Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Gdańsku

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 8 listopada 2019 r.

Sąd Apelacyjny w Gdańsku V Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSA Anna Daniszewska

Sędziowie: SA Mariusz Wicki

SO del. Rafał Terlecki (spr.)

Protokolant: sekretarz sądowy Ewelina Gruba

po rozpoznaniu w dniu 25 października 2019 roku w Gdańsku

na rozprawie

sprawy z powództwa J. W.

przeciwko Wspólnocie Mieszkaniowej (...) przy ulicy (...) w B.

o uchylenie uchwały

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Okręgowego w Bydgoszczy

z dnia 18 października 2018 r. sygn. akt I C 404/17

I.  oddala apelację;

II.  zasądza od pozwanej na rzecz powoda kwotę 270 (dwieście siedemdziesiąt) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym

SSO del. Rafał Terlecki SSA Anna Daniszewska SSA Mariusz Wicki

Na oryginale właściwe podpisy.

Sygn. akt V ACa 154/19

UZASADNIENIE

Pozwem (k. 3 – 7) skierowanym przeciwko Wspólnocie Mieszkaniowej (...) przy ul. (...) w B., powód J. W. wniósł o uchylenie uchwały właścicieli lokali w nieruchomości przy ul. (...) w B. nr 2/2017 w sprawie zatwierdzenia regulaminu rozliczania kosztów CO, podgrzania wody, zimnej wody - podjętej na zebraniu właścicieli lokali w dniu 27 marca 2017 r. oraz z udziałem głosów zebranych w trybie indywidualnego zbierania głosów. Powód wniósł ponadto o zasądzenie na jego rzecz kosztów postępowania.

W treści uzasadnienia powód wskazał, że jest współwłaścicielem lokalu mieszkalnego nr (...) przy ul. (...) w B., znajdującego się w zasobach pozwanej Wspólnoty. Powód wyjaśnił, że zaskarżył wskazaną wyżej uchwałę ze względu na jej sprzeczność w zakresie przyjętych zasad rozliczania kosztów CO w lokalach z bezwzględnie obowiązującymi przepisami ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. prawo energetyczne (Dz.U. Nr 54, poz. 348 ze zm., dalej jako PrEnerg). Powód, w szczególności podniósł, że:

1.  zaskarżona uchwała nie zawiera szczegółowego określenia co wchodzi w skład kosztów stałych oraz kosztów zmiennych, a tym samym brak jest jednoznacznych kryteriów, według których miałoby odbywać się rozliczanie tychże kosztów według powierzchni użytkowej poszczególnych lokali oraz według wskazań wodomierzy w poszczególnych lokalach.

2.  § 6 ust. 6 uchwały jest sprzeczny z art. 45 a ust. 6 pkt 1 PrEnerg;

3.  § 6 ust. 5 uchwały jest sprzeczny z art. 45 a ust. 9 pkt 2 lit. b) PrEnerg;

4.  zaskarżona uchwała nie zawiera żadnych postanowień w zakresie sposobu rozliczania kosztów CO dla wspólnych części budynku użytkowanych przez wszystkich właścicieli lokali.

W odpowiedzi na pozew (k. 18 – 28) pozwana Wspólnota Mieszkaniowa wniosła o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powoda kosztów postępowania.

Strona pozwana podniosła zarzut przedawnienia, wskazując że powiadomiła właścicieli lokali o treści spornej uchwały w dniu 11 kwietnia 2017 r. w formie pisemnej poprzez ogłoszenie w gablotach.

Pozwana podniosła także, że powód nie wykazał, że przysługuje mu własnościowe prawo do lokalu położonego w B. przy ul. (...).

Pozwana podkreśliła, że roszczenie powoda jest bezzasadne, gdyż zarząd budynku wielolokalowego dokonuje wyboru metody rozliczania całkowitych kosztów zakupu na poszczególne lokale. Przepis art. 45a ust. 9 pkt la PrEnerg stanowi, że metoda rozliczania całkowitych kosztów zakupu ciepła na poszczególne lokale mieszkalne i użytkowe powinna zapewniać energooszczędne zachowania. Zastosowanie metody rozliczania zużytego ciepła opierającej się tylko i wyłącznie na stosunku powierzchni poszczególnych lokali lub kubatury nie stymuluje energooszczędnego zachowania się użytkowników i nie zapewnia ponoszenia opłat za ciepło odpowiednio do jego zużycia.

Wyrokiem z dnia 18 października 2018 r., wydanym w sprawie I C 404/17, Sąd Okręgowy w Bydgoszczy:

1.  uchylił uchwałę pozwanej Wspólnoty Mieszkaniowej(...) przy ul. (...) w B. nr (...), podjętą na zebraniu właścicieli lokali w dniu 27 marca 2017 r. z udziałem głosów zebranych w trybie indywidualnego zbierania głosów w okresie od 28 marca do 10 kwietnia 2017 r.;

2.  zasądził od pozwanej na rzecz powoda kwotę 560,00 zł (pięćset sześćdziesiąt złotych 00/100) tytułem zwrotu kosztów procesu;

3.  zasądził od pozwanej na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Okręgowego w Bydgoszczy kwotę 1.970,32 zł (jeden tysiąc dziewięćset siedemdziesiąt złotych 32/100) tytułem zwrotu kosztów sądowych.

W treści uzasadnienia Sąd Okręgowy wskazał, iż Uchwała nr 2/2017 pozwanej Wspólnoty Mieszkaniowej zatwierdziła regulamin rozliczania kosztów: centralnego ogrzewania (CO), podgrzania wody (CW), zimnej wody (ZW) (dalej także jako: Regulamin).

Zgodnie z Regulaminem, wysokość kosztów całkowitych CO i CW określa się na podstawie odczytu zużycia licznika głównego.

Fizyczną jednostką rozliczeniową CO i CW budynku pomiędzy dostawcą ciepła, a Wspólnotą jest 1 GJ.

Koszty całkowite dostawy ciepła do budynku są równe opłatom, wynikającym z faktur. Koszty całkowite dostawy ciepła do budynku dzielą się na: koszty stałe, które dzielą się na koszty stałe CO i koszty stałe CW oraz koszty zmienne, które dzielą się na: koszty zmienne CO i koszty zmienne CW.

