zarzuty subiektywne, a zatem wynikające ze stosunku podstawowego łączącego go z wierzycielem.

Nie nasuwało więc wątpliwości Sądu Okręgowego, że udzielone poręczenie wekslowe dotyczyło jedynie zobowiązania E. T. wobec powoda polegającego na obowiązku zwrotu udzielonych pożyczek na zasadach wynikających z umów zawartych w formie aktów notarialnych. Pozwana nie wykazała, by jej poręczenie podlegało innym ograniczeniom.

Dalej wskazał Sąd, że ograniczenie odpowiedzialności poręczyciela wekslowego dla swej skuteczności wobec wierzyciela wekslowego winno wynikać nie tylko z deklaracji (porozumienia), ale także z treści weksla. Brak takiego ograniczenia oznacza pełną odpowiedzialność za zobowiązanie wystawcy wobec wierzyciela. Utrwalone jest, iż jeśli poręczyciel nie wskaże kwoty, to przyjmuje się, że poręczył za zobowiązania wystawcy do pełnej wysokości długu wynikającego m.in. z deklaracji wekslowej, która wyznacza granice odpowiedzialności wystawcy weksla i poręczyciela wekslowego.

Pozwana udzieliła poręczenia w związku z zawarciem aneksu do umowy pożyczki z 9 kwietnia 2014 r. (aneks z dnia 2 stycznia 2015 – k. 345 a.s.). Aneks dotyczył jednej z umów pożyczki. Niemiej mając na uwadze powyższe wywody należało dojść do przekonania, że pozwana poręczyła za spłatę obu pożyczek – i tej z 17 07 2013 i z 9 04 2014 r. Z treści porozumienia i z treści weksla nie wynika, by jej poręczenie podlegało innym ograniczeniom, poza granicami wytyczonymi przez porozumienie wekslowe czy też przez postanowienia ze stosunków podstawowych.

Sąd Okręgowy zważył, że poręczyciel odpowiada tak jak ten za kogo poręczył (zgodnie z art. 32 prawa wekslowego). Poręczycielowi - jak sygnalizowano - przysługują takie same zarzuty jak wystawcy weksla (zgodnie z art. 10 i 17 prawa wekslowego), a w konsekwencji spór przenosi na płaszczyznę stosunku prawa cywilnego. Jednym z powszechnych zarzutów przeciwko wekslowi jest zarzut nieprawidłowego wypełnienia weksla tj. na sumę niedopowiadającą zadłużeniu wynikającemu z umowy czy też zakwestionowanie samego istnienia roszczenia wekslowego, nie tylko jego rozmiaru.

Pozwana zgłosiła, że nie istnieje po stronie wystawcy i po jej stronie jako poręczyciela takie zadłużenie jak wpisano na wekslu. Pozwana twierdzi, że zobowiązanie w ogóle nie istnieje, bowiem świadczenie zostało spełnione. Zatem, zdaniem Sądu Okręgowego, bezsprzecznie zgłosiła zarzut nieprawidłowego wypełnienia weksla.

Zgodnie z deklaracją wekslową weksel stanowił zabezpieczenie ewentualnych roszczeń z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania przez E. T. zobowiązań umownych z aneksu do umowy pożyczki z 9 kwietnia 2014 r. Przedsiębiorstwo (...) miało prawo wypełnić weksel na sumę odpowiadającą kwocie wymagalnych zobowiązań pieniężnych z tytułu nienależytego wykonania zobowiązań odbiorcy wobec firmy (...) spółka jawna z odsetkami, kosztami windykacji i innymi należnościami wynikającymi z konieczności dochodzenia przez wierzyciela ww. wierzytelności.

Pozwana udzielając poręczenia wekslowego niczym – poza deklaracją - nie ograniczyła swojego poręczenia. Jej odpowiedzialności sprowadza się do odpowiedzialności za zobowiązania wynikające z porozumienia.

Dalej wskazał Sąd, że umowa z 9 kwietnia 2014 r. jest związana z umową z 17 lipca 2013 r. Obowiązki wynikające z obu umów stanowią łącznie owe „wymagalne zobowiązania pieniężne z tytułu niewykonania zobowiązań odbiorcy”, o których mowa w deklaracji z 2 stycznia 2015 r. Powód - według deklaracji - miał prawo wypełnić weksel na kwotę odpowiadającą wysokości tych z zobowiązań wraz z ‘odsetkami, kosztami windykacji i innymi należnościami wynikającymi z konieczności dochodzenia przez wierzyciela ww. wierzytelności’.

O ile zapis o odsetkach nie nasuwał wątpliwości interpretacyjnych Sądu Okręgowego (i dotyczy zarówno odsetek kapitałowych jak i za opóźnienie) o tyle w ocenie instancji a quo ogólnikowy i niedostatecznie jasny zapis o „kosztach windykacji i innych należnościach” nie pozwalał dokonać jednoznacznych ustaleń jakie koszty mogły zostać objęte wekslem. Wszak np. koszty związane ze sprzedażą przewłaszczonych lokali trudno było w ocenie Sądu uznać za „koszty windykacji”. Także koszty wnoszonych opłat sądowych (celem nadania klauzuli wykonalności czy wykreślenia hipotek) trudno zaliczyć było do takich kosztów, czy też do „innych należności wynikających z konieczności dochodzenia przez wierzyciela ww. wierzytelności”. To rolą powoda było udowodniać, że koszty doliczone przez niego do długu E. T. i objęte sumą wpisaną na wekslu faktycznie należą do kategorii kosztów o których mowa w deklaracji wekslowej. W ocenie Sadu Okręgowego powód nie sprostał temu obowiązkowi, a kwoty doliczone przez niego do długu E. T. mają daleki i luźny związek ze zobowiązaniem wynikającym z umów pożyczek i z treścią porozumienia wekslowego. Doliczenie tych sum jest wykroczeniem poza granicami wytyczone przez porozumienie wekslowe.

Zdaniem Sądu Okręgowego nieuprawnienie powód powiększył dług E. T. (wynikający z obowiązku spłaty pożyczek) o należności:

a)  za remont lokalu nr (...) przy ul. (...). To lokal zajmowany niegdyś przez pozwaną. Powód przed sprzedażą zlecił jego remont za 1.300 zł. Niezależnie od wątpliwego uznania, że zapłacona kwota może stanowić dług E. T., podlegający doliczeniu do jej zobowiązania z tytułu umów pożyczki, to wskazał Sąd, iż powód otrzymał wyższą cenę za sprzedaż odnowionego mieszkania;

b)  tytułem podatków od nieruchomości zapłaconych przez powoda za nieruchomości stanowiące już po przewłaszczeniu własność powoda; na marginesie wskazał Sąd, że z dokumentu na k. 415 a.s. (deklaracja) nie wynika od której nieruchomości został ten podatek odprowadzony;

c)  tytułem spłaty zadłużenia w zapłacie zaliczki do wspólnoty mieszkaniowej za lokal zajmowany niegdyś przez pozwaną;

