Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Gdańsku

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 5 czerwca 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Gdańsku – Wydział V Cywilny

w składzie:

Przewodniczący:	SSA Jacek Grela (spr.)
Sędziowie:	SA Maryla Domel-Jasińska SA Włodzimierz Gawrylczyk
Protokolant:	sekretarz sądowy Joanna Makarewicz

po rozpoznaniu w dniu 5 czerwca 2013 r. w Gdańsku na rozprawie

sprawy z powództwa H. S.

przeciwko M. M.

o zwolnienie od egzekucji

na skutek apelacji powódki

od wyroku Sądu Okręgowego w T.

z dnia 20 grudnia 2012 r., sygn. akt I C 1676/12

1.  zmienia zaskarżony wyrok:

a)  w punkcie I (pierwszym) w ten sposób, że zwalnia od egzekucji, prowadzonej w sprawie o sygnaturze akt (...) przez Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w T. T. S., własnościowe spółdzielcze prawo do lokalu mieszkalnego położonego w T. przy ulicy (...), zapisanego w księdze wieczystej numer (...), pozostającego w zasobach (...) w T.,

b)  w punkcie II (drugim) w ten sposób, że zasądza od pozwanego na rzecz powódki kwotę 6.180 (sześć tysięcy sto osiemdziesiąt) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu;

2.  zasądza od pozwanego na rzecz powódki kwotę 2.700 (dwa tysiące siedemset) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego;

3.  nakazuje ściągnąć od pozwanego M. M. na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w T. kwotę 17.920 (siedemnaście tysięcy dziewięćset dwadzieścia) złotych tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych.

Sygn. akt V ACa 277/13

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 1 sierpnia 2012 r. powódka H. S. wniosła przeciwko pozwanemu M. M. o:

- zwolnienie od egzekucji nieruchomości położonej w T. przy ul. (...) prowadzonej przez komornika przy Sądzie Rejonowym w T. T. S. w sprawie o sygn.. (...),

- zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki kosztów procesu według norm przepisanych.

W uzasadnieniu pozwu powódka stwierdziła, że komornik sądowy przy Sądzie Rejonowym w T. T. S. prowadzi od 29 kwietnia 2011 r. postępowanie egzekucyjne z wniosku M. M. przeciwko J. T. o świadczenie pieniężne. Egzekucję skierowano do nieruchomości położonej w T. przy ul. (...). Nieruchomość tę powódka nabyła w drodze darowizny zawartej z synem R. S. (1) (...). Z kolei syn powódki R. S. nabył ją od J. T. w drodze umowy sprzedaży w dniu (...) W umowie tej sprzedawca oświadczyła m. in., że dla będącego przedmiotem umowy spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego położonego w T. przy ul. (...) nie została założona księga wieczysta i jest ono wolne od wszelkich należności finansowych na czyjąkolwiek rzecz i nie dotyczą go zobowiązania wobec osób trzecich. W dniu sprzedaży przedmiotowe prawo do lokalu nie było zajęte przez komornika; w zbiorze dokumentów prowadzonych przez Sad Rejonowy w T. nie znajdowała się żadna informacja o egzekucji prowadzonej z ww. prawa. J. T. w chwili sprzedaży R. S. ww. prawa do lokalu nie wiedziała o toczącym się przeciwko niej postępowaniu egzekucyjnym. Komornik wszczął to postępowanie 29 kwietnia 2011 r., wysyłając do J. M.-T. odpowiednią informację za pośrednictwem Poczty Polskiej. Dłużniczka do dnia sprzedaży lokalu nie odebrała powyższej informacji, co więcej nie minął jeszcze termin awizowania przesyłki od komornika. W chwili nabycia przez R. S. spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu w zbiorze dokumentów nie znajdował się wniosek komornika o prowadzenie egzekucji z przedmiotowego prawa. Wniosek ten komornik złożył dopiero 22 lipca 2011 r., a więc po przeszło dwóch miesiącach od chwili nabycia prawa przez R. S.. W rezultacie, skoro w chwili złożenia przez komornika wniosku, prawo nie należało już do dłużniczki J. T., nie mogło dojść do skutecznego zajęcia ww. prawa. Wobec tego prowadzenie egzekucji z tego prawa, które należy aktualnie do powódki, narusza jej prawa i uzasadnia powództwo ekscydencyjne.

W odpowiedzi na pozew z dnia 2 października 2012 r. pozwany M. M. domagał się oddalenia powództwa i zasądzenia od powódki na jego rzecz kosztów procesu według norm przepisanych.

