Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Gdańsku

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 5 kwietnia 2018r.

Sąd Apelacyjny w Gdańsku V Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: SSA Teresa Karczyńska - Szumilas

Sędziowie: SA Katarzyna Przybylska

SO (del.) Leszek Jantowski ( spr.)

Protokolant: st. sekr. sądowy Magdalena Tobiasz-Ignatowicz

po rozpoznaniu w dniu 5 kwietnia 2018r. w Gdańsku

na rozprawie

sprawy z powództwa D. C. i B. C.

przeciwko (...) Spółce Akcyjnej z siedzibą w S.

o zapłatę

na skutek apelacji powodów

od wyroku Sądu Okręgowego w T.

z dnia 30 grudnia 2016r., sygn. akt I C 1188/13

I. zmienia zaskarżony wyrok:

1) w punkcie 3 /trzecim / w ten sposób, że zasądza od pozwanego na rzecz powoda D. C. dodatkowo:

a) kwotę 80.000,-zł /osiemdziesiąt tysięcy złotych/ tytułem odszkodowania za znaczne pogorszenie sytuacji życiowej z ustawowymi odsetkami od dnia 1 czerwca 2013r. do dnia 31 grudnia 2015r. oraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016r. do dnia zapłaty,

b) kwotę 6.353,97 zł /sześć tysięcy trzysta pięćdziesiąt trzy złote i 97/100/ oraz odsetki ustawowe od kwoty 8.775,89 zł /osiem tysięcy siedemset siedemdziesiąt pięć złotych i 89/100/ od dnia 1 czerwca 2013r. do dnia 31 grudnia 2015r. oraz ustawowe odsetki za opóźnienie od kwoty 8.775,89 zł /osiem tysięcy siedemset siedemdziesiąt pięć złotych i 89/100/ od dnia 1 stycznia 2016r. do dnia zapłaty,

c)odsetki ustawowe od kwoty 19.459,04 zł /dziewiętnaście tysięcy czterysta pięćdziesiąt dziewięć złotych i 04/100/ od dnia 1 czerwca 2013r. do dnia 31 grudnia 2015r. oraz ustawowe odsetki za opóźnienie od kwoty 19.459,04 zł /dziewiętnaście tysięcy czterysta pięćdziesiąt dziewięć złotych i 04/100/ od dnia 1 stycznia 2016r. do dnia zapłaty,

d) kwotę 1.486,04 zł / jeden tysiąc czterysta osiemdziesiąt sześć złotych i 04/100/ wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 1 czerwca 2013r. do dnia 31 grudnia 2015r. oraz ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016r. do dnia zapłaty, oddalając powództwo w pozostałym zakresie;

2) w punkcie 5 /piątym / w ten sposób, że zasądza od pozwanego na rzecz powoda B. C. dodatkowo:

a)kwotę 60.000,-zł /sześćdziesiąt tysięcy złotych/ wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 1 czerwca 2013r. do dnia 31 grudnia 2015r. oraz ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016r. do dnia zapłaty tytułem zadośćuczynienia w związku ze śmiercią matki E. C.,

b)kwotę 20.000,-zł /dwadzieścia tysięcy złotych/ wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 1 czerwca 2013r. do dnia 31 grudnia 2015r. oraz ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016r. do dnia zapłaty tytułem zadośćuczynienia w związku ze śmiercią brata P. C.,

c)kwotę 20.000,-zł /dwadzieścia tysięcy złotych/ wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 1 czerwca 2013r. do dnia 31 grudnia 2015r. oraz ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016r. do dnia zapłaty tytułem zadośćuczynienia w związku ze śmiercią brata M. C. (1),

d)kwotę 20.000,-zł /dwadzieścia tysięcy złotych/ wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 1 czerwca 2013r. do dnia 31 grudnia 2015r. oraz ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016r. do dnia zapłaty tytułem odszkodowania za znaczne pogorszenie sytuacji życiowej,

- kwotę 9.488,21 zł /dziewięć tysięcy czterysta osiemdziesiąt osiem złotych i 21/100/ oraz odsetki ustawowe od kwoty 19.260,48 zł /dziewiętnaście tysięcy dwieście sześćdziesiąt złotych i 48/100/ od dnia 1 czerwca 2013r. do dnia 31 grudnia 2015r. i ustawowe odsetki za opóźnienie od kwoty 19.260,48 zł /dziewiętnaście tysięcy dwieście sześćdziesiąt złotych i 48/100/ od dnia 1 stycznia 2016r. do dnia zapłaty, oddalając powództwo w pozostałym zakresie;

3)w punkcie 8 /ósmym/ w ten sposób, że zasądza od powoda D. C. na rzecz pozwanego kwotę 577,36 zł / pięćset siedemdziesiąt siedem złotych i 36/100/ tytułem zwrotu kosztów procesu;

II. oddala apelację w pozostałej części,

III. zasądza od pozwanego na rzecz powoda D. C. kwotę 2.997,-zł /dwa tysiące dziewięćset dziewięćdziesiąt siedem złotych/ tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego,

IV. zasądza od pozwanego na rzecz powoda B. C. kwotę 3.240,-zł /trzy tysiące dwieście czterdzieści złotych/ tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego,

V. nakazuje ściągnąć od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w T. kwotę 10.834,-zł /dziesięć tysięcy osiemset trzydzieści cztery złote / tytułem kosztów sądowych, od których powodowie byli zwolnieni, nie obciążając powodów tymi kosztami w pozostałym zakresie.

Na oryginale właściwe podpisy.

Sygn. akt V ACa 209/17

UZASADNIENIE

Powód D. C. domagał się zasądzenia od pozwanego (...) S.A. w S. następujących kwot:

-185.000 zł tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę na skutek śmierci żony E. C. z odsetkami ustawowymi od 1 czerwca 2013r. do dnia zapłaty,

- 185.000 zł tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę na skutek śmierci syna P. C. z odsetkami ustawowymi od 1 czerwca 2013r. do dnia zapłaty,

- 185.000 zł tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę na skutek śmierci syna M. C. (2) z odsetkami ustawowymi od 1 czerwca 2013r. do dnia zapłaty,

- 90.000 zł tytułem odszkodowania za znaczne pogorszenie się sytuacji życiowej na skutek śmierci żony E. C. z ustawowymi odsetkami od dnia 1 czerwca 2013r. do dnia zapłaty,

- 45.000 zł tytułem odszkodowania za znaczne pogorszenie się sytuacji życiowej na skutek śmierci syna P. C. z ustawowymi odsetkami od dnia 1 czerwca 2013r. do dnia zapłaty,

- 45.000 zł tytułem odszkodowania za znaczne pogorszenie się sytuacji życiowej na skutek śmierci syna M. C. (2) z ustawowymi odsetkami od dnia 1 czerwca 2013r. do dnia zapłaty,

- 18.710 zł tytułem zwrotu kosztów pogrzebu w wyniku utraty żony i 2 synów wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 1 czerwca 2013r. do dnia zapłaty,

- 60.131,60 zł tytułem skapitalizowanych odsetek ustawowych za zwłokę w zapłacie kwot liczonych od dnia 20 października 2012r. do dnia 31 maja 2013r. oraz dalszych odsetek ustawowych od dnia wniesienia powództwa do dnia zapłaty,

- kwoty 700 zł miesięcznie tytułem renty w związku ze śmiercią żony płatnej z góry do rąk powoda do dnia 10-tego każdego miesiąca począwszy od dnia 1 czerwca 2013r. z ustawowymi odsetkami na wypadek uchybienia płatności każdej z rat.

Powód B. C. domagał się zasądzenia od pozwanego (...) S.A. w S. następujących kwot:

- 187.500 zł tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę na skutek śmierci matki E. C. z odsetkami ustawowymi od 1 czerwca 2013r. do dnia zapłaty,

- 192.500 zł tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę na skutek śmierci brata P. C. z odsetkami ustawowymi od 1 czerwca 2013r. do dnia zapłaty,

- 192.500 zł tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę na skutek śmierci brata M. C. (2) z odsetkami ustawowymi od 1 czerwca 2013r. do dnia zapłaty,

- 90.000 zł tytułem odszkodowania za znaczne pogorszenie się jego sytuacji życiowej na skutek śmierci matki E. C. z ustawowymi odsetkami od dnia 1 czerwca 2013r. do dnia zapłaty,

- 52.854,79 zł tytułem skapitalizowanych odsetek ustawowych za zwłokę w zapłacie kwot liczonych od dnia 20 października 2012r. do dnia 31 maja 2013r. oraz dalszych odsetek ustawowych od dnia wniesienia powództwa do dnia zapłaty,

- kwoty 700 zł miesięcznie tytułem renty w związku ze śmiercią matki płatnej z góry do rąk opiekuna prawnego powoda D. C. do dnia 10-tego każdego miesiąca począwszy od dnia 1 czerwca 2013r. wraz z ustawowymi odsetkami na wypadek uchybienia płatności każdej z rat,

- 9.100 zł tytułem skapitalizowanej renty po śmierci matki za okres od dnia 1 maja 2012r. do dnia 31 maja 2013r. wraz z ustawowymi odsetkami liczonymi od 7 dnia od doręczenia odpisu pozwu stronie pozwanej do dnia zapłaty.

Ponadto powodowie domagali się zasądzenia na ich rzecz od pozwanego kosztów postępowania według norm prawem przepisanych.

W odpowiedzi na pozew pozwane (...) Spółka Akcyjna w S. wniosło o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie od powodów kosztów procesu według norm przepisanych. W trakcie postępowania w dniu nastąpiło przekształcenie strony pozwanej. (...) S.A. w S. zostało przejęte przez (...) S.A. w S..

Wyrokiem z dnia 30 grudnia 2016r. Sąd Okręgowy w T.:

1.zasądził od pozwanego (...) Spółki Akcyjnej w S. na rzecz powoda D. C. kwotę 275.000 zł (dwieście siedemdziesiąt pięć tysięcy złotych) z ustawowymi odsetkami od dnia 20 października 2012r. do dnia 31 grudnia 2015r. i ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016r. do dnia zapłaty,

2.zasądził od pozwanego (...) Spółki Akcyjnej w S. na rzecz powoda D. C. kwotę 18.710 zł (osiemnaście tysięcy siedemset dziesięć złotych) z tytułu zwrotu kosztów pogrzebu z ustawowymi odsetkami od dnia 1 czerwca 2013r. do dnia 31 grudnia 2015r. i ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016r. do dnia zapłaty,

3. w pozostałym zakresie powództwo D. C. oddalił,

4. zasądził od pozwanego (...) Spółki Akcyjnej w S. na rzecz powoda B. C. kwotę 122.500 zł (sto dwadzieścia dwa tysiące pięćset złotych) z ustawowymi odsetkami od dnia 20 października 2012r. do dnia 31 grudnia 2015r. i ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016r. do dnia zapłaty,

5. w pozostałym zakresie powództwo B. C. oddalił,

6. kosztami sądowymi, od których zwolniony był powód D. C. ponad kwotę 1.500 zł obciążył Skarb Państwa,

7. kosztami sądowymi, od których był zwolniony powód B. C. obciążył Skarb Państwa,

8. zasądza od powoda D. C. na rzecz pozwanego (...) Spółki Akcyjnej w S. kwotę 2.165,10 zł (dwa tysiące sto sześćdziesiąt pięć złotych 10/100) tytułem zwrotu poniesionych przez pozwanego kosztów procesu,

9. odstąpił od obciążenia powoda B. C. obowiązkiem zwrotu pozwanemu kosztów procesu

10. nakazał pobrać od pozwanego (...) Spółki Akcyjnej w S. na rzecz Skarbu Państwa Sądu Okręgowego w T. kwotę łączną 20.778,10zł. (dwadzieścia tysięcy siedemset siedemdziesiąt osiem złotych 10/100) z tytułu części nieuiszczonej opłaty od pozwu D. C. i B. C.,

11. nakazał zwrócić pozwanemu ze Skarbu Państwa Kasy Sądu Okręgowego w T. kwotę 4.245,90zł. (cztery tysiące dwieście czterdzieści pięć złotych 90/100) z tytułu nadpłaconej zaliczki na poczet opinii biegłych.

Powyższe rozstrzygnięcie Sąd Okręgowy oparł na następujących ustaleniach faktycznych:

W dniu (...). około godz. 17.50 doszło do wypadku w miejscowości K.. Kierujący samochodem marki O. (...) o numerach rejestracyjnych (...) J. W. jadący drogą nr (...) z kierunku C. w kierunku miejscowości K. na skrzyżowaniu drogi z drogą (...) nie ustąpił pierwszeństwa przejazdu kierującej pojazdem marki S. (...) J. M. o numerach rejestracyjnych (...) jadącej drogą (...) z kierunku T. w kierunku C., w wyniku czego doszło do zderzenia obu pojazdów. Pasażerami samochodu marki O. (...) byli: D. C. siedzący obok kierowcy oraz E. C., P. C. i M. C. (2) siedzący na tylnej kanapie. W wyniku zdarzenia śmierć na miejscu ponieśli E. C. i M. C. (2), natomiast po przewiezieniu do szpitala śmierć poniósł P. C.. D. C. doznał jedynie ogólnych potłuczeń i ze szpitala został zwolniony do domu. Sprawca, który w chwili wypadku prowadził samochód bez wymaganych uprawnień zbiegł z miejsca zdarzenia. Nie został zbadany na zawartość alkoholu w wydychanym powietrzu.