W § 3. Regulaminu wskazano, że wysokość kosztów całkowitych podgrzania wody (CW) określa się na podstawie odczytów zużycia licznika pomocniczego. Fizyczną jednostką rozliczeniową kosztu CW pomiędzy Wspólnotą, a właścicielem lokalu jest 1 m ³. Koszty stałe podgrzania wody rozlicza się proporcjonalnie do powierzchni użytkowej. Koszty zmienne podgrzania wody rozlicza się proporcjonalnie do zużycia poszczególnych lokali według indywidualnych wskazań wodomierzy. Wodomierze - indywidualne liczniki ciepłej wody, traktowane są we Wspólnocie jako podzielniki kosztów ciepła dostarczonego do ogrzania wody.

W § 4. Regulaminu wskazano, ze wysokość kosztów całkowitych dostawy zimnej wody i odprowadzania ścieków do budynku określa się na podstawie odczytów zużycia licznika głównego. Koszty te określa się na podstawie wystawionych faktur.

W § 5. Regulaminu wskazano, że ilość zimnej wody zużytej w danym lokalu wynika z sumy zużycia wykazanego przez wodomierze: zimnej i ciepłej wody użytkowej. Wodomierze traktowane są jako podzielniki całości kosztów wody dostarczonej do budynku. W punkcie 4. powyższego paragrafu ustalono, ze jeżeli suma wskazań liczników (wodomierzy) indywidualnych będzie mniejsza od zużycia wskazanego przez licznik główny budynku to powstała różnica podzielona zostanie w wyniku rozliczenia - proporcjonalnie do zużycia wody w poszczególnych lokalach pomiędzy wszystkich właścicieli. Cenę za 1 m ³ zimnej wody oblicza się jako iloraz kosztów zakupu zimnej wody przez sumę zużyć (ZW i CW wraz z kosztami odprowadzenia ścieków) we wszystkich lokalach.

W § 6. Regulaminu wskazano, że wysokość kosztów całkowitych CO określa się na podstawie odczytów zużycia licznika głównego i pomocniczego.

Fizyczną jednostka rozliczenia kosztów CO pomiędzy Wspólnotą, a właścicielem lokalu jest lm ³. Koszty całkowite CO dzielą się na koszty stałe i koszty zmienne. Koszty stałe CO rozlicza się proporcjonalnie do powierzchni użytkowej poszczególnych lokali mieszkalnych. Koszty zmienne CO rozlicza się proporcjonalnie do zużycia wskazanego przez liczniki w poszczególnych lokalach, z uwzględnieniem współczynnika korygującego lokalu i budynku. Indywidualne liczniki (wodomierze) CO traktowane są we Wspólnocie jako podzielniki kosztów ciepła dostarczonego do ogrzewania lokali.

Zasady rozliczania kosztów ogrzewania lokali i podgrzewania wody użytkowej w zakresie kwestionowanym przez powoda, zawarte w Uchwale Wspólnoty Mieszkaniowej nr 2/2017 z dnia 28 marca 2017 r. naruszają przepisy PrEnerg.

Rozliczenia te nie zawierają danych umożliwiających użytkownikowi przeprowadzenie rachunku sprawdzającego. Brakuje jednoznacznych kryteriów podziału kosztów całkowitych na koszty stałe i zmienne oraz określenia składników tych kosztów.

Charakter stałości mają jedynie koszty wynikające z kosztu mocy zamówionej, bowiem jest to moc niezależna od ilości zużytego przez budynek ciepła. Koszt mocy zamówionej jest w takiej wysokości, która jest niezbędna dla zapewnienia pokrycia strat ciepła w budynku i utrzymania normatywnej temperatury ciepłej wody użytkowej. Opłata za moc zamówioną ponoszona jest w każdym miesiącu w jednakowej wysokości nawet w przypadku zerowego zużycia ciepła i dlatego praktycznie należy rozliczać część mocy zamówionej na ogrzewanie budynku poprzez ustalanie opłat miesięcznych w stałej wysokości proporcjonalnie do wielkości kubatury lub powierzchni lokali w budynku. Trudno jest odnieść część opłat za moc zamówioną, związaną z podgrzaniem wody użytkowej, zarówno do wielkości lokali, jak i do ilości osób zamieszkałych w lokalach i dlatego właściwe jest jej włączenie do kosztu zużytego ciepła dla podgrzania wody użytkowej i rozliczenie według wskazań wodomierzy ciepłej wody użytkowej w lokalach.

Dalej Sąd Okręgowy wskazał, iż zasadny jest także zarzut w zakresie niedopuszczalności stosowania wodomierzy do ustalania zużycia ciepła w zakresie kosztów zmiennych.

Stosowanie wodomierzy do rejestracji zużycia ciepła w budynkach z poziomą instalacją jest niedopuszczalne, ponieważ:

1.  z technicznego punktu widzenia „ciepło” jest ilością energii wewnętrznej wymienianej między ciałami (grzejnik - powietrze w pomieszczeniu);

2.  mechanizm ustalania wielkości zużycia ciepła opiera się na zmierzeniu wielkości przepływu czynnika grzewczego w czasie oraz różnicy temperatury zasilania i powrotu, co w ciepłomierzach jest realizowane przez wbudowany układ sumujący chwilowe wartości pomiarów.;

3.  gdyby wodomierz mógł spełnić rolę ciepłomierza, to w praktyce nie występowałyby dwa rodzaje urządzeń pomiarowych;

4.  różnica pomiędzy przepływomierzem, a ciepłomierzem polega na tym, że przepływomierz mierzy zużycie cieczy lub gazu, natomiast ciepłomierz poza pomiarem zużycia wody oblicza ilość zużytego ciepła w sposób pośredni poprzez układ zliczający chwilowe pomiary różnicy temperatur zasilania i powrotu czynnika grzewczego.

Zarzut w zakresie niezgodności z prawem stosowania współczynnika korygującego budynku także jest uzasadniony. Podobnie, jak zarzut braku w uchwale postanowień, co do sposobu rozliczania kosztów ogrzewania dla wspólnych części budynku.