d)  tytułem faktur z dnia 21 maja 2015 r. tytułem „rozliczenia działań prawno-windykacyjnych” na sumę 3.000,01 zł i dnia 6 października 2014r. tytułem ‘rozliczenia usług pośrednictwa w obrocie nieruchomościami’ na sumę 4.797 zł, które nie wiadomo czego konkretnie dotyczą, czy mają jakikolwiek związek z pożyczkami i czy mieszczą się w zakresie zobowiązań, o których mowa w deklaracji wekslowej;

e)  tytułem kosztów obsługi prawnej powoda prowadzonej w styczniu 2015 r. przez r. pr. K.. Sąd Okręgowy miał przy tym na względzie, że obsługa – na postawie umowy powoda z radcą – obejmowała nie tylko prowadzenie spraw związanych z długiem E. T., lecz stanowiła obsługę kompleksową do czego prowadzi analiza pisma, w którym zakreślone zostały fragmenty nie odnoszące się do spraw związanych z pożyczkami E. T.;

f)  tytułem opłat od wniosków kierowanych do sądów o nadanie klauzuli wykonalności, o sprostowanie nazwy właściciela w KW, o wykreślenie roszczenia w KW i o wykreślenie hipoteki wraz z opłatami po 17 zł od pełnomocnictwa dla radcy prawnego; dodatkowo zauważył Sąd, iż koszty sądowe związane ze złożeniem ww. wniosków wraz z kosztami zastępstwa prawnego (i opłatami skarbowymi od pełnomocnictw) zostały zasądzone w orzeczeniach sądowych (zob. postanowienie w aktach pomocniczych VGCo 200/15 Sądu Rej. w Toruniu - jego k. 25, którego dotyczy jednocześnie opłata z k. 188/189 i k 263/264 akt oraz postanowienie w aktach pomocniczych I Co 36/15 Sądu Rej. w Rypinie - jego k. 58). Tym samym sumy te zaliczono do długu E. T., przy jednoczesnym zachowaniu możliwości skierowania tytułów wykonawczych do egzekucji w zakresie zasądzonych kosztów. W takiej sytuacji powód miałby podwójne przysporzenie z tego samego tytułu. Nie było także Sądowi wiadome, czemu do długu E. T. doliczono opłatę skarbową od pełnomocnictwa do sprawy przeciwko J. Ś. (pozwanej), a tego dotyczy opłata z k. 266 i k. 191 akt, przy czym nie jest to opłata skarbowa od pełnomocnictwa udzielonego w sprawie niniejszej. Nie wyjaśnił nadto powód jakiej sprawy dotyczyły opłaty (sądowa i skarbowa) wynikające z k. 186 i 187 akt (uiszczone 1 lipca 2014 r.). Nie są to opłaty wniesione do spraw o nadanie klauzuli wykonalności aktom notarialnym, które toczyły się pod sygnaturami V GCo 200/15 i ICo 36/15 (poprzednia sygn. VI Co 274/15), jako że opłaty w tych sprawach zostały wniesione w innych datach. Z akt niniejszej sprawy nie wynika, jaka inna sprawa z udziałem pożyczkobiorczyni lub jej męża toczyła się przed Sądem Rejonowym w Toruniu w związku z aktem notarialnym (do tego sądu wniesiono bowiem opłatę z k. 186) poza sprawą V GCo 200/15. W rozliczeniu sporządzonym przez powoda widnieje pozycja z 1-07-2014r. o opłacie od wniosku o nadanie klauzuli wykonalności aktowi not. Rep. (...). Tyle, że aktowi notarialnemu o tym numerze klauzulę wykonalności nadał Sąd Rejonowy w Rypinie (w sprawie I Co 36/15), a nie sąd toruński, do którego uiszczono opłatę widniejąca na k. 186. Dokumentu potwierdzającego wniesienie innej sprawy (w lipcu 2015 r.) sądowi meriti nie przedstawiono.

g)  tytułem środków pieniężnych wniesionych do komorników na poczet opłat i wydatków w sprawach egzekucyjnych, które to opłaty i wydatki - co do zasady - również podlegają przyznaniu przez komorników w postanowieniach przez nich wydanych, a wówczas powstanie możliwość ich wyegzekwowania.

Podsumowując, zdaniem Sądu Okręgowego ww. należności nie powinny powiększać długu E. T., bowiem nie wynika to z deklaracji wekslowej. Powód nie udowodnił, że mieszczą się one w puli roszczeń o których w deklaracji mowa. Ich związek z pożyczkami jest niebezpośredni. Nie zostały więc one uznane przez Sąd za „koszty windykacji” przedmiotowego długu pożyczkowego lub za „inne należności wynikające z konieczności dochodzenia przez wierzyciela ww. wierzytelności’.

Odnosząc się do poczynionych wyżej rozważań, Sąd Okręgowy wskazał, że powód miał prawo zbyć przewłaszczone nieruchomości, a uzyskane ceny zarachować na poczet długu z tytułu pożyczek. Wówczas powodowało to wygaśniecie zobowiązania E. T. do wysokości ceny uzyskanej ze sprzedaży „pomniejszonej o należny podatek od towarów i usług” - tak § 10 ust. 2 na k. 110. Ten umowny zapis nigdy nie zmienił swego brzmienia. Nie ziściły się przesłanki do zastosowania postanowienia z § 10 ust. 3 umowy, bowiem uzyskane ceny nie były wyższe od długu E. T., a tylko w takiej sytuacji powód miał obowiązek zwrócić nadpłatę pożyczkobiorczyni pomniejszoną nie tylko o podatek, ale i o „koszty sprzedaży” - tak k. 110 i zmiana wynikająca z k. 117. Sprzedaż nieruchomości przez powoda - w sytuacji gdy uzyskane ceny nie przenosiły swą wartością długuE. T. - powodowała, że dług wygasał do wysokości ceny za nieruchomości pomniejszonej tylko o wyłącznie o należny podatek VAT. Zdaniem Sądu Okręgowego, wielkości te winny zostać w rozliczeniu uwzględnione.

Z przyczyn wyżej omówionych nie zostały przez Sąd dorachowane do długu E. T. kwoty zapłacone przez powoda P. B. za pośrednictwo w sprzedaży przewłaszczonych nieruchomości. Zapłata na jego rzecz nastąpiła w wyniku umowy zawartej między powodem, a P. B.. Niewątpliwie zaś P. B. powód należności w kwocie łącznej 23.554,50 zł zapłacił. Niezależnie od powyższego, Sąd Okręgowy nie znalazł podstaw by te koszty nawet - jeśli uznać je za „koszty sprzedaży” - doliczyć do długu E. T., jako że postanowienie umowne zawarte w § 10 ust. 2 na to nie pozwala (a § 10 ust. 3 nie znajduje zastosowania).

Powód odprowadzał podatek w wysokości 8% od wszystkich transakcji sprzedaży, poza ostatnią transakcją dotyczącą lokalu nr (...) przy ul. (...). Jak wynika z faktury znajdującej się na k. 550, podatek wyniósł tu 0%. Ten lokal został sprzedany w toku procesu.

