Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Gdańsku

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 29 maja 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Gdańsku – Wydział V Cywilny

w składzie:

Przewodniczący:	SSA Zbigniew Koźma (spr.)
Sędziowie:	SA Jacek Grela SO del. Mariusz Struski
Protokolant:	stażysta Aleksandra Ćwiek

po rozpoznaniu w dniu 29 maja 2013 r. w Gdańsku na rozprawie

sprawy z powództwa W. B.

przeciwko Skarbowi Państwa – (...)

o zadośćuczynienie

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Okręgowego w (...)

z dnia 4 stycznia 2013 r. sygn. akt I C 415/12

I.  oddala apelację;

II.  zasądza od powoda na rzecz Skarbu Państwa – (...) w W. kwotę 2.700 (dwa tysiące siedemset) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

Na oryginale właściwe podpisy.

UZASADNIENIE

Powód W. B. wniósł o zasądzenie od pozwanego Skarbu Państwa - (...)w (...) na jego rzecz kwoty 101.000 zł.

W uzasadnieniu powód podał, iż ze względu na to, że jako strona postępowania został pozbawiony możliwości rozpoznania jego sprawy w pierwszej instancji przez konstytucyjny organ, naruszono jego dobra osobiste w postaci wolności i godności obywatelskich.

Pozwany w odpowiedzi na pozew wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie na jego rzecz kosztów procesu.

W uzasadnieniu pozwany podał, iż wyrok skazujący powoda wydany przez asesora sądowego w dniu 5 listopada 2008 roku nie podlegał wzruszeniu, co wynika wprost z orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego z dnia 24 października 2007 roku, sygn. akt: SK 7/06. Przepis ustanawiający instytucję asesora sądowego utracił moc z upływem 18 miesięcy od dnia ogłoszenia wyroku Trybunału, to oznacza, że nadal obowiązywał w dniu orzekania w sprawie prowadzonej przeciwko powodowi. W takiej sytuacji nie ma możliwości wznowienia postępowania. Niezależnie od powyższego pozwany podniósł zarzut przedawnienia roszczenia powoda, albowiem jego pozew dotyczy okoliczności przypadających na okres sprzed trzech lat od daty wniesienia pozwu w niniejszej sprawie.

Wyrokiem z dnia 4 stycznia 2013 r. Sąd Okręgowy w (...) oddalił powództwo, rozstrzygnął o kosztach procesu, następująco uzasadniając rozstrzygnięcie:

W dniu 24 października 2007 roku Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 135 ustawy z dnia 27 lipca 2001 roku - Prawo o ustroju sądów powszechnych, dotyczący powierzenia asesorom sądowym czynności sędziowskich, jest niezgodny z art. 45 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Wskazano, że powyższy przepis traci moc obowiązującą z upływem osiemnastu miesięcy od dnia ogłoszenia wyroku w Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej. Jednocześnie Trybunał zastrzegł, że czynności asesorów sądowych, o których mowa w zakwestionowanym przepisie nie podlegają wzruszeniu na mocy art. 190 ust. 4 Konstytucji.

Wyrokiem z dnia z dnia 5 listopada 2008 roku Sąd (...) w (...) skazał powoda za popełnienie przestępstwa z art. 278 § 1 kk w zw. z art. 64 § 1 kk na karę 8 miesięcy pozbawienia wolności (sygn. akt: XVI K (...). Orzeczenie to zostało wydane przez asesora sądowego. Sąd Okręgowy w (...) wyrokiem z dnia 12 marca 2009 roku sygn. akt: IV Ka (...) utrzymał w mocy powyższe orzeczenie.

Wyrokiem z dnia 29 kwietnia 2009 roku Sąd Rejonowy (...) w osobie asesora sądowego, skazał powoda za popełnienie przestępstwa z art. 279 § 1 kk w zw. z art, 64 § kk (sygn. akt: XVI K (...)). Orzeczenie to zostało częściowo zmienione wyrokiem Sądu Okręgowego w (...) z dnia 20 sierpnia 2010 roku sygn. akt: IV Ka (...). Na jego podstawie pozwany został skazany na karę dwóch lat pozbawienia wolności za czyn z art. 279 § 1 kk w zw. z art. 64 § kk w zw. z art. 91 § 1 kk.