W uzasadnieniu swego stanowiska pozwany stwierdził, że przedmiotowa nieruchomość została nabyta przez powódkę w trakcie postępowania egzekucyjnego; a zgodnie z art. 930 k.p.c. zbycie przedmiotu egzekucji w trakcie toczącego się postępowania egzekucyjnego nie ma wpływu na bieg egzekucji. Sporne mieszkanie zostało zajęte 29 kwietnia 2011 r., tj. z chwilą zawiadomienia spółdzielni o wszczęciu egzekucji z prawa do lokalu. Zawiadomienie to zostało dołączone do zbioru dokumentów, który dla przedmiotowego prawa do lokalu prowadzi (...). Wpis wzmianki o zajęciu do księgi wieczystej nie mógł być dokonany, ponieważ w tym czasie dla przedmiotowego lokalu nie była założona księga wieczysta. Powódka wiedziała o wierzytelności przysługującej pozwanemu wobec J. T., albowiem w treści aktu notarialnego umowy sprzedaży prawa do lokalu powołano postanowienie Sądu Rejonowego w T. z 11 kwietnia 2010 r. o podziale majątku wspólnego. 5 stycznia 2012 r. R. S. (1) złożył w Sądzie Rejonowym w T. pozew o zwolnienie od egzekucji przedmiotowego lokalu i powództwo to zostało prawomocnie oddalone wyrokiem z 28 czerwca 2012 r.

W piśmie procesowym z dnia 2 listopada 2012 r. powódka podtrzymała swoje stanowisko w sprawie. Jednocześnie stwierdziła, że w polskim porządku prawnym nie dochodzi do zajęcia przez komornika spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego poprzez przesłanie informacji o zajęciu do spółdzielni mieszkaniowej, w której zasobach znajduje się przedmiotowy lokal. Przyznała, że R. S. (1) dokonując na jej rzecz darowizny poinformował ją, że w stosunku do przedmiotu darowizny toczy się postępowanie egzekucyjne. Jednak wbrew temu, co twierdzi pozwany, nie ma do tej sytuacji zastosowania art. 930 k.p.c. z tego powodu, że nie doszło w nin. sprawie do skutecznego zajęcia nieruchomości przez komornika. Powódka nie zakwestionowała faktu, że R. S. wiedział o wymagalności spłat wynikających z podziału majątku przez nabyciem lokalu od J. T.. Okoliczność ta nie ma jednak żadnego znaczenia, ponieważ w chwili zawarcia umowy sprzedaży prawo powódki nie było zajęte.

W toku procesu strony podtrzymały swoje stanowiska w sprawie.

Wyrokiem z dnia 20 grudnia 2012 r., zapadłym w sprawie o sygn. akt I C 1676/12, Sąd Okręgowy w T.:

I. oddalił powództwo;

II. obciążył powódkę poniesionymi kosztami procesu.

Podjęte rozstrzygnięcie, Sąd Okręgowy uzasadnił w następujący sposób:

Postanowieniem z 1 kwietnia 2010 r. Sąd Rejonowy w T. dokonał podziału majątku wspólnego pozwanego M. M. i J. T.. Przedmiotem podziału było jedynie ograniczone prawo rzeczowe w postaci spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego położonego w T. przy ul. (...) znajdującego się w zasobach (...) w T.. Prawo to zostało przyznane wyłącznie J. T., zaś na rzecz pozwanego Sąd zasądził 154,880,-zł, płatnych w 6 ratach, przy czym pierwsza rata miała być płatna w terminie 6 miesięcy od uprawomocnienia się postanowienia, a kolejne w terminach późniejszych.

W dniu (...) R. S. (1) zawarł z J. T. w formie aktu notarialnego przed notariuszem I. G. umowę sprzedaży spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego położonego w T. przy ul. (...). Strony umowy okazały i przedłożyły notariuszowi prawomocne postanowienie Sądu Rejonowego w T. wydane 1 kwietnia 2010r. w sprawie(...) o podziale majątku wspólnego.

Komornik przy Sądzie Rejonowym w T. W. S. 27 kwietnia 2011r. wszczął postępowanie egzekucyjne z wniosku pozwanego M. M. przeciwko dłużnikowi J. T. o zapłatę kwoty 25.800,-zł zł wraz z odsetkami. Wierzyciel wskazał jako jeden ze sposobów prowadzenia egzekucji - egzekucję z nieruchomości i dołączył tytuł wykonawczy- postanowienie z 1 kwietnia 2010r. wydane w sprawie (...) wraz z postanowieniem tutejszego Sądu wydanym w tej samej sprawie 7 kwietnia 2011r. o nadaniu klauzuli wykonalności punktowi V postanowienia z 1 kwietnia 2010r. co do pierwszej raty, tj. kwoty 25.800,00 .

