Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Gdańsku

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 6 listopada 2014 r.

Sąd Apelacyjny w Gdańsku – Wydział V Cywilny

w składzie:

Przewodniczący:	SSA Irma Kul
Sędziowie:	SA Włodzimierz Gawrylczyk SA Artur Lesiak (spr.)
Protokolant:	sekretarz sądowy Joanna Makarewicz

po rozpoznaniu w dniu 6 listopada 2014 r. w Gdańsku na rozprawie

sprawy z powództwa P. J.

przeciwko Skarbowi Państwa - (...)

o zapłatę

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Okręgowego w B.

z dnia 28 kwietnia 2014 r., sygn. akt I C 515/13

I.  prostuje oznaczenie przedmiotu sprawy w zaskarżonym wyroku w ten sposób, że w miejsce słów: „o zadośćuczynienie” wpisuje „o zapłatę” oraz zaskarżony wyrok w punkcie 2 (drugim) przez usunięcie słowa „pozwanego”;

II.  oddala apelację;

III.  zasądza od powoda na rzecz Skarbu Państwa – (...) kwotę 120 (sto dwadzieścia) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego;

IV.  przyznaje od Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w B. na rzecz adwokata A. K. kwotę 120 (sto dwadzieścia) złotych, powiększoną o należną stawkę podatku od towarów i usług, tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powodowi z urzędu w postępowaniu apelacyjnym.

Na oryginale właściwe podpisy.

Sygn. akt V ACa 587/14

UZASADNIENIE

Powód P. J. wniósł pozew przeciwko Skarbowi Państwa - (...) domagając się zasądzenia na swoją rzecz od pozwanego kwoty 80.000zł tytułem zadośćuczynienia za bezprawne naruszenie jego dóbr osobistych w okresie od maja do czerwca 2013r. poprzez umieszczenie go w celach mieszkalnych w trakcie odbywania kary pozbawienia wolności w (...), gdzie na jednego osadzonego przypadała powierzchnia poniżej 3 m ^{(( 2))} oraz panowały niewłaściwe warunki bytowe, naruszające godność człowieka i jego intymność. Powód wskazał, że przebywał w celach przeludnionych, niewentylowanych, w trakcie odbywania kary pozbawiony został prywatności, bezpośrednich widzeń oraz paczki żywnościowej w ramach wymierzonych mu kar dyscyplinarnych. Ponadto powód podniósł, że nie miał warunków do dbania o higienę osobistą z uwagi na zbyt krótki czas przeznaczony na łaźnię, a w celi, w której przebywał znajdowały się insekty i gryzonie, jak również umieszczono go w celi z osobami chorymi i odbywającymi karę pozbawienia wolności w warunkach recydywy.

Pozwany w odpowiedzi na pozew wniósł o oddalenie powództwa i zasądzenie od powoda na rzecz Skarbu Państwa - (...) zwrotu kosztów procesu.

W uzasadnieniu pozwany argumentował, że powód był osadzony w warunkach zgodnych z przepisami prawa, jego prawa jako osadzonego były respektowane, nadto miał zapewnione odpowiednie warunki socjalno - bytowe. Zaznaczył także pozwany, że naprawie szkody niemajątkowej w drodze zadośćuczynienia pieniężnego ma charakter wyjątkowy, a jego przyznanie zależy od wielu różnych okoliczności, w tym między innymi od długotrwałości przebywania w niewłaściwych warunkach.

Sąd Okręgowy w B. wyrokiem z dnia 28 kwietnia 2014r. oddalił powództwo, zasądził od powoda na rzecz pozwanego kwotę 120zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa, przyznał od Skarbu Państwa - Sądu Okręgowego w B. na rzecz adwokata A. K. kwotę 147,60zł, w tym vat, tytułem zwrotu

nieopłaconych kosztów pomocy prawnej udzielonej powodowi z urzędu, kosztami sądowymi, od których powód został zwolniony, obciążył Skarb Państwa.

Powyższy wyrok Sąd I instancji oparł na następujących ustaleniach faktycznych i rozważaniach prawnych:

Powód przebywał w Areszcie Śledczym w B. na przełomie maja i czerwca 2013r. przez okres niespełna dwóch tygodni, wiązało się to z transportem z Zakładu Karnego w K. do Zakładu Karnego w G..