Zarządzeniem z dnia 12 października 2011 roku poinformowano powoda o tym, że Sąd Apelacyjny w Gdańsku nie stwierdził w prawomocnie zakończonej sprawie o sygn. akt: XVI K (...) bezwzględnych przyczyn odwoławczych, uzasadniających wznowienie postępowania z urzędu w trybie art. 542 § 3 kpk.

Powód wniósł pozew w niniejszej sprawie tutejszego Sądu w dniu 19 czerwca 2012 roku.

Powyższy stan faktyczny Sąd Okręgowy ustalił w oparciu o przedłożone przez strony dokumenty, których autentyczność i wiarygodność nie budziła żadnych wątpliwości zarówno Sądu, jak i stron postępowania.

Sąd Okręgowy oddalił wniosek dowodowy o przesłuchanie powoda, albowiem wszelkie istotne okoliczności z punktu widzenia rozstrzygnięcia zostały w sprawie w sposób dostateczny wyjaśnione. Z racji tego, mając również na uwadze charakter dowodu z przesłuchania stron, o którym mowa w art. 299 kpc, należało uznać, że przeprowadzenie tego dowodu nie wniesie niczego istotnego do sprawy.

W tym stanie faktycznym Sąd Okręgowy stwierdził, że powód łączył swoją szkodę z faktem wydania przeciwko niemu dwóch skazujących wyroków Sądu(...) w (...) z dnia 5 listopada 2008 roku (sygn. akt: XVI K (...) i dnia 29 kwietnia 2009 roku (sygn. akt: XVI K (...)). W sprawach tych orzekał asesor sądowy. Pierwsze z tych orzeczeń zostało utrzymane w mocy wyrokiem Sądu Okręgowego w (...) z dnia 12 marca 2009 roku, zaś drugie zostało częściowo zmienione wyrokiem tego Sądu z dnia 20 sierpnia 2010 roku. W ocenie powoda, został on pozbawiony możliwości rozpoznania powyższych spraw w pierwszej instancji przez konstytucyjny organ, albowiem art. 135 ustawy z dnia 27 lipca 2001 roku - Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz. U. 2001 r. Nr 98, poz. 1070 ze zm.: dalej „usp"), ustanawiający instytucję asesora sądowego został uznany za niezgodny z art. 45 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Z tego względu domagał się od pozwanego zadośćuczynienia pieniężnego za naruszenie jego dobra osobistego w postaci prawa do sądu. Powyższe roszczenie należało wywodzić z treści art. 24 § 1 kc w zw. z art. 448 kc.

W pierwszej kolejności wskazać należy, iż zarzut przedawnienia podniesiony przez pozwanego zasługiwał na aprobatę jedynie częściowo, odnośnie roszczenia związanego z pierwszym wyrokiem Sądu (...) w (...), które uprawomocniło się w dniu 12 marca 2009 roku. Przyjąć należy, iż najpóźniej tego dnia powód dowiedział się o szkodzie i osobie obowiązanej do jej naprawienia, zatem od tego dnia mógł występować ze swoim roszczeniem, jednakże nie uczynił tego, zaś przedmiotowy pozew wniósł dopiero 19 czerwca 2012 roku, czyli po upływie trzech lat od daty uprawomocnienia się wyroku wydanego przez asesora sądowego. Wobec tego, na mocy art. 442 ^{(( 1))} § 1 kc jego roszczenie w tym zakresie uległo przedawnieniu.

Odnośnie zaś roszczenia związanego z wyrokiem Sądu (...) w (...) z dnia 29 kwietnia 2009 roku, Sąd także przyjął najkorzystniejszy dla powoda sposób liczenia terminu przedawnienia, uznając, że najpóźniej dowiedział się on o szkodzie i osobie obowiązanej do jej naprawienia w dniu uprawomocnienia się tego wyroku, czyli w dniu 20 sierpnia 2010 roku. Zatem w tym zakresie trzyletni termin przedawnienia nie upłynął przed wniesieniem niniejszego powództwa. Jednakże przedmiotowe roszczenie, odnoszące się do tego zdarzenia, również nie zasługiwało na uwzględnienie. Jakkolwiek istnieją podstawy do stwierdzenia, że doszło do naruszenia dobra osobistego powoda w postaci prawa do sądu, albowiem wyrok z dnia 29 kwietnia 2009 roku został wydany przez asesora sądowego, któremu wbrew zapisom Konstytucji powierzono wykonywanie czynności sędziowskich na mocy art. 135 usp, jednakże działanie pozwanego w tym zakresie nie było bezprawne. Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 24 października 2007 roku (SK 7/06, Dz. U. 2007 r. Nr 204, poz, (...)) wprost wskazał, że po pierwsze, przedmiotowy przepis traci moc z upływem osiemnastu miesięcy od dnia ogłoszenia orzeczenia w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej. Po drugie, iż czynności asesorów sądowych, których mowa w zakwestionowanym przepisie nie podlegają wzruszeniu na podstawie art. 190 ust. 4 Konstytucji. Z dokonanych zastrzeżeń wypływa wniosek, że pomimo domniemania niekonsytucyjności art. 135 usp, przepis ten nadal obowiązywał. Co za tym idzie, miał on moc obowiązującą w chwili wydania wyroku skazującego przeciwko powodowi przez Sąd (...) w (...) w dniu 29 kwietnia 2009 roku. Dodać wypada, że w sytuacji odroczenia utraty mocy obowiązującej danego przepisu w ogóle nie istnieje możliwość wznowienia postępowań indywidualnych zakończonych orzeczeniami opartymi na zakwestionowanym przepisie. Taka możliwość istnieje tylko w sytuacji, gdy Trybunał swoim wyrokiem bezpośrednio eliminuje dany przepis niezgodny z ustawą zasadniczą z porządku prawnego. Pogląd ten jest ugruntowany zarówno w orzecznictwie, jak i w doktrynie. Ponadto Trybunał, mając świadomość doniosłości swojego orzeczenia, w jego sentencji wyraźnie zaznaczył brak możliwości podważenia orzeczeń wydanych przez, asesorów sądowych. Tym samym nie pozostawił żadnych wątpliwości co do tego, że sprawy prowadzone przez asesorów sądowych nie mogą zostać wzruszone zgodnie z art. 190 ust. 4 Konstytucji. Miało to uchronić przed chaosem prawnym i zapewnić prymat naczelnej zasadzie ochrony zaufania obywateli do państwa i prawa wynikającej w określonej w art. 2 Konstytucji zasady państwa prawnego.

Reasumując, stwierdzić należy, iż nie można przypisać pozwanemu bezprawności w działaniu. Przedmiotowy wyrok Sądu(...) w (...) z dnia 29 kwietnia 2009 roku sygn. akt: XVI K(...) wydany przez asesora sądowego był zgodny z prawem także odnośnie składu tego Sądu. Na powierzenie czynności sędziowskich asesorowi sądowemu pozwalał obowiązujący w dniu wydania tego orzeczenia art. 135 usp.

Mając powyższe na uwadze, Sąd na mocy art. 442 ¹ § 1 kc i art. 24 § 1 kc w zw. z art. 448 a contrario oddalił powództwo (punkt 1 wyroku).

Kierując się zasadą słuszności wyrażoną w art, 102 kpc, w myśl której w wypadkach szczególnie uzasadnionych sąd może zasądzić od strony przegrywającej tylko część kosztów albo nie obciążać jej w ogóle kosztami, Sąd - biorąc pod uwagę trudną sytuację materialną powoda - odstąpił od zasady odpowiedzialności za wynik procesu (art. 98 § kpc) i na podstawie wskazanego wyżej art. 102 kpc nie obciążył powoda kosztami zastępstwa procesowego (punkt 2 wyroku).