Zgodnie z tezą zawartą w postanowieniu z 19 czerwca 2019r. (k. 551) – Sąd Okręgowy zlecił biegłemu sporządzenie opinii celem wyliczenia długu E. T. na dzień 9 października 2015 r., bowiem na ten dzień dług obliczył powód. Na ten dzień roszczenie było wymagalne (zapłata miała nastąpić tego dnia – patrz weksel k. 29 akt), a od dnia następnego powód żądał odsetek za opóźnienie. Formułując tezę dowodową Sąd wziął pod uwagę, że:

a)  pożyczkobiorczyni była obowiązana zapłacić na podstawie umowy z 17 07 2013r. jedną prowizję w wysokości 15.300 zł, bowiem zapis umowny na k. 235 akt zmieniał treść zapisu z k. 107 akt i nie była to dodatkowa prowizja na kolejne 15.300 zł, już po 3 miesiącach od poprzedniej;

b)  w umowie z 9 kwietnia 2014 r. w ogóle nie było mowy o prowizji (nie wynika to z dokumentu urzędowego tj. aktu notarialnego).

c)  w aneksie do umowy przewidziano zapłatę prowizji w wysokości 6.898,03 zł;

d)  prowizja 15.300 zł została zapłacona w dniu podpisania umowy, co wynika z aktu notarialnego na k. 107 i dowodu wpłaty na k. 48 akt

e)  odsetki kapitałowe od pierwszej umowy pożyczki wynosiły 1,3 % w skali miesiąca, przy czym zgodnie z przepisem art. 359 § 2 ¹ k.c. (o maksymalnych odsetkach wynikających z czynności prawnej) sąd nakazał biegłemu uwzględnienie ww. normy z uwagi na jasną treść art. 359 § 2 ² i § 2 ³ k.c.

f)  odsetki kapitałowe od pożyczki udzielonej dnia 17 lipca 2013 r. zostały zapłacone w wysokości 12.402 zł (za okres od 17 lipca 2013 r. do 17 września 2013 r.) w dniu zawarcia umowy co wynika z aktu notarialnego na k. 107 akt

g)  odsetki od pożyczki z 9 kwietnia 2014 r. wynosiły 0,8% co jest konsekwencją tego, iż poprzedni zapis umowny został zmieniony i nadano mu nowe brzmienie (k. 345 akt); te odsetki biegły miał obliczyć również biorąc pod uwagę przepisy o odsetkach maksymalnych wynikających z czynności prawnych (zob. uwagi do pkt „e”). .

W oparciu o takie wytyczne biegły ustalił, że wielkość długu E. T. z tytułu obu umów pożyczki z uwzględnieniem odsetek za opóźnienie, odsetek kapitałowych oraz uzyskanych cen netto za sprzedane lokale i udziały w nieruchomości (których dotyczą akty notarialne na k. 550 i 201-206, 276-281 akt) tj. z pominięciem odprowadzonych przez powoda podatków od towarów i usług wynosi 103.834,37 zł.

W ocenie Sądu Okręgowego jest to stan zadłużenia na dzień płatności weksla tj. 9 października 2015 r. - tak jak to wyliczył powód domagając się, z uwagi na treść weksla, odsetek za opóźnienie od 10 października 2015 r.

Sąd Okręgowy wskazał przy tym, że w toku procesu powód zbył kolejny przewłaszczony lokal mieszkalny. Uzyskana za niego cena netto winna pomniejszyć dług pożyczkobiorczyni. Od tej ceny nie pobrano także od powoda podatku VAT, co wynika wprost z faktury. Od innych cen pobrano podatek 8%.

W tym stanie rzeczy, wyliczoną przez biegłego należność Sąd Okręgowy pomniejszył o cenę uzyskaną przez powoda za sprzedaż mieszkania nr (...) przy ul. (...), co nastąpiło w dniach 28 i 31 lipca 2017r. Umowę zawarto 28 lipca 2017r. Zapłata na poczet ceny kwoty 15.000 zł nastąpiła tego dnia przed aktem. Zapłata reszty ceny miała nastąpić do 8 sierpnia 2017 r. (k. 410) lub 14 sierpnia 2017 r. k. 550). Faktycznie zapłata reszty nastąpiła 31 lipca 2017 r. (k. 528). Pozwana nie zakwestionowała dat dokonania przez nabywców zapłaty za lokal nr (...).

Wobec powyższego zważył Sąd, że skoro wysokość zadłużenia na dzień wniesienia pozwu wynosiła 103.834,37 zł, a powód w toku procesu otrzymał z tytułu sprzedaży lokalu numer (...) przy ulicy (...) kwotę 105.000 zł, to świadczenie zostało spełnione w całości, zaś po stronie pożyczkobiorczyni powstała nadpłata w wysokości 3.834,37 zł.

Dalej wskazał Sąd, że powodowi służy żądanie zasądzenia odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia na sumę 105.000 zł (tyle uzyskał w toku procesu ze sprzedaży lokalu nr (...)). Kwota 105.000 zł mieściła się w pretensji pozwu, a spełniona została w toku postępowania. Odsetki za opóźnienie w jej zapłacie powodowi należne są za okres od 10 października 2010 r. (zgodnie z żądaniem pozwu) do dnia 28 lipca 2017 r. w zakresie sumy 15.000 zł i do 31 lipca 2017r. w zakresie kwoty 90 tys. zł. Powód żądanie zapłaty odsetek podtrzymał.

Odnosząc się do art. 32 ust. 1 prawa wekslowego, Sąd Okręgowy zważył, że poręczyciel wekslowy odpowiada tak samo, jak ten za kogo poręczył, to jest w takim samym rozmiarze i takich samych granicach, co osoba, za którą ręczono. Po stronie pożyczkobiorczyni nie istnieje natomiast zadłużenie w zakresie należności głównej, a to – zdaniem Sądu - zwalnia poręczyciela od odpowiedzialności z przedmiotowego tytułu. Pożyczkobiorczyni pozostaje natomiast zobowiązana do zapłaty odsetek ustawowych za opóźnienie liczonych od kwoty 105.000 zł o czym była mowa wyżej. W tym zakresie pozwana razem z nią pozostaje dłużniczką powoda.

Sąd Okręgowy miał na względzie, że powód nie precyzował jakiej sumy z tego tytułu domaga się po skapitalizowaniu. Jego roszczenie pozostawało w postaci oznaczonej przez pozew. Nie stanowiło to jednak przeszkody do ustalenia wysokości skapitalizowanych odsetek za zamknięty okres czasu przez Sąd. Na poczet tak ustalonej kwoty należy Sąd Okręgowy zarachował wyżej opisaną nadpłatę w kwocie 3.834,37 zł.

Sąd Okręgowy ustalił, że za czas od 10 października 2015 r. do dnia zapłaty przez nabywców kwoty 15.000 zł w dniu 28 lipca 2017r. skapitalizowane odsetki ustawowe za opóźnienie wynoszą 1.923,70 zł. Z kolei za czas od 10 października 2015r. do dnia wpłynięcia reszty ceny (90.000 zł) do powoda, tj. 31 lipca 2017 r. odsetki ustawowe za opóźnienie po kapitalizacji wynoszą 11.593,97 zł. Łącznie jest to 13.517,67 zł. Po odliczeniu kwoty 3.834,37 zł do zapłaty pozostaje 9.683,30 zł. Tyle wynosi dług pożyczkobiorczyni, a w konsekwencji – pozwanej poręczycielki.