W Prokuraturze Rejonowej T. - W. dnia (...) zostało wszczęte w tej sprawie śledztwo, a sprawa została zrejestrowana pod sygnaturą 3Ds (...). Podejrzanymi byli J. W. kierujący samochodem marki O. (...) i J. M. kierująca samochodem marki S. (...). Dnia 6 czerwca 2012r. Prokurator Prokuratury Rejonowej T. wydał uzupełniające postanowienie do postanowienia z dnia (...) o przedstawieniu J. W. zarzutu o to, że w dniu (...). w K. umyślnie naruszył przepisy ruchu drogowego, w tym pomimo orzeczonego przez Sąd Rejonowy w T. wyrokiem z dnia 15 listopada 2011r. w sprawie o sygn. VIIIK (...) zakazu prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych w ruchu lądowym, będąc co najmniej w stanie po spożyciu alkoholu, kierował samochodem osobowym O. (...) z niewłaściwym ogumieniem i znajdując się na drodze podporządkowanej nr (...) wjechał na skrzyżowanie z drogą (...), nie ustępując pierwszeństwa przejazdu prawidłowo jadącemu drogą główną samochodowi osobowemu S. (...), kierowanemu przez J. M. i doprowadził do zderzenia pojazdów, w wyniku którego na skutek odniesionych obrażeń, pasażerowie O. na miejscu śmierć ponieśli E. C. i M. C. (2), a P. C. zmarł w szpitalu, a następnie zbiegł z miejsca zdarzenia tj. o przestępstwo z art. 177 § 2 k.k. w zw. z art. 178 § k.k. i z art. 244 k.k. w zw. z art. 11 §2 k.k.

Następnie postanowieniem z dnia 30 października 2012r. Prokurator zawiesił śledztwo prowadzone przeciwko J. W. z uwagi na to, że miejsce pobytu tego podejrzanego nie jest znane, mimo poszukiwania go listem gończym, a później wydania Europejskiego Nakazu Aresztowania.

Śledztwo w sprawie podejrzanej J. M. było kontynuowane. Sprawa zakończyła się wydaniem dnia 15 lipca 2013r. przez Sąd Rejonowy w T. w sprawie VIIIK (...) prawomocnego wyroku skazującego. J. M. została uznana winną tego, że (...). w K., umyślnie naruszyła przepisy ruchu drogowego, w ten sposób, że kierując samochodem osobowym S. (...) o numerach rejestracyjnych (...) po drodze krajowej (...) w okolicy skrzyżowania z drogą podporządkowaną nr (...), gdzie dopuszczalną prędkość pojazdów ograniczono do 50km/h, jechała z prędkością co najmniej 116 km/h, czym w sposób znaczący przyczyniła się do zderzenia z samochodem O. (...) o numerach rejestracyjnych (...) kierowanym przez J. W., który znajdując się na drodze (...) wjechał na skrzyżowanie z drogą (...), nie ustępując pierwszeństwa przejazdu samochodowi S. (...) kierowanemu przez J. M., w wyniku którego w skutek odniesionych obrażeń śmierć ponieśli pasażerowie O.: E. C., M. C. (2) i P. C.. tj. za winną popełnienia przestępstwa z art. 177 § 2 k.k.

Na skutek zderzenia obu samochodów, O. (...) kierowany przez J. W. wpadł do rowu. Szyby samochodu za wyjątkiem przedniej zostały rozbite. Przednie drzwi lewe zostały wyrwane, a tylne lewe drzwi zostały wgniecione. Kanapa tylna została uszkodzona i powyginana. Ponadto powstało w tym samochodzie szereg innych jeszcze uszkodzeń. Natomiast pasażerowie tego samochodu siedzący na tylnej kanapie tj. E. C., M. C. (2) i P. C. wypadli z samochodu. W chwili zderzenia poszkodowani nie mieli zapiętych pasów bezpieczeństwa. Przemawiał za tym fakt wypadnięcia ich na zewnątrz pojazdu. Niezależnie jednak od tego, czy poszkodowani byliby zapięci w pasy, czy nie, to i tak doznaliby obrażeń ciała. Na skutek zderzenia samochodów w samochodzie O. (...) nastąpiło głębokie przemieszczenie struktur nadwozia do wnętrza pojazdu - uszkodzenia plastyczne. Największy zakres odkształceń plastycznych dotyczył drzwi tylnych po lewej stronie, ale też obejmował dach z koncentracją uszkodzeń z tyłu po prawej stronie. Osoby znajdujące się w pojeździe w miejscu zdarzenia bocznego nie są niczym chronione. Pasy bezpieczeństwa stanowią zabezpieczenie tych osób podczas zderzeń czołowych oraz ukośnych w przedziale + - 20 stopni w stosunku do osi podłużnej pojazdu. Utrzymują one ciało w fotelu i zapobiegają przemieszczeniu się do przodu oraz wypadnięciu z pojazdu. Spośród trojga poszkodowanych, którzy siedzieli na tylnej kanapie w chwili wypadku najrozleglejsze obrażenia odniosła E. C.. To świadczy o tym, że zajmowała ona miejsce z tyłu po lewej stronie za kierowcą. Zakres obrażeń jakich doznała podczas tego wypadku, świadczy o tym, że niezależnie od tego, czy E. C. w chwili zaistnienia wypadku miałaby lub nie miała zapiętych pasów, to i tak na skutek głębokiego wniknięcia elementów nadwozia w głąb kabiny pojazdu poniosłaby śmierć już w pierwszym etapie wypadku. Co do P. C. i M. C. (2), to fakt nie zapięcia przez nich pasów bezpieczeństwa podczas wypadku drogowego także nie miał wpływu na skutek wypadku, bo i tak ponieśliby śmierć. Wprawdzie użycie pasów zapobiegłoby przemieszczeniu się ich ciał i uderzeniu ich o elementy kabiny pojazdu lub wzajemnie o siebie, w kolejnych etapach wypadku zapobiegłoby wyrzuceniu ich ciał z pojazdu, to jednak nie zapobiegłoby powstaniu tak rozległych obrażeń ciała skutkujących śmiercią.

Pojazd sprawcy wypadku J. W. w dacie zdarzenia posiadał wykupione ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych w (...) S.A. w S..

Bezpośrednio przed wypadkiem powodowie D. C. i małoletni B. C. mieszkali razem z E. C. – żoną D. C. i matką B. C. oraz z dwoma synami małżonków C. tj. P., który w 2012r. skończył 16 lat i M. C. (2), który miał w tym czasie 14 lat.

Cała rodzina zamieszkiwała w jednopiętrowym domu o powierzchni około 200 m ² wybudowanym w 1988r. położonym w miejscowości W., gmina Ł. w powiecie (...). Dom ten w dniu 29 kwietnia 2002r. został darowany przez B. i K. małżonków K., rodziców E. C. – powodowi D. C. oraz jego żonie E. C.. Obdarowani ustanowili na rzecz darczyńców dożywotnią służebność mieszkania w tym domu polegającą na prawie korzystania przez uprawnionych z całego parteru budynku mieszkalnego z używalnością korytarzy, piwnicy, oświetlonych i ogrzanych kosztem właścicieli oraz korzystania z dwóch kojców w chlewie, a także swobodnym poruszaniu się po całej nieruchomości, a także prawo użytkowania części nieruchomości o powierzchni 30 arów. Ponadto B. i K. małżonkowie K. tym samym aktem darowali powodowi i jego żonie nieruchomość o powierzchni 6,67 ha, na której posadowiony jest ten dom oraz budynek gospodarczy, garaż i chlewnię, dla której to nieruchomości w Sądzie Rejonowym w T. w Wydziale Ksiąg Wieczystych prowadzona jest księga wieczysta KW nr (...), a nadto darowali małżonkom C. niezabudowaną nieruchomość rolną o powierzchni 3.02.00 ha położoną w miejscowości W., gmina Ł.. Zgodnie z zapisem w akcie notarialnym od samego początku B. i K. K. (2) - rodzice E. C. zajmowali cały parter tego domu, składający się z dwóch pokoi, kuchni i łazienki, natomiast małżonkowie C. wraz z trojgiem dzieci zajmowali piętro tego budynku, składające się z 3 niewielkich pokoi, kuchni i przedpokoju.

Powód D. C. z zawodu jest ślusarzem oraz blacharzem samochodowym. W chwili wypadku razem z żoną E. C. posiadał gospodarstwo rolne położone w miejscowości W. o powierzchni 12.89 ha fizycznego, co stanowiło 14,7820 ha przeliczeniowego, w tym użytki rolne stanowiły powierzchnię 12,17 ha fizycznego, co stanowiło 14.7820 ha przeliczeniowego. Przychodowość roczna z tego gospodarstwa w 2012r. wynosiła 33.673,40zł. Na gruncie tym małżonkowie C. uprawiali pszenicę, pszenżyto, jęczmień, kukurydzę, ziemniaki, brokuły, kalafiory i inne. Z tytułu uprawiania ziemi corocznie otrzymywali dopłaty z Unii Europejskiej w kwocie 7.000 – 8.000 zł w zależności od rodzaju upraw. W tamtym czasie małżonkowie posiadali maszyny i urządzenia rolnicze w postaci: ciągnika marki (...) rocznik 1984, ciągnika marki URSUS rocznik 1973, kombajnu zbożowego marki B. rocznik 1984, kombajnu ziemniaczanego A. rocznik 1980, rozrzutnika do obornika, pługa obrotowego i inne jeszcze urządzenia. Oprócz tych gruntów małżonkowie dzierżawili jeszcze ziemie o powierzchni około 18 ha. Powód D. C. świadczył także usługi remontowo – budowlane.

W chwili wypadku małżonkowie C. prowadzili hodowlę trzody chlewnej. Posiadali około 100 szuk. Hodowali też byki w ilości 8-10 sztuk. Główne prace przy tej hodowli wykonywał powód i syn P.. Rodzina utrzymywała się przede wszystkim z dochodów, jakie przynosiło gospodarstwo rolne. Wcześniej przed wypadkiem jakieś 3-4 lata małżonkowie C. zaciągnęli kredyt odnawialny w kwocie 60.000 zł, który przeznaczyli na prowadzenie gospodarstwa rolnego i na zaspokajanie bieżących potrzeb rodziny. W chwili wypadku kredyt ten nie był jeszcze spłacony i zaległość wynosiła nadal 60.000 zł. Z upływem czasu (...) Bank Spółdzielczy w P. wypowiedział umowę kredytu i postawił kredyt w stan natychmiastowej wymagalności. W dniu 26 czerwca 2012r. wystawił na podstawie ksiąg bankowych bankowy tytuł egzekucyjny nr (...). Podstawą wpisu do ksiąg bankowych była umowa z 1 października 2009r. Dłużnik tj. D. C. i E. C. złożyli oświadczenie o poddaniu się egzekucji. Dnia 6 lipca 2012r. Sąd Rejonowy w T. w sprawie XI Co (...) nadał klauzulę wykonalności bankowemu tytułowi egzekucyjnemu przeciwko dłużnikowi D. C., z tym zastrzeżeniem, że według oświadczenia dłużnik poddał się egzekucji do kwoty 300.000,00zł. Następnie wierzyciel (...) Bank Spółdzielczy w P. złożył do komornika sądowego przy Sądzie Rejonowym w T. wniosek o wszczęcie postępowania egzekucyjnego w zakresie tej wierzytelności. Postanowieniem z dnia 27 kwietnia 2015r. Sąd Rejonowy w T. w sprawie XI Co (...) z wniosku (...) Banku Spółdzielczego w P. przeciwko dłużnikowi B. C. reprezentowanemu przez ojca D. C. nadał klauzulę wykonalności bankowemu tytułowi egzekucyjnemu nr (...) z dnia 13 kwietnia 2015r. wystawionemu przez wierzyciela (...) Bank Spółdzielczy w P. przeciwko następcy prawnemu dłużnika E. B. C., z tym zastrzeżeniem, że według oświadczenia dłużnik E. C. poddała się egzekucji do kwoty 300.000,00 zł. Na podstawie tych tytułów wykonawczych Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym w T. M. G. wszczął postępowanie egzekucyjne, a sprawa została zarejestrowana pod sygnaturą Km (...). W toku tego postępowania zostało wydane obwieszczenie o terminie opisu i oszacowania nieruchomości ułamkowej części nieruchomości. Dnia 16 września 2015r. komornik dokonał opisu i oszacowania udziału należącego do dłużnika wynoszącego ¾ nieruchomości. Tego samego dnia zawiadomił dłużnika o wycenie nieruchomości. Postanowieniem z dnia 29 września 2016r. postępowanie egzekucyjne na wniosek wierzyciela zostało umorzone, bo powód D. C. dzięki pomocy przyjaznej mu osoby zapłacił dług.