Pismem z 28 kwietnia 2011r., doręczonym 29 kwietnia 2011r. komornik sądowy W. S. zawiadomił (...) o wszczęciu egzekucji z ograniczonego prawa rzeczowego - własnościowego spółdzielczego prawa do lokalu mieszkalnego położonego w T. przy ul. (...). W związku z tym, że dla lokalu mieszkalnego przy ul. (...) w T. nie była urządzona księga wieczysta ani nie był prowadzony zbiór dokumentów przez Sąd Rejonowy w T., komornik nie złożył wniosku o wpis ostrzeżenia w księdze wieczystej o toczącym się postępowaniu egzekucyjnym ani stosownego wniosku do zbioru dokumentów.

Jednocześnie z powiadomieniem (...) komornik sądowy zawiadomił dłużnika o zajęciu prawa i wezwał go do uiszczenia należności wynikającej z tytułu wykonawczego. J. M.-T. nie odebrała przesyłki od komornika, była ona awizowana i pozostawiona ze skutkiem doręczenia w aktach komorniczych.

W odpowiedzi na zawiadomienie komornika (...) poinformowała organ egzekucyjny, że informacja o wszczęciu egzekucji została zamieszczona w aktach członkowskich przed sprzedażą lokalu mieszkalnego R. S.. Notariusz do sporządzenia aktu notarialnego z (...) wykorzystał nieaktualne zaświadczenie ze spółdzielni mieszkaniowej wydane przed zawarciem umowy przedwstępnej. R. S. nie zwracał się do spółdzielni przed zawarciem umowy nabycia mieszkania o informację, czy prowadzone jest postępowanie egzekucyjne przeciwko zbywcy lokalu.

Pismem z 27 września 2011 r. komornik sądowy zawiadomił wierzyciela i dłużnika o terminie opisu i oszacowania prawa do lokalu. Pismo to odebrał również r. S., który niezwłocznie powiadomił J. M.-T. o treści pisma, jakie otrzymał od komornika.

Pozwem z dnia 16 stycznia 2012 r. skierowanym do Sądu Rejonowego w T. R. S. (1) domagał się zwolnienia od egzekucji przedmiotowego prawa do lokalu. Wyrokiem z dnia 28 czerwca 2012 r. Sąd Rejonowy w T. oddalił jego powództwo.

W uzasadnieniu Sąd ten stwierdził, że R. S. nie dochował terminu do wniesienia pozwu ekscydencyjnego przewidzianego w art. 841 § 3 k.p.c. Wiedział on bowiem o toczącym się postępowaniu egzekucyjnym i dokonanym zajęciu nabytego przez niego prawa do lokalu najpóźniej 27 września 2011 r. Nadto Sąd ten zauważył, że mając do dyspozycji prawomocne orzeczenie Sądu w sprawie podziału majątku wspólnego R. S. wiedział, że termin spłaty pierwszej raty należności upływał ponad miesiąc wcześniej przed podpisaniem aktu notarialnego. Należyta dbałość o własne interesy nakazywałaby zażądanie przez niego od J. M.-T. przedstawienia dowodu zapłaty pierwszej raty, tak, aby zminimalizować narażenie się na procesy podobnego typu jak w nin. sprawie.

Na skutek nabycia przez R. S. od J. M.-T. prawa do lokalu przy ul. (...) w T. została założona dla własnościowego spółdzielczego prawa do tego lokalu księga wieczysta nr (...).

Wniosek o złożenie do zbioru dokumentów wniosku o wszczęcie egzekucji wpłynął do Sądu Rejonowego w T. Wydziału VI Ksiąg Wieczystych 4 lipca 2011r. Z kolei, wniosek komornika o wpisanie wzmianki o wszczęciu egzekucji do ww. księgi wieczystej został oddalony przez Sąd wieczystoksięgowy. Przyczyną odmowy wpisu była okoliczność, że w księdze wieczystej nie figuruje jako osoba uprawniona J. M.-T., tylko powódka.

Krótko po otrzymaniu wyroku Sądu Rejonowego w T. z 28 czerwca 2012 r. z uzasadnieniem R. S. zawarł z powódką umowę darowizny przedmiotowego własnościowego spółdzielczego prawa do lokalu mieszkalnego. W umowie tej zbywca oświadczył, że w stosunku do przedmiotowego prawa do lokalu wszczęta została przez komornika sądowego przy Sądzie Rejonowym w T. W. S. egzekucja w sprawie (...).

W tym stanie rzeczy, Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Przedstawiony stan faktyczny ustalono w sposób bezsporny w oparciu o wskazane przez strony dowody z dokumentów dołączonych do akt sprawy, a także dokumenty z akt komorniczych. Sąd meriti uznał zgromadzone w sprawie dokumenty za wiarygodne; ich prawdziwość nie została zakwestionowana przez strony, Sąd także nie znalazł podstaw do podważania ich autentyczności.