Bowiem, dla sieci jednorurowej - jako koszty ogrzewania wspólnych części budynku przyjmuje się koszty wynikające z różnicy całkowitego zużycia ciepła przez budynek pomniejszonego o zużycie ciepła do podgrzewania wody użytkowej oraz sumy zużyć ciepła zarejestrowanych przez ciepłomierze w lokalach. Przy stosowaniu w lokalach wodomierzy do rejestracji zużycia ciepła - nie ma możliwości wyliczenia takich kosztów. Zarzut braku dopuszczenia w regulaminie rozliczeń możliwości zmiennego rozliczania opłat za ciepło poprzez określenie warunków zamiennego rozliczania dla lokali nieopomiarowanych jest zasadny.

Zasady rozliczania kosztów zimnej wody zawarte w spornej uchwale są w części zapisów sprzeczne z logiką i błędne.

W oparciu o opinię biegłego z zakresu ciepłownictwa, Sąd wskazał, iż przy obecnym stosowaniu wodomierzy jako podzielników zużycia ciepła w lokalach, jedyną metodą rozliczania jest dokonywanie podziału kosztów zużycia według kubatury lub wielkości powierzchni lokali w budynku.

Na rozprawie w dniu 4 października 2018r. biegły Wojciech Milczarek wydał ustną opinię uzupełniającą. Biegły ponownie, z całą stanowczością podkreślił, że nie można stosować wodomierzy w ciepłownictwie. Wskazał, że przyrządami odpowiednimi do mierzenia ciepła są ciepłomierze. Biegły wskazał, że wodomierze nie dają możliwości ustalenia różnicy temperatur.

Biegły podkreślił, że zapisy Regulaminu naruszają interesy poszczególnych członków Wspólnoty.

Biegły, opiniując uzupełniająco oraz ustnie na rozprawie, udzielił odpowiedzi na wszystkie pytania stron i wyjaśnił dokładnie, które aspekty spornej uchwały stoją w sprzeczności z założeniami PrEnerg w zakresie jego technicznych unormowań. Opinię biegłego Sąd Okręgowy uznał za rzeczową, logiczną i precyzyjną. Dlatego też, Sąd Okręgowy podzielił jej wnioski w pełni.

Mając na uwadze powyższe oraz całokształt wniosków opinii biegłego Sąd Okręgowy oddalił wniosek strony pozwanej o dopuszczenie dowodu z opinii innego biegłego.

W ocenie Sądu Okręgowego, fakt, iż treść i wnioski opinii nie są satysfakcjonujące dla strony - nie może przesądzać o zasadności dopuszczenia kolejnego dowodu z opinii biegłego.

Podobnie, okoliczność, że biegły jest osobą niemłodą - nie może stanowić podstawy uznania, że nie jest profesjonalistą w swojej dziedzinie.

W tym konkretnym wypadku, biegły bardzo logicznie i stanowczo wyjaśnił swoje wnioski, a wiek może tu tylko stanowić o bogatym doświadczeniu zawodowym biegłego.

Powołując się na treść art. 23 ustawy z dnia 24 czerwca 1994 r. o własności lokali (t.j. z 30 października 2015 roku, Dz.U. z 2015 r., poz. 1892, dalej jako u.w.l.) Sąd wskazał, iż uchwały właścicieli lokali są podejmowane bądź na zebraniu, bądź w drodze indywidualnego zbierania głosów przez zarząd; uchwała może być wynikiem głosów oddanych częściowo na zebraniu, częściowo w drodze indywidualnego ich zbierania.

Art. 25 u.w.l. przewiduje z kolei, że właściciel lokalu może zaskarżyć uchwałę do Sądu z powodu jej niezgodności z przepisami prawa lub z umową właścicieli lokali albo jeśli narusza ona zasady prawidłowego zarządzania nieruchomością wspólną lub w inny sposób narusza jego interesy. Powództwo to może być wytoczone przeciwko wspólnocie mieszkaniowej w terminie 6 tygodni od dnia podjęcia uchwały na zebraniu ogółu właścicieli lokali albo od dnia powiadomienia wytaczającego powództwo o treści uchwały podjętej w trybie indywidualnego zbierania głosów.

Powód stał na stanowisku, że o treści uchwały dowiedział się w dniu w którym doręczono mu kopię podjętej uchwały tj. w dniu 20 kwietnia 2017 r.

W ocenie Sądu Okręgowego termin do zaskarżenia uchwały biegł w tej sytuacji od doręczenia pisemnego powiadomienia o treści uchwały każdemu właścicielowi lokalu. Nie wystarczy tu wywieszenie treści uchwały na tablicy ogłoszeń. W sytuacji informowania przez wywieszenie powstaje ryzyko, że ogłoszenie nie zawiera czytelnej i jasnej informacji o zaskarżonej uchwale oraz, że może ono zostać przeoczone przez właściciela lokalu. W odniesieniu do uchwał szczególnie istotnych np. ustalających treść regulaminów wspólnoty (tak jak to ma miejsce w rozpoznawanej sprawie), w ocenie Sądu Okręgowego, administracja Wspólnoty, dołożyć winna szczególnej staranności i zadbać o to, aby treść uchwały dotarła w sposób bezpośredni do właścicieli.

Strona pozwana nie kwestionowała, że pismo zawierające treść spornej uchwały doręczone zostało powodowi w dniu 20 kwietnia 2017 r. W ocenie Sądu od tego właśnie dnia bieg zaczął termin na wniesienie pozwu. Termin ten został przez powoda zachowany.

Powód nie kwestionował trybu podjęcia wskazanej uchwały, jego zastrzeżenia budziła wyłącznie jej treść.

Mając na uwadze fakt, że uchwała ta dotyczyła sposobu rozliczania kosztów centralnego ogrzewania, podgrzania wody oraz kosztów zimnej wody, koniecznym było zaczerpnięcie informacji o charakterze specjalistycznym z zakresu ciepłownictwa.

Powołany w sprawie biegły w sposób jednoznaczny wykazał, że niedopuszczalne jest stosowanie wodomierzy do ustalania zużycia ciepła w zakresie kosztów zmiennych. Biegły wyjaśnił, że dla sieci jednorurowej jako koszty ogrzewania wspólnych części budynku przyjmuje się koszty wynikające z różnicy całkowitego zużycia ciepła przez budynek pomniejszonego o zużycie ciepła do podgrzewania wody użytkowej oraz sumy zużyć ciepła zarejestrowanych przez ciepłomierze w lokalach. Również stosowanie współczynnika korygującego budynku nie znajduje oparcia w obowiązujących przepisach.