Biorąc wszystko powyższe pod uwagę Sąd Okręgowy uznał, iż przedstawiony przez powoda weksel wypełniony został częściowo niezgodnie z treścią deklaracji wekslowej. Sąd Okręgowy ustalił bowiem, że na dzień 9 października 2015 r. powodowi służyło roszczenie do wysokości 103.834,37 zł, co ostatecznie znacznie nie odbiegało od pretensji pozwu (110.272,95 zł). Na dzień zamknięcia rozprawy świadczenie to zostało spełnione, poza odsetkami od kwoty uzyskanej w toku procesu. W tym stanie rzeczy Sąd uznał, że na gruncie stosunku wekslowego i podstawowego zobowiązanie pozwanej względem powoda istnieje zatem w tym tylko rozmiarze.

Mając to wszystko na uwadze, w pkt. 1. zaskarżonego wyroku, na podstawie art. 496 k.p.c. Sąd Okręgowy uchylił w całości nakaz zapłaty z 19 sierpnia 2016 r. i orzekł o żądaniu pozwu uwzględniając modyfikację wynikającą z pisma z 7 grudnia 2018 r.

Poza sporem pozostawało, że weksel został przedstawiony pozwanej do wykupu i to w terminie wynikającym deklaracji wekslowej. Wezwanie do wykupu weksla doręczono pozwanej 1 października 2015r. Termin wykupu oznaczono na 7 dni tj. do 8 października 2015 r. Na następny dzień wyznaczono na wekslu termin płatności 9 października 2015 r. Tym samym uprawnienie powód żądał zapłaty odsetek za opóźnienie od dnia 10 października 2015 r.

W pkt. 2. zaskarżonego wyroku Sąd - po uwzględnieniu istnienia stanu nadpłaconego świadczenia po stronie dłużnika, tj. 3.834,37 zł - na podstawie art. 481 § 1 i 2 k.c. zasądził na rzecz powoda skapitalizowanie odsetki ustawowe za opóźnienie od kwoty 105.000 zł za czas od 10 października 2015 r. do 28 lipca 2017 (od kwoty 15.000 zł) i do 31 lipca 2017r. (od kwoty 90.000 zł). Powód nie żądał zapłaty odsetek od odsetek.

W pkt. 3. zaskarżonego wyroku Sąd Okręgowy umorzył postępowanie na mocy art. 355 k.p.c. co do kwoty 39.990,78 zł, gdyż w tym zakresie powód żądanie cofnął, na co pozwana wyraziła zgodę w trybie art. 203 § 3 k.p.c..

Z uwzględnieniem powyższego i biorąc pod uwagę stan rzeczy na dzień zamknięcia rozprawy Sąd Okręgowy - w zakresie należności głównej i żądania odsetkowego przenoszącego odsetki zasądzone w pkt. 2. - oddalił powództwo na mocy art. 101, 103, 30, 31 i 32 ustawy Prawo wekslowe w zw. z art. 471 k.c. i w zw. z art. 720 § 1 k.c. O powyższym orzeczono w pkt. 4 zaskarżonego wyroku.

O kosztach procesu Sąd Okręgowy rozstrzygnął w myśl art. 98 i 99 k.p.c. Sąd miał na względzie, że spełnienie świadczenia na sumę 105.000 zł nastąpiło w toku sprawy, ale nie bezpośrednio przez pozwaną. Powód zbył lokal, do którego - w wyniku przewłaszczenia - prawo służyło mu już zanim złożył pozew w sprawie niniejszej. Dlatego też, pomimo fiskalnego zaspokojenia powoda w toku sprawy - nie można było zdaniem Sądu uznać pozwanej za przegrywającą proces. Na marginesie wskazał Sąd, że w istocie na dzień wniesienia pozwu powód był już zaspokojony, jako że dysponował jako właściciel lokalem nr (...). Z tych względów Sąd nie znalazł podstaw do zasądzania kosztów procesu od pozwanej na jego rzecz.

W pkt. 5. Zaskarżonego wyroku, na podstawie art. 113 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. 2020.755 t.j.), Sąd Okręgowy orzekł o nieuiszczonych kosztach sądowych, nakazując pobrać od powoda kwotę łączną 6.090 zł.

Apelację (k. 641 – 656) od powyższego wyroku wywiódł powód i zaskarżając orzeczenie w części, tj. co do pkt. 4., w zakresie w jakim Sąd Okręgowy oddalił powództwo co do kwoty 70.282,17 zł, zarzucając orzeczeniu naruszenie:

1.  art. 227 k.p.c., art. 231 k.p.c., art. 233 § 1 k.p.c., art. 232 k.p.c. w zw. z art. 6 k.c. polegające na braku ustalenia faktów mających istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy, przekroczeniu granic swobodnej oceny dowodów, braku wszechstronnego rozpatrzenia i rozważenia zebranego materiału dowodowego, sprzeczności istotnych ustaleń Sądu z zebranym w sprawie materiałem dowodowym, błędów w ustaleniach faktycznych oraz błędnej ocenie dowodów, tj.:

a.  błędną ocenę dokumentów w postaci załącznika nr 1 do aktu notarialnego Rep. A nr (...) oraz błędną ocenę zeznań J. K. (1) i B. P. poprzez niedanie im wiary w zakresie zastrzeżenia przez strony mowy pożyczki prowizji związanej z zawarciem aneksu z dnia 20 września 2013 r. Rep. A nr (...) do umowy pożyczki z dnia 17 lipca 2013 r., Rep A nr (...), podczas gdy zeznania oraz wspomniany dokument były spójne i logiczne w zakresie faktu samego zastrzeżenia prowizji, co doprowadziło do błędu w ustaleniach faktycznych polegających na uznaniu, że żadna prowizja nie została zastrzeżona przy okazji zawarcia aneksu z dnia 20 września 2013 r., Rep. A nr (...);

b.  błędną ocenę zeznań świadka B. P. poprzez niedanie im wiary w zakresie w jakim twierdził, że istniały podstawy do doliczenia do długu E. T. innych należności pod postacią kosztów pośrednictwa, kosztów remontu lokalu zajmowanego przez pozwaną, spłaty zadłużenia pozwanej do wspólnoty mieszkaniowej, opłat wniesionych do sądów, opłat od pełnomocnictwa, kosztów radcy prawnego, podatku od nieruchomości, podczas gdy zeznania te były spójne, logiczne i wykazywały, że poniesienie tych kosztów było niezbędne i celowe, aby móc doprowadzić do sprzedaży lokali mieszkalnych stanowiących przedmiot zabezpieczenia spłaty pożyczek;

