Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Gdańsku

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 29 czerwca 2023 r.

Sąd Apelacyjny w Gdańsku, V Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: SSA Teresa Karczyńska-Szumilas (spr.)

Sędziowie: SA Hanna Rucińska

SA Leszek Jantowski

Protokolant: stażysta Adrian Sadowski

po rozpoznaniu w dniu 30 maja 2023 r. w Gdańsku

na rozprawie

sprawy z powództwa H. K.

przeciwko (...) Spółce Akcyjnej z siedzibą w W.

o zapłatę

na skutek apelacji obu stron

od wyroku Sądu Okręgowego w Elblągu

z dnia 9 grudnia 2022 r., sygn. akt I C 383/20

uchyla zaskarżony wyrok:

w punkcie I. a (pierwszym litera a) ponad zasądzoną w nim kwotę 3.466,78 (trzy tysiące czterysta sześćdziesiąt sześć 78/100) złotych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie,

w punkcie I. b (pierwszym litera b) ponad zasądzoną w nim kwotę 3.607,72 (trzy tysiące sześćset siedem 72/100) złote wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienia,

w punkcie II. (drugim) ponad zasądzoną w nim kwotę 4.253,49 (cztery tysiące dwieście pięćdziesiąt trzy 49/100) złote wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie,

w punkcie IV. (czwartym) w zakresie kwoty 14.395,48 (czternaście tysięcy trzysta dziewięćdziesiąt pięć 48/100) złotych,

w punkcie V. (piątym), VI. (szóstym) i VII. (siódmym),

i sprawę w tym zakresie przekazuje do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Elblągu, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego.

SSA Hanna Rucińska SSA Teresa Karczyńska – Szumilas SSA Leszek Jantowski

Sygn. akt V ACa 195/23

UZASADNIENIE

Powódka H. K. wniosła o zasądzenie od pozwanego (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. między innymi kwot po 14.002 zł tytułem renty na zwiększone potrzeby płatnej z góry do dnia 10-tego każdego miesiąca z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w razie uchybienia terminowi płatności każdej raty, poczynając od kwietnia 2020 r. i na przyszłość oraz 33.692,28 zł tytułem skapitalizowanej renty na zwiększone potrzeby za okres od dnia wypadku do dnia 31 marca 2020 r. wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia wytoczenia powództwa do dnia zapłaty i zasądzenie zwrotu kosztów procesu.

W odpowiedzi na pozew pozwany wniósł o oddalenie powództwa oraz o zasądzenie zwrotu kosztów procesu, podkreślając, że jest w trakcie analizy roszczeń powódki dotyczących renty.

Sąd Okręgowy w Elblągu wyrokiem z dnia 9 grudnia 2022 r. zasądził od pozwanego na rzecz powódki kwoty: po 6.696,16 zł tytułem renty za zwiększone potrzeby płatnej z góry do 10-ego dnia każdego miesiąca za okres od kwietnia 2020 r. do grudnia 2020 r. wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w razie uchybienia terminowi płatności którejkolwiek raty, po 7.196,16 zł tytułem renty za zwiększone potrzeby płatnej z góry do 10-ego dnia każdego miesiąca za okres od stycznia 2021 r. i na przyszłość wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w razie uchybienia terminowi płatności którejkolwiek raty, kwotę 13.252,29 zł tytułem skapitalizowanej renty za zwiększone potrzeby wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 11 lutego 2020 r. do dnia zapłaty, ustalił, że pozwany ponosi odpowiedzialność za dalsze, mogące powstać w przyszłości, skutki wypadku, oddalił powództwo w pozostałym zakresie oraz rozstrzygnął o kosztach postępowania.

Sąd Okręgowy ustalił, że w dniu 21 kwietnia 2019 r. w N. kierujący pojazdem marki R. (...) o nr rej. (...), w sposób nieumyślny naruszył zasady bezpieczeństwa w ruchu drogowym w ten sposób, że nie zachował wymaganej ostrożności i zbliżając się do oznakowanego przejścia dla pieszych, nie udzielił pierwszeństwa znajdującej się na tym przejściu powódce.

Powódka, w wyniku zdarzenia doznała wielomiejscowych obrażeń ciała; bezpośrednio po zdarzeniu powódce znajdowała się w śpiączce, została przewieziona do (...) Szpitala w O., gdzie przebywała do 8 maja 2019 r.

Od dnia 8 maja 2019 r. do dnia 23 maja 2019 r. powódka przebywała w Szpitalu (...) w O..

Od dnia 23 maja 2019 r. do dnia 3 czerwca 2019 r. powódka przebywała na Oddziale Kliniki Neurologii (...)Szpitala (...) w O..

Od dnia 3 czerwca 2019 r. do dnia 31 lipca 2019 r. powódka przebywała na Oddziale Rehabilitacji Leczniczej „(...)” (...) Szpitala (...) w O..

Od dnia 13 sierpnia 2019 r. do dnia 13 września 2019 r. powódka przebywała na Oddziale Rehabilitacji (...) w B..

Od dnia 30 grudnia 2019 r. do dnia 20 stycznia 2020 r. powódka przebywała na Oddziale Rehabilitacji w szpitalu w R., zaś od 28 stycznia 2020 r. do dnia 9 marca 2020 r. na Oddziale Rehabilitacji w szpitalu w L..

W czasie pobytu w powyższych placówkach, dodatkową opiekę nad powódką sprawowała jej córka A. S., dojeżdżając do szpitali.

Powódka przebywała w domu córki i była pod jej opieką w latach 2019 i 2020 łącznie przez 62 dni, w okresach: od dnia 1 sierpnia 2019 r. do dnia 12 sierpnia 2019 r., od dnia 14 września 2019 r. do dnia 29 września 2019 r. oraz w okresie od dnia 20 stycznia 2020 r. do dnia 27 stycznia 2020 r.

U powódki rozpoznano przebyty aksonalny uraz mózgu (DAI), przebyte złamanie kości podstawy czaszki ze stłuczeniem mózgu i ogniskami krwotocznymi w lewym płacie czołowym i skroniowym, krwiakiem podtwardówkowym lewej okolicy skroniowej, złamanie trzonu kości piszczelowej i strzałki podudzia prawego leczone operacyjnie, złamanie kości miednicy kości łonowej i kulszowej po stronie prawej, złamanie paliczka dalszego kciuka prawego, zaburzenia globalnego napięcia mięśniowego i koordynacji ruchowej po przebytym ciężkim urazie czaszkowo-mózgowym, encefalopatię pourazową.

U powódki dominują objawy rozlanego uszkodzenia aksonalnego mózgu, takie jak deficyty poznawcze, dysfunkcje emocjonalno-behawioralne składające się na obraz kliniczny zespołu otępiennego. Powódka oprócz zaburzeń sfery psychicznej i zaburzeń chodu wywołanych upośledzeniem napięcia mięśniowego i koordynacji ciała, odczuwa dolegliwości somatyczne, takie jak uporczywe bóle podudzi i miednicy, zaburzenia widzenia, obustronny niedosłuch ograniczający dodatkowo kontakt z otoczeniem, nietrzymanie moczu.

Mając na uwadze wiek powódki i rodzaj uszkodzenia centralnego układu nerwowego, rokowanie co do poprawy stanu zdrowia powódki, w stopniu nie wymagającym opieki osób trzecich, jest niepomyślne.

Następstwa urazów doznanych przez powódkę powodują u niej znaczny stopień niepełnosprawności, jest ona niezdolna do samodzielnej egzystencji. Powódka wymaga opieki i pomocy niemal we wszystkich czynnościach życia codziennego, w tym przygotowaniu posiłku, sprzątnięciu, myciu się, kąpieli, korzystaniu z toalety, zachowaniu higieny. Powódka nie jest zdolna do samodzielnego chodzenia oraz samodzielnego poruszania się na wózku inwalidzkim - wymaga pomocy osoby trzeciej przy przemieszczaniu się.

Powódka ze względu na swoje schorzenia związane z wypadkiem wymaga opieki osób trzecich w wymiarze ok. 10 godzin na dobę.

W trakcie hospitalizacji powódki, do dnia 31 lipca 2019 r., zasadne były codzienne odwiedziny szpitalne w wymiarze dwóch godzin dziennie, nie licząc czasu dojazdu.

Powódka wymaga stałej rehabilitacji z uwagi na złożoną niepełnosprawność, przy czym istotnym elementem rehabilitacji jest adaptacja miejsca zamieszkania, która częściowo została dokonana.

W trakcie leczenia po wypadku, powódka otrzymywała i na stałe otrzymuje konieczne leki, których miesięczny koszt wynosił od 240 zł do 280 zł; koszt innych niezbędnych artykułów medycznych i higienicznych wynosił około 600 zł miesięcznie. Koszty uzasadnionej rehabilitacji powódki, ponoszone miesięcznie, przy zakresie dwóch lub trzech godzinnych sesji w tygodniu wynoszą od 800 do 900 zł.

W celu utrzymania optymalnej wydolności funkcjonalnej powódka wymaga indywidualnych zajęć z fizjoterapeutą w wymiarze ok. 8 godzin miesięcznie, przy koszcie 100 zł za godzinę.

Roczne uzasadnione koszty związane z rehabilitacją powódki wynoszą około 13.353 zł (w tym rehabilitacja - 9.600 zł), tj. ok. 1.113 zł miesięcznie.

W okresie rehabilitacji powódki niezbędne jest zapewnienie jej wyrobów medycznych i środków technicznych takich jak: łóżko do opieki długoterminowej, wózek inwalidzki, krzesło kąpielowe, balkonik do chodzenia.

Dwa razy w roku powódka powinna przez dwa tygodnie korzystać z programu opieki wytchnieniowej.

Łącznie w 2019 i 2020 r. powódka poniosła uzasadnione medycznie koszty związane z zakupem: leków, środków do pielęgnacji i higieny, okularów, urządzeń medycznych (w tym wynajmu łóżka) w wysokości 4.297,04 zł.

Sprawca wypadku korzystał z ochrony pozwanego w zakresie obowiązkowego ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej

Powódka zgłosiła szkodę pozwanemu pismem doręczonym mu w dnia 18 lipca 2019 r.

Sąd Okręgowy stwierdził, że stan faktyczny w przedmiotowej sprawie był w zasadzie bezsporny; pozwany także przyjął odpowiedzialność za skutki zdarzenia szkodowego, które dodatkowo znalazły potwierdzenie w treści wiarygodnych dokumentów.

Za wiarygodne Sąd I instancji uznał zeznania świadków A. S. i P. K. oraz opinie biegłych z zakresu neurologii i rehabilitacji. Sąd Okręgowy negatywnie ocenił moc dowodową opinii biegłego neurologa jedynie w zakresie wniosków dotyczących potrzeby całodobowej opieki nad powódką, albowiem z zasad prawidłowego rozumowania oraz doświadczenia życiowego wynika, że opieka nad osobą chorą, nawet w ciężkim stanie, faktycznie nigdy nie może być równa 24 godzinom na dobę, albowiem zarówno osoba chora, jak i opiekun muszą mieć czas choćby na regenerację i odpoczynek. Z treści opinii biegłego z zakresu rehabilitacji wynikało zaś, że w świetle schorzeń powódki, uzasadniony zakres opieki nad nią powinien wynosić około 10 godzin dziennie.

Wskazując na treść art. 444 § 1 k.c. Sąd I instancji stwierdził, że odszkodowanie w nim przewidziane obejmuje wszelkie wydatki pozostające w związku z uszkodzeniem ciała lub rozstrojem zdrowia, jeżeli są konieczne i celowe. Przykładowo można wymienić koszty leczenia (pobytu w szpitalu, konsultacji u wybitnych specjalistów, dodatkowej pomocy pielęgniarskiej, koszty lekarstw itp.), specjalnego odżywiania się, nabycia protez i innych koniecznych aparatów (okularów, aparatu słuchowego, wózka inwalidzkiego itp.), wydatki związane z przewozem chorego do szpitala i na zabiegi, z przejazdami osób bliskich w celu odwiedzin chorego w szpitalu, z koniecznością specjalnej opieki i pielęgnacji, koszty zabiegów rehabilitacyjnych, dojazdów.

W przedmiotowej sprawie bezsporne było, że córka powódki od dnia wypadku sprawuje całodobową opiekę nad swoją matką, nie jest jednak, zdaniem Sądu Okręgowego, właściwe zaaprobowanie metody obliczenia kosztów tej opieki zaproponowanej przez powódkę oraz wskazanej przez biegłego z zakresu neurologii. Faktyczne wykonywanie całodobowej opieki jest niemożliwe, gdyż powódka musi przecież sypiać, tak samo jak jej córka, a poza tym z opinii biegłego z zakresu rehabilitacji wynika, że powódka powinna mieć zapewnioną opiekę osób trzecich w wymiarze ponad połowie mniejszym.

Sąd I instancji podkreślił, że akceptuje, że z punktu widzenia moralnego i społecznego, nie jest właściwe umieszczenie powódki w zakładzie opiekuńczo-leczniczym, w szczególności wobec dotychczasowej, wytrwale sprawowanej opieki przez osoby najbliższe. Jednak należy przyjąć konsekwentnie, że z tego samego powodu A. S. ma obowiązek opiekować się swoją matką, bo spoczywa na niej obowiązek alimentacyjny i z tego tytułu nie mogłaby domagać się żadnego wynagrodzenia, gdyby nie zdarzenie wywołujące szkodę, za które odpowiedzialność ponosi osoba trzecia. Wiadomym jest także, że żadna opieka w zakładach trudniących się działalnością tego rodzaju, również nie jest świadczona przez 24 godziny na dobę, a nadto przy ocenie roszczenia w tym zakresie, trzeba było wziąć pod uwagę także to, że powódka uczestniczy w rehabilitacji, w czasie której A. S. nie sprawuje nad nią opieki i może też korzystać z programu opieki wytchnieniowej.

Sąd Okręgowy wskazując na przepis art. 322 k.p.c. stwierdził, że właściwym będzie przyjęcie, że powódce należy się zwrot kosztów opieki w wysokości średniego miesięcznego wynagrodzenia. Kwota renty ustalona na niższym poziomie stanowiłaby dla powódki niewystarczającą restytucję szkody, w szczególności w obecnych warunkach społeczno-ekonomicznych. Jednocześnie, w ocenie obu biegłych, powódka wymaga opieki w wymiarze zdecydowanie większym niż praca w wymiarze pełnego etatu 8 h na dobę; wymaga ona opieki także w weekendy i święta oraz wymiarze co najmniej 10 godzin na dobę.

Sąd Okręgowy przyjął, że powódce należała się renta z tytułu zwiększonych potrzeb w postaci opieki w wysokości odpowiadającej średniemu wynagrodzeniu za lata 2020-2021, przy czym od tych zaokrąglonych kwot należało odliczyć wartość zasiłku pielęgnacyjnego, który od 2019 r. wynosi 215,84 zł.

W 2019 r. powódka przebywała w domu łącznie 55 dni (12 dni w sierpniu 2019 r. oraz 43 dni w okresie od dnia 14 września 2019 r. do dnia 29 grudnia 2019 r.), co oznacza, że należy się jej zwrot kosztów opieki za jeden pełen miesiąc (30 dni) i 83% kosztów opieki za drugi miesiąc (25 dni). Przyjmując kwotę średniego wynagrodzenia za rok 2019 r. (4.950 zł) trzeba uznać, że powódce należy się zwrot kwoty 9.058,50 zł, przy czym od tej kwoty należało odliczyć 215,84 zł tytułem otrzymanego zasiłku za pełen miesiąc i kwotę 179,14 zł tytułem otrzymanego zasiłku za 25 dni miesiąca (83% z 215,84 zł), zatem pozwany winien zwrócić powódce kwotę 8.663,52 zł za rok 2019.

W 2020 r. powódka przebywała w domu łącznie 28 dni (od dnia 20 stycznia 2020 r. do dnia 27 stycznia 2020 r. i od dnia 10 marca 2020 r. do dnia 31 marca 2020 r.), co oznacza, że powódce należy się zwrot kosztów opieki za 93 % miesiąca (28 dni w stosunku do 30). Przyjmując kwotę średniego wynagrodzenia za rok 2020 r. (5.150 zł) należało uznać, że powódce należy się zwrot kwoty 4.789,50 zł, jednocześnie odejmując od tej kwoty 49,64 zł tytułem otrzymanego zasiłku za 28 dni miesiąca (93% z 215,84 zł = 200,73 zł), zatem pozwany winien ostatecznie zwrócić powódce kwotę 4.588,77 zł za rok 2020.

W świetle powyższego, powódce należał się łącznie zwrot kwoty 13.252,29 zł za koszty opieki, w czasie jej pobytu w domu.

Pozwany nie kwestionował w toku procesu okresów opieki (a jedynie ich uzasadniony wymiar godzinowy, który został poddany kontroli sądu), stąd, w oparciu o art. 230 k.p.c., Sąd Okręgowy uznał powyższe za fakt przyznany.

Elementem roszczenia z tytułu uzasadnionych potrzeb powódki była także kwota 1.762 zł miesięcznie, tytułem kosztów leków i pozostałych środków medycznych głównie do pielęgnacji (656 zł) oraz rehabilitacji, a także kosztów zakupu sprzętu koniecznego do rehabilitacji i pobytu w ramach programu opieki wytchnieniowej (1.106 zł) i żądanie w tym zakresie Sąd I instancji uznał za usprawiedliwione w całości.

W odniesieniu do żądania skapitalizowanej renty, Sąd I instancji, wbrew opinii biegłego z zakresu rehabilitacji, uznał żądanie zwrotu kosztów opieki nad powódką podczas jej pobytów w szpitalu za nieuzasadnione, albowiem szpital jest jednostką, która zapewnia całodobową opiekę nad hospitalizowanym. Z tego powodu jako niezasadne ocenił także żądanie zwrotu kosztów dojazdu do szpitala, podkreślając nadto, że powódka nie poniosła w tym zakresie żadnej szkody, gdyż wydatki z tym związane obciążały dojeżdżającego, a nawet z twierdzeń pozwu nie wynikało, by powódka je zwróciła.

Do skapitalizowanej renty nie wliczono koszty leków wskazanych w punktach 1 do 26 pozwu w łącznej kwocie 4.297,04 zł., skoro pozwany wypłacił w tym zakresie kwotę 5.336,24 zł, a powódka nie wykazała, że domagała się zwrotu innych kosztów leczenia, niż zwróconych przez pozwanego.

Żądanie powódki w zakresie odsetek Sąd I instancji uznał za uzasadnione, albowiem roszczenie o zwrot kosztów opieki oraz rentę na zwiększone potrzeby zostało zgłoszone pozwanemu już 18 lipca 2019 r., zatem na chwilę wszczęcia procesu było ono niewątpliwie wymagalne.

Apelację od wyroku Sądu Okręgowego wywiodły obie strony.

Powódka zaskarżyła wyrok w zakresie oddalenia powództwa co do kwoty 5.934 zł (tytułem renty za zwiększone potrzeby za okres od kwietnia 2020 r. do grudnia 2020 r.), kwoty 5.434 zł (tytułem renty za zwiększone potrzeby za okres od stycznia 2021 r. i na przyszłość), kwoty 3.027,48 zł (tytułem skapitalizowanej renty) oraz w zakresie rozstrzygnięcia o kosztach postępowania, zarzucając:

1. sprzeczność istotnych ustaleń z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego wskutek naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. poprzez dokonanie oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego w sposób dowolny, bez jego wszechstronnego rozważenia w oparciu o zasady logiki i doświadczenia życiowego oraz przez jego wybiórczą ocenę, jak również poprzez poczynienie ustaleń sprzecznych z treścią materiału dowodowego, co wyrażało się przyjęciem, że powódka wymagała i wymaga nadal opieki i pomocy osób trzecich w wymiarze 10 godzin dziennie w sytuacji, gdy ze zgromadzonego materiału dowodowego, w szczególności opinii biegłego neurologa oraz zeznań świadków A. S. i P. K. wynika, że powódka wymagała i wymaga nadal opieki i pomocy osób trzecich w wymiarze 24 godzin dziennie;

2. naruszenie art. 444 § 2 k.c. poprzez jego niezastosowanie i w konsekwencji oddalenie roszczenia o zwrot kosztów dojazdów do placówek medycznych.

Powódka domagała się zmiany wyroku w zaskarżonym zakresie poprzez zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki kwoty 12.630,16 zł (11.368 zł jak wynika ze szczegółowego wskazania zawartego w uzasadnieniu apelacji) tytułem renty na zwiększone potrzeby płatnej z góry do 10 dnia każdego miesiąca za okres od kwietnia 2020 r. i na przyszłość, zasądzenie kwoty 3.027,48 zł tytułem zwrotu kosztów dojazdów wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 11 lutego 2020 r. do dnia zapłaty oraz zasądzenia kosztów postępowania za obie instancje.

W uzasadnieniu powódka wskazała nadto m.in., że biegły rehabilitant co prawda ocenił, że wymaga ona opieki osób trzecich przez 10 godzin na dobę, jednak biegły neurolog ocenił, że powódka wymaga tej opieki przez 24 godzin na dobę.

Ustalenie Sądu I instancji, że powódka wymaga 10 godzin na dobę opieki osób trzecich pozostaje w sprzeczności z zeznaniami świadków oraz w sprzeczności z opinią biegłego neurologa; niezasadne jest także założenie, że opiekę taką musi sprawować jedna osoba.

Przy uwzględnieniu czasu rehabilitacji i turnusów wytchnieniowych oraz stawki za jedną godzinę opieki – 17 zł, poczynając od kwietnia 2020 r., miesięczny koszt opieki wynosi 11.084 zł miesięcznie.

Podkreśliła także skarżąca, że nie jest istotne, czy faktycznie koszty dojazdów córki powódki do szpitala zostały poniesione, albowiem wystarczające jest wykazanie samej potrzeby ich poniesienia.

Pozwany zaskarżył wyrok Sądu Okręgowego w Elblągu w zakresie zasądzenia roszczenia ponad kwotę 3.466,78 zł miesięcznie (tytułem renty za zwiększone potrzeby za okres od kwietnia 2020 r. do grudnia 2020 r.), ponad kwotę 3.607,72 zł miesięcznie (tytułem renty za zwiększone potrzeby za okres od stycznia 2021 r. i na przyszłość), ponad kwotę 4.253,49 zł (tytułem skapitalizowanej renty) oraz w zakresie rozstrzygnięcia o kosztach postępowania, zarzucając naruszenie:

1 . art. 444 § 1 i 2 k.c. w zw. z art. 361 §1 i 2 k.c. poprzez przyjęcie, że powódce należna jest renta miesięczna liczona przy uwzględnieniu wysokości średniego miesięcznego wynagrodzenia brutto, podczas gdy należna powódce renta miesięczna winny być wyliczone na podstawie uwzględnienia wysokości minimalnego miesięcznego wynagrodzenia w wysokości netto,

2. art. 233 § 1 k.p.c. przez dokonanie przez Sąd I instancji wybiórczej oraz dowolnej oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego, bez jego wszechstronnego rozważenia w oparciu o zasady logiki i doświadczenia życiowego, a także poczynienie ustaleń sprzecznych z treścią tego materiału poprzez uznanie, że powódce należna jest renta miesięczna liczona przy uwzględnieniu wysokości średniego miesięcznego wynagrodzenia brutto, podczas gdy należna powódce renta miesięczna winny być wyliczone na podstawie wysokości minimalnego miesięcznego wynagrodzenia w wysokości netto.

Pozwany domagał się zmiany wyroku w zaskarżonej części i oddalenia w tym zakresie powództwa oraz zasądzenia kosztów procesu za obie instancje.

W uzasadnieniu apelacji skarżący podkreślił nadto miedzy innymi, że córka powódki sprawująca nad nią opiekę nie ma kwalifikacji specjalistycznych, a nadto nie ponosi takich kosztów jak pracownicy MOPS (składki ubezpieczeniowe, świadczenia publicznoprawne.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Zarówno apelacja powódki, jak i apelacja pozwanego pozostają zasadne i skutkują koniecznością uchylenia wyroku w zaskarżonym zakresie i przekazania sprawy w tym zakresie Sądowi Okręgowemu w Elblągu do ponownego rozpoznania.