Powód przebywał w Areszcie Śledczym w >

W Areszcie Śledczym w B. występuję problem z pojawiającym się robactwem i insektami. W związku z powyższym placówka zawarła umowę na usługi dezynfekcji, dezynsekcji i deratyzacji z Zakładem (...) z siedzibą w B.. Dezynsekcja przeprowadzana jest w ramach potrzeb. Raz w miesiącu firma przyjeżdża na kontrolę.

W wyniku okresowej kontroli przewodów kominowych przeprowadzonej w listopadzie 2012r. stwierdzono, że stan przewodów kominowych pod dachem jest dobry, kratki wentylacyjne osadzone są prawidłowo, ciąg przewodów wentylacyjnych jest dobry, jak również zachowane jest czyszczenia przewodów wentylacyjnych. Osadzie blokują kratki wentylacyjnej zatykając je. W Areszcie Śledczym w B. żarówki są wymieniane na oświetlenie jarzeniowe.

Sąd I instancji wskazał, że powyższych ustaleń faktycznych dokonał na podstawie załączonych dokumentów, zeznań świadka T. N. oraz powoda słuchanych w charakterze strony w zakresie w jakim pokrywały się z treścią dokumentów oraz zeznań świadka T. N..

Sąd Okręgowy wskazał, że oddalił dowód z zeznań świadków S. M., M. W., S. P. i W. P., ponieważ strona powodowa nie wskazała adresu miejsca pobytu świadków, a powód wyjaśnił wyczerpująco okoliczności, na które mieliby zeznawać świadkowie.

Sąd I instancji wskazał, że powód nie wykazał przesłanek uzasadniających odpowiedzialność pozwanego w świetle art. 24 kc i art. 448 kc. Przede wszystkim powód nie dowiódł, by był karany czy szykanowany przez pozwanego, którego działania miały być nacechowane złośliwością, ponieważ chciał egzekwować swoje prawa. Nadto wymierzanie kar dyscyplinarnych, o których stanowi art. 142 kkw, nie można było uznać za bezprawne, ponieważ w tym przypadku zachodzi okoliczność wyłączająca bezprawność w postaci działania w ramach porządku prawnego. Z zebranych w sprawie dowodów wynika, że nie było takiej sytuacji, by powód nie miał zapewnionych dla siebie 3m ² powierzchni celi mieszkalnej. Powód kwestionował wskazane przez pozwanego wymiary cel, jednak zgłoszony przez niego wniosek o przedłożenie rzutu poziomego cel, którego odczytanie wymagałoby wiadomości specjalnych, nie wniósłby nic nowego do sprawy, a zatem podlegał oddaleniu. Powód nie udowodnił, by przebywał w celach z recydywistami, w tym nie przedstawił żadnego zdarzenia, które pozwoliłoby na przyjęcie, że dobra osobiste powoda zostały naruszone. Także twierdzenia powoda, że przybywał w celi z osobami chorymi były chaotyczne i niespójne, albowiem powód twierdził, że przebywał z osobami zarażonymi wirusem (...), później chorymi na gruźlicę, a następnie świerzb. W tym kontekście Sąd I instancji wskazał, że przy stosowaniu podstawowych zasad higieny nie ma możliwości zarażenia oraz podniósł, że żaden przepis nie wymaga odseparowania osadzonych chorych od zdrowych. Sąd I instancji wskazał, że wprawdzie w celi występowało robactwo, ale były to pojedyncze robaki, a przyczyną ich występowania było także przechowywanie pożywienia przez samych osadzonych. Twierdzeniom powoda o braku właściwej wentylacji i oświetlenia przeczył protokół z okresowej kontroli przewodów kominowych, a wentylacje zatykali czasami sami osadzeni. Zdaniem Sądu Okręgowego, wszelkie niedogodności jakie dotknęły powoda nie były na tyle uciążliwe, aby należało je traktować jako naruszenie dóbr osobistych powoda w postaci prawa do godnego traktowania, poszanowania intymności oraz godnego odbywania kary pozbawienia wolności. Z tych względów Sąd I instancji nie uwzględnił powództwa. O kosztach procesu Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 98 § kpc, a o kosztach pomocy prawnej udzielonej z urzędu na podstawie rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności adwokackie i ponoszenia przez Skarb Państw kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu.