c.  błędnym ustaleniu przez Sąd Okręgowy, sprzecznym z zebranym w sprawie materiałem dowodowym, faktu zgodnie z którym powód mógł pomniejszyć dług pożyczkobiorczyni o cenę sprzedaży nieruchomości, należny podatek oraz wszelkie koszty sprzedaży nieruchomości i koszty związane z windykacją należności tylko w sytuacji, gdy cena uzyskana ze sprzedaży nieruchomości będzie wyższa od całkowitego długu E. T., podczas gdy materiał dowodowy uprawniał do przyjęcia przeciwnych ustaleń i uprawniał do pomniejszenia kwot uzyskanych ze sprzedaży nieruchomości (stanowiących zabezpieczenie realizacji umowy pożyczki), które były zaliczane na poczet spłaty pożyczki, o należności uboczne wymienione na stronach 26 – 28 pisemnego uzasadnienia wyroku, także w sytuacji gdy cena uzyskana ze sprzedaży nieruchomości będzie niższa od całkowitego długu E. T.;

d.  błędnym ustaleniu przez Sąd Okręgowy faktu, zgodnie z którym po sprzedaży lokalu nr (...) przy ul. (...) w R. za kwotę 105.000,00 zł i rozliczeniu zadłużenia pozwanej wyliczonego przez biegłego Sądowego na kwotę 103.834,37 powstała nadpłata w wysokości 3.834,37 zł, podczas gdy różnica tych kwot daje wynik 1.165,63 zł. Konsekwencją powyższego było przyjęcie błędnej kwoty 3.883,37 zł przy obliczaniu należności powoda pozostałej do zasądzenia;

2.  art. 229 k.p.c. poprzez nieuwzględnienie faktu złożenia przez pozwaną w pismach procesowych oświadczeń dotyczących tego, że zastrzeżona prowizja związana z zawarciem aneksu z dnia 20 września 2013 r., Rep. A nr (...), stanowi nadużycie prawa i podstawę do zastosowania przepisów prawnych dotyczących wyzysku, co stanowiło przyznanie, że prowizja została uzgodniona i obowiązywała w chwili podpisania aneksu z dnia 20 września 2013 r., Rep. A nr (...);

3.  art. 230 k.p.c. poprzez nieuwzględnienie faktu, że pozwana pomimo otrzymania pisma procesowego wskazującego w jaki sposób została rozliczona kwota ze sprzedanych nieruchomości, w tym sprzedaży lokalu nr (...) przy ul. (...) w R. (pismo z dnia 26 października 2017 r.) nie zakwestionowała tego rozliczenia, co powinno skutkować uznaniem prawidłowości rozliczenia pożyczki wynikającego z pisma powoda z dnia 26 października 2017 r. za fakt przyznany przez pozwaną;

4.  art.65 § 1 i 2 k.c. poprzez ich niezastosowanie, czego skutkiem było ustalenie treści stosunku prawnego łączącego powoda z pozwanym wyłącznie w oparciu o dokumenty zgromadzone w toku procesu, podczas gdy przy wykładni oświadczeń woli stron należy badać zgodny zamiar stron i cel umowy, aniżeli opierać się na dosłownym brzmieniu umowy. Ponadto, oświadczenia woli stron należało tłumaczyć ze względu na okoliczności, w których zostały złożone, zasady współżycia społecznego oraz ustalone zwyczaje. Konsekwencją tego naruszenia było uznanie przez Sąd, iż powód nie był uprawniony do pomniejszania kwot uzyskanych ze sprzedaży nieruchomości (stanowiących zabezpieczenie realizacji umowy pożyczki), które były zaliczane na poczet spłaty pożyczki, o należności uboczne wymienione na stronach 26 – 28 pisemnego uzasadnienia wyroku, podczas gdy materiał dowodowy uprawniał do przyjęcia przeciwnych ustaleń;

5.  art.451 § 1 i 2 k.c. poprzez ich niezastosowanie pomimo tego, iż powód wskazywał w toku procesu, że wszelkie uzyskane kwoty ze sprzedawanych nieruchomości miały być w pierwszej kolejności zaliczane na poczet należności ubocznych w tym zastrzeżonych odsetek oraz kosztów wymienionych na stronach 26 – 28 pisemnego uzasadnienia wyroku, tymczasem Sąd rozliczył kwotę 105.000,00 zł uzyskaną ze sprzedaży nieruchomości w toku procesu, zaliczając ją w pierwszej kolejności na należność główną, a dopiero w dalszej kolejności na odsetki, natomiast należności powoda związane z poniesionymi kosztami sprzedaży lokalu zostały pominięte.

Wskazując na powyższe zarzuty, skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uwzględnienie powództwa dodatkowo, co do kwoty 70.282,17 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 10 października 2015 r. do dnia 31 grudnia 2015 r. i ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 01 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty oraz zasądzenie od pozwanej na rzecz powoda kosztów procesu za obie instancje, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych, a ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku w zaskarżonej części i przekazanie w tym zakresie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja zasługiwała na uwzględnienie jedynie w nieznacznej części.

Wyniki kontroli instancyjnej wskazują, że Sąd pierwszej instancji przeprowadził postępowanie w wymaganym zakresie, a następnie zgromadzony materiał dowodowy poddał ocenie zgodnej z dyrektywą jego swobodnej oceny. Jakkolwiek nie bez racji wskazuje apelujący, iż wysokość kwoty głównej zasądzonej na rzecz powoda została zaniżona, nastąpiło to jednak wyłącznie na skutek popełnionego przez Sąd Okręgowy błędu rachunkowego. W pozostałym zakresie ustaloną przez instancję a quo podstawę faktyczną, jak i jej prawną ocenę, Sąd Apelacyjny przyjął za własną i czyniąc ją integralną częścią swojego rozstrzygnięcia, uznał za zbędne przytaczanie jej w całości w motywacyjnej części niniejszego orzeczenia.

Wbrew twierdzeniom apelacji Sąd Okręgowy nie dopuścił się jednak naruszenia wymienionych przepisów postępowania.

Stanowiący składową pierwszego z zarzutów apelacyjnych art. 227 k.p.c. może zostać naruszony tylko w sytuacji, gdy zostanie wykazane, że Sąd przeprowadził dowód na okoliczności nie mające istotnego znaczenia w sprawie i ta wadliwość postępowania dowodowego mogła mieć wpływ na wynik sprawy bądź gdy Sąd odmówił przeprowadzenia dowodu na fakty mające istotne znaczenie w sprawie, wadliwie oceniając, iż nie mają one takiego charakteru ( vide: Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 13 września 2001 r., IV CKN 430/00, LEXnr 1211984).

Taki stan nie ma miejsca w rozpoznawanej sprawie, gdyż Sąd Okręgowy przeprowadził wszystkie konieczne dowody stosownie do wniosków stron postępowania, w szczególności dowody o charakterze dokumentarnym – na okoliczność treści łączącego strony stosunu obligacyjnego, a także niezbędny dla ustalenia wysokości zadłużenia pozwanej dowód z opinii biegłego z dziedziny rachunkowości.