Następnie Sąd a quo stwierdził, że istota sporu między stronami sprowadzała się do rozstrzygnięcia, czy w przedmiotowej sprawie znajduje zastosowanie art. 930 § 1 k.p.c., czy nie. Zgodnie z tym przepisem rozporządzenie nieruchomością po jej zajęciu nie ma wpływu na dalsze postępowanie. Nabywca może uczestniczyć w postępowaniu w charakterze dłużnika. W każdym razie czynności egzekucyjne są ważne tak w stosunku do dłużnika, jak i w stosunku do nabywcy.

Przed rozstrzygnięciem tego sporu przypomniał, że w przedmiotowej sprawie chodzi o własnościowe spółdzielcze prawo do lokalu mieszkalnego. Nie sposób zatem przeoczyć, że jedną z cech tego prawa do lokalu jest to, że podlega ono egzekucji. Do tej egzekucji odnosi się art. 17(13) ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych (dalej jako u.s.m.). Wskazany przepis w sprawie egzekucji z własnościowego prawa do lokalu nakazuje stosować przepisy art. 921-1013 k.p.c. o egzekucji z nieruchomości. Jednocześnie przepisy u.s.m. nie przewidują odrębności w zakresie postępowania egzekucyjnego. Oznacza to, że do egzekucji z własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego znajduje zastosowanie m. in. art. 925 k.p.c. i 930 k.p.c.

Zgodnie z art. 925 § 1 k.p.c. w stosunku do dłużnika nieruchomość jest zajęta z chwilą doręczenia mu wezwania. W stosunku do dłużnika, któremu nie doręczono wezwania, jako też w stosunku do osób trzecich, nieruchomość jest zajęta z chwilą dokonania wpisu w księdze wieczystej lub złożenia wniosku komornika do zbioru dokumentów.

Z kolei w myśl art. 925 § 2 k.p.c. w stosunku do każdego, kto wiedział o wszczęciu egzekucji, skutki zajęcia powstają z chwilą, gdy o wszczęciu egzekucji powziął wiadomość, chociażby wezwanie nie zostało jeszcze dłużnikowi wysłane ani wpis w księdze wieczystej nie był jeszcze dokonany.

Sąd pierwszej instancji odkreślił, że treść powołanej regulacji prawnej wskazuje jednoznacznie, że do zajęcia prawa do lokalu dochodzi w różnoraki sposób, nie tylko wówczas, gdy dłużnik odbierze wezwanie do zapłaty lub zostanie dokonany wpis w księdze wieczystej lub zostanie złożony przez komornika wniosek do zbioru dokumentów. Do zajęcia prawa dochodzi również wtedy, kiedy dłużnik lub nabywca dowiadują się o wszczęciu egzekucji z innych źródeł, np. na skutek informacji uzyskanej ze spółdzielni mieszkaniowej, w zasobach której znajduje się przedmiotowy lokal.

Na tle konkretnej sprawy nie sposób przeoczyć, że spółdzielnia mieszkaniowa, niezwłocznie po uzyskaniu zawiadomienia komornika o wszczęciu egzekucji 29 kwietnia 2011 r., zarejestrowała ten fakt w aktach lokalowych. W chwili zawarcia umowy z (...) zbywca J. M.-T. winna przedłożyć notariuszowi aktualne zaświadczenie ze spółdzielni. Powoływanie się w akcie notarialnym na nieaktualne zaświadczenie nie rodzi korzystnych dla nabywcy skutków prawnych, skoro jak trafnie zauważył Sąd Rejonowy, mając do dyspozycji prawomocne orzeczenie Sądu w sprawie podziału majątku wspólnego R. S. wiedział, że termin spłaty pierwszej raty należności upływał ponad miesiąc wcześniej przed podpisaniem aktu notarialnego. Zdaniem Sądu a quo, należyta dbałość o własne interesy nakazywałaby zażądanie przez niego od J. M.-T. przedstawienia dowodu zapłaty pierwszej raty wynikającej z treści tytułu wykonawczego.

Dodał, że jak trafnie przyjmuje się w doktrynie i orzecznictwie dokonanie wpisu o wszczęciu egzekucji w księdze wieczystej (złożenie wniosku do zbioru dokumentów) stanowi ostateczny termin zajęcia nieruchomości w stosunku do wszystkich, jeśli wcześniej nie uzyskali wiedzy o tym zdarzeniu. W stosunku do dłużnika zajęcie będzie skuteczne z chwilą doręczenia mu wezwania do zapłaty długu, chyba że doręczenie nastąpiło później niż wpis lub uzyskanie wiedzy o wszczęciu egzekucji z innego źródła (tak przykładowo wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 maja 2009 r., II CSK 651/08, LEX nr 511997).

Według Sądu meriti, przedstawione rozważania prowadzą do wniosku, że twierdzenie powódki, iż nie doszło do skutecznego zajęcia przez komornika prawa do lokalu nie zasługuje na uwzględnienie. W szczególności nie sposób bronić poglądu, że brak księgi wieczystej lub zbioru dokumentów prowadzonych dla ww. prawa do lokalu uniemożliwiło skuteczne zajęcie tego prawa w ramach egzekucji.