Od powyższego wyroku apelację wniósł powód zaskarżając go w całości oraz zarzucając Sądowi I instancji:

1)  naruszenie przepisów postępowania prowadzące do jego nieważności poprzez pozbawienie powoda możliwości obrony swych praw jako strony procesu poprzez oddalenie wszystkich zgłoszonych przez niego wniosków dowodowych przy jednoczesnym uznaniu za wiarygodne wszystkich dowodów zgłoszonych przez Areszt Śledczy w B., uniemożliwienie ich weryfikacji, a następnie uznanie twierdzeń powoda za nieudowodnione zgodnie z regułami art. 6 kc;

2)  naruszenie art. 233 § 1 kpc w zw. z art. 227 kpc przez dokonanie dowolnej oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego poprzez uznanie twierdzeń powoda za nieudowodnione, nie danie wiary powodowi co do zaistnienia wszystkich okoliczności będących podstawą faktyczną powództwa oraz ustalenie, że wszelkie działania Aresztu Śledczego w B. były działaniami prawnymi.

W oparciu o tak sformułowane zarzuty skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.

Pozwany w odpowiedzi na apelację powoda wniósł o jej oddalenie i zasądzenie od powoda na rzecz Skarbu Państwa - (...) zwrotu kosztów postępowania.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja nie jest zasadna.

Nie zasługuje na uwzględnienie najdalej idący zarzut apelacji zmierzający do wykazania nieważności postępowania, której skarżący upatrywał w pozbawieniu go możliwości obrony jego praw poprzez oddalenie zgłoszonych przez niego wniosków dowodowych przy jednoczesnym uznaniu za wiarygodne dowodów zgłoszonych przez pozwanego (art. 397 pkt 5 kpc).

W tym kontekście trzeba wyjaśnić, że w orzecznictwie przyjmuje się, iż pozbawienie strony możności obrony jej praw polega na tym, że z powodu wadliwych czynności procesowych sądu lub strony przeciwnej nie mogła ona brać i nie brała udziału nie tylko w toku całego postępowania, ale także w jego istotnej części, przy czym chodzi o całkowite faktyczne pozbawienie możności obrony. O pozbawieniu strony prawa do obrony nie może jednak świadczyć odmowa dopuszczenia wszelkich wnioskowanych przez nią dowodów. Sąd zobowiązany jest do wyjaśnienia okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy. Temu celowi podporządkowane jest postępowanie dowodowe. Sąd może zatem odmówić dopuszczenia dowodu wskazanego przez stronę, jeżeli uzna, iż wszystkie okoliczności sporne między stronami zostały wyjaśnione w sposób dostateczny (tak Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 19 listopada 1997r., I PKN 377/97, OSNP 1998, nr 17, poz. 509). W tym miejscu należy wskazać, że skarżący reprezentowany przez pełnomocnika, mimo oddalenia wniosków dowodowych, nie zgłosił zastrzeżenia w trybie art. 162 kpc, a zatem utracił prawo powoływania się na ewentualne uchybienia w tym względzie. Niezależnie od powyższego zgodzić się należy z Sądem I instancji, że zgłoszone przez skarżącego wnioski dowodowe nie zmierzały do wyjaśnienia okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia lub zostały wadliwie zgłoszone. Za niezmierzający do wyjaśnienia okoliczności faktycznych sprawy słusznie Sąd I instancji uznał wniosek o dopuszczenie dowodu z akt sprawy I C (...). Z załączonego wyroku zapadłego w tej sprawie wynikało bowiem, że orzeczenie zostało wydane w maju 2011r., a więc dwa lata przed okresem, którego dotyczyła niniejsza sprawa. Podobnie należy ocenie wniosek powoda o dopuszczenia dowodu z zeznań świadków. Co się tyczy wniosków dowodowych zgłoszonych w piśmie 27 grudnia 2013r. o przeprowadzenie dowodów z dokumentów (k.57-58) wskazać należy, że nie zmierzały one do wskazania dowodu, lecz uzyskania informacji o dowodach. Rolą sądu nie jest jednak wyręczanie strony w poszukiwaniu dowodów. Z tych przyczyn zarzut ten nie zasługiwał na uwzględnienie.

Niezasadny jest zarzut naruszenia art. 233 § 1 kpc w zw. z art. 227 kpc, ponieważ Sąd I instancji dokonał prawidłowej oceny zebranego materiału dowodowego, bez przekroczenia granic określonych w art. 233 § 1 kpc. Ustalenia te Sąd Apelacyjny przyjął także za podstawę własnego rozstrzygnięcia. W tym miejscu podnieść należy - co zresztą wskazano już powyżej - że skarżący reprezentowany przez zawodowego pełnomocnika nie zgłosił zastrzeżeń w trybