Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Gdańsku

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 31 marca 2020 r.

Sąd Apelacyjny w Gdańsku V Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSA Anna Strugała

Sędziowie: SA Wiesław Łukaszewski

SO del. Rafał Terlecki (spr.)

po rozpoznaniu w dniu 31 marca 2020 r. w Gdańsku

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa M. W.

przeciwko Skarbowi Państwa – Zakładowi Karnemu w C.

o zapłatę

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Okręgowego w Gdańsku

z dnia 5 lutego 2020 r. sygn. akt I C 136/20

oddala apelację

SSA Wiesław Łukaszewski SSA Anna Strugała SO del. Rafał Terlecki

Na oryginale właściwe podpisy.

Sygn. Akt V Aca 181/20

UZASADNIENIE

Pozwem przeciwko Zakładowi Karnemu w C., powód M. W. dochodził zapłaty kwoty 100.000,00 zł tytułem zadośćuczynienia za naruszenie dóbr osobistych, tj. torturowanie psychiczne przez wszczepienie implanta, najprawdopodobniej strzykawką i brak warunków do odbywania kary pozbawienia wolności. Co do tych ostatnich powód wskazywał na brak zgodności z k.k.w. i prawem unijnym. Wskazywał, że brak jest suszarek do rozwieszania prania, że są „szklane blachy”, przez które wszystko słychać, co się dzieje w celi, brak jest grzejników, prośby nie są rozpatrywane, telefon nie jest codziennie, nie przeniesiono go do innego zakładu, mimo że przebywa z chorymi i cierpi męki psychiczne.

Wyrokiem z dnia 05 lutego, wydanym w sprawie 1 C 136/20, Sąd Okręgowy w Gdańsku, na podstawie art. 191 ¹ § 1 – 3 k.p.c. oddalił powództwo w całości.

Sąd Okręgowy wskazał, iż w jego ocenie powództwo było oczywiście bezzasadne. Merytoryczną podstawą zgłoszonego przez powoda roszczenia stanowił art. 24 k.c., zatem kluczowym dla rozstrzygnięcia przedmiotowej sprawy było stwierdzenie, czy mogło dojść do naruszenia dóbr osobistych powoda w zakresie opisanym pozwem.

W ocenie Sądu Okręgowego, już ze wstępnej analizy pozwu w sposób oczywisty wynikało, że zgłoszone roszczenie nie znajduje oparcia w obowiązujących przepisach prawnych i z góry wiadomo było, że nie mogło być uwzględnione. Brak podstawy do uwzględnienia zgłoszonych żądań wynikał w ocenie Sądu Okręgowego już z samych twierdzeń strony, bez potrzeby dalszego sprawdzenia ich przesłanek. Sąd miał na uwadze, że z uwagi na stan psychiczny powoda, który przebija z lektury jego pisma, prawdziwość jego dalszych zarzutów jest bezzasadna, gdyż są one wyłącznie jego wyobrażeniem, czy też wmówieniem sobie pewnych okoliczności.

Sąd Okręgowy uznał za nieprawdopodobne stanowisko powoda, w zakresie w jakim wskazywał on na brak ogrzewania w celach, bowiem ogrzewanie stanowi standard we wszystkich zakładach karnych. Na marginesie Sąd Okręgowy wskazał, iż nawet gdyby przyjąć, że część okoliczności przytoczonych przez powoda odpowiada prawdzie, to i tak nie stanowiłyby one powodu do zasądzenia na rzecz powoda zadośćuczynienia, nie są one bowiem naruszeniem jego dóbr osobistych.