Z racji faktu, iż postanowieniem wydanym na posiedzeniu wyznaczonym na rozprawę w dniu 12 października 2012 roku ustanowiono dla powoda pełnomocnika z urzędu /k.54/, Sąd na mocy § 11 ust. 1 pkt 25 w zw. z § 2 ust. 3 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. 2002 r., Nr 163, poz. 1348 ze zm.) nakazał wypłacić ze Skarbu Państwa - Sądu Okręgowego w (...) na rzecz kancelarii adwokackiej (...) kwotę 147,60 zł tytułem nieopłaconej pomocy prawnej świadczonej powodowi z urzędu (punkt 3 wyroku).

Powyższy wyrok zaskarżył apelacją powód, który zarzucając sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego poprzez uznanie wydania wyroków w stosunku do powoda przez asesorów sądowych za zgodne z obowiązującymi przepisami oraz naruszenie prawa procesowego poprzez zaniechanie przeprowadzenia dowodu z przesłuchania powoda w charakterze strony, wniósł o jego zmianę i uwzględnienie powództwa w całości lub uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.

Pozwany wniósł o oddalenie apelacji i zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Apelacyjny ustalił i zważył co następuje:

Apelacja powoda nie jest zasadna.

Sąd Apelacyjny w pełni podziela ustalenia Sądu I instancji dokonane w sprawie oraz wyciągnięte na podstawie tych ustaleń wnioski, czyniąc z nich integralną część swoich ustaleń.

Odnosząc się do zarzutów apelacji stwierdzić należy, iż bezzasadnym jest zarzut naruszenia prawa procesowego poprzez pominięcie dowodu z przesłuchania powoda w charakterze strony. Dowód z przesłuchania stron zgodnie z art. 299 k.p.c. ma charakter fakultatywny co oznacza, że każdorazowo od uznania sądu zależy ocena czy w sprawie wymagane jest przeprowadzenie tego dowodu. W niniejszej sprawie Sąd I instancji trafnie uznał, że przeprowadzenie dowodu z przesłuchania powoda w charakterze strony jest zbędne, bowiem powód nie wykazał by zachodziły przesłanki do odpowiedzialności pozwanego. Zarzucając w apelacji błędne pominięcie przez Sąd Okręgowy tego dowodu skarżący nie wskazał nawet jakie okoliczności sprawy miałyby wyjaśnić zeznania powoda, co sprawia, że zarzut ten nie może wywołać oczekiwanego przez skarżącego skutku.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego również zarzut wadliwego wydania orzeczeń w stosunku do powoda przez sądy, w których składzie orzekali asesorzy a nie sędziowie w świetle orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego z dnia 24 października 2007 r. dotyczącego art. 135 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych jest oczywiście bezzasadny. Trybunał Konstytucyjny w orzeczeniu tym stwierdził wprawdzie, że powierzenie czynności sędziowskich asesorom sądowym jest niezgodne z Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej ale jednocześnie wyznaczył termin 18 miesięcy na utratę mocy obowiązującej przez przepis umożliwiający orzekanie przez asesorów, a także zastrzegł, że czynności asesorów sądowych nie podlegają wzruszeniu na podstawie art. 190 ust. 4 Konstytucji. Wobec takiej treści omawianego orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego za trafną uznać należy ocenę przez Sąd I instancji wyroków orzeczonych wobec powoda przez sądy, w składzie, których orzekali asesorzy jako zgodnych z obowiązującymi przepisami, co czyni powództwo powoda oparte na zarzucie bezprawności tych orzeczeń bezzasadnym.

Z powyższych względów uznając zarzuty apelacji powoda za niezasadne Sąd Apelacyjny na mocy art. 385 k.p.c.. ją oddalił. Mając na uwadze wynik postępowania apelacyjnego Sąd Apelacyjny zgodnie z art. 98 k.p.c. zasądził od powoda na rzecz reprezentanta pozwanego zwrot kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym. Przy czym z uwagi na to, że przedmiot sprawy nie wyczerpuje dyspozycji § 10 pkt 25 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnym oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz.U. Nr 163, poz. 1349 ze zm.) przy ustalaniu wysokości należnego wynagrodzenia Sąd Apelacyjny zastosował § 6 pkt. 6 tego rozporządzenia.