Pojęcie nierozpoznania istoty sprawy interpretowane jest jako wadliwość rozstrzygnięcia, polegająca na wydaniu przez sąd I instancji orzeczenia, które nie odnosi się do tego, co było przedmiotem sprawy, bądź na zaniechaniu zbadania przez ten sąd materialnej podstawy żądania albo oceny merytorycznych zarzutów strony przy bezpodstawnym przyjęciu, że istnieje przesłanka materialnoprawna lub procesowa unicestwiająca roszczenie. Nierozpoznanie istoty sprawy ma miejsce także w razie dokonania przez sąd I instancji oceny prawnej żądania bez ustalenia podstawy faktycznej, co wymagałoby czynienia kluczowych ustaleń po raz pierwszy w instancji odwoławczej, a co ma miejsce w przedmiotowej sprawie; respektowanie uprawnień stron wynikających z zasady dwuinstancyjności postępowania sądowego uzasadnia w takich wypadkach uchylenie orzeczenia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 5 marca 2021 r., sygn. akt I CZ 8/21).

Tak powódka, jak i pozwany, w wywiedzionym środku zaskarżenia kwestionują ustalony przez Sąd I instancji koszt opieki nad powódką osób trzecich, przy czym o ile pozwany wskazuje, że koszt ten pozostaje zawyżony z uwagi na nieprawidłowo przyjętą metodę jego ustalenia, o tyle powódka, domagając się zasądzenia wyższej kwoty z tego tytułu, przedstawia argumenty dotyczące zarówno nieprawidłowości w zakresie przyjętej przez Sąd I instancji metody ustalenia tych kosztów, jak i zakresu koniecznej opieki. Nie ulega wątpliwości, że z opinii biegłego neurologa J. S. wynika konieczność całodobowej opieki nad powódką; wniosek ten biegły w opinii uzasadnił, podkreślając, że znaczenie tej opieki polega nie tylko na zaspakajaniu podstawowych potrzeb życiowych powódki, ale ma także znaczenie terapeutyczne. Biegły z zakresu rehabilitacji medycznej P. K. (1) wymiar niezbędnej opieki nad powódką określił natomiast na 10 godzin na dobę, wskazując przy tym szczegółowo czynności, przy których powódka wymaga pomocy wraz z czasem, który należy poświecić na ich wykonanie. Przy przytoczonej treści materiału dowodowego Sąd I instancji przyjął, że wymiar koniecznej opieki nad powódką wynosi 10 godzin dziennie, odmawiając w tym zakresie mocy dowodowej opinii biegłego neurologa J. S. oraz wskazując, że opieka nad osobą chorą, nawet w ciężkim stanie, nigdy nie może być równa 24 godzinom na dobę, albowiem zarówno chory, jak i opiekun muszą mieć czas choćby na regenerację i odpoczynek. Przedstawiony przez Sąd Okręgowy tok rozumowania pozostaje jednak uzasadniony jedynie przy założeniu, że opiekę na chorym sprawuje tylko jedna osoba, co słusznie podkreśla skarżąca, a przede wszystkim prowadzi do wniosku, że przez 14 godzin na dobę powódka nie wymaga opieki osób trzecich. Choć oczywiście treść opinii biegłego, podobnie jak i każdego innego środka dowodowego, podlega ocenie, w tym w świetle przywołanych przez Sąd I instancji zasad prawidłowego rozumowania i doświadczenia życiowego, to w okolicznościach sprawy, uznanie w analizowanym zakresie opinii biegłego neurologa J. S. za niewiarygodną, już z przywołanych przez Sąd I instancji względów, budzi zasadnicze, a niewyjaśnione przez Sąd Okręgowy, wątpliwości. Wniosek taki nie został także poprzedzony oceną treści zeznań świadków, w tym głównie świadka A. S., która sprawuje opiekę nad powódką, a przede wszystkim pomija wskazanie w samej treści opinii biegłego z zakresu rehabilitacji medycznej P. K. (1) że ustalony przez niego 10 – godzinny wymiar opieki nad powódką wynika z niewydolności ruchowej i nie obejmuje opieki wynikającej z zaburzeń funkcji psychicznych (zespół otępienny). Ustalenie faktycznego koniecznego zakresu opieki nad powódką ma oczywiście przesądzające znaczenie dla oceny kosztów tej opieki, w tym również dla wyboru metody ustalenia tych kosztów. O ile można się zgodzić, że gdy istnieje potrzeba opieki całodobowej wyliczenie jej kosztów w odniesieniu do stawki godzinowej może pozostawać sprzeczne z zasadami doświadczenia życiowego i logiką (na co wskazał Sąd Apelacyjny w Gdańsku w uzasadnieniu przywołanego przez Sąd I instancji wyroku w sprawie sygn. akt V ACa 580/21), o tyle wniosku tego nie można już odnosić do kosztów opieki, której wymiar w istocie określony jest godzinowo. Nie można przy tym nie dostrzec sprzeczności w ustaleniu przez Sąd I instancji, że wymiar koniecznej opieki nad powódką wynosi 10 godzin dziennie oraz zastosowaniu dla ustalenia jej kosztów średniego miesięcznego wynagrodzenia; wniosku w tym zakresie nie uzasadnia w ocenie Sądu Apelacyjnego, także wskazanie, że powódka wymaga opieki w zakresie większym niż praca w wymiarze pełnego etatu. Podkreślić także należy, że przywołany przez Sąd I instancji przepis art. 322 k.p.c. ma zastosowanie wówczas, gdy ścisłe udowodnienie żądania jest co najmniej nader utrudnione lub oczywiście niecelowe, zaś obecnie brak podstaw do ustalenia, aby okoliczności te w sprawie zachodziły, zwłaszcza, że nie można w sposób nie budzący wątpliwości wskazać, czy konieczne jest ustalenie kosztów opieki w wymiarze godzinnym, czy też opieki całodobowej. Jednocześnie przy ewentualnym zastosowaniu miernika wartości świadczenia należnego powódce z tytułu kosztów sprawowanej nad nią opieki odnoszącego się do wynagrodzenia miesięcznego wyjaśnieniu musi podlegać, czy i z jakich względów zasadnym jest uwzględnienie stawek netto czy też brutto takiego wynagrodzenia. Powyższe względy przesądzają o słuszności zarzutów apelacji zarówno powódki, jak i pozwanego odnoszących się do przyjętych przez Sąd Okręgowy kosztów koniecznej opieki nad powódką.