Nie ma też racji skarżący zarzucając Sądowi Okręgowemu naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. Nie powtarzając tez powszechnie znanych i niewątpliwie dobrze już w orzecznictwie utrwalonych, przypomnieć należy jedynie, zachowanie wymogów określonych we wskazanym przepisie wymaga, aby Sąd wziął pod uwagę wszystkie dowody przeprowadzone w sprawie, dokonał ich konfrontacji i na tej podstawie wyciągnął logicznie uzasadnione wnioski, zgodnie z zasadami doświadczenia życiowego i wiedzy fachowej, jeśli jest ona wymagana w danej sprawie. O naruszeniu wymienionego przepisu można mówić wówczas, gdy Sąd bezzasadnie (tj. z naruszeniem dyrektyw oceny ich mocy i wiarygodności) pomija pewne dowody, opierając się przy dokonywaniu ustaleń faktycznych jedynie na części zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego. Skuteczne podniesienie zarzutu naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. będzie zatem możliwe tylko wtedy, gdy prawidłowa ocena wszystkich dowodów prowadziłaby do odmiennych - od wyprowadzonych przez Sąd pierwszej instancji - ustaleń faktycznych mających wpływ na treść zapadłego w sprawie orzeczenia. Kryterium tego zarzuty powoda nie spełniają.

Zaprezentowana w apelacji argumentacja zasadza się bowiem na założeniu, że Sąd Okręgowy w sposób nieuprawniony zdyskwalifikował treść zeznań świadków J. K. (1) i B. P., przyjmując, że zgodnie z treścią aneksu z dnia 20 września 2013 r. (Rep. A nr (...)) do umowy pożyczki z dnia 17 lipca 2013 r. (Rep. A nr (...)) powodowi nie należała się dodatkowa prowizja. Analiza zgromadzonego materiału dowodowego prowadzi jednak do wniosków tożsamych z rozważaniami Sądu meriti.

Zgodnie z treścią § 4 ust. 2 umowy pożyczki i umowy przewłaszczenia na zabezpieczenie wierzytelności z dnia 17 lipca 2013 r. (Rep. A nr (...)): za udzielenie pożyczki i podpisanie niniejszej umowy E. T. zapłaci Przedsiębiorstwu (...) Spółka Jawna z siedzibą w R. dodatkowo kwotę prowizji w wysokości 15.300,00 zł, płatną przy zawarciu niniejszej umowy (k. 107) .

Mocą aneksu z dnia 20 września 2013 r. (Rep. A nr (...)), § 4 umowy pożyczki i umowy przewłaszczenia na zabezpieczenie wierzytelności z dnia 17 lipca 2013 r. otrzymał następujące brzmienie: Spłata pożyczki i odsetek umownych płatne będą w terminach i kwotach określonych w załączniku numer jeden (1) do niniejszego aktu notarialnego (ust. 2); Za udzielenie pożyczki i podpisanie niniejszej umowy E. T. zapłaci Przedsiębiorstwu (...) Spółka Jawna z siedzibą w R. dodatkowo kwotę prowizji w wysokości 15.300,00 zł, płatną przy zawarciu niniejszej umowy (ust. 3) (k. 160 – 161).

Treść § 4 ust. 2 umowy pożyczki i umowy przewłaszczenia na zabezpieczenie wierzytelności z dnia 17 lipca 2013 r. zmieniona aneksem z dnia 20 września 2013 r. przekonuje, że załącznik nr 1 do aneksu wiąże strony jedynie w zakresie spłaty pożyczki i odsetek umownych – nie zaś, jak wywodzi powód – także w zakresie prowizji. Zasadność powyższej konkluzji umacnia dodatkowo fakt, iż § 4 ust. 3 umowy pożyczki, w brzmieniu nadanym aneksem z dnia 20 września 2013 r. odwołuje się do prowizji w kwocie 15.300,00 zł płatnej przy zawarciu niniejszej umowy - czyli umowy pożyczki, nie zaś – płatnej przy zawarciu niniejszego aktu notarialnego ( vide: § 4 ust. 2).

Powyższej oceny nie mogła zmienić treść powołanych na wniosek strony powodowej świadków - J. K. (1) i B. P.. Przede wszystkim, słusznie dostrzegł Sąd, że stanowiska procesowe ww. były rozbieżne co do kwot rzekomo należnej powodowi dodatkowej prowizji. J. K. (1) zeznała bowiem, iż prowizja ta wynosiła ok. 40.000 zł (k. 331), z kolei B. P. zeznał, że wyniosła ona 84.000 albo 94.000 zł (k. 548), co w sposób istotny rzutowało na moc dowodową ich depozycji. Niezależnie od powyższego, nie można tracić z pola widzenia, że zarówno umowa pożyczki i umowy przewłaszczenia na zabezpieczenie wierzytelności z dnia 17 lipca 2013 r. jak i aneks z dnia 20 września 2013 r. zostały zawarte w formie aktu notarialnego i korzystają ze szczególnej mocy dowodowej wynikającej z art. 244 § 1 k.p.c. Domniemanie faktyczne, z którego korzysta dokument urzędowy, może zostać obalone, a ciężar dowodu spoczywa na stronie, która zmierza do podważenia oświadczenia w nim zawartego jako niezgodnego z rzeczywistością (art. 252 k.p.c.).

W celu stwierdzenia zakresu mocy dowodowej dokumentu trzeba w każdym wypadku odróżnić właściwą treść "zaświadczającą" (art. 244 § 1 in fine k.p.c.) od pozostałej treści dokumentu oraz właściwy zakres "zaświadczenia". Rozróżnienie to jest istotne, domniemanie bowiem "zgodności z prawdą" (art. 252 k.p.c.) odnosi się tylko do tego, co zostało "urzędowo zaświadczone". Podważać można tylko to, co zostało urzędowo zaświadczone, gdyż tylko ta treść dokumentu urzędowego jest objęta domniemaniem. Pozostała treść podlega ocenie na zasadach ogólnych.

Niewątpliwie jednak postanowienie zastrzegające prawo pożyczkodawcy do prowizji stanowi element czynności prawnej, a zamieszczając w akcie notarialnym tego typu oświadczenie, notariusz zaświadcza urzędowo, że stawający złożył oświadczenie tej treści i że jest ono prawdziwe. Korzysta ono zatem z domniemania prawdziwości, a zatem obejmujący je dokument powinien zostać poddany ocenie zgodnie z art. 244 k.p.c.

W niniejszym postępowaniu powód przeczył prawdziwości swego oświadczenia wywodząc, że na mocy aneksu z dnia 20 września 2013 r. zastrzeżono obowiązek zapłaty przez pożyczkobiorcę dodatkowej prowizji. Postępowanie dowodowe nie potwierdziło jednak tego stanowiska. O ile przepis art. 252 k.p.c. nie zawiera żadnych ograniczeń dotyczących rodzaju dowodów, za pomocą których strona powinna wykazać prawdziwość swoich twierdzeń w przedmiocie kwestionowania wartości dowodowej dokumentu urzędowego ( vide: Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 24 kwietnia 2003 r., I CKN 256/01, LEX nr 78889), zeznania J. K. (1) i B. P. nie zdołały skutecznie obalić domniemania prawdziwości znajdujących się w aktach sprawy dokumentów urzędowych. Jeżeli bowiem intencją powoda byłoby zastrzeżenie w aneksie z dnia 20 września 2013 r. dodatkowej prowizji, powinno to znaleźć odzwierciedlenie w treści aktu notarialnego, a ściślej, w treści zmienionego § 4 ust. 2 umowy. Tymczasem, przedmiotowy akt notarialny (ani żaden inny) nie został sprostowany, co - w kontekście argumentacji powoda – dziwi tym bardziej, jeżeli uwzględni się, że powód korzystał ze stałej obsługi prawnej. Załącznik nr 1 do aneksu z dnia 20 września 2013 r. nie miał więc wiążącego znaczenia dla kwestii wysokości prowizji, zaś rozbieżność pomiędzy tymi dokumentami rozstrzygnąć należało na korzyść dokumentu urzędowego.