W tym miejscu Sąd Okręgowy podkreślił, że właściciel lub zarządca budynku wielolokalowego może wybrać jedną ze wskazanych w art. 45a ust. 8 ustawy metod rozliczania całkowitych kosztów zakupu ciepła do ogrzewania dla lokali mieszkalnych i użytkowych, tj. wskazania ciepłomierzy, wskazania urządzeń wskaźnikowych niebędących przyrządami pomiarowymi w rozumieniu przepisów metrologicznych, wprowadzonych do obrotu na zasadach i w trybie określonych w przepisach o systemie oceny zgodności (tzw. podzielniki) lub powierzchnię lub kubaturę tych lokali. Co więcej, zgodnie z art. 45a ust. 4 zd. 2 metoda rozliczania ciepła powinna być tak dobrana, aby wysokość pobieranych na jej podstawie opłat zapewniała wyłącznie pokrycie ponoszonych przez odbiorcę kosztów zakupu paliw gazowych, energii elektrycznej lub ciepła.

Zatem, właściciel lokalu winien ponosić wyłącznie rzeczywiste wydatki związane z jego utrzymaniem, a więc także koszty rzeczywiście pobranej przez niego energii cieplnej, a dobranie odpowiedniej metody rozliczania tych kosztów ma zapewnić, że właściciel nie pokryje kosztów wyższych, niż wynikające z faktycznego zużycia energii.

Sam ustawodawca w uzasadnieniu projektu ustawy wprowadzającej art. 45a do PrEnerg wskazał na istniejącą różnorodność rozwiązań technicznych i organizacyjnych w zakresie dostaw ciepła do budynków wielolokalowych i sposobów jego rozdziału wewnątrz budynków oraz bardzo zróżnicowany stan techniczny budynków i instalacji centralnego ogrzewania.

W związku z tym zachodziła wyraźna potrzeba, zwiększenia odpowiedzialności właścicieli i zarządzających za ten stan, jak również zobowiązania ich do większej staranności związanej z doborem sposobów wewnętrznych rozliczeń kosztów zużytego ciepła i lepszego nadzoru w zakresie rzeczywistego funkcjonowania przyjętych systemów rozliczeń.

Biorąc pod uwagę powyższe Sąd wskazał, że to właściciela lub zarządcę budynku (czyli pozwaną Wspólnotę Mieszkaniową), obciążał ciężar dowodu, że wybrana przez nią i uszczegółowiona w postanowieniach regulaminu metoda jest zgodna z kryteriami określonymi w art. 45a ust. 9 ustawy PrEnerg oraz urzeczywistnia uregulowanie zawarte w art. 13 u.w.l. Temu ciężarowi pozwana w niniejszym postępowaniu nie sprostała.

Z opinii biegłego wynika, że pozwana Wspólnota nie przedstawiła w toku procesu szczegółowych i wiarygodnych wyliczeń, uzasadniających treść podjętej uchwały. W szczególności rozliczenia te nie zawierają danych umożliwiających użytkownikowi przeprowadzenie rachunku sprawdzającego, a zasady rozliczania kosztów zimnej wody zawarte w spornej uchwale są w części zapisów sprzeczne z logiką i błędne

Powyższe prowadzi do wniosku, że zaskarżona uchwała narusza zarówno przepisy prawa, a to art. 13 u.w.l. oraz art. 45a ust. 9 ustawy PrEnerg, jak i interes powoda.

Mając na uwadze powyższe okoliczności, Sąd Okręgowy uwzględnił powództwo i uchylił uchwałę Wspólnoty Mieszkaniowej przy ul. (...) w B. z dnia 27 marca 2017 roku, nr 2/2017.

O kosztach orzeczono na podstawie art. 98 k.p.c. Pozwany, będący strona przegrywającą proces zobowiązany jest do zwrotu na rzecz powoda poniesionych przez niego zasadnie kosztów postępowania. Na koszty te złożyła się opłata od pozwu oraz wynagrodzenie profesjonalnego pełnomocnika. Koszty sądowe tymczasowo pokryte ze Skarbu Państwa stanowiło wynagrodzenie biegłego powołanego w sprawie.

Apelację (k. 267 – 278) wywiodła strona pozwana. Zaskarżając wyrok w całości, zarzucono mu:

1.  naruszenie przepisów postępowania, które miało wpływ na wynik sprawy, tj.:

a.  art. 19 k.p.c. w zw. z art. 187 § 1 k.p.c. w zw. z art. 126 ¹ § 1 k.p.c. w zw. z art. 130 k.p.c. poprzez brak zwrócenia pozwu, w sytuacji, gdy powód nie wskazał wartości przedmiotu sporu, zaś roszczenie dochodzone przez powoda ma niewątpliwie charakter majątkowy pozostający w bezpośrednim związku z ekonomicznym interesem stron;

b.  art. 286 k.p.c. w zw. z art. 278 § 1 k.p.c. w zw. z art. 217 § 1 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. poprzez oddalenie wniosku dowodowego pozwanej o powołanie kolejnego biegłego z zakresu ciepłownictwa, w sytuacji gdy wskazany dowód miał istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy, zaś dotychczasowa opinia biegłego (...), na podstawie której Sąd oparł swoje rozstrzygnięcie jest nielogiczna, niewyczerpująca, nieprecyzyjna, nienależycie uzasadniona, z pominięciem przepisów prawa, jak również nie odnosi się ona do zarzutów podniesionych przez pozwaną co do treści opinii. Kwestionowana przez pozwaną opinia stanowiła jedyny dowód, na podstawie którego Sąd oparł swoje orzeczenie;