Sąd Okręgowy wskazał również, że skazany ma prawo do kontaktów z otoczeniem, jednakże, art. 8 Konwencji nie może być interpretowany jako gwarantujący więźniom prawo do korzystania z telefonu, szczególnie w przypadku, gdy kontakt korespondencyjny jest dostępny i wystarczający. Nadto, nierozpoznanie skarg powoda o przeniesienie do innego zakładu czy indywidualny program terapeutyczny również nie mogło być traktowane jako naruszenie dobra osobistego powoda, w szczególności, że jak ten wskazał, składał je wielokrotnie. Zgodnie zaś z art. 6 k.k.w. wnioski oparte na tych samych okolicznościach faktycznych, pozostawia się bez rozpoznania. W ocenie Sądu Okręgowego także samo przebywanie z innymi chorymi psychicznie nie może zostać potraktowane jako naruszenia dóbr osobistych, powód nie wskazał zaś na żadne konkretne okoliczności, które miałyby stanowić dla niego psychiczne obciążenie. Również brak suszarek na pranie, nawet jeśli polegało na prawdzie, nie stanowiło w ocenie Sądu Okręgowego okoliczności umożliwiającej przyznanie na rzecz powoda zadośćuczynienia.

Odnosząc się do kwestii wszczepienia powodowi implantu i podsłuchiwania przez administrację zakładu karnego, Sąd Okręgowy wskazał, iż stanowisko powoda pozbawione jest logicznego uzasadnienia i nie ma racjonalnych przesłanek. Sąd wskazał, iż takie twierdzenia są typowe dla psychotycznych zespołów typu paranoidalnego, charakterystycznych dla przebiegu schizofrenii. Zatem nawet bez opinii biegłego w zakresie psychiatrii, na podstawie samej treści pozwu, możliwym jest ustalenie, iż powód choruje i stąd podnoszone są przez niego absurdalne zarzuty w zakresie wszczepienia implantu. Z drugiej strony, gdyby się okazało, ze powód jest osobą zdrową, to podnoszone przez niego argumenty są tym bardziej bezzasadne, bowiem jego stanowisko świadczyłoby wyłącznie o bujnej wyobraźni powoda i chęci uzyskania przysporzenia majątkowego bez jakichkolwiek racjonalnych przesłanek opartych na obowiązujących przepisach prawa.

W konsekwencji powyższych rozważań, Sąd Okręgowy, działając w oparciu o art. 191 ¹ § 1 – 3 k.p.c. oddalił powództwo jako oczywiście bezzasadne, bez wzywania powoda do uzupełnienia braków formalnych. W ocenie Sądu przedmiotowy pozew w pełnej rozciągłości spełniał przesłanki powództwa oczywiście bezzasadnego i jego oddalenie na posiedzeniu niejawnym nie pozbawiło powoda prawa do sądu, albowiem z okoliczności sprawy jasno wynikało, iż powództwo w żadnych okolicznościach nie mogłoby zostać uwzględnione w takim kształcie i na takich podstawach, na jakich opiera się powód.

Apelację (k. 12 – 13v) od powyższego wyroku wniósł powód osobiście i zaskarżając orzeczenie w całości, wniósł o jego zmianę poprzez zasądzenie od Zakładu Karnego w C. na jego rzecz zadośćuczynienia i odszkodowania za tortury psychiczne i brak warunków do odbywania kary.

W treści uzasadnienia powód wskazał, iż jest osobą zdrową psychicznie, albowiem w przypadku stwierdzonej choroby, przebywałby w zakładzie lub szpitalu psychiatrycznym. Nadto, powód wskazał, że stosowane w Zakładzie Karnym w C. tortury mogą zostać potwierdzone przez wielu świadków, którzy nie mają stwierdzonych chorób psychicznych. Powód podtrzymał również swoje stanowisko w zakresie braku suszarek do prania oraz ogrzewania w celach.

Finalnie powód wniósł o ustanowienie mu pełnomocnika z urzędu oraz zwolnienie od kosztów sądowych, albowiem jego sytuacja majątkowa nie pozwala mu na ustanowienie pełnomocnika z wyboru.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja nie zasługiwała na uwzględnienie.

W pierwszej kolejności Sąd Apelacyjny pragnie wskazać, iż w całości podziela i przyjmuje za własne rozważania Sądu Okręgowego dokonane w pisemnych motywach zaskarżonego orzeczenia. Już pobieżna lektura akt niniejszej sprawy pozwala na przyjęcie, iż powództwo M. W. było bezzasadne w stopniu oczywistym, dlatego wywiedziona skarga odwoławcza nie mogła odnieść oczekiwanego przez skarżącego skutku.

Poprzedzając dalszy wywód należy wskazać, iż art. 191 ¹ k.p.c., wprowadzony do procedury cywilnej mocą ustawy z dnia 4 lipca 2019 r. o zmianie ustawy - kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2019 r. poz. 1469), ma stanowić skonkretyzowany instrument przeciwdziałania nadużyciu prawa procesowego uregulowanego w art. 4 ¹ k.p.c. Stosownie do ww. regulacji, Sąd może oddalić powództwo na posiedzeniu niejawnym, nie doręczając pozwu osobie wskazanej jako pozwany ani nie rozpoznając wniosków złożonych wraz z pozwem, jeżeli z treści pozwu i załączników oraz okoliczności dotyczących sprawy, a także faktów znanych Sądowi powszechnie i urzędowo wynika oczywista bezzasadność powództwa.

Uznać należy, że „okoliczności dotyczące sprawy”, o których mowa w art. 191 ¹, to okoliczności prawne, czyli przepisy prawa materialnego stanowiące hipotetyczną podstawę prawną rozstrzygnięcia na podstawie faktów zawartych w pozwie oraz w załącznikach i tych, o których mowa w art. 228 k.p.c.

Zgodnie z wykładnią doktrynalną pojęcia „oczywistej bezzasadności powództwa”, jest to stan, w którym dla każdego prawnika, bez potrzeby dokładnej analizy sprawy pod względem faktycznymi prawnym jest jasne, że nie ma podstawy do udzielenia żądającemu merytorycznej ochrony prawnej (tak: K. Korzan, Koszty postępowania cywilnego a nakłady państwa na utrzymanie wymiaru sprawiedliwości, Gdańsk 1992, s. 82; K. Gonera, Komentarz do ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, Warszawa 2006, s. 401). Analogiczne stanowisko w tym zakresie zajęło również orzecznictwo. Należy więc uznać, że oczywista bezzasadność roszczenia to bezzasadność widoczna już prima facie i niebudząca jakichkolwiek wątpliwości co do tego, że powodowi nie przysługuje żądanie od pozwanego spełnienia określonego świadczenia, przy czym wniosek taki nasuwać się winien niezwłocznie po zaznajomieniu się z roszczeniem oraz jego podstawą faktyczną i prawną. Mając zatem na uwadze konieczność restrykcyjnej wykładni pojęcia „oczywistej bezzasadność powództwa” oraz zapewnienia realizacji prawa do sądu, należy stwierdzić, iż stan oczywistej bezzasadności powództwa – w rozumieniu komentowanego przepisu – będzie mógł wystąpić jedynie w sytuacji, gdy zgłoszone przez powoda żądanie prowadzi do wniosku, że nie może ono znaleźć ochrony prawnej z uwagi na treść obowiązujących przepisów prawa, które takiej ochrony nie przewidują. Z taką sytuacją mamy do czynienia w niniejszej sprawie.

Powództwo M. W. zostało oparte na stwierdzeniu, iż wobec powoda, przebywającego w warunkach izolacji penitencjarnej, stosowane są tortury psychiczne, a warunki odbywania kary pozbawienia wolności są niezgodne z przepisami kodeksu karnego wykonawczego i przepisów Europejskiej Konwencji Praw Człowieka. Jak podstawy faktyczne naruszenia dóbr osobistych Powód wskazuje na: brak ogrzewania, brak możliwości rozwieszenia prania i korzystania z telefonu oraz negatywną weryfikację wniosków o zmianę miejsca odbywania kary pozbawienia wolności. Powód wskazuje nadto, iż wbrew jego woli wszczepiony mu został implant, przez który powód słyszy głosy i odczuwa cierpienia psychiczne.

Choć nie jest rzeczą Sądu Apelacyjnego weryfikacja oświadczeń powoda w zakresie jego stanu zdrowia psychicznego, nie sposób jednak powstrzymać się od wrażenia, że zawarta w treści składanych pism procesowych relacja, dotycząca warunków odbywania kary pozbawienia wolności, stanowi wyłącznie subiektywny i jednocześnie irracjonalny obraz rzeczywistości i w żadnej mierze nie może stanowić podstawy dla korekty instancyjnej zaskarżonego orzeczenia.

Należy zgodzić się z Sądem Okręgowym, iż zarzuty powoda dotyczące rzekomego wszczepienia implantu, za pomocą którego powód mógłby być podsłuchiwany przez administrację zakładu karnego, stanowią typowe objawy schizofrenii paranoidalnej. W tożsamym tonie należy odnieść się do słyszenia przez powoda głosów i odczuwania cierpień psychicznych. W ocenie Sądu Apelacyjnego brak jest w niniejszej sprawie nawet hipotetycznych przesłanek do stwierdzenia, iż powód został poddany torturom psychicznym.

Odnosząc się do kwestionowanych przez powoda warunków odbywania kary pozbawienia wolności, w pierwszym rzędzie należy odnieść się do eksponowanego przez powoda braku ogrzewania celi. Ponad wszelką wątpliwość, Zakład Karny w C. podłączony jest do sieci ciepłowniczej, zapewaniającej - adekwatnie do pory roku - odpowiednią temperaturę we wszystkich pomieszczeniach, w tym w celach mieszkalnych. Słusznie zauważył Sąd Okręgowy, iż ogrzewanie stanowi standard we wszystkich zakładach karny, w związku z czym odmienne stanowisko skarżącego nie poddaje się krytyce.

Nie można również tracić z pola widzenia okoliczności, iż powód odbywa karę pozbawienia wolności, z czym wiążą się określone dolegliwości, które jednak nie są bezprawne i już z tego względu co do zasady nie mogą być rozpatrywane na tle przepisów o ochronie dóbr osobistych. W związku z powyższym nie sposób uznać, by ograniczona możliwość korzystania przez powoda z telefonu mogła stanowić naruszenie art. 105 § 1 k.k.w. czy art. 8 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka. Powód może bowiem realizować swoje prawo kontaktów z otoczeniem w formie korespondencyjnej.

Jeżeli chodzi o możliwość zmiany zakładu lub systemu terapeutycznego, to kwestie te zostały uregulowane w art. 74 k.k.w oraz 100 k.k.w. Jeśli więc wniosek powoda o zmianę zakładu karnego lub systemu terapeutycznego nie został uwzględniony, to właściwym trybem w takiej sytuacji będzie zaskarżenie decyzji odmownej do Sądu penitencjarnego na mocy art. 7 k.k.w. Poza tym, tego rodzaju decyzja może podlegać kontroli Dyrektora Generalnego i dyrektora okręgowego Służby Więziennej (art. 78 § 2 k.k.w.). Za niedopuszczalną należy natomiast uznać próbę generowania roszczenia na podstawie przepisów o ochronie dóbr osobistych.

W tym stanie rzeczy Sąd Apelacyjny doszedł do przekonania, iż zaskarżony wyrok odpowiada prawu, i jako taki musi się ostać.

Oddalenie powództwa w trybie art. 191 ¹ § 1 – 3 k.p.c. nie pozbawiło powoda prawa do Sądu, albowiem na prawo to składają się w szczególności: prawo dostępu do sądu , tj. prawo do uruchomienia procedury przed sądem, prawo do odpowiedniego ukształtowania procedury sądowej, zgodnie z wymogami sprawiedliwości i jawności oraz prawo do wyroku sądowego, czyli do uzyskania wiążącego rozstrzygnięcia danej sprawy przez Sąd, a te uprawnienia powoda w niniejszej sprawie zostały zrealizowane.

Wobec powyższego, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c., orzekł jak w sentencji.

Na podstawie art. 191 ¹ § 2 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. Sąd Apelacyjny odstąpił od rozpoznania wniosku o ustanowienie powodowi pełnomocnika z urzędu oraz zwolnienie od kosztów sądowych, uznając czynność tę za niecelową.