Kończąc tę część rozważań, nie można zgodzić się z powodem, by pozwana po pierwsze - przyznała, że prowizja została uzgodniona i obowiązywała w chwili podpisania aneksu z dnia 20 września 2013 r., po wtóre zaś – by nie kwestionowała przedkładanych przez powoda rozliczeń, co obligowało Sąd Okręgowy do zastosowania art. 230 k.p.c.

Formułując zarzut naruszenia art. 229 k.p.c. skarżący pomija jednak, że stanowisko pozwanej w zakresie zasadności stosowania przepisów dotyczących wyzysku nie odnosiło się per se do zastrzeżonej przez powoda prowizji, lecz do postawy powoda, który – pomimo spłaty całej pożyczki i sprzedaży mieszkania nr (...) przy ul. (...) w R. – domaga się od pozwanej zapłaty dalszych kwot. Tym samym, nie sposób uwzględnić zarzutu, w którym powód odnosi się w sposób wybiórczy do procesowego stanowiska pozwanej, traktując poszczególne jego fragmenty jako wiążące w sprawie, bagatelizując całokształt ich wymowy. Podobnie rzecz ma się w przypadku rozliczenia (k. 422 – 425) stanowiącego załącznik do pisma procesowego z dnia 26 października 2017 r. (k. 403 – 406), do którego pozwana odniosła się w treści zarzutów do opinii biegłego sądowego (k. 519), żądając wyjaśnienia przyczyn dwukrotnego ujęcia prowizji należnej powodowi w wysokości 15.300,00 zł.

Z omówionych wyżej przyczyn, na uwzględnienie nie zasługiwały także zarzuty kwestionujące uprawnienie do pomniejszenia długu o cenę sprzedaży nieruchomości, należny podatek oraz wszelkie koszty sprzedaży nieruchomości i koszty związane z windykacją wyłącznie w sytuacji, gdy cena uzyskana ze sprzedaży nieruchomości będzie wyższa od całkowitego długu E. T.. Stanowisko powoda z tym zakresie skonstruowane zostało niejako w oderwaniu od prawnie relewantnych wywodów Sądu Okręgowego, który to kwestię tą drobiazgowo omówił w pisemnych motywach zaskarżonego orzeczenia.

Pomimo formalnego osadzenia wymienionego uchybienia na zarzucie naruszenia dyrektyw oceny dowodów, dostrzec należało, że ocena czy treść zawartej pomiędzy stronami dopuszczała zaliczanie na poczet spłaty pożyczki określonych należności ubocznych, nie przynależy do sfery faktów, lecz właściwego ich przyporządkowania do norm prawa materialnego. Dekodując stanowisko skarżącego w tym zakresie zauważyć trzeba także, że nie kwestionuje on w żaden sposób dokonanych przez Sąd Okręgowy ustaleń faktycznych w tych aspektach, choćby poprzez wskazanie błędów w ocenie materiału procesowego, stanowiącego kanwę tych ustaleń, a wyłącznie poprzestaje na kwestionowaniu uprawnienia tego Sądu do wyprowadzenia - w uwarunkowaniach przedmiotowej sprawy - wniosków opisanych w zarzutach apelacji.

Treść apelacji prowadzi więc do wniosku, że za pomocą zarzutów apelacyjnych opartych na różnych podstawach odwoławczych, skarżący próbował podważać te same okoliczności, nie może zostać ocenione jako prawidłowe, a jedynie jako wprowadzające chaos wymagający od Sądu drugiej instancji rozszyfrowywania pierwotnego uchybienia jakie apelujący zamierzał wytknąć w danej kwestii Sądowi Okręgowemu. Wobec powyższego, Sąd Apelacyjny odniesie się do przedmiotowych zarzutów procesowych i materialnoprawnych łącznie, by nie powielać tożsamych ocen i spostrzeżeń.

Zgodnie z § 10 ust. 2 umowy przewłaszczenia na zabezpieczenie wierzytelności z dnia 17 lipca 2013 r. (Rep. A nr (...)): Sprzedaż opisanych wyższej nieruchomości przez Przedsiębiorstwo (...) Spółka jawna z siedzibą w R. powoduje wygaśnięcie zobowiązania E. T. z tytułu niespłaconej pożyczki wraz ze wszelkimi należnościami ubocznymi z nią związanymi, do wysokości ceny uzyskanej w wyniku sprzedaży nieruchomości przewłaszczonych, pomniejszonej o należny podatek od towarów i usług.

§ 10 ust. 3 umowy stanowił zaś: Jeżeli cena uzyskana z ich sprzedaży będzie wyższa od całkowitego długu E. T. wynikającego z zawartej w tym akcie umowy pożyczki ustalonego na dzień sprzedaży nieruchomości, B. P. w imieniu Przedsiębiorstwa (...) Spółka jawna z siedzibą w R. oświadcza, że Spółka zwróci jej w terminie 7 dni od uzyskania ceny sprzedaży powyższych nieruchomości różnicę pomiędzy kwotą uzyskaną ze sprzedaży opisanych w paragrafie drugim nieruchomości, pomniejszoną o należny podatek od towarów i usług, koszty ich sprzedaży a całym jej długiem wynikającym z zawartej umowy pożyczki (k. 110) .

Mocą umowy z dnia 09 kwietnia 2014 r. § 10 ust. 3 umowy przewłaszczenia na zabezpieczenie wierzytelności z dnia 17 lipca 2013 r. (Rep. A nr (...)) otrzymał brzmienie: Jeżeli cena uzyskana z ich sprzedaży będzie wyższa od całkowitego długu E. T. wynikającym z udzielonej na podstawie umowy pożyczki i umowy przewłaszczenia na zabezpieczenie wierzytelności zawartej w dniu 17 lipca 2013 roku przed notariuszem Z. M. w tutejszej kancelarii notarialnej, repertorium A numer (...) oraz pożyczki w kwocie 194.151,15 zł udzielonej na podstawie niniejszej umowy ustalonego na dzień sprzedaży nieruchomości, B. P. w imieniu Przedsiębiorstwa (...) Spółka jawna z siedzibą w R. oświadcza, że Spółka zwróci jej w terminie 7 dni od uzyskania ceny sprzedaży powyższych nieruchomości różnicę pomiędzy kwotą uzyskaną ze sprzedaży opisanych w paragrafie drugim nieruchomości, pomniejszoną o należny podatek od towarów i usług, koszty ich sprzedaży a całym jej wskazanym wyżej długiem (k. 117) .