c.  art. 233 § 1 k.p.c. poprzez bezzasadne przyjęcie, iż pozwana nie przedstawiła w toku procesu szczegółowych i wiarygodnych wyliczeń uzasadniających treść podjętej uchwały, w szczególności iż rozliczenia te nie zawierają danych umożliwiających użytkownikowi przeprowadzenie rachunku sprawdzającego, w sytuacji gdy pozwana na żądanie biegłego przedstawiła wszystkie dokumenty do jakich przedłożenia została zobowiązana, nadto skoro rozliczenia te uniemożliwiają przeprowadzenie rachunku sprawdzającego, to budzi wątpliwości na jakiej podstawie biegły ocenił, iż zaskarżona uchwała jest sprzeczna z przepisami prawa; bezzasadne jest również przyjęcie, iż zasady rozliczania kosztów zimnej wody zawarte w spornej uchwale są w części zapisów sprzeczne z logiką i błędne, w sytuacji gdy uchwałą może zostać uchylona, m.in. gdy jest sprzeczna z przepisami prawa, nie zaś z logiką;

d.  art. 233 1 k.p.c. poprzez bezzasadne przyjęcie, iż stosowanie przez pozwaną współczynnika korygującego budynku nie znajduje oparcia w obowiązujących przepisach, w sytuacji gdy w świetle obowiązujących przepisów prawa nie ma żadnych wymagań co do wskazanych współczynników;

e.  art. 233 § 1 k.p.c. poprzez bezzasadne przyjęcie, iż do rozliczania ciepła można stosować tylko i wyłącznie ciepłomierze, nie zaś wodomierze, w sytuacji gdy przepis art. 45a ust. 7 PrEnerg pozwala na stosowanie wodomierzy, a suma opłat pobieranych przez pozwaną od lokali jest równa kosztom z faktur zakupu ciepła, co nie narusza interesów właścicieli lokali jak i powoda. Nadto wodomierze zainstalowane na instalacji CO poszczególnych lokali służą wyłącznie do określenia ich udziału w kosztach zakupu ciepła na potrzeby CO. Z tego tytułu, że służą wyłącznie do określenia udziału w kosztach zakupu nie są przyrządami pomiarowymi w rozumieniu przepisów metrologicznych o których mowa w art. 45a ust. 8 pkt 1 podpunkt a tiret 2, lecz wskaźnikami;

f.  art. 328 § 2 k.p.c. poprzez lakoniczne wyjaśnienie podstawy prawnej wyroku z samym li tylko przytoczeniem art. 45a ust. 9 PrEnerg i art. 13 u.w.l. bez dokonania wykładni wskazanych przepisów i wskazania na czym dokładnie polegało uchybienie ze strony pozwanej podczas podjęcia zaskarżonej uchwały, czym w konsekwencji orzeczenie Sądu I instancji nie poddaje się kontroli instancyjnej Sądu;

2.  w konsekwencji naruszenia przepisów postępowania – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę zaskarżonego wyroku, polegający na błędnym przyjęciu, iż zaskarżona uchwała narusza przepisy prawa, tj. art. 13 u.w.l. oraz art. 45 ust. 9 PrEnerg.

3.  Naruszenie prawa materialnego, tj.:

a.  art. 45a ust. 9 PrEnerg, poprzez jego niewłaściwe zastosowanie i przyjęcie, iż zaskarżona uchwała jest sprzeczna z tym przepisem, w sytuacji gdy pozwana nie naruszyła swoim zachowaniem żadnej przesłanki stypizowanej w przepisie art. 45a ust. 9 PrEnerg;

b.  art. 13 u.w.l. poprzez jego zastosowanie i przyjęcie, iż zaskarżona uchwała jest sprzeczna z tym przepisem, w sytuacji gdy wskazany przepis stanowi o obowiązkach właścicieli lokali, stąd pozwana nie mogła naruszyć wskazanego przepisu;

c.  art. 45a ust 7 PrEnerg poprzez jego niezastosowanie i pominięcie kwestii, iż do rozliczania kosztów ciepła, w lokalach, tam gdzie jest to technicznie wykonalne i opłacalne, można stosować ciepłomierze lub wodomierze ciepłej wody użytkowej.

Mając na uwadze powyższe zarzuty, pozwana wniosła o:

1.  zwrot pozwu i umorzenie postępowania w sprawie

lub ewentualnie:

2.  rozpoznanie postanowienia Sądu z dnia 04 października 2018 r. w przedmiocie oddalenia wniosku pozwanej o dopuszczenie dowodu z kolejnej opinii biegłego;

3.  uzupełnienie postępowania dowodowego poprzez dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z kolejnej opinii biegłego sądowego z zakresu ciepłownictwa na okoliczność wykazania, iż uchwałą pozwanej nr 2/2017 z dnia 28 marca 2017 r. nie narusza przepisów PrEnerg;

4.  zmianę zaskarżonego wyroku w całości poprzez oddalenie powództwa oraz zasądzenie od powoda na rzecz pozwanej zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych za II instancję, a także o ponowne rozstrzygnięcie o kosztach procesu za I instancję;

5.  ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy Sądowi I instancji pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach instancji odwoławczej, o których zasądzenie wnoszę.

W odpowiedzi na apelację (k. 315 – 318) strona powodowa wniosła o oddalenie apelacji i zasądzenie od pozwanej na rzecz powoda kosztów postępowania apelacyjnego według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja nie zasługiwała na uwzględnienie.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, Sąd Okręgowy w sposób wszechstronny rozważył zebrany w sprawie materiał dowodowy i poczynił prawidłowe ustalenia faktyczne, będące wynikiem dokonanej z poszanowaniem dyspozycji art. 233 § 1 k.p.c., swobodnej oceny dowodów. Sąd Apelacyjny zaakceptował w całości ustalenia faktyczne Sądu I instancji, przyjmując je za własne, nie widząc w związku z tym konieczności ich ponownego szczegółowego przytaczania ( vide: Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 05 listopada 1998 r., I PKN 339/98, OSNAPiUS z 1999 r., z. 24, poz. 776). W orzecznictwie słusznie wskazuje się, że jeżeli wnioski wyprowadzone przez Sąd I instancji z zebranego materiału dowodowego są logicznie poprawne i zgodne z doświadczeniem życiowym, ocena tego sądu nie narusza przepisu art. 233 § 1 k.p.c. i musi się ostać, choćby z materiału tego dawały się wysnuć również wnioski odmienne ( vide: Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 października 2005 r., sygn. akt IV CK 122/05, LEX 187124).