E. C. z zawodu była fryzjerką. W przeszłości wykonywała swój zawód. Nie figurowała w ZUS jako osoba odprowadzająca tam składki na ubezpieczenie. Od momentu przejęcia wraz z mężem w drodze darowizny gospodarstwa rolnego od swoich rodziców, pracowała w tym gospodarstwie i nie prowadziła żadnej działalności gospodarczej. Oprócz tego zajmowała się prowadzeniem domu i opieką nad trzema małoletnimi synami. Od czasu do czasu pomagała swojej siostrze w sklepie w ramach pomocy siostrzanej. W chwili śmierci miała 34 lata.

Małoletni P. C. w chwili wypadku miał 16 lat i był uczniem I klasy Zespołu Szkół (...) w G., Technikum w G. kształcącym w zawodzie technik mechanizacji rolnictwa. Uczył się przeciętnie. Do szkoły codziennie dojeżdżał około 30 km w jedną stronę dwoma autobusami. Interesował się rolnictwem i chętnie pomagał rodzicom w pracach na gospodarstwie.

Małoletni M. C. (2) w chwili wypadku miał 14 lat i był uczniem II klasy Gimnazjum w Zespole Szkół w Ł.. Był przeciętnym uczniem. Interesowała go informatyka, sport i motoryzacja. Także chętnie pomagał rodzicom w pracach na gospodarstwie.

Małoletni B. C. w chwili wypadku miał 10 lat i uczęszczał do Szkoły Podstawowej w W.. Urodził się jako dziecko chore. Stwierdzono u niego wadę (...). (...) z Centrum (...) w W.. Co pół roku trzeba z nim jeździć na kontrole. Kiedy miał 7 lat w 2009r. został po raz pierwszy poddany badaniu w Poradni P. – (...) w C. pod kątem jego dojrzałości szkolnej. (...) (...) (...) B. (...) P. – (...) w C.,(...)w Centrum (...) (...) B. (...) (...) (...) C. (...) B.. (...) (...) (...) C. (...) B. (...)

Dalej Sąd Okręgowy ustalił, że D. C. i E. C. pobrali się z miłości. Byli zgodnym małżeństwem. Szanowali się. Razem z dziećmi wyjeżdżali na wakacje, m.in. nad morze i w góry zaraz po żniwach. Święta i uroczystości rodzinne spędzali razem. Przeżyli ze sobą 17 lat. Wszyscy się kochali i wzajemnie wspierali. Starsi synowie P. i M. pomagali rodzicom w pracach w gospodarstwie rolnym. To byli pracowici, uczynni i grzeczni chłopcy. Nie sprawiali problemów wychowawczych. P. bardzo interesował się rolnictwem i dlatego podjął naukę w Technikum Rolniczym w G., bo w przyszłości planował zostać na gospodarstwie rodziców i przejąć je. Już wtedy bardzo angażował się nie tylko pomagając przy żniwach, czy przy pieleniu warzyw, ale też zbierając nowinki techniczne, które starał się wdrożyć w życie. Doradzał ojcu w niektórych sprawach dotyczących prowadzenia gospodarstwa. Razem z ojcem pracował przy hodowli trzody chlewnej i byków. D. C. liczył się ze zdaniem najstarszego syna. W nim widział swojego następcę. Dzieci małżonków C. były wychowywane przez rodziców we wzajemnym szacunku wobec siebie, ale także okazywali szacunek swoim dziadkom macierzystym, z którymi mieszkali oraz dziadkom ojczystym. E. C. odkąd urodziła najmłodszego syna B., musiała mu poświęcać dużo czasu z uwagi na jego stan zdrowia. To ona z nim jeździła głównie do lekarzy, kontaktowała się z nauczycielami, gdy rozpoczął naukę w szkole. To ona codziennie odwoziła go i przywoziła ze szkoły. Oprócz tego opiekowała się starszymi synami i prowadziła dom. Nie była nigdzie zatrudniona na umowę o pracę. Pomagała też mężowi w pracach na gospodarstwie np. przy żniwach, sianokosach, gracowaniu, sadzeniu i w innych pracach sezonowych. W tych pracach pomagali też synowie P. i M.. To powodowało, że rodzina nie musiała korzystać z pomocy innych osób, bo we własnym zakresie była w stanie wykonać prace polowe. Od czasu do czasu wykonywała też usługi fryzjerskie u siebie w domu.

Śmierć E. C. była dla jej męża i syna B. ciężkim przeżyciem. Podobnie jak i śmierć P. i M.. Powodowie nie korzystali jednak ani z pomocy psychologa, ani psychiatry. D. C. bezpośrednio po wypadku przebywał w szpitalu. Jego stan psychiczny budził obawy u najbliższej rodziny, że może podjąć próbę samobójczą. Trzeba było go pilnować. Przez pierwszy okres codziennie jeździł na grób swoich bliskich i stawiał znicze. Kiedy był Dzień Kobiet, Święto Zakochanych lub inne święta zawoził żonie kwiaty. Kiedy miała urodziny, to zawoził na jej grób tyle kwiatów, ile kończyła lat. Stracił chęć do życia i do pracy na gospodarstwie. Ciągle chodził zamyślony. Nie mógł odnaleźć się w nowej sytuacji. Zaniedbał dom. Jak wspominał żonę i synów, to zaraz płakał. Powtarzał, że mu ich brakuje i nadal tak reaguje. Zaraz po wypadku zlikwidował hodowlę trzody chlewnej. Zrezygnował też z budowy chlewni z oborą, co wcześniej miał w planach. Od 2013r. nie dzierżawi już gruntów rolnych. Z uwagi na to, że nie radził sobie sam ze wszystkimi pracami, zaczął wyprzedawać maszyny. Sprzedał między innymi kombajn, bo był w trudnej sytuacji materialnej. Od tego czasu uprawia jedynie ziemię o powierzchni 9,6 ha, która stanowi jego własność. Aktualnie zajmuje się jedynie uprawą warzyw. Na 3 ha uprawia cebulę, na 2 ha brokuły, na reszcie powierzchni kapustę i ziemniaki. Nie prowadzi produkcji rozsad. Do pracy musi wynajmować pracowników. Korzysta z pomocy Urzędu Pracy, który przysyła mu pracowników na staż na okres 6 m-cy. Za ten czas powód nie musi ponosić żadnych kosztów, ale potem ma obowiązek te osoby zatrudnić i wypłacać im wynagrodzenie.

Powód D. C. nadal nie może się pogodzić z myślą, że nie ma już P., który miał być jego następcą. Stracił cel w życiu i nie widział jego sensu. Mówił, że „nie ma dla kogo żyć”. Po wypadku zaczął palić papierosy i to w dużych ilościach, choć do tej pory tego nie robił. Miał problemy ze snem i spał po 2 godziny na dobę. Cały czas się zastanawiał co będzie z B., czy pójdzie do domu opieki społecznej, bo nie ma już rodzeństwa, które by się nim zaopiekowało. Występował u niego patologiczny przebieg procesu żałoby. Ma poczucie beznadziejności. Mimo upływu 4 lat od wypadku nadal ma żywe poczucie straty ujawniane z dynamiką typową dla początkowych faz procesu żałoby. (...). Występuje u niego patologiczny przebieg procesu żałoby. Wypadek wpływa u powoda na sferę życia codziennego oraz na zdolności adaptacji do nowych sytuacji. (...)

Małoletni B. bardzo przeżył śmierć swoich bliskich, a zwłaszcza matki. Na początku cały czas płakał w nocy. Zaczął się moczyć, stał się bardziej nerwowy. Gorzej funkcjonował w szkole i w domu. Często wspominał mamę i braci. Dwa miesiące po wypadku był poddany badaniu w Poradni P. – (...) i(...) Uważa się za najbardziej pokrzywdzone dziecko.

(...)Dzięki temu, że powód D. C. zaspakaja swojemu synowi jego podstawowe potrzeby, to małoletni funkcjonuje bez zaburzeń, adekwatnie do poziomu intelektualnego. Na skutek śmierci swoich najbliższych nie odniósł on trwałych następstw emocjonalnych i psychicznych i z tego powodu nie wymaga leczenia specjalistycznego, jednakże wymaga on wsparcia psychologicznego i dostosowania formy edukacji do jego podmiotowych możliwości z powodu poziomu intelektualnego i wynikających stąd trudności w prawidłowym funkcjonowaniu społecznym. Aktualnie wypadek i utrata bliskich nie ma wpływu na zdolność adaptacji małoletniego do nowej sytuacji życiowej. U niego rozumienie utraty mamy i braci nie wynika z uczuciowego przeżywania ich braku i rozumienia śmierci jako faktu nieodwracalnego i jest aktualnie i w przyszłości tylko mechanicznym odbiciem reakcji taty i współuczestniczeniem w rytuale, którego znaczenia dziecko nie jest świadome.

Małoletniemu B. C. kilka miesięcy po wypadku KRUS przyznał rentę, którą w chwili obecnej wypłaca w kwocie 730 zł miesięcznie. Oprócz tego powód D. C. otrzymuje na syna zasiłek pielęgnacyjny w kwocie 153 zł miesięcznie. Nie otrzymuje na niego świadczenia 500+ . Powód D. C. aktualnie ma partnerkę, która u niego mieszka i która pomaga mu wychowywać i opiekować się synem B.. Nie mieszkają już z nimi teściowie powoda, gdyż wybudowali dom w odległości 3 kilometrów od miejsca zamieszkania powoda i tam się wyprowadzili w 2016r.

Powód D. C. poniósł koszty pogrzebu w łącznej kwocie 37.450,02 zł. Na tą kwotę złożyły się następujące koszty: pomnika dla 3 osób – 29.000zł, usługi pogrzebowej z trumną w związku ze śmiercią E. C., kwocie 2.765,01 zł, usługi pogrzebowej z trumną w związku ze śmiercią M. C. (2), kwocie 2.510,00 zł, usługi pogrzebowej z trumną w związku ze śmiercią P. C., kwocie 2.765,01zł oraz 380 zł na wianki.

Pismami z dnia 28 maja 2012r. Kancelaria (...). Ł. i Wspólnicy reprezentująca D. C. i jego syna B. C. zgłosiła pozwanemu szkodę osobową dotyczącą P. C., E. C. i M. C. (2). Domagała się w ramach likwidacji szkody przyznania D. C. kwoty po 80.000 zł tytułem zadośćuczynienia w związku ze śmiercią synów: P. C. i M. C. (2), kwoty 200.000zł. tytułem zadośćuczynienia w związku ze śmiercią żony E., ponadto kwoty 60.000 zł tytułem odszkodowania za znaczne pogorszenie sytuacji życiowej po śmierci synów: P. i M. oraz kwoty 150.000 zł z tego samego tytułu po śmierci żony E. C..

Natomiast co do B. C., to w jego imieniu Kancelaria domagała się przyznania kwoty po 60.000 zł tytułem zadośćuczynienia po śmierci braci: P. i M. oraz kwoty 150.000zł z tego samego tytułu w związku ze śmiercią matki E.. Oprócz tego domagali się po 50.000 zł tytułem odszkodowania za pogorszenie sytuacji życiowej po śmierci braci P. i M. oraz kwoty 100.000zł. z tego samego tytułu po śmierci matki E. C..

Pozwany przyznał w dniu 19 października 2012r. i wypłacił powodowi D. C. w związku ze śmiercią żony E. C. kwotę 15.000 zł zadośćuczynienia, kwotę 10.000 zł odszkodowania za znaczne pogorszenie sytuacji życiowej oraz kwotę 1.382,50 zł tytułem zwrotu kosztów pogrzebu i zakupu wianków. Pozwany przyjął, że poszkodowani w chwili wypadku nie byli zapięci pasami bezpieczeństwa i uznał, że w ten sposób w 50% przyczynili się do powstania szkody. Wypłacone powodom kwoty stanowią 50% faktycznie przyznanych kwot.

W związku ze śmiercią syna M. pozwany wypłacił powodowi D. C. kwotę 15.000 zł zadośćuczynienia, kwotę 5.000 zł tytułem odszkodowania za znaczne pogorszenie sytuacji życiowej oraz kwotę 1.255,00 zł tytułem kosztów pogrzebu i zakupu wianków.

W związku ze śmiercią syna P. pozwany wypłacił powodowi D. C. kwotę 15.000 zł zadośćuczynienia, kwotę 5.000 zł tytułem odszkodowania za znaczne pogorszenie sytuacji życiowej oraz kwotę 1.572,50 zł tytułem kosztów pogrzebu i zakupu wianków.

Pozwany wypłacił powodowi B. C. w związku ze śmiercią matki E. C. kwotę 12.500 zł zadośćuczynienia, kwotę 10.000 zł odszkodowania za znaczne pogorszenie sytuacji życiowej, przyjmując 50% przyczynienie się poszkodowanych do powstania szkody.

W związku ze śmiercią brata M. pozwany wypłacił powodowi B. C. kwotę 7.500 zł zadośćuczynienia i odmówił przyznania odszkodowania z tytułu pogorszenia sytuacji życiowej po śmierci poszkodowanego M. C. (2).

W związku ze śmiercią brata P. pozwany wypłacił powodowi B. C. kwotę 7.500 zł zadośćuczynienia i odmówił przyznania odszkodowania z tytułu pogorszenia sytuacji życiowej po śmierci poszkodowanego P. C..

Następnie decyzją z dnia 26 marca 2013r. pozwany dodatkowo przyznał i wypłacił powodowi D. C. kwotę 14.500 zł tytułem zwrotu kosztów nagrobka dla E. C., P. C. i M. C. (2).

Dalej w swoich rozważaniach Sąd Okręgowy wskazał, że stan faktyczny w sprawie co do zasady nie był przedmiotem sporu, został ustalony między innymi na podstawie dowodu z zeznań powoda D. C. oraz świadków K. K. (2) i A. C..

Sąd poczynił także ustalenia w oparciu o dokumenty znajdujące się w aktach oraz aktach sprawy Prokuratury Rejonowej T. – W. o sygnaturze 3Ds (...). Prawdziwość dokumentów zgromadzonych przez Sąd w niniejszej sprawie nie budziła wątpliwości i nie była kwestionowana przez strony. Ponieważ treść przedstawionych przez strony dokumentów była między stronami bezsporna i nie budziła wątpliwości - nie wymagała zdaniem Sądu co do zasady przeprowadzenia dowodu ( art. 229 kpc ).

Zeznania powoda D. C. Sąd Okręgowy uznał za wiarygodne w całości. Przede wszystkim Sąd dał wiarę zeznaniom dotyczącym relacji ze zmarłymi oraz skutków ich śmierci na dalsze życie powoda i syna B. C.. Zeznania te Sąd ocenił jako wyczerpujące i szczere. Sąd I instancji dał wiarę zeznaniom świadków K. K. (2) i A. C. w całej rozciągłości, albowiem były one logiczne, spójne i wzajemnie się uzupełniały, korespondowały także z zeznaniami powoda D. C. oraz dokumentami zgromadzonymi w sprawie.

Sąd Okręgowy podzielił w całości opinie biegłych lekarza psychiatry B. R. i psychologa I. S., albowiem były one jasne, spójne i logiczne. Zostały sporządzone przez specjalistów, którzy mają bogatą wiedzę specjalistyczną i do tej pory byli już autorami wielu opinii w tego rodzaju sprawach. Ponadto żadna ze stron nie kwestionowała tych opinii.

Co do opinii biegłego z zakresu rekonstrukcji wypadków P. A. oraz opinii uzupełniającej do tej opinii, to Sąd także je podzielił, gdyż były one szczegółowe i wyjaśniały wszystkie wątpliwości zgłoszone przez pozwanego. Ponadto opinia biegłego z zakresu medycyny sądowej – R. U., którą Sąd w całości podzielił była podstawą do ustalenia braku przyczynienia się poszkodowanych do zaistniałych skutków wypadku.

Sąd zwrócił uwagę, że istota sporu sprowadzała się do wyjaśnienia, czy roszczenia powodów były usprawiedliwione co do zasady, a także czy były uzasadnione w zgłoszonej wysokości .

Sąd zwrócił uwagę, że biegli, zarówno do spraw rekonstrukcji wypadków P. A., jak i biegły z zakresu medycyny sądowej R. U., wyrazili pogląd, który Sąd Okręgowy zaakceptował w całości, że niezależnie od tego, czy poszkodowani byliby zapięci w pasy, czy też nie, to i tak ponieśliby śmierć. W konsekwencji tej sprawie nie można mówić o przyczynieniu się poszkodowanych do powstania skutku śmiertelnego wypadku. Brak było zatem podstaw do zmniejszenia przyznanych przez pozwanego kwot.

Dalej Sąd Okręgowy odwołał się do przesłanek ustalenia wysokości zadośćuczynienia za krzywdę określonych w art. 446 § 4 k.c. Wskazał, że przyznanie zadośćuczynienia pieniężnego ma na celu zrekompensowanie krzywdy: za naruszenie prawa do życia w rodzinie i za ból spowodowany utratą najbliższej osoby. Ma złagodzić cierpienia psychiczne wywołane śmiercią osoby najbliższej i pomóc pokrzywdzonemu w dostosowaniu się do zmienionej w związku z tym sytuacji. Podkreślił, że zadośćuczynienie nie jest zależne od pogorszenia sytuacji materialnej osoby uprawnionej i poniesienia szkody majątkowej. Na rozmiar krzywdy, mają wpływ przede wszystkim: wstrząs psychiczny i cierpienia moralne wywołane śmiercią osoby bliskiej, poczucie osamotnienia i pustki po jej śmierci, rodzaj i intensywność więzi łączącej pokrzywdzonego ze zmarłym, rola w rodzinie pełniona przez osobę zmarłą, wystąpienie zaburzeń będących skutkiem śmierci osoby bliskiej ( np. depresji, lęku ), stopień w jakim pokrzywdzony będzie umiał odnaleźć się w nowej rzeczywistości i zdolność do jej zaakceptowania, wiek pokrzywdzonego. Wyjaśnił, że krzywdę doznaną w wyniku śmierci osoby bliskiej jest bardzo trudno ocenić i wyrazić w formie pieniężnej. Każdy przypadek powinien być traktowany indywidualnie z uwzględnieniem wszystkich okoliczności sprawy, przy czym ocena ta powinna opierać się na kryteriach obiektywnych, a nie na wyłącznie subiektywnych odczuciach pokrzywdzonego. Zasądzane zadośćuczynienie jest odzwierciedleniem w formie pieniężnej rozmiaru krzywdy, która nie zależy od statusu materialnego pokrzywdzonego. Rozmiar zadośćuczynienia może być co najwyżej odnoszony do stopy życiowej społeczeństwa, która pośrednio może rzutować na jego umiarkowany wymiar i to w zasadzie bez względu na status społeczny i materialny pokrzywdzonego. Przesłanka „przeciętnej stopy życiowej" społeczeństwa ma więc charakter uzupełniający i ogranicza wysokość zadośćuczynienia tak, by jego przyznanie nie prowadziło do wzbogacenia osoby uprawnionej, nie może jednak pozbawiać zadośćuczynienia jego zasadniczej funkcji kompensacyjnej i eliminować innych czynników kształtujących jego rozmiar np. ciężaru gatunkowego naruszonego dobra.

Sąd Okręgowy wskazał także, ustalenie wysokości zadośćuczynienia z art. 446 § 4 k.c. winno nastąpić według kryteriów branych pod uwagę przy zasądzaniu zadośćuczynienia za naruszenie dóbr osobistych (art. 23 i art. 24 w zw. z art. 448 k.c.), z uwzględnieniem jednak ciężaru gatunkowego naruszonego dobra. Z uwagi na niemajątkowy charakter krzywdy nie jest możliwe jej określenie w pieniądzu, jednak z reguły wysokość zadośćuczynienia powinna odpowiadać wielkości ustalonej krzywdy - w przybliżeniu świadczenie stanowić ma ekwiwalent utraconych dóbr. Ponadto, zasadniczą funkcją zadośćuczynienia jest przede wszystkim złagodzenie cierpień, fizycznych i psychicznych, zarówno doznanych, jak i mogących wystąpić w przyszłości. Ma więc charakter całościowy i powinno stanowić rekompensatę pieniężną za całą krzywdę doznaną przez poszkodowanego.

Sąd Okręgowy podkreślił, że powodowie utracili najbliższe osoby, których nikt nie będzie mógł im zastąpić. Powód D. C. utracił ukochaną żonę, z którą przeżył 17 lat i dwóch synów, z którymi był bardzo związany emocjonalnie. To w nich widział dla siebie pomoc na stare lata. To w nich upatrywał tych, którzy zaopiekują się niepełnosprawnym synem B., który wymaga szczególnej troski, to wreszcie w synu P. widział swojego następcę w prowadzeniu gospodarstwa rolnego. Małoletni B. C. utracił ukochaną matkę, która od urodzenia na co dzień się nim opiekowała i o niego troszczyła. To ona zaspokajała jego bieżące potrzeby i dbała o jego zdrowie. Jeździła z nim do lekarzy i Centrum (...) do W. na badania kontrolne. Poza tym małoletni utracił dwóch starszych braci, z którymi był mocno związany emocjonalnie. Poczucie krzywdy powodów jest ogromne. Cierpienie jest tym większe, że zmarli odeszli nagle – wracając z odwiedzin u babci w szpitalu. Sąd podkreślił, że gdy odchodzi osoba starsza, czy chora można niejako przygotować się na jej śmierć, bo najbliżsi liczą się z jej odejściem. Gdy śmierć następuje nagle, w wyniku nieszczęśliwego wypadku i dotyka osób zdrowych i młodych, w tym dzieci, jest to przeżycie bardziej dotkliwe dla najbliższych osób, bo niespodziewane i gwałtowne. Powód D. C. (...) (...). (...). Uważa, że jeśli ktoś nie przeżył takiej tragedii, to nie jest w stanie zrozumieć, co taka osoba na prawdę czuje. On żyje cały czas w poczuciu beznadziejności. Stracił cel i sens w życiu. Więź istniejąca pomiędzy powodami D. C. i B. C., a zmarłymi E. C., M. C. (2) i P. C. była szczególnie silna z racji wieloletniego wspólnego zamieszkiwania pod jednym dachem, wspólnego spędzania przez wszystkich domowników świąt czy uroczystości rodzinnych, wyjazdów na wakacje, czy nawet wykonywania prac w gospodarstwie rolnym.

D. C. i E. C. byli małżeństwem z 17- letnim stażem, byli zgodni. Wspólne życie dobrze im się układało. Powód D. C. wraz z odejściem żony utracił życiowego partnera, towarzysza życia codziennego, najbliższą osobę która wspierała go i pomagała.

Relacje syna B. z matką E. C. także były prawidłowe - zażyłe, bardzo bliskie. Byli ze sobą silnie związani emocjonalnie. Przeżywał śmierć matki, dużo w płakał. Powodowie nadal wspominają zmarłą, szczególnie powód D. C. np. w jej urodziny, Święto Zakochanych, czy inne rocznice odwiedza jej grób, zanosi kwiaty.

Strata matki dla B. C., który w chwili wypadku miał dopiero 10 lat, zburzyła jego beztroskie dzieciństwo. Stracił wraz ze śmiercią E. C. swojego najlepszego opiekuna. Osobę wspierające go w chorobie, w nauce czy w codziennym życiu. Z całą pewnością również standard jego życia wraz ze śmiercią matki w sposób znaczny pogorszył się.

Dla D. C. strata synów P. i M. była ogromna. Z nimi był bardzo emocjonalnie związany. Razem pracowali na gospodarstwie rolnym, byli dla niego nadzieją na przyszłość. Z nimi wiązał swoją starość i liczył na ich pomoc, szczególnie, że z uwagi na stan zdrowia B. na niego liczyć w przyszłości nie może. Liczył też na to, że to oni zaopiekują się chorym bratem. Z chwilą ich straty ta nadzieja zniknęła, a teraz obawia się o przyszłość B. i zastanawia się czy czeka go dom pomocy społecznej, kiedy on już nie będzie w stanie się nim opiekować.

Dla B. C. śmierć starszych braci także była dużą stratą. To oni się nim opiekowali, jak mama była zajęta, pomagali mu w lekcjach. Razem też się bawili.

Biorąc to wszystko pod uwagę, Sąd Okręgowy na podstawie art. 446 § 4 k.c. zasądził od pozwanego zadośćuczynienie :

na rzecz powoda D. C. za krzywdy poniesione na skutek śmierci:

- żony E. C. w kwocie 125.000 zł (do łącznej kwoty 140.000,-zł),

- syna P. C. w kwocie 60.000 zł (do łącznej kwoty 85.000zł.),

- syna M. C. (2) w kwocie 60.000 z. (do łącznej kwoty 85.000zł.).

Razem z tytułu zadośćuczynienia Sąd przyznał D. C. za śmierć trojga najbliższych osób łącznie 245.000zł.

Na rzecz powoda B. C. za krzywdy poniesione na skutek śmierci:

- matki E. C. w kwocie 67.500 zł (do łącznej kwoty 80.000),

- brata P. C. w kwocie 22.500 zł (do łącznej kwoty 30.000zł.),

- brata M. C. (2) w kwocie 22.500 zł (do łącznej kwoty 30.000zł.).

Razem z tytułu zadośćuczynienia Sąd przyznał B. C. za śmierć trojga najbliższych osób łącznie 112.500zł.

W ocenie Sądu Okręgowego zasądzone kwoty są adekwatne do rozmiarów krzywdy powodów. Zdaniem Sądu kwoty żądane przez powodów z tytułu zadośćuczynienia były wygórowane, w związku z czym zostały zmniejszone do kwot wyżej wymienionych jako kwot odpowiednich. W pozostałym zakresie powództwo co do zadośćuczynienia zostało oddalone.

O odsetkach Sąd orzekł zgodnie z żądaniem pozwu, zasadzając je od 20 października 2012r., albowiem pozwany w dniu 19 października 2012r. podjął już ostateczną decyzję o przyznanych kwotach i zakończył postepowanie likwidacyjne.

Dalej Sąd Okręgowy odwołał się do treści art. 446 § 3 k.c. regulującego przesłanki przyznania najbliższym członkom rodziny zmarłego stosownego odszkodowania w związku ze znacznym pogorszeniem ich sytuacji życiowej. Wskazał, że aby zastosować art. 446 § 3 k.c. należy udowodnić znaczne pogorszenie sytuacji życiowej członków najbliższej rodziny zmarłego, a ponadto przyznane na tej podstawie odszkodowanie musi być stosowne. Pod pojęciem znacznego pogorszenia sytuacji życiowej, o jakim mowa w przepisie 446 § 3 k.c. należy rozumieć nie tylko pogorszenie się sytuacji materialnej osoby bliskiej zmarłego poszkodowanego, ale także pogorszenie się sytuacji takiej osoby w zakresie pozaekonomicznym. Odwołując się do orzecznictwa wyjaśnił, iż znaczne pogorszenie sytuacji życiowej, o którym mowa w art. 446 § 3 k.c. obejmuje też zmiany w sferze dóbr niematerialnych, które rzutują na sytuację materialną. Sam ból, poczucie osamotnienia, krzywdy i zawiedzionych nadziei po śmierci nie stanowią podstawy do żądania odszkodowania. Jeśli jednak te negatywne emocje wywołały chorobę, osłabienie aktywności życiowej i motywacji do przezwyciężania trudności dnia codziennego, to można na zasadzie domniemania faktycznego przyjąć, że pogorszyły one dotychczasową sytuację życiową osoby z najbliższego kręgu rodziny zmarłego.

Ponadto, odszkodowanie przewidziane w art. 446 § 3 k.c. ma na celu kompensatę niewymiernych szkód powodujących znaczne pogorszenie sytuacji życiowej osób bliskich zmarłego. Celem tego świadczenia jest umożliwienie uprawnionemu przystosowania się do zmienionych warunków, a zatem również złagodzenie nieodwracalności negatywnych przeżyć, ich natężenia i świadomości utraty więzi emocjonalnej ze zmarłym, zdolności adaptacji do tych warunków oraz rokowań co do perspektyw życiowych.

W ocenie Sądu Okręgowego, z poczynionych ustaleń wynika, iż sytuacja życiowa powodów uległa pogorszeniu. Bez wątpienia śmierć żony i synów wywołały negatywne emocje u powoda D. C.,(...) Wkrótce po wypadku zlikwidował hodowlę trzody chlewnej i byków. Zrezygnował z budowy obory i chlewni. Zrezygnował z dzierżawienia gruntów i uprawy zboża, bo nie widział sensu tego. Robił to wszystko wcześniej z myślą o przyszłości dla swojej rodziny, dla synów, a teraz gdy ich zabrakło - a B. nie będzie w stanie zajmować się gospodarstwem rolnym – stracił poczucie sensu.

Co do B. jego sytuacja życiowa pogorszyła się o tyle, że został pozbawiony pomocy matki w zakresie pozaekonomicznym. Nie może już na nią liczyć. Nie zajmie się jego zdrowiem, edukacją, nie przyczyni się też do poprawy jego sytuacji materialnej. Wprawdzie nie pracowała zawodowo i nie miała stałych dochodów, to jednak pracując w gospodarstwie rolnym także uczestniczyła w zaspokajaniu jego potrzeb.

W oparciu o te rozważania, Sąd I instancji przyjął, że w przypadku powoda D. C. i B. C. doszło do znacznego pogorszenia ich sytuacji życiowej i zasądził na rzecz powoda D. C. tytułem odszkodowania kwotę 30.000 zł, jako uzupełnienie do kwoty 40.000 zł, zaś na rzecz B. C. tytułem odszkodowania kwotę 10.000 zł jako uzupełnienie do kwoty 20.000 zł.

O odsetkach Sąd orzekł zgodnie z żądaniem, zasądzając je od dnia 20 października 2012r., albowiem pozwany w dniu 19 października 2012r. zakończył postępowanie likwidacyjne.

Sąd wskazał także, że powód D. C. poniósł koszty pogrzeby w łącznej kwocie 47.420zł. Taką też kwotę uznał pozwany, z tym, że wypłacił tylko połowę tej kwoty przyjmując 50% stopień przyczynienia się poszkodowanych. Skoro jednak w oparciu o zebrany w sprawie materiał dowodowy Sąd ustalił, że poszkodowani nie przyczynili się do zaistniałego skutku wypadku, to pozwany ma obowiązek zapłacić powodowi D. C. pozostałą kwotę poniesionych kosztów pogrzebu to jest 18.710 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 1 czerwca 2013r. - zgodnie z żądaniem.

Odnosząc się do roszczenia powodów w zakresie renty Sąd Okręgowy uznał, że nie było ono zasadne. Przytoczył treść art. 446 § 2 k.c. regulującego przesłanki zasądzenia renty. Wskazał, że renta ma charakter odszkodowawczy, stanowi wynagrodzenie straty, jakiej doznała osoba uprawniona do alimentacji przez niemożność uzyskania świadczenia zezwalającego na zaspokojenie jej wszystkich potrzeb. Zmierza zatem do przywrócenia - w granicach możliwych do zrealizowania – stanu rzeczy, jaki istniał w chwili zdarzenia wywołującego szkodę. Określenie wysokości należnego uprawnionemu świadczenia uwzględniać powinno kwotę, jaką zobowiązany alimentowałby go oraz otrzymywaną rentę rodzinną. Przy ustalaniu zakresu zobowiązania zmarłego, który był obciążony obowiązkiem alimentacyjnym, Sąd musi dokonać oceny nie tylko rzeczywiście uzyskiwanych przez niego dochodów, ale jego możliwości zarobkowych. Wyznaczenie tych możliwości powinno być oparte na realnych podstawach, przemawiających za tym, że z dużym stopniem prawdopodobieństwa zmarły osiągnąłby oznaczone dochody.

Sąd ustalił, iż zmarła E. C. nie pracowała zawodowo. Nie otrzymywała stałych dochodów. Jej praca głównie polegała na opiece nad dziećmi, wykonywaniem prac w gospodarstwie domowym i pomocy przy pracach w gospodarstwie rolnym. Powodowie nie wykazali, jakie faktycznie dochody osiągała i z czego wynika żądana przez nich kwota 700 zł tytułem renty. D. C. posiada duży dom, w którym obecnie mieszka tylko z synem i partnerką, gospodarstwo rolne, którego jest właścicielem, w którym uprawia warzywa i osiąga dochody. Jest w stanie utrzymać nie tylko siebie, ale też i syna B.. Odwołując się do zasad rozkładu ciężaru dowodu (art. 6 k.c.) Sąd Okręgowy wskazał, że z tego względu powództwo w tym zakresie zostało oddalone.

Koszty sądowe powoda B. C. Sąd Okręgowy przejął na rachunek Skarbu Państwa. Sąd odstąpił także na podstawie art. 102 k.p.c. od obciążania powoda kosztami zastępstwa procesowego strony pozwanej.

O kosztach procesu powoda D. C. Sąd orzekł na podstawie wyrażonej w art. art. 100 kpc zasady stosunkowego rozdziału procesu, uwzględniając, że powód wygrał proces w 35%, a przegrał w 65%.

Apelację od powyższego wyroku wnieśli powodowie D. C. i B. C., zaskarżając wyrok w części, to jest w punktach 3,5 i 8. Zaskarżonemu wyrokowi zarzucili:

1.naruszenie prawa materialnego, to jest art. 446§3 k.c., polegające na oddaleniu roszczenia D. C. obejmującego stosowne odszkodowanie z tytułu śmierci żony E. C. oraz dwóch synów P. C. i M. C. (2) ponad kwotę 30.000,-zł, uznając, że w okolicznościach sprawy należne z tego tytułu odszkodowanie powinno wynieść łączną kwotę 40.000,-zł, podczas gdy prawidłowa subsumpcja ustalonego przez Sąd I instancji stanu faktycznego winna prowadzić do ustalenia, że odszkodowanie to łącznie wynieść powinno 120.000,-zł,

2. naruszenie prawa materialnego, to jest art.482§1 k.c. oraz przepisów postępowania, to jest art.328§2 k.p.c., polegające na oddaleniu roszczenia D. C. o zasądzenie na jego rzecz skapitalizowanych odsetek od kwoty 110.000,-zł należnego powodowi zadośćuczynienia z tytułu śmierci żony E. C. oraz dwóch synów P. C. i M. C. (2) za okres od dnia 20 października 2012r. do dnia 31 maja 2013r. w kwocie 8.775,89 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 1 czerwca 2013r. do dnia zapłaty, podczas gdy powód takie roszczenie w pozwie zgłosił, a z okoliczności sprawy wynika, że roszczenie to jest w pełni uzasadnione, przy czym Sąd I instancji w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku w ogóle do tego roszczenia się nie odniósł i nie wyjaśnił motywów jego oddalenia,

3. naruszenie prawa materialnego, to jest art. 482§1 k.c. oraz przepisów postępowania, to jest art.328§2 k.p.c., polegające na oddaleniu roszczenia D. C. o zasądzenie na jego rzecz skapitalizowanych odsetek od kwoty 357.000,-zł należnego powodowi zadośćuczynienia z tytułu śmierci żony E. C. oraz dwóch synów P. C. i M. C. (2) za okres od dnia 20 października 2012r. do dnia 31 maja 2013r. w kwocie 28.521,64 zł wraz z odsetkami od dnia 1 czerwca 2013r. do dnia zapłaty, podczas gdy powód takie roszczenie w pozwie zgłosił, a z okoliczności sprawy wynika, że roszczenie to jest w pełni uzasadnione, przy czym Sąd I instancji w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku w ogóle do tego roszczenia się nie odniósł i nie wyjaśnił motywów jego oddalenia,

4. naruszenie prawa materialnego, to jest art. 482§1 k.c. oraz przepisów postępowania, to jest art.328§2 k.p.c., polegające na oddaleniu roszczenia D. C. o zasądzenie na jego rzecz skapitalizowanych odsetek od kwoty 18.710,-zł należnego powodowi zwrotu kosztów pogrzebu żony E. C. oraz dwóch synów P. C. i M. C. (2) za okres od dnia 20 października 2012r. do dnia 31 maja 2013r. w kwocie 1.492,70 zł wraz z odsetkami od dnia 1 czerwca 2013r. do dnia zapłaty, podczas gdy powód takie roszczenie w pozwie zgłosił, a z okoliczności sprawy wynika, że roszczenie to jest w pełni uzasadnione, przy czym Sąd I instancji w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku w ogóle do tego roszczenia się nie odniósł i nie wyjaśnił motywów jego oddalenia,

5.naruszenie prawa materialnego, to jest art. 446§4 k.c. polegające na oddaleniu roszczenia powoda B. C. obejmującego zadośćuczynienie z tytułu śmierci matki E. C. ponad kwotę 67.500,-zł, uznając, że w okolicznościach niniejszej sprawy należne z tego tytułu powodowi zadośćuczynienie powinno wynieść łączną kwotę 80.000,-zł, podczas gdy prawidłowa subsumpcja ustalonego przez Sąd I instancji stanu faktycznego winna prowadzić do ustalenia, że zadośćuczynienie to łącznie wynieść powinno 140.000,-zł,