Słusznie więc zważył Sąd Okręgowy, że powód miał prawo zbyć przewłaszczone nieruchomości, a uzyskane ceny zarachować na poczet długu z tytułu pożyczek. Wówczas powodowało to wygaśniecie zobowiązania E. T. do wysokości ceny uzyskanej ze sprzedaży „pomniejszonej o należny podatek od towarów i usług” (§ 10 ust. 2 umowy). Przedmiotowy zapis umowny nigdy nie zmienił swego brzmienia. W realiach przedmiotowej sprawy nie ziściły się natomiast przesłanki do zastosowania postanowienia z § 10 ust. 3 umowy, bowiem – co pozostawało pomiędzy stronami bezsporne - uzyskane ceny nie były wyższe od długu E. T., a tylko w takiej sytuacji powód miał obowiązek zwrócić nadpłatę pożyczkobiorczyni pomniejszoną nie tylko o podatek, ale i o „koszty sprzedaży”.

Reasumując, sprzedaż nieruchomości przez powoda - w sytuacji gdy uzyskane ceny nie przenosiły swą wartością długu E. T. - powodowała, że dług wygasał do wysokości ceny za nieruchomości pomniejszonej tylko o wyłącznie o należny podatek VAT. Jego wysokość wynika ze znajdujących się w aktach sprawy faktur sprzedażnych (k. 201-206, 276-281), a wielkości te winny były zostać w rozliczeniu uwzględnione.

Niezasadnie więc zarzucając obrazę art. 65 k.c. domagał się powód w apelacji, by kwoty uzyskane ze sprzedaży nieruchomości pomniejszyć o należności uboczne wymienione na str. 26 – 28 uzasadnienia wyroku Sądu Okręgowego. Dokonując wykładni postanowień § 10 ust. 2 i 3 umowy, nie można w sposób uprawniony twierdzić, by w każdym przypadku sprzedaży nieruchomości przez powoda dług pozwanej wynikający z zawartej umowy pożyczki wygasał do wysokości kwoty uzyskanej ze sprzedaży nieruchomości, pomniejszonej o należny podatek od towarów i usług oraz „koszty ich sprzedaży”. Takiej wykładni przeczy nie tylko literalna treść umowy i dystynkcja zawarta w ust. 2 i 3 paragrafu 10., lecz także i przyjęte powszechnie zasady obrotu gospodarczego i ustalone zwyczaje. Oczywistym dla Sądu Apelacyjnego pozostaje, że w przypadku, gdy cena uzyskana ze sprzedaży nieruchomości nie przekroczy wartości zobowiązania dłużnika (pozwanej), nie ma podstaw by dodatkowo obciążać go należnościami ubocznymi powstałymi w toku procesu sprzedażowego. Przeciwnie zaś w przypadku, gdy cena ta będzie wyższa aniżeli wysokość długu – w takim przypadku wierzyciel (powód) uzyskałby prawo do swoistej „premii” od sprzedaży, materializującej się w uprawnieniu do obniżenia kwoty uzyskanej ze sprzedaży o wartość kosztów sprzedaży – przy jednoczesnym założeniu, że koszty te zostały uzgodnione przez strony i pozostawały w adekwatnym związku ze sprzedażą nieruchomości. Takich ustaleń strony jednak nie dokonały.

Skutkiem powyższego, na uwzględnienie nie zasługiwał zarzut naruszenia art. 451 § 1 i 2 k.c. Mając na uwadze fakt, że ze zgromadzonego materiału dowodowego wynika, że wysokość zadłużenia na dzień wniesienia pozwu wynosiła 103.834,37 zł, a powód w toku procesu otrzymał z tytułu sprzedaży lokalu numer (...) przy ulicy (...) kwotę 105.000 zł, żądanie dotyczące zaliczenia kwot uzyskanych ze sprzedawanych nieruchomości w pierwszej kolejności na poczet należności ubocznych straciło na znaczeniu. Skoro bowiem kwota uzyskana ze sprzedaży nieruchomości wyczerpała w całości uzasadnione żądanie główne powoda, powództwo w tym zakresie podlegało oddaleniu. Biorąc jednak pod uwagę wartość przedmiotu sporu, powyższa okoliczność nie stanowiła przeszkody dla ustalenia wysokości skapitalizowanych odsetek za oznaczony okres, co słusznie uczynił Sąd Okręgowy, nie wychodząc przy tym poza żądanie pozwu.

Rację ma natomiast apelujący, iż Sąd Okręgowy popełnił omyłkę w matematycznych wyliczeniach i zaniżył kwotę zasądzoną na rzecz powoda tytułem skapitalizowanych odsetek, co wynika już choćby z treści uzasadnienia zaskarżonego wyroku. Skoro bowiem wysokość zadłużenia na dzień wniesienia pozwu wynosiła 103.834,37 zł, a powód w toku procesu otrzymał z tytułu sprzedaży lokalu numer (...) przy ulicy (...) kwotę 105.000 zł, to świadczenie zostało spełnione w całości, zaś po stronie pożyczkobiorczyni powstała nadpłata w wysokości 1.165,63 zł, nie zaś 3.834,37 zł, jak błędnie przyjął Sąd I instancji.

Za okres od 10 października 2015 r. do dnia zapłaty przez nabywców kwoty 15.000 zł w dniu 28 lipca 2017 r. skapitalizowane odsetki ustawowe za opóźnienie wynoszą 1.923,50 zł. Z kolei za okres od 10 października 2015 r. do dnia zapłaty reszty ceny (90.000 zł) na rzecz powoda, tj. 31 lipca 2017 r., odsetki ustawowe za opóźnienie po kapitalizacji wynoszą 11.593,97 zł. Łącznie jest to 13.517,47 zł. Po odliczeniu kwoty 1.165,63 zł do zapłaty pozostaje 12.351,84 zł.

Mając na uwadze fakt, iż postępowaniu przed Sądem pierwszej instancji na rzecz powoda zasądzono kwotę 9.683,30 zł, działając a podstawie art. 386 § 1 k.p.c. Sąd Apelacyjny zmienił zaskarżony wyrok w punkcie 4. w ten sposób, że zasądził od pozwanej na rzecz powoda dodatkowo kwotę 2.668,54 zł (12.351,84 zł – 9.683,30 zł), oddalając powództwo w pozostałym zakresie.

Apelacja w pozostałej części, jako pozbawiona uzasadnionych podstaw, podlegała oddaleniu na mocy art. 385 k.p.c., o czym orzeczono w pkt. II. wyroku.

W pkt. III. wyroku kosztami postępowania apelacyjnego obciążono powoda, uznając je za uiszczone w całości.

SSA Mariusz Wicki

SSA Rafał Terlecki

SSA Barbara Rączka - Sekścińska

Na oryginale właściwe podpisy.

Sygn. akt V ACa 100/21

ZARZĄDZENIE

1.  […]

2.  (...)

3.  […]

(...)

(...)