Sąd Odwoławczy rozpoznający sprawę na skutek apelacji nie jest związany przedstawionymi w niej zarzutami dotyczącymi naruszenia prawa materialnego, wiążą go natomiast zarzuty dotyczące naruszenia prawa procesowego; w granicach zaskarżenia bierze jednak z urzędu pod uwagę nieważność postępowania ( vide: Uchwała 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 31 stycznia 2008 r., III CZP 49/07, OSNC 2008, nr 6, poz. 55). W przedmiotowej sprawie nie występują jednak okoliczności, które mogłyby świadczyć o nieważności postępowania.

Na wstępie podkreślić należy, iż uzasadnienie zaskarżonego wyroku spełnia wymogi przepisu art. 328 § 2 k.p.c., zgodnie z którym powinno ono zawierać wskazanie podstawy faktycznej rozstrzygnięcia, a mianowicie: ustalenie faktów, które sąd uznał za udowodnione, dowodów, na których się oparł i przyczyn, dla których innym dowodom odmówił wiarygodności i mocy dowodowej oraz wyjaśnienie podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem przepisów prawa. Sąd Okręgowy w niniejszej sprawie wyjaśnił motywy podjętego rozstrzygnięcia w sposób umożliwiający przeprowadzenie kontroli instancyjnej zaskarżonego orzeczenia. Odniósł się bowiem w sposób kompleksowy do istoty żądania. Rozważył i ocenił wszystkie twierdzenia stron postępowania zarówno faktyczne jak i prawne, mające wpływ na rozstrzygnięcie. Tym samym uznać należy, iż Sąd Okręgowy rozpoznał istotę sprawy ( vide: Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23 września 1998 roku, II CKN 897/97, OSNC 1999/1/22) i nie ma podstaw do uchylenia zaskarżonego orzeczenia.

Zgodzić należy się ze skarżącym, iż wbrew wymogowi wyrażonemu w art. 187 k.p.c. strona powodowa nie wskazała w pozwie wartości przedmiotu sporu. Niemniej jednak, Sąd Apelacyjny pozostaje na stanowisku, iż niewskazanie wartości przedmiotu sporu w sprawie o uchylenie uchwały wspólnoty mieszkaniowej nie powoduje niemożliwości nadania sprawie biegu (art. 130 § 1 k.p.c.), zwłaszcza że od wartości przedmiotu sporu w niniejszej sprawie nie zależała ani właściwość rzeczowa sądu, ani wysokość opłaty od pozwu. Pozew o uchylenie uchwały wspólnoty mieszkaniowej rozpoznawany jest w I instancji przez Sądy Okręgowe (art. 17 pkt. 4 ² k.p.c.) oraz podlega opłacie stałej w wysokości 200 zł (art. 27 pkt 9 u.k.s.c.), którą to opłatę powód uiścił. Co więcej, zwrot pozwu następuje po bezskutecznym upływie terminu do usunięcia braków. W niniejszej sprawie przewodniczący nie wezwał strony powodowej do oznaczenia wartości przedmiotu sporu, natomiast w toku postępowania przed Sądem I instancji pozwana nie zwróciła uwagi na powyższe uchybienie. Właściwe oznaczenie wartości przedmiotu sporu w sprawach o uchylenie uchwały wspólnoty mieszkaniowej może mieć istotne znaczenie praktyczne jedynie na dalszych etapach postępowania, w szczególności na etapie ustalania dopuszczalności skargi kasacyjnej. W sprawach dotyczących uchylenia uchwały wspólnoty mieszkaniowej skarga kasacyjna przysługuje tylko, jeżeli jest to sprawa o prawa niemajątkowe lub sprawa o prawa majątkowe, w której wartość przedmiotu zaskarżenia nie jest niższa niż 50 tys. zł (art. 398 ² § 1 k.p.c.). W związku z powyższym, na rozprawie w dniu 25 października 2019 r. pozwana została zobowiązana przez Sąd Apelacyjny do wskazania wartości przedmiotu zaskarżenia. Jako wartość przedmiotu zaskarżenia pozwana wskazała kwotę 1.650,00 zł (jeden tysiąc sześćset pięćdziesiąt złotych 00/100).

Odnosząc się do zarzutu naruszenia art. 286 k.p.c. w zw. z art. 278 § 1 k.p.c. w zw. z art. 217 § 1 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. wskazać należy, że opinia biegłego podlega ocenie przy uwzględnieniu szczególnych dla tego dowodu kryteriów, które stanowią: poziom wiedzy biegłego, podstawy teoretyczne opinii, sposób motywowania sformułowanego w niej stanowiska oraz stopień stanowczości wyrażonych w niej ocen, a także zgodność z zasadami logiki i wiedzy powszechnej ( vide: Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 listopada 2013 r., IV CSK 135/13, LEX nr 1405234). Jeśli opinia nie wytrzymuje krytyki przy uwzględnieniu tych przesłanek, a zatem wydana została przez biegłego poza jego specjalnością, przy zastosowaniu wadliwych metod badawczych, to winna być przez Sąd zdyskwalifikowana jako dowód nieprzydatny dla rozstrzygnięcia sporu i to nawet wtedy, gdy uchybień opinii nie dostrzeże żadna ze stron. Podnieść zatem należy, że Sąd nie jest związany opinią biegłego i powinien ją ocenić, podobnie jak inne dowody zebrane w sprawie. Dowód z opinii biegłych jest przeprowadzony prawidłowo, jeżeli Sądy uzyskały od biegłych wiadomości specjalne niezbędne do merytorycznego i prawidłowego orzekania, a tylko brak w opinii fachowego uzasadnienia wniosków końcowych, uniemożliwia prawidłową ocenę jej mocy dowodowej ( vide: Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 30 czerwca 2000 r., II UKN 617/99 OSNAPiUS 2002/1/26).

Wbrew stanowisku strony skarżącej, opinia biegłego (...) była miarodajna do poczynienia ustaleń w spornym zakresie. Dokonaną przez Sąd I instancji ocenę dowodu z opinii biegłego, Sąd Apelacyjny w pełni podziela i nie dostrzega w niej żadnej nieprawidłowości. Sąd I instancji słusznie uznał, że przedmiotowa opinia biegłego w całym swoim zakresie była rzetelna oraz zawierała pełne, kompleksowe, fachowe i rzeczowe ustosunkowanie się do postawionej tezy dowodowej. Przedstawione przez biegłego wnioski są jasne, stanowcze i logiczne i tym samym nie budzą wątpliwości również Sądu Apelacyjnego. Biegły w sposób wyczerpujący odniósł się również do zarzutów zgłaszanych przez pozwaną. W opinii uzupełniającej biegły wyjaśnił zgłoszone przez stronę wątpliwości, podtrzymując wnioski złożonej opinii pisemnej.