Wobec braku szczegółowej analizy materiału dowodowego celem dokonania ustaleń co do zakresu opieki koniecznej dla powódki oraz przyjęcia, bez dostatecznych podstaw, że miernikiem kosztów tej opieki powinno być średnie miesięczne wynagrodzenie brutto, konieczne pozostawało uchylenie zaskarżonego wyroku w omówionym zakresie i przekazanie sprawy w tym zakresie do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Elblągu, na mocy art. 386 § 4 k.p.c.

Powódka sformułowała również zarzuty w zakresie nieuwzględnienia żądania zwrotu kosztów dojazdu jej córki A. S. do szpitali podczas pobytu w nich powódki. Sąd I instancji w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku stwierdził, że koszty przejazdów osoby bliskiej w celu odwiedzin chorego w szpitalu wchodzą w zakres odszkodowania przewidzianego art. 444 § 1 k.c., a jednocześnie zważył, że skoro nie jest zasadne żądanie powódki w zakresie kosztów opieki nad nią podczas jej pobytu w szpitalu, to również nie może zostać uwzględnione jej roszczenie w zakresie zwrotu kosztów dojazdu do szpitali, zwłaszcza, że powódka nie twierdziła, aby koszty tych dojazdów zwróciła. Wobec wskazanej sprzeczności, skutkującej jednocześnie nierozpoznaniem istoty sprawy w omawianym zakresie, w istocie nie jest możliwe poddanie kontroli instancyjnej wyroku w tym zakresie, co uzasadniało uchylenie go i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji na mocy art. 386 § 4 k.p.c. O kosztach postępowania apelacyjnego Sąd I instancji orzekł na mocy art. 108 § 2 k.p.c.

SSA Hanna Rucińska SSA Teresa Karczyńska – Szumilas SSA Leszek Jantowski