6. naruszenie prawa materialnego, to jest art. 482§1 k.c. oraz przepisów postępowania, to jest art.328§2 k.p.c., polegające na oddaleniu roszczenia B. C. o zasądzenie na jego rzecz skapitalizowanych odsetek od kwoty 127.500,-zł należnego powodowi zadośćuczynienia z tytułu śmierci matki E. C. za okres od dnia 20 października 2012r. do dnia 31 maja 2013r. w kwocie 10.172,05 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 1 czerwca 2013r. do dnia zapłaty, podczas gdy powód takie roszczenie w pozwie zgłosił, a z okoliczności sprawy wynika, że roszczenie to jest w pełni uzasadnione, przy czym Sąd I instancji w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku w ogóle do tego roszczenia się nie odniósł i nie wyjaśnił motywów jego oddalenia,

7. naruszenie prawa materialnego, to jest art. 446§4 k.c. polegające na oddaleniu roszczenia powoda B. C. obejmującego zadośćuczynienie z tytułu śmierci brata P. C. ponad kwotę 22.500,-zł, uznając, że w okolicznościach niniejszej sprawy należne z tego tytułu powodowi zadośćuczynienie powinno wynieść łączną kwotę 30.000,-zł, podczas gdy prawidłowa subsumpcja ustalonego przez Sąd I instancji stanu faktycznego winna prowadzić do ustalenia, że zadośćuczynienie to łącznie wynieść powinno 50.000,-zł,

8. naruszenie prawa materialnego, to jest art. 482§1 k.c. oraz przepisów postępowania, to jest art.328§2 k.p.c., polegające na oddaleniu roszczenia B. C. o zasądzenie na jego rzecz skapitalizowanych odsetek od kwoty 42.500,-zł należnego powodowi zadośćuczynienia z tytułu śmierci brata P. C. za okres od dnia 20 października 2012r. do dnia 31 maja 2013r. w kwocie 3.390,68 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 1 czerwca 2013r. do dnia zapłaty, podczas gdy powód takie roszczenie w pozwie zgłosił, a z okoliczności sprawy wynika, że roszczenie to jest w pełni uzasadnione, przy czym Sąd I instancji w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku w ogóle do tego roszczenia się nie odniósł i nie wyjaśnił motywów jego oddalenia,

9. naruszenie prawa materialnego, to jest art. 446§4 k.c. polegające na oddaleniu roszczenia powoda B. C. obejmującego zadośćuczynienie z tytułu śmierci brata M. C. (2) ponad kwotę 22.500,-zł, uznając, że w okolicznościach niniejszej sprawy należne z tego tytułu powodowi zadośćuczynienie powinno wynieść łączną kwotę 30.000,-zł, podczas gdy prawidłowa subsumpcja ustalonego przez Sąd I instancji stanu faktycznego winna prowadzić do ustalenia, że zadośćuczynienie to łącznie wynieść powinno 50.000,-zł,

10. naruszenie prawa materialnego, to jest art. 482§1 k.c. oraz przepisów postępowania, to jest art.328§2 k.p.c., polegające na oddaleniu roszczenia B. C. o zasądzenie na jego rzecz skapitalizowanych odsetek od kwoty 42.500,-zł należnego powodowi zadośćuczynienia z tytułu śmierci brata P. C. za okres od dnia 20 października 2012r. do dnia 31 maja 2013r. w kwocie 3.390,68 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 1 czerwca 2013r. do dnia zapłaty, podczas gdy powód takie roszczenie w pozwie zgłosił, a z okoliczności sprawy wynika, że roszczenie to jest w pełni uzasadnione, przy czym Sąd I instancji w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku w ogóle do tego roszczenia się nie odniósł i nie wyjaśnił motywów jego oddalenia,

11. naruszenie prawa materialnego, to jest art. 446§3 k.c., polegające na oddaleniu roszczenia B. C. obejmującego stosowne odszkodowanie z tytułu śmierci matki E. C. oraz dwóch braci P. C. i M. C. (2) ponad kwotę 10.000,-zł, uznając, że w okolicznościach sprawy należne z tego tytułu odszkodowanie powinno wynieść łączną kwotę 20.000,-zł, podczas gdy prawidłowa subsumpcja ustalonego przez Sąd I instancji stanu faktycznego winna prowadzić do ustalenia, że odszkodowanie to łącznie wynieść powinno 60.000,-zł,

12. naruszenie prawa materialnego, to jest art. 482§1 k.c. oraz przepisów postępowania, to jest art.328§2 k.p.c., polegające na oddaleniu roszczenia B. C. o zasądzenie na jego rzecz skapitalizowanych odsetek od kwoty 50.000,-zł należnego powodowi stosownego odszkodowania z tytułu śmierci matki E. C. oraz dwóch braci P. C. i M. C. (2) za okres od dnia 20 października 2012r. do dnia 31 maja 2013r. w kwocie 3.989,04 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 1 czerwca 2013r. do dnia zapłaty, podczas gdy powód takie roszczenie w pozwie zgłosił, a z okoliczności sprawy wynika, że roszczenie to jest w pełni uzasadnione, przy czym Sąd I instancji w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku w ogóle do tego roszczenia się nie odniósł i nie wyjaśnił motywów jego oddalenia.

Wskazując na powyższe zarzuty skarżący wnieśli o:

1. zmianę zaskarżonego wyroku poprzez:

a) zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda D. C. kwoty 80.000,-zł ponad zasądzoną kwotę 30.000,-zł tytułem stosownego odszkodowania z tytułu śmierci żony E. C. oraz dwóch synów P. C. i M. C. (2), do łącznej kwoty 110.000,-zł, wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 1 czerwca 2013r. do dnia zapłaty,

b) zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda D. C. kwoty 8.775,89 zł tytułem skapitalizowanych odsetek od kwoty 110.000,-zł należnego powodowi zadośćuczynienia z tytułu śmierci żony E. C. oraz dwóch synów P. C. i M. C. (2), za okres od dnia 20 października 2012r. do dnia 31 maja 2013r. wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 1 czerwca 2013r. do dnia zapłaty,

c) zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda D. C. kwoty 28.521,64 zł tytułem skapitalizowanych odsetek od kwoty 357.500,-zł należnego powodowi zadośćuczynienia z tytułu śmierci żony E. C. oraz dwóch synów P. C. i M. C. (2), za okres od dnia 20 października 2012r. do dnia 31 maja 2013r. wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 1 czerwca 2013r. do dnia zapłaty,

d) zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda D. C. kwoty 1.492,70 zł tytułem skapitalizowanych odsetek od kwoty 18.710,-zł należnego powodowi zwrotu kosztów pogrzebu żony E. C. oraz dwóch synów P. C. i M. C. (2) za okres od dnia 20 października 2012r. do dnia 31 maja 2013r. wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 1 czerwca 2013r. do dnia zapłaty,

e)zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda B. C. kwoty 60.000,-zł ponad zasądzoną kwotę 67.500,-zł tytułem zadośćuczynienia z tytułu śmierci matki E. C., do łącznej kwoty 140.000,-zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 1 czerwca 2013r. do dnia zapłaty,

f) zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda B. C. kwoty 10.172,05 zł tytułem skapitalizowanych odsetek od kwoty 127.500,-zł należnego powodowi zadośćuczynienia z tytułu śmierci matki E. C. za okres od dnia 20 października 2012r. do dnia 31 maja 2013r. wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 1 czerwca 2013r. do dnia zapłaty,

g) zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda B. C. kwoty 20.000,-zł ponad zasądzoną kwotę 22.500,-zł tytułem zadośćuczynienia z tytułu śmierci brata P. C., do łącznej kwoty 42.500,-zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 1 czerwca 2013r. do dnia zapłaty,

h) zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda B. C. kwoty 3.390,68 zł tytułem skapitalizowanych odsetek od kwoty 42.500,-zł należnego powodowi zadośćuczynienia z tytułu śmierci brata P. C. za okres od dnia 20 października 2012r. do dnia 31 maja 2013r. wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 1 czerwca 2013r. do dnia zapłaty,

i) zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda B. C. kwoty 20.000,-zł ponad zasądzoną kwotę 22.500,-zł tytułem zadośćuczynienia z tytułu śmierci brata M. C. (2), do łącznej kwoty 42.500,-zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 1 czerwca 2013r. do dnia zapłaty,

j) zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda B. C. kwoty 3.390,68 zł tytułem skapitalizowanych odsetek od kwoty 42.500,-zł należnego powodowi zadośćuczynienia z tytułu śmierci brata M. C. (2) za okres od dnia 20 października 2012r. do dnia 31 maja 2013r. wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 1 czerwca 2013r. do dnia zapłaty,

k) zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda B. C. kwoty 40.000,-zł ponad zasądzoną kwotę 10.000,-zł tytułem stosowanego odszkodowania z tytułu śmierci matki E. C. oraz dwóch braci P. C. i M. C. (2), do łącznej kwoty 50.000,-zł, wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 1 czerwca 2013r. do dnia zapłaty,

l) zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda B. C. kwoty 3.989,04 zł tytułem skapitalizowanych odsetek od kwoty 50.000,-zł należnego powodowi stosownego odszkodowania z tytułu śmierci matki E. C. oraz dwóch braci P. C. i M. C. (2) za okres od dnia 20 października 2012r. do dnia 31 maja 2013r. wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 1 czerwca 2013r. do dnia zapłaty.

Skarżący domagali się także zasądzenia od pozwanego na rzecz każdego z nich zwrotu kosztów postępowania za obie instancje.

Sąd Apelacyjny ustalił i zważył co następuje:

Apelacja była częściowo uzasadniona.

Sąd Apelacyjny podziela ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd Okręgowy i przyjmuje jej za własne, co czyni zbędnym ich ponowne przytaczanie, podobnie podziela i przyjmuje za własną ocenę zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego. Z prawidłowych ustaleń Sąd I instancji wyciągnął jednak błędne wnioski co do ustalenia wysokości odszkodowania za znaczne pogorszenie sytuacji życiowej powodów, oraz co do wysokości zadośćuczynienia należnego na rzecz małoletniego powoda.

Za trafny należało w pierwszej kolejności uznać zarzut naruszenia przez Sąd I instancji art. 446§3 k.c. w odniesieniu do ustalenia wysokości stosownego odszkodowania na rzecz obu powodów.

Podkreślenia wymaga, że jak przyjęto w orzecznictwie – i pogląd ten Sąd Apelacyjny orzekający w niniejszej sprawie w pełni podziela - powołany przepis służy możliwości chociażby częściowego zrekompensowania uszczerbku w postaci znacznego pogorszenia sytuacji życiowej, będącego następstwem śmierci najbliższego członka rodziny wskutek uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia. Odszkodowanie, o którym mowa w tym przepisie ma charakter szczególny. Chodzi w nim bowiem o szkodę o charakterze majątkowym, jednak najczęściej ściśle powiązaną i przeplatająca się z uszczerbkiem o charakterze niemajątkowym, a więc o szkodę trudną do uchwycenia i ścisłego obliczenia, jaką zazwyczaj wywołuje śmierć najbliższego członka rodziny. Taki szczególny charakter szkody rekompensowanej „stosownym” - a nie „należnym” – odszkodowaniem oznacza potrzebę daleko idącej indywidualizacji zakresu świadczeń przysługujących na podstawie art. 446§3 k.c. Pogorszenia sytuacji życiowej nie można sprowadzać do prostego zmniejszenia dochodów lub zwiększenia wydatków najbliższych członków rodziny zmarłego, ponieważ pojęcie to ma sens o wiele szerszy. Szkody majątkowe prowadzące do znacznego pogorszenia bieżącej lub przyszłej sytuacji życiowej osoby najbliższej zmarłemu są często nieuchwytne lub trudne do obliczenia. Znaczne pogorszenie, o którym mowa w cytowanym przepisie obejmuje te wszystkie niekorzystne zmiany bezpośrednio w sytuacji materialnej najbliższych członków rodziny zmarłego oraz zmiany w sferze dóbr niematerialnych, które rzutują na ich sytuację materialną. Ocena pogorszenia tej sytuacji i stopnia jego rozległości winna być dokonana z uwzględnieniem wszystkich okoliczności mających wpływ na jej warunki życiowe, takie jak: wiek, stopień samodzielności życiowej, stosunki rodzinne i majątkowe, warunki wychowawcze oraz porównaniem z sytuacją, w jakiej znalazłby się uprawniony, gdyby nie śmierć osoby bliskiej. W ramach ustalania rozmiaru szkody uwzględnia się takie czynniki niewymierne jak utrata oczekiwanego wsparcia na przyszłość, osłabienie aktywności życiowej oraz motywacji do przezwyciężania trudności dnia codziennego (por. Wyrok
Sądu Najwyższego z dnia 11 lipca 2014 r. III CSK 193/13, Legalis numer 1359736 i tam powołane orzecznictwo, podobnie A. Śmieja ( w:) „ System prawa prywatnego” , Prawo zobowiązań – część ogólna, Tom 6, Warszawa 2009 strona 734-735, który zwraca uwagę, że szkoda, o której mowa w art. 446§3 k.c. jest na ogół tak niewymierna, iż na dochodzącym odszkodowania nie spoczywa obowiązek dokładnego wykazania rozmiarów doznanego uszczerbku natury majątkowej).

Przenosząc to na grunt niniejszej sprawy, zgodzić należało się ze skarżącym D. C., że śmierć żony i dwóch synów spowodowała u niego nie tylko utratę perspektyw na przyszłość, ale również utratę zdolności kontynuowania prowadzenia gospodarstwa rolnego w dotychczasowym zakresie; powód został zmuszony do zlikwidowania większości z prowadzonej produkcji, wyzbycia się części gruntów rolnych. Powód nie miał możliwości samodzielnego prowadzenia gospodarstwa – koniecznym stało się wynajęcie pracowników – co wiązało się z dodatkowymi kosztami. Jak słusznie zauważył powód, nie było to wystarczające dla zapewnienia prawidłowej gospodarki rolnej, zważywszy, że równolegle skarżący opiekował się niepełnosprawnym synem B., nad którym dotychczas opiekę przede wszystkim sprawowała jego matka – a żona skarżącego – E. C.. Słusznie także zwrócił uwagę skarżący, że powód miał racjonalne podstawy do tego, aby liczyć na pomoc synów w prowadzeniu gospodarstwa; byli oni zdrowi, a najbliższej perspektywie kilkuletniej można była spodziewać się jeszcze większego zaangażowania synów w pracę w gospodarstwie. Zważyć bowiem należy, że w chwili śmierci P. C. miał 16 lat, zaś M. C. (2) – 14 lat. Dodatkowo syn P. uczęszczał już do szkoły średniej o profilu zawodowym umożliwiającym zdobycie wykształcenia pomocnego w prowadzeniu gospodarstwa rolnego. Nie bez znaczenia jest również utrata przez powoda D. C. motywacji do przezwyciężania trudności dnia codziennego oraz osłabienie aktywności życiowej.

W konsekwencji zasadny były w powyższym zakresie zarzut naruszenia art. 446§ 3 k.c., gdyż jako stosowne – zważywszy na zakres pogorszenia sytuacji życiowej powoda D. C.- należało uznać odszkodowanie w wysokości łącznej 120.000,-zł. Powodowi wypłacono odszkodowanie 10.000,-zł, Sąd I instancji zasądził 30.000,-zł, a zatem dodatkowo należało – zgodnie z żądaniem apelacji - zasądzić 80.000,-zł ze stosownymi odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu, to jest od dnia 1 czerwca 2013r. (art. 481§1 k.c.).

W rezultacie należało także zasądzić kwotę 6.353,97 zł tytułem skapitalizowanych odsetek liczonych od dodatkowego odszkodowania 80.000,-zł za okres od dnia 20 października 2012r. do dnia 31 maja 2013r. poprzedzającego wniesienie pozwu. Roszczenie o zasądzenie skapitalizowanych odsetek ustawowych za opóźnienie – wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu – było objęte żądaniem pozwu. Słusznie skarżący zarzucił, że Sąd I instancji nie uwzględnił tego żądania, pomimo, że było ono zgłoszone w pozwie. Zarzut naruszenia art.482§1 k.c. był zatem częściowo trafny. Wprawdzie bowiem Sąd I instancji zasądził dodatkowe odszkodowanie w kwocie 30.000,-zł z ustawowymi odsetkami od dnia 20 października 2012r. do dnia 31 grudnia 2015r. i ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016r. do dnia zapłaty – pomimo, że żądanie dotyczyło zasądzenia odsetek od należności głównej od dnia 1 czerwca 2013r. - jednak nie zasądził odsetek ustawowych za opóźnienie od skapitalizowanych odsetek.

Skapitalizowane odsetki ustawowe za opóźnienie w płatności odszkodowania za znaczne pogorszenie sytuacji życiowej liczone od kwoty 110.000,-zł stanowiącej sumy kwot 30.000,-zł (zasądzonej przez Sąd I instancji) i 80.000,-zł ( zasądzonej przez Sąd II instancji) za okres od dnia 20 października 2012r. do dnia 31 maja 2013r. wynoszą 8.775,89 zł. W konsekwencji należało dodatkowo zasądzić od pozwanego na rzecz powoda D. C. odsetki ustawowe od kwoty 8.775,89 zł za okres od dnia 1 czerwca 2013r. do dnia 31 grudnia 2015r. oraz ustawowe odsetki za opóźnienie od kwoty 8.775,89 zł dnia 1 stycznia 2016r. do dnia zapłaty.

Podkreślić należy, że Sąd Apelacyjny zasądził jedynie skapitalizowane odsetki od kwoty 80.000,-zł (wynoszące 6.353,97 zł) a nie od 110.000,-zł, gdyż jak już wskazano Sąd I instancji zasądził odsetki od różnicy 30.000,-zł za okres od dnia 20 października 2012r. do dnia zapłaty – a nie od dnia 1 czerwca 2013r., jak w pozwie. Skarżący pominął okoliczność zasądzenia odsetek ustawowych za opóźnienie od należności głównej już od dnia 20 października 2012r., dlatego też dalej idące żądanie zasądzenia skapitalizowanych odsetek podlegało oddaleniu.

Na podobnych zasadach Sąd Apelacyjny zasądził dodatkowo – pominięte przez Sąd I instancji - odsetki ustawowe i ustawowe odsetki za opóźnienie w płatności zadośćuczynienia 245.000,-zł. Skapitalizowane odsetki ustawowe od kwoty 245.000,-zł za okres od dnia 20 października 2012r. do dnia 31 maja 2013r. wynoszą 19.459,04 zł. Niezrozumiałe przy tym było wskazywanie w apelacji kwoty 357.000,-zł jako podstawy naliczania odsetek, skoro taka kwota zadośćuczynienia nie została zasądzona przez Sąd Okręgowy, zaś w apelacji nie zostały zgłoszone dalej idące żądania dotyczące zwiększenia sumy zadośćuczynienia. Tym samym należało dodatkowo zasądzić odsetki ustawowe od kwoty 19.459,04 zł od dnia 1 czerwca 2013r. do dnia 31 grudnia 2015r. oraz ustawowe odsetki za opóźnienie od kwoty 19.459,04 zł dnia 1 stycznia 2016r. do dnia zapłaty; podobnie jak w przypadku odszkodowania Sąd nie zasądzał skapitalizowanych odsetek w kwocie 19.459,04 zł liczonych za okres od dnia 20 grudnia 2012r. do 31 maja 2013r., gdyż odsetki te zasądzone zostały przez Sąd I instancji, który należność główną zasądził z ustawowymi odsetkami od dnia 20 października 2012r. do dnia 31 grudnia 2015r. oraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016r. do dnia zapłaty (vide: punkt 1 wyroku Sądu Okręgowego k.940), jakkolwiek nie zostały one skapitalizowane kwotowo. Z tych też względów w tym zakresie żądanie zawarte w apelacji podlegało oddaleniu.

Sąd Apelacyjny podzielił natomiast zarzuty naruszenia art. 482§1 k.c. w zakresie żądania zasądzenia skapitalizowanych odsetek od należności 18.710,-zł z tytułu odszkodowania za poniesione koszty pogrzebu. W rezultacie Sąd zasądził od pozwanego na rzecz powoda D. C. dodatkowo kwotę 1.486,04 zł tytułem skapitalizowanych odsetek ustawowych za opóźnienie w płatności odszkodowania za koszt pogrzebu – liczonych za okres od dnia 20 grudnia 2012r. do 31 maja 2013r., gdyż Sąd I instancji odszkodowanie za koszt pogrzebu zasądził zgodnie z pozwem – z ustawowymi odsetkami od dnia 1 czerwca 2013r. do dnia 31 grudnia 2015r. oraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016r. do dnia zapłaty (punkt 2 wyroku Sądu Okręgowego k.940), a nie od dnia 20 października 2012r. Kwota 1.486,04 zł została zasądzona wraz z odsetkami ustawowymi od dnia wniesienia pozwu, to jest od dnia 1 czerwca 2013r. do dnia 31 grudnia 2015r. oraz ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016r. do dnia zapłaty ( art. 482§1 k.c.).

Dalej idące żądania powoda D. C. w zakresie zasądzenia skapitalizowanych odsetek podlegały oddaleniu.

Co do apelacji B. C., to zasadne były zarzuty dotyczące naruszenia art. 446§ 4 k.c. regulującego przesłanki ustalenia wysokości zadośćuczynienia w razie śmierci osoby bliskiej, oraz art. 446§ 3 k.c. dotyczącego przesłanek ustalenia wysokości odszkodowania za znaczne pogorszenie sytuacji życiowej.

Sąd pierwszej instancji prawidłowo przyjął, iż śmierć osoby najbliższej powoduje naruszenie dobra osobistego osoby związanej emocjonalnie ze zmarłym w postaci więzi rodzinnej, co rodzi po stronie tej osoby prawo do ochrony wprost na podstawie art. 446 § 4 k.c. polegające na możliwości bezpośredniego dochodzenia naprawienia własnej krzywdy, doznanej poprzez naruszenie jej własnego dobra osobistego. Samo zaś istnienie więzi rodzinnych i naruszenie tego dobra osobistego poprzez ich zerwanie na skutek śmierci osoby bliskiej jest natomiast elementem stanu faktycznego, który może być wykazany za pomocą środków dowodowych w postaci zeznań świadków lub stron.

Sąd Okręgowy prawidłowo ustalił, iż ta więź istniała i została nagle zerwana w następstwie tragicznej śmierci matki małoletniego powoda oraz jego braci.

Jak słusznie zauważył skarżący, do kategorii krzywdy kompensowanej zadośćuczynieniem pieniężnym na podstawie art. 446 § 4 k.c. zalicza się w szczególności takie uszczerbki niemajątkowe wywołane śmiercią osoby najbliższej, jak: wstrząs psychiczny, cierpienia psychiczne, spadek sił życiowych, przyspieszenie rozwoju choroby, uczucie smutku, tęsknoty, żalu, poczucie osamotnienia, utrata wsparcia, rady, towarzystwa, niemożność odnalezienia się w nowej sytuacji, zaburzenia w prawidłowym funkcjonowaniu rodziny, pozbawienie osobistych starań rodziców o utrzymanie i wychowanie dziecka, poczucie sieroctwa, niższej wartości wobec rówieśników, zachwianie poczucia bezpieczeństwa, pogorszenie ogólnej sytuacji życiowej dziecka. Doniosłym prawnie są przede wszystkim takie okoliczności, jak stopień bliskości osoby uprawnionej względem zmarłego, wiek uprawnionego, intensywność więzi między nim a zmarłym, skala bólu i cierpień przeżywanych przez uprawnionego, stopień negatywnego wpływu śmierci osoby najbliższej na życie uprawnionego. (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17 kwietnia 2015r. III CSK 173/14, Legalis 1263224, także wyrok Sądu Najwyższego z dnia 1 czerwca 2017 r. I CSK 595/16, Legalis 1629970)

Przenosząc to na grunt niniejszej sprawy, właśnie wysoki stopień bliskości między zmarłymi a powodem, wiek powoda (10 lat w chwili wypadku), jego niepełnosprawność powinny być uznawane za czynniki wręcz zwiększające rozmiar krzywdy. Jakkolwiek Sąd Okręgowy dostrzegł wynikające stąd konsekwencje w postaci nieodwracalności utraty jednego z rodziców, to jednak nie wyciągnął w tym zakresie w pełni adekwatnych wniosków co do wysokości zadośćuczynienia. Krzywda małoletniego powoda wynikająca z utraty matki- jednej z dwóch najbliższych i najważniejszych dla dziecka osób, których nikt nie może zastąpić, jest niewątpliwie wyjątkowo dotkliwa i będzie trwać przez całe jego życie. O rozmiarze krzywdy dziecka doznanej wskutek śmierci matki decyduje bowiem w tym przypadku pozbawienie udziału matki w życiu dziecka, jego rozwoju, dorastaniu, dojrzewaniu. (por. także uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 17 kwietnia 2015r. III CSK 173/14, Legalis 1263224). Dodatkowo zważyć należy, że więzi w relacjach małoletnie dzieci - rodzice są wyjątkowo ścisłe. Rodzic co do zasady nie może być bowiem zastąpiony przez inną osobę w roli społecznej, jaką ma do wypełnienia wobec małoletniego dziecka (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 maja 2015r. V CSK 493/14, Legalis 1281628). Podkreślenia także wymaga, że krzywda małoletniego B. jest tym większa, że matka sprawowała nad nim bezpośrednią pieczę. Powód jest zaś osobą wymagającą stałej opieki, śmierć matki pozbawiła go najbliższej osoby, na której pomoc, wsparcie i tworzone przez nią poczucie bezpieczeństwa mógł zawsze liczyć.