W związku z powyższym należało zarzut apelacyjny, sformułowany pod adresem Sądu Okręgowego, w ramach którego pozwana nie zgadzała się z w kwestii oddalenia wniosku dowodowego o powołanie kolejnego biegłego, uznać za niezasadny. Zważyć należy, że strona ma możliwość za pomocą różnych środków dowodowych dowodzić swych racji. Opinia biegłego jest jednym z nich. Nie oznacza to jednak, że jeżeli biegły wydał opinię, której strona nie akceptuje, to w takiej sytuacji istnieje automatyczny obowiązek Sądu powołania kolejnego biegłego. Jednocześnie wskazać należy, że po wydaniu postanowienia o oddaleniu wniosku dowodowego pełnomocnik pozwanej nie zgłosił zastrzeżenia do protokołu w trybie 162 k.p.c. W tym stanie rzeczy pozwana nie może skutecznie zarzucić w apelacji uchybienia przez Sąd I instancji przepisom postępowania, polegającego na wydaniu postanowienia o oddaleniu wniosków dowodowych. Jeśli uchybienie nie zostanie zgłoszone w terminie określonym w art. 162 k.p.c., strona utraci możliwość powołania się na nie w drodze zarzutu apelacyjnego, a tym samym wyłączona zostanie także kontrola przewidziana w art. 380 k.p.c. ( vide: Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 20 lutego 2014 roku, VI ACa 1079/13, LEX nr 1477383).

Kolejnym zarzutem podniesionym w apelacji jest naruszenie przez Sąd meriti art. 233 § 1 k.p.c., a więc normy zakreślającej Sądowi granice oceny zebranego materiału dowodowego. Dla skuteczności tego zarzutu nie wystarcza stwierdzenie o wadliwości dokonanych ustaleń faktycznych, odwołujące się do stanu faktycznego, który w przekonaniu skarżącego odpowiada rzeczywistości. Skuteczne postawienie zarzutu naruszenia tego przepisu wymaga wykazania sprzeczności z zasadami doświadczenia życiowego lub logiki prezentowanych przez Sąd I instancji ocen poszczególnych dowodów, względnie nieuzasadnione pominięcie przez tenże Sąd istotnych fragmentów materiału procesowego. Tylko niezachowanie podstawowych standardów oceny dowodów może być przeciwstawione ustawowemu uprawnieniu Sądu do dokonania swobodnej oceny materiału dowodowego na podstawie art. 233 § 1 k.p.c. Przyjmuje się przy tym, że nawet gdyby z określonego dowodu można było wyciągnąć wnioski odmienne niż przedstawione przez Sąd, nie dochodzi do naruszenia tego przepisu, gdy rozumowanie Sądu nie jest obarczone wspomnianymi uchybieniami. W szczególności dokonanie oceny dowodów niezgodnie z intencją skarżącego nie dyskredytuje stanowiska Sądu. Zatem uzasadnienie zarzutu naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. wymaga nie tyle przedstawienia przez skarżącego własnej oceny materiału dowodowego, lecz przede wszystkim wykazania w których miejscach ocena dokonana przez Sąd I instancji popada w sprzeczności z normatywnym, przewidzianym w art. 233 § 1 k.p.c., wzorcem oceny dowodów.

Przenosząc powyższe wywody w realia niniejszej sprawy stwierdzić należało, że pozwana ograniczyła się w apelacji do zakwestionowania ustaleń faktycznych Sądu Okręgowego i przedstawienia własnej wersji oceny zgromadzonego w sprawie materiału, nie odnosząc się do logicznej oceny tego materiału przez Sąd I instancji i w efekcie nie podważając skutecznie ani ustaleń faktycznych, ani dokonanej przez tenże Sąd oceny dowodów, mieszczącej się w ramach zakreślonych przepisem art. 233 § 1 k.p.c.

Za całkowicie chybione należy uznać stwierdzenie, jakoby pozwana przedstawiła w toku procesu szczegółowe i wiarygodne wyliczenia uzasadniające treść podjętej uchwały i umożliwiające przeprowadzenie rachunku sprawdzającego. W ślad za Sądem Okręgowym należy wskazać, iż rozliczenia dokonane przez pozwaną nie zawierają jednoznacznych kryteriów podziału kosztów całkowitych na koszty stałe i zmienne oraz nie określają składników tych kosztów. Na podstawie opinii biegłego sądowego (k. 118 – 119), Sąd Okręgowy wyprowadził prawidłowy wniosek wskazując, iż uznanie kosztów za stałe możliwe jest jedynie w odniesieniu do kosztów wynikających z kosztu mocy zamówionej, z uwagi na stałą wartość mocy, niezależnie od ilości zużytego przez budynek ciepła.

Zgodnie z treścią art. 45a ust. 9 PrEnerg, właściciel lub zarządca budynku wielolokalowego dokonuje wyboru metody rozliczania całkowitych kosztów zakupu ciepła na poszczególne lokale mieszkalne i użytkowe w tym budynku, tak aby wybrana metoda, uwzględniając współczynniki wyrównawcze zużycia ciepła na ogrzewanie, wynikające z położenia lokalu w bryle budynku przy jednoczesnym zachowaniu prawidłowych warunków eksploatacji budynku określonych w odrębnych przepisach, stymulowała energooszczędne zachowania oraz zapewniała ustalanie opłat, o których mowa w ust. 4, w sposób odpowiadający zużyciu ciepła na ogrzewanie i przygotowanie ciepłej wody użytkowej. Wskazany przepis ma charakter bezwzględnie obowiązujący i w sposób jednoznaczny wskazuje, jakie kryterium może być brane pod uwagę przy rozliczaniu kosztów zużycia ciepła. Tym ustawowym kryterium jest położenie lokalu w bryle budynku.

Ustawodawca w art. 45a ust. 8 pkt 1 PrEnerg przewidział pewną kolejność metod rozliczeń, jakie możliwe są do wprowadzenia. Jako pierwszy wyznacznik wymienił wskazania ciepłomierzy, jako drugi wskazania urządzeń umożliwiających indywidualne rozliczenie kosztów, niebędących przyrządami pomiarowymi w rozumieniu przepisów metrologicznych, jako trzeci kubaturę lokali, a dopiero na samym końcu powierzchnię lokali. W ocenie Sądu Apelacyjnego powyższa kolejność nie jest przypadkowa, a stanowi przejaw gradacji metod, związanej z ich dokładnością i miarodajnością. Takie stanowisko zostało zaprezentowane m.in. w orzeczeniu Sądu Najwyższego z dnia 7 lutego 2013 r., II CSK 347/12. Wybór jednej z metod rozliczeń wymaga uwzględnienia kryteriów ustawowych z art. 45a ust. 9. Należy więc uwzględnić współczynniki wyrównawcze zużycia ciepła na ogrzewanie, wynikające z położenia lokalu w bryle budynku, przy jednoczesnym zachowaniu prawidłowych warunków eksploatacji budynku i stymulowaniu energooszczędnych zachowań oraz zapewnienia ustalania opłat w sposób odpowiadający zużyciu ciepła na ogrzewanie i przygotowanie ciepłej wody użytkowej.

Z powołanych przepisów PrEnerg jasno wynika, że współczynniki wyrównawcze (korygujące) zużycia ciepła na ogrzewanie powinny wynikać z położenia danego lokalu w bryle budynku. Współczynniki te są częścią metody rozliczania koszów centralnego ogrzewania i mają za zadanie korygowanie kosztów zmiennych ogrzewania. Zgodnie natomiast z § 5 ust. 6 zaskarżonej Uchwały, koszty zmienne centralnego ogrzewania rozlicza się proporcjonalnie do zużycia wskazanego przez liczniki w poszczególnych lokalach z uwzględnieniem współczynnika korygującego lokalu i budynku. Co zostało wyraźnie podkreślone w pisemnej opinii biegłego (k. 120), w § 6 ust. 5 zaskarżonej Uchwały, brak jest definicji współczynnika korygującego. Wskazana powyżej, nieprecyzyjna treść Uchwały, skutkuje w ocenie Sądu Apelacyjnego naruszeniem przepisów PrEnerg. Uchwała powinna bowiem zawierać w swej treści współczynniki korygujące dla każdego z lokali, które niwelowałyby różnice w zapotrzebowaniu na ciepło wynikające z umiejscowienia mieszkania w bryle budynku. Tym samym za chybiony należy uznać również zarzut naruszenia przepisów prawa materialnego, tj. art. 45a ust. 9 PrEnerg.

Zgodnie z art. 45a ust. 7 PrEnerg, jeżeli miejsce zainstalowania układu pomiarowo-rozliczeniowego służącego do rozliczeń kosztów zakupu ciepła jest wspólne dla dwóch lub więcej budynków wielolokalowych albo dwóch lub więcej grup lokali lub lokali, właściciele lub zarządcy tych budynków lub lokali są obowiązani wyposażyć: budynki te i grupy lokali w ciepłomierze (1); lokale, tam gdzie jest to technicznie wykonalne i opłacalne, w ciepłomierze lub wodomierze ciepłej wody użytkowej (2).

Mając na uwadze powyższe, decyzja o instalacji ciepłomierzy lub wodomierzy w lokalu nie może być podjęta przez właściciela lub zarządcę budynku w sposób dowolny i uznaniowy. Wybór pomiędzy wskazanymi powyżej urządzeniami pomiarowymi winien być dokonany z uwzględnieniem kryterium technicznej wykonalności oraz opłacalności. Jak wynika z pisemnej opinii biegłego (...) (k. 119), stosowanie wodomierzy do rejestracji zużycia ciepła w budynkach z instalacją poziomą (jednorurową), tj. instalacją w jaką została wyposażona nieruchomość przy ul. (...) w B., jest niedopuszczalne. Powyższe stanowisko biegły w sposób szczegółowy uzasadnił w pisemnej opinii, wskazując, że „ciepło” jest ilością energii wewnętrznej wymienianej pomiędzy określonymi ciałami, natomiast mechanizm ustalania wielkości zużycia ciepła opiera się na zmierzeniu wielkości przepływu czynnika grzewczego w funkcji czasu oraz różnicy temperatury zasilania i powrotu. Prawidłowe wykonanie powyższego pomiaru umożliwia jedynie zastosowanie ciepłomierza, który poza pomiarem zużycia wody oblicza ilość zużytego ciepła w sposób pośredni przez układ zliczający chwilowe pomiary różnicy temperatur zasilania i powrotu czynnika grzewczego. Wodomierz zaś jest urządzeniem pomiarowym umożliwiającym wyłącznie pomiar zużycia wody w funkcji czasu.

Sąd Apelacyjny w pełni aprobuje wniosek biegłego, że przy zastosowaniu wodomierzy jako podzielników zużycia ciepła w lokalach, jedyną prawnie dopuszczalną metodą rozliczania jest dokonywanie podziału kosztów zużycia według kubatury lub wielkości powierzchni lokali w budynku. Powyższe pozostaje w zgodzie z dyspozycją przepisu art. 45a ust. 12 PrEnerg. Tym samym za chybiony należy uznać również zarzut naruszenia przepisów prawa materialnego, tj. art. 45a ust. 7 PrEnerg.

Sąd Apelacyjny ocenił wiarygodność i moc dowodów według swego przekonania na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego w sprawie materiału. W konsekwencji powyższych rozważań stwierdzić należy, że zarzuty pozwanej w zakresie błędnych ustaleń faktycznych nie zasługują na uwzględnienie.

W konsekwencji powyższych rozważań, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. apelację oddalił jako bezzasadną.

O kosztach procesu Sąd Apelacyjny orzekł zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik postępowania wyrażoną w art. 98 § 1 i 3 k.p.c. Wynagrodzenie pełnomocnika powoda za postępowanie apelacyjne ustalone zostało na podst. § 8 ust. 1 pkt 1 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 2 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 265).