Okoliczność, że wniosek komornika o ujawnienie wzmianki o wszczęciu egzekucji został oddalony przez sąd wieczystoksięgowy nie oznacza, że nie doszło do skutecznego zajęcia tego prawa w toku egzekucji. Należy w tym miejscu zaznaczyć, że wniosek ten nie mógł być uwzględniony z uwagi na zakres kognicji sądu wieczystoksięgowego. Sąd ten bada jedynie, czy w księdze wieczystej figuruje jako dłużnik osoba, przeciwko której prowadzona jest egzekucji. Sąd ten nie ma natomiast uprawnienia do badania, kiedy i w jakich okolicznościach doszło w postępowaniu egzekucyjnym do zajęcia prawa.

W ocenie Sądu pierwszej instancji, w przedmiotowej sprawie dokonanie darowizny prawa do lokalu przez R. S. na rzecz powódki – jego matki można postrzegać jako próbę obejścia prawa, w szczególności art. 841 § 3 k.p.c. Taki wniosek usprawiedliwia okoliczność, że umowa darowizny została zawarta krótko po oddaleniu powództwa wytoczonego przez R. S. przed Sądem Rejonowym w T..

Nieodpłatne przeniesienie tego prawa do lokalu na powódkę nie może jednak prowadzić do nabycia przez nią szerszych uprawnień w zakresie wniesienia pozwu ekscydencyjnego. W szczególności nie prowadzi do uwzględnienia żądania zwolnienia nabytego przedmiotu od egzekucji. Stoi temu na przeszkodzie norma prawna wynikająca z treści art. 930 § 1 k.p.c., która dotyczy nie tylko rozporządzeń dokonanych po zajęciu egzekucyjnym przez dłużnika na rzecz osoby trzeciej, ale i dalszych rozporządzeń przedmiotem, do którego skierowano egzekucję, dokonanych między tą osobą a dalszą osobą trzecią. Inna wykładnia tego przepisu nie zasługuje na akceptację, skoro regulacja ta ma stanowić realne zabezpieczenie interesów wierzyciela przed wyzbyciem się majątku przez dłużnika.

Na zakończenie Sąd Okręgowy zauważył, że nie budzi wątpliwości, iż powódka nabyła od syna R. S. własnościowe spółdzielcze prawo do lokalu mieszkalnego i służy jej aktualnie legitymacja do wniesienia pozwu ekscydencyjnego. Naruszenie jej prawa do lokalu w rozumieniu art. 841 k.p.c. nie zasługuje jednak na ochronę prawną z uwagi na treść art. 930 k.p.c., który chroni wierzyciela przed działaniami dłużnika i osób trzecich nabywających od niego zajęty w toku egzekucji przedmiot.

Z tych powodów na podstawie art. 841 k.p.c. a contrario orzeczono jak w sentencji. O kosztach orzeczono na podstawie art. 98 k.p.c. Powódka przegrała sprawę i winna ponieść koszty postępowania sądowego. Do kosztów tych należy zaliczyć poniesione przez nią wydatki związane z udziałem pełnomocnika procesowego i opłatę sądową, od której nie została zwolniona. Pozwany nie przedstawił, czy i jakie koszty procesu poniósł w sprawie, dlatego brak było podstaw do zasądzenia na jego rzecz od powódki jakichkolwiek kosztów.

Powyższe rozstrzygnięcie w całości zaskarżyła apelacją powódka i zarzucając:

l. naruszenie prawa materialnego poprzez:

- niewłaściwe zastosowanie przepisu art. 925 § l i 2 k.p.c. poprzez błędne przyjęcie, iż doszło do skutecznego zajęcia przez komornika w postępowaniu egzekucyjnym o sygn. akt (...) spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu położonego w T. przy ul. (...);

- zastosowanie przepisu art. 930 § l k.p.c. polegające na uznaniu, że rozporządzenie nieruchomością nie ma wpływu na dalsze postępowanie egzekucyjne, mimo, iż w niniejszej sprawie nie doszło da zajęcia nieruchomości przez komornika w postępowaniu komorniczym;

- niezastosowanie art. 841 § l k.p.c. polegające na niezwolnieniu spod egzekucji nieruchomości skarżącej;

2. naruszenie prawa procesowego poprzez:

- sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego, a mianowicie ustalenie z naruszeniem zasady swobodnej oceny dowodów (art. 233 § l k.p.c.), iż doszło do zajęcia w toku postępowania egzekucyjnego spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu położonego w T. przy ul. (...);