W rezultacie zarzuty skarżącego powoda dotyczące wysokości przyznanego zadośćuczynienia należało uznać za trafne. Wprawdzie korygowanie przez sąd drugiej instancji zasądzonego zadośćuczynienia winno być aktualne tylko wtedy, gdy przy uwzględnieniu wszystkich okoliczności sprawy, mających wpływ na jego wysokość, jest ono niewspółmiernie nieodpowiednie (por. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 czerwca 2013 r. I CSK 614/12, Legalis 759427), lecz właśnie taka sytuacja występuje w niniejszej sprawie. Wysokość zadośćuczynienia ustaloną przez Sąd Okręgowy na kwotę 80.000 zł należało uznać za nieodpowiednią - w kontekście wyżej wskazanych kryteriów. Zważywszy przy tym na kompensacyjny charakter zadośćuczynienia (por. uzasadnienie cytowanego Sądu Najwyższego z dnia 17 kwietnia 2015r. III CSK 173/14, Legalis 1263224, a także wyrok Sądu Najwyższego z dnia 3 czerwca 2011 r. III CSK 279/10 LEX nr 898254) Sąd Apelacyjny uznał, że wysokość tego zadośćuczynienia winna zostać ustalona w wysokości 140.000,-zł w przypadku krzywdy związanej ze śmiercią matki.

Odnośnie zadośćuczynienia za śmierć braci słusznie skarżący zwrócił uwagę, że starsi bracia stanowili dla powoda oparcie, zapewniali mu także poczucie bezpieczeństwa, byli dla niego wzorem, mógł liczyć na ich wsparcie w przyszłości, był z nimi – co prawidłowo ustalił Sąd Okręgowy – mocno związany emocjonalnie. W konsekwencji zgodzić należało się ze skarżącym powodem, że Sąd I instancji dopuścił się naruszenia przepisu art. 446§ 4 k.c. poprzez jego błędne zastosowanie polegające na uznaniu, iż po 30.000,-zł w odniesieniu do zadośćuczynienia za śmierć braci stanowi kwotę adekwatną do rozmiaru doznanej przez niego krzywdy i odpowiada jej zakresowi.

Wprawdzie przyjmuje się, że rozmiar zadośćuczynienia nie może zupełnie abstrahować od stopy życiowej społeczeństwa, która pośrednio może rzutować na jego wymiar, to jednak przesłanka przeciętnej stopy życiowej nie może pozbawić zadośćuczynienia dominującej w ocenie Sądu Apelacyjnego funkcji kompensacyjnej (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 listopada 2014 r. IV CSK 112/14 LEX nr 1604651, także uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 16 kwietnia 2015 r. I CSK 434/14 LEX nr 1712803). W ocenie Sądu Apelacyjnego ustalona kwota zadośćuczynienia po 50.000,-zł w związku ze śmiercią każdego z braci jest odpowiednia do krzywdy powoda, mając na uwadze jego wiek, oraz stopień negatywnych doznań psychicznych spowodowanych ich śmiercią.

W konsekwencji Sąd Apelacyjny dodatkowo zasądził od pozwanego na rzecz powoda B. C.:

- kwotę 60.000,-zł wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 1 czerwca 2013r. do dnia 31 grudnia 2015r. oraz ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016r. do dnia zapłaty tytułem zadośćuczynienia w związku ze śmiercią matki E. C.,

- kwotę 20.000,-zł wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 1 czerwca 2013r. do dnia 31 grudnia 2015r. oraz ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016r. do dnia zapłaty tytułem zadośćuczynienia w związku ze śmiercią brata P. C.,

- kwotę 20.000,-zł wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 1 czerwca 2013r. do dnia 31 grudnia 2015r. oraz ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016r. do dnia zapłaty tytułem zadośćuczynienia w związku ze śmiercią brata M. C. (1).

Słusznie także skarżący zarzucił, że zasadzone odszkodowanie za znaczne pogorszenie sytuacji życiowej powoda B. C. nie uwzględnia w sposób pełny tego, w jaki sposób ta sytuacja się pogorszyła.

Na wstępie należy jednak podkreślić, że powód w pozwie zgłosił to żądanie jedynie w związku z pogorszeniem jego sytuacji na skutek śmierci matki (90.000,-zł) i Sąd I instancji odniósł się do tego żądania zasądzając dodatkowo – ponad wypłacona kwotę 10.000,-zł – także 10.000,-zł . W apelacji powód zgłosił dodatkowe żądanie zasądzenia odszkodowania w związku z pogorszeniem jego sytuacji życiowej na skutek śmierci braci – po 10.000,-zł. Zgłoszenie takiego żądania na etapie postepowania apelacyjnego nie było dopuszczalne (art.383 k.p.c.). Natomiast Sąd Apelacyjny w całej rozciągłości podzielił zarzuty skarżącego dotyczące zaniżenia wysokości odszkodowania związanego z pogorszeniem jego sytuacji na skutek śmierci matki. Skarżący trafnie zwrócił uwagę, że śmierć matki – w sytuacji, gdy z poczynionych ustaleń wynika, że powód nie będzie w przyszłości mógł podjąć pracy zarobkowej i samodzielnie się utrzymać – spowodowała nie tylko stratę najbliższej mu osoby w sferze psychicznej, ale także stratę osoby, która go utrzymywała i w przyszłości mogłaby wspierać go materialnie. Kierując się wyżej wskazanymi kryteriami Sąd Apelacyjny uznał, że dochodzona przez powoda z tego tytułu łącznie kwota 40.000,-zł nie jest wygórowana i dlatego też dodatkowo zasądził – ponad już przyznane 20.000,-zł – także kwotę 20.000,-zł.

Na takich samych zasadach co w przypadku powoda D. C. Sąd Apelacyjny zasądził od pozwanego na rzecz powoda B. C. dodatkowo kwotę 4.722,74 zł tytułem skapitalizowanych odsetek ustawowych liczonych od kwoty 60.000,-zł dodatkowego zadośćuczynienia za okres od dnia 20 października 2012r. do dnia 31 maja 2013r. oraz 3.176,98 zł (1588,49 zł x 2) tytułem skapitalizowanych odsetek ustawowych od kwot po 20.000,-zł tytułem dodatkowego zadośćuczynienia za okres od dnia 20 października 2012r. do dnia 31 maja 2013r. a także kwotę 1.588,49 zł tytułem skapitalizowanych odsetek ustawowych od kwoty 20.000,-zł dodatkowego odszkodowania za znaczne pogorszenie sytuacji życiowej za okres od dnia od dnia 20 października 2012r. do dnia 31 maja 2013r. Suma kwot 4.722,74 zł, 3.176,98 zł oraz 1.588,49 zł wynosi 9.488,21 zł i taką też łączną kwotę skapitalizowanych odsetek Sąd Apelacyjny dodatkowo zasądził od pozwanego na rzecz powoda.

Do tego należało zasądzić odsetki ustawowe i ustawowe odsetki za opóźnienie od zasądzonych kwot, gdyż trafnie skarżący zarzucił naruszenie art. 482§1 k.c. poprzez pominięcie zasądzenia odsetek od skapitalizowanych odsetek.

Skapitalizowane odsetki ustawowe za opóźnienie w płatności zadośćuczynienia za krzywdę związaną ze śmiercią matki E. C., liczone od kwoty 127.500,-zł stanowiącej sumy kwot 67.500,-zł (zasądzonej przez Sąd I instancji) i 60.000,-zł (zasądzonej przez Sąd II instancji) za okres od dnia 20 października 2012r. do dnia 31 maja 2013r. wynoszą 10.126,64 zł. Sąd nie zasądzał skapitalizowanych odsetek od zadośćuczynienia zasądzonego przez Sąd I instancji, gdyż kwota ta – podobnie jak w przypadku D. C. - została zasądzona z odsetkami od dnia 20 października 2012r. do dnia zapłaty.

Skapitalizowane odsetki ustawowe za opóźnienie w płatności zadośćuczynienia za śmierć braci liczone od kwot po 42.500,-zł (x 2) stanowiących sumy kwot po 22.500,-zł (zasądzonej przez Sąd I instancji) i po 20.000,-zł (zasądzonej przez Sąd II instancji) za okres od dnia 20 października 2012r. do dnia 31 maja 2013r. wynoszą 6.751,10 zł. Sąd nie zasądzał skapitalizowanych odsetek od zadośćuczynienia zasądzonego przez Sąd I instancji ( 22.500,-zł x 2), gdyż kwota ta – podobnie jak w przypadku D. C. - została zasądzona z odsetkami od dnia 20 października 2012r. do dnia zapłaty.

Skapitalizowane odsetki ustawowe za opóźnienie w płatności odszkodowania za znaczne pogorszenie sytuacji życiowej liczone od kwoty 30.000,-zł stanowiącej sumy kwot 10.000,-zł (zasądzonej przez Sąd I instancji) i 20.000,-zł ( zasądzonej przez Sąd II instancji) za od dnia 20 października 2012r. do dnia 31 maja 2013r. wynoszą 2.382,74 zł. Sąd nie zasądzał skapitalizowanych odsetek od odszkodowania zasądzonego przez Sąd I instancji (10.000,-zł), gdyż kwota ta została zasądzona z odsetkami od dnia 20 października 2012r. do dnia zapłaty.

Suma wyżej wskazanych skapitalizowanych odsetek 10.126,64 zł, 6.751,10 zł oraz 2.382,74 zł wynosi 19.260,48 zł. Od tej zatem kwoty należało zasądzić odsetki ustawowe od dnia wniesienia pozwu, to jest od dnia 1 czerwca 2013r. do dnia 31 grudnia 2015r. oraz ustawowe odsetki za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016r. do dnia zapłaty ( art. 482§1 k.c.).

Konsekwencją zmiany merytorycznej wyroku była zmiana rozstrzygnięcia o kosztach procesu. Sąd orzekł o tych kosztach zgodnie z wyrażoną w art. 100 k.p.c. zasadą stosunkowego rozdziału kosztów. Ostatecznie powództwo D. C. zostało uwzględnione w 46%. Powód poniósł wydatki związane z wynagrodzeniem pełnomocnika. Wysokość tego wynagrodzenia wynosiła, przy uwzględnieniu opłaty od pełnomocnictwa 7.217,-zł (§ 6 pkt.7 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu, t. jedn. Dz.U. z 2013r. poz. 461). Tyle samo wyniosła wysokość wynagrodzenia strony pozwanej obliczona na podstawie § 6 pkt.7 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu t. jedn. Dz.U. z 2013r. poz. 490). Iloczyn 7.217,- zł i 46% wynosi 3.319,82, zaś iloczyn 7.217,-zł i 54% - 3.897,18 zł. Różnica to kwota 577,36 zł i taką też kwotę Sąd zasądził od powoda D. C. na rzecz pozwanego tytułem zwrotu kosztów procesu.

Z tych też względów Sąd Apelacyjny na podstawie wyżej wskazanych przepisów oraz art. 386§1 k.p.c. orzekł, jak w punkcie I i II wyroku.

O kosztach postępowania apelacyjnego Sąd orzekł zgodnie z wyrażoną w art.98§1 k.p.c. zasadą odpowiedzialności za wynik procesu, biorąc pod uwagę, że apelacja D. C. została uwzględniona w 74%, zaś B. C. – w 80%. Sąd miał także na uwadze fakt, że strona pozwana nie złożyła odpowiedzi na apelację oraz wniosku o zasądzenie kosztów postępowania.

Wysokość kosztów zastępstwa procesowego na rzecz powoda D. C. obliczona została na podstawie §2 pkt. 6 w zw. z art.10 ust.1 pkt 2 Rozporządzenia z dnia 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz.U z 2015r. poz.1800). Iloczyn 4.050,-zł i 74% wynosi 2.997,-zł, zaś iloczyn 4.050,-zł i 80% - 3.240,-zł.

Sąd Apelacyjny jednocześnie na podstawie art.113 ust.1 o kosztach sądowych w sprawach cywilnych ( t. jedn. Dz.U. z 2018r. poz.300) zasądził od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w T. zwrot kosztów sądowych, od których powodowie byli zwolnieni. Wartość przedmiotu zaskarżenia w odniesieniu do powoda D. C. wynosiła 118.791,-zł. Iloczyn tej kwoty i 5% to 5.940,-zł. Iloczyn 5.940,-zł i 74% wynosi 4.395,60 zł.

Z kolei wartość przedmiotu zaskarżenia w odniesieniu do B. C. wynosiła 160.943,-zł. Iloczyn tej kwoty i 5% to 8.048,-zł. Iloczyn 8.048,-zł i 80% to 6.438,40 zł. Suma kwot 4.395,60 zł i 6.438,40 zł wynosi 10.834,-zł i taką też kwotę Sąd zasądził od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa ( punkt V wyroku).

G., dnia 16 kwietnia 2018r.

(...)

ZARZĄDZENIE

(...)

(...)

- (...) K. B. (...)

-(...) P. J. (...)

(...)