- naruszenie art. 233 § l k.p.c. przez niewłaściwą wykładnię i zastosowanie z przekroczeniem granic swobodnej oceny dowodów, co miało istotny wpływ na wynik sprawy polegające na ustaleniu, że „w związku z tym, że dla lokalu mieszkalnego przy (...) w T. nie była urządzona księga wieczysta ani nie był prowadzony zbiór dokumentów przez Sąd Rejonowy w T., komornik nie złożył wniosku o wpis ostrzeżenia w księdze wieczystej o toczącym się postępowaniu ani stosownego wniosku do zbioru dokumentów";

- błędną wykładnię i zastosowanie art. 841 § 3 k.p.c. w zw. z art. 841 § l k.p.c. poprzez przyjęcie, że powódce nie przysługiwało powództwo w zakresie wniesienia powództwa ekscydencyjnego;

wniosła o:

1. uchylenie (zmianę) wyroku Sądu I instancji i zwolnienie spod egzekucji należącego do powódki spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu położonego w T. przy ul. (...);

2. zasądzenie na rzecz powódki od pozwanego kosztów postępowania wraz z kosztami zastępstwa procesowego za obie instancje.

Sąd Apelacyjny ustalił i zważył, co następuje:

Apelacja powódki zasługiwała na uwzględnienie.

Na wstępie należy zauważyć, że w zasadzie stan faktyczny w przedmiotowej sprawie był bezsporny. Zatem, poczynione przez Sąd pierwszej instancji ustalenia faktyczne, Sąd ad quem czyni własnymi, o ile poniżej nie uznał odmiennie.

Podnieść również należy, że Sąd a quo przytoczył właściwe przepisy prawa, w oparciu o które winna być rozstrzygnięta przedmiotowa sprawa.

W ocenie Sądu odwoławczego jednakże, Sąd meriti błędnie zinterpretował dyspozycje art. 925 i 930 § 1 k.p.c. w odniesieniu do poczynionych ustaleń faktycznych.

Wobec powyższego, przypomnieć trzeba, że w myśl art. 930 § 1 k.p.c. rozporządzenie nieruchomością po jej zajęciu nie ma wpływu na dalsze postępowanie. Nabywca może uczestniczyć w postępowaniu w charakterze dłużnika. W każdym razie czynności egzekucyjne są ważne tak w stosunku do dłużnika, jak i w stosunku do nabywcy.

Niewątpliwie, Sąd pierwszej instancji ma rację, że skuteczne zajęcie przedmiotowego własnościowego spółdzielczego prawa do lokalu mieszkalnego, przed nabyciem go przez R. S. (1), sprawiłoby, że zarówno umowa sprzedaży tego prawa z dnia (...), jak i umowa darowizny z dnia (...), nie miałyby wpływu na dalsze postępowanie egzekucyjne. Zatem, istota problemu sprowadza się do oceny skuteczności zajęcia rzeczonego prawa przed zawarciem wspomnianej umowy sprzedaży.

W związku z powyższym należy przypomnieć, że przepis art. 925 k.p.c. w dwóch pierwszych paragrafach stanowi, że:

§ 1. W stosunku do dłużnika nieruchomość jest zajęta z chwilą doręczenia mu wezwania. W stosunku do dłużnika, któremu nie doręczono wezwania, jako też w stosunku do osób trzecich, nieruchomość jest zajęta z chwilą dokonania wpisu w księdze wieczystej lub złożenia wniosku komornika do zbioru dokumentów.

§ 2. Jednakże w stosunku do każdego, kto wiedział o wszczęciu egzekucji, skutki zajęcia powstają z chwilą, gdy o wszczęciu egzekucji powziął wiadomość, chociażby wezwanie nie zostało jeszcze dłużnikowi wysłane ani wpis w księdze wieczystej nie był jeszcze dokonany.

Niewątpliwie, powyższy przepis wskazuje, że zajęcie nieruchomości (tu: własnościowego spółdzielczego prawa do lokalu mieszkalnego), „może nastąpić w różnym czasie w stosunku do dłużnika i innych osób. Zasadnicze znaczenie ma moment, kiedy każda z tych osób (także dłużnik) dowiedziała się o wszczęciu egzekucji, niezależnie od tego z jakiego źródła powzięła tę wiadomość (art. 925 § 2 k.p.c.). Dokonanie wpisu o wszczęciu egzekucji w księdze wieczystej (złożenie wniosku do zbioru dokumentów) stanowi ostateczny termin zajęcia nieruchomości w stosunku do wszystkich, jeśli wcześniej nie uzyskali wiedzy o tym zdarzeniu. W stosunku do dłużnika zajęcie będzie skuteczne z chwilą doręczenia mu wezwania do zapłaty długu, chyba że doręczenie nastąpiło później niż wpis lub uzyskanie wiedzy o wszczęciu egzekucji z innego źródła” (por. uzasadnienie – cytowanego przez Sąd pierwszej instancji - wyroku Sądu Najwyższego z dnia 6 maja 2009 r. II CSK 651/08, niepublikowanego, zamieszczonego w LEX nr 511997).

W przedmiotowej sprawie, bezspornym jest, że przed zawarciem umowy sprzedaży z dnia (...), sporny lokal nie miał urządzonej księgi wieczystej. Zatem, również bezsporna jest okoliczność, że nie został dokonany wpis o wszczęciu egzekucji w księdze wieczystej, ani nie został złożony wniosek do zbioru dokumentów. Podkreślić trzeba, że powiadomienie przez komornika o wszczęciu egzekucji (...), w zasobach której znajduje się przedmiotowy lokal i zamieszczenie tej informacji w aktach członkowskich, nie stanowi w żadnej mierze czynności złożenia wniosku komornika do zbioru dokumentów, w rozumieniu dyspozycji art. 925 § 1 k.p.c.

W związku z tym, należy rozważyć, czy dłużnik J. T. otrzymała wezwanie do zapłaty długu przed zawarciem umowy z dnia (...)

Otóż, bezsporną jest okoliczność, że dłużniczka nie odebrała przesyłki od komornika, która była awizowana i pozostawiona w aktach komorniczych ze skutkiem doręczenia. Nawet w przypadku doręczenia zastępczego, skuteczne doręczenie nie nastąpiłoby przed (...)

W rezultacie, pozostała do rozważenia sytuacja uregulowana w art. 925 § 2 k.p.c., polegająca na tym, że w stosunku do każdego, kto wiedział o wszczęciu egzekucji, skutki zajęcia powstają z chwilą, gdy o wszczęciu egzekucji powziął wiadomość, chociażby wezwanie nie zostało jeszcze dłużnikowi wysłane ani wpis w księdze wieczystej nie był jeszcze dokonany.

Z poczynionych przez Sąd a quo ustaleń faktycznych, a także z treści orzeczenia, na które powołał się Sąd meriti (k. 64-67 akt), wynika jednoznacznie, że pewna (potwierdzona) informacja o wszczęciu egzekucji dotarła do dłużniczki J. T. w dniu 27 września 2011 r.

Pozwany nie wykazał i nie udowodnił, że dłużniczka pozyskała tę wiedzę wcześniej, a w szczególności przed dniem (...) Sama świadomość istnienia długu po jej stronie, była bez znaczenia, w świetle uregulowania zawartego w art. 925 k.p.c.

W tym miejscu, ponownie należy odwołać się do treści uzasadnienia cytowanego już wyroku Sądu Najwyższego z dnia 6 maja 2009 r. II CSK 651/08.

Otóż, wskazano w nim m.in., że nawet w przypadku dokonania skutecznego zajęcia wobec dłużnika – co nie miało miejsca w przedmiotowej sprawie, jak wykazano powyżej – „nie oznacza to pozbawienia nabywcy w dobrej wierze możliwości obrony, jeśli nie doszło do zajęcia skutecznego wobec niego. Może on wytoczyć powództwo przeciwegzekucyjne przewidziane w art. 841 k.p.c., które odniesie skutek w wypadku gdy nabywca nie wiedział z żadnego źródła o wszczęciu egzekucji przeciwko dłużnikowi, które nie zostało wpisane w księdze wieczystej (por. uzasadnienie uchwały składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 6 listopada 2007 r., III CZP 93/07, OSNC 2008/7-8/68)”.

W okolicznościach rozpoznawanej sprawy, potwierdzona informacja o wszczęciu przedmiotowej egzekucji dotarła do R. S. (1) dopiero na mocy pisma z dnia 27 września 2011 r. Pozwany ponownie nie wykazał i nie udowodnił, aby R. S. (1) wiedział wcześniej z jakiegokolwiek źródła o wszczęciu egzekucji przeciwko dłużniczce.

Sąd Okręgowy przyjął, że R. S. (1) nie zadbał należycie o własne interesy. Bowiem, po pierwsze jego kontrahentka zawierając umowę sprzedaży posłużyła się nieaktualnym zaświadczeniem ze spółdzielni. Po drugie, znając treść postanowienia o podziale majątku wspólnego małżonków M., winien zażądać od J. T. dowodu zapłaty pierwszej raty zasądzonej spłaty.

Zdaniem Sądu ad quem, nie można podzielić powyższego zapatrywania Sądu Okręgowego.

Po pierwsze, nawet, gdyby R. S. (1) zażądał dowodu zapłaty pierwszej raty, a dłużniczka potwierdziłaby fakt braku spełnienia tego świadczenia, to nie świadczyłoby to o tym, że przedmiotowe ograniczone prawo rzeczowe zostało zajęte. Dłużniczka bowiem, nie wiedziała nic o wszczęciu egzekucji i nie doręczono jej jeszcze przesyłki od komornika.

Po drugie, brak jest podstaw do jednoznacznego podważenia aktualności zaświadczenia ze spółdzielni. Uprzednio bowiem, kilka tygodni wcześniej, zostało ono wykorzystane przy zawieraniu umowy przedwstępnej. Nadto, dłużniczka zapewniła R. S. (1) o braku jakiegokolwiek postępowania egzekucyjnego. Jak się okazało, zapewnienie to było wówczas prawdziwe z punktu widzenia posiadanej przez nią wiedzy.

Ponadto, w ocenie Sądu Apelacyjnego, na gruncie przepisu art. 925 § 2 k.p.c., „powzięcie wiadomości” należy rozumieć jako faktyczne pozyskanie danej wiedzy. Brak jest podstaw w tym wypadku, aby sięgać do konstrukcji „niedochowania należytej staranności”. Kwestia pozyskania określonej wiedzy na płaszczyźnie różnych instytucji postępowania cywilnego, była już przedmiotem stosownej analizy. Otóż, np. na kanwie treści art. 407 § 1 k.p.c., wyrażono pogląd, że „początek biegu 3-miesięcznego terminu w zasadzie wyznacza dzień, w którym strona w sposób wiarygodny dowiedziała się o okolicznościach stanowiących podstawę wznowienia; jak się podkreśla, decyduje faktyczne powzięcie wiadomości, a nie dzień, w którym strona mogła lub powinna się dowiedzieć o podstawach wznowienia” (por. Jakubecki Andrzej (red.), Bodio Joanna, Demendecki Tomasz, Marcewicz Olimpia, Telenga Przemysław, Wójcik Mariusz P., Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, WKP, 2012, teza 2 do art. 407).

W rezultacie, Sąd Apelacyjny doszedł do wniosku, że w okolicznościach rozpoznawanej sprawy, brak było przesłanek do uznania, że przedmiotowe ograniczone prawo rzeczowe, zostało skutecznie zajęte, w rozumieniu art. 925 § 1 i 2 k.p.c., przed zawarciem umowy sprzedaży z dnia (...) W tym stanie rzeczy, w analizowanym przypadku, została wyłączona zasada wynikająca z dyspozycji art. 930 § 1 k.p.c.

W konsekwencji, wytoczone przez powódkę (jako kolejnego nabywcę rzeczonego prawa), powództwo ekscydencyjne, okazało się uzasadnione.

Mając powyższe na względzie, Sąd Apelacyjny orzekł, jak w punkcie 1 a (pierwszym a) sentencji, na podstawie art. 386 § 1 k.p.c.

O kosztach pierwszoinstancyjnych, Sąd ad quem rozstrzygnął w punkcie 1 b (pierwszym b) sentencji, na podstawie art. 108 § 1, 98 i 99 k.p.c. w zw. z § 2 ust. 1 i 2 w zw. z § 10 ust. 1 pkt. 7 w zw. z § 6 pkt. 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (jednolity tekst Dz. U. z 2013 r., poz. 490).

Na koszty te składało się wynagrodzenie pełnomocnika powódki w kwocie 3600 zł oraz uiszczona częściowa opłata od pozwu w wysokości 2580 zł. Łącznie dało to sumę 6180 zł.

O kosztach postępowania apelacyjnego, Sąd odwoławczy orzekł w punkcie 2 (drugim) sentencji, na podstawie art. 108 § 1, 98 i 99 k.p.c. w zw. z § 2 ust. 1 i 2 w zw. z § 10 ust. 1 pkt. 7 w zw. z § 6 pkt. 7 w zw. z § 12 ust. 1 pkt. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (jednolity tekst Dz. U. z 2013 r., poz. 490).

Na koszty te składało się wynagrodzenie pełnomocnika powódki w kwocie 2700 zł.

W przedmiotowej sprawie, powódka uiściła tylko część opłaty od pozwu (2580 zł). W pozostałym zakresie korzystała ze zwolnienia od kosztów sądowych.

Zatem, nie została uiszczona pozostała część opłaty od pozwu, tj. kwota 7670 zł oraz cała opłata od apelacji, tj. suma 10 250 zł. Łącznie dało to kwotę 17 920.

Z uwagi na to, że pozwany przegrał, zarówno postępowanie pierwszoinstancyjne, jak i postępowanie odwoławcze, zobowiązany był nie tylko zwrócić powódce poniesione przez nią koszty procesu, ale także uiścić na rzecz Skarbu Państwa te koszty sądowe, które nie zostały pokryte w toku postępowania.

W związku z tym, Sąd Apelacyjny, w punkcie 3 (trzecim) sentencji nakazał ściągnąć od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w T. kwotę 17 920 zł tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych. Rozstrzygnięcie to zostało oparte na dyspozycji art. 113 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (jednolity tekst Dz. U. Nr 90 z 2010 r. poz. 594 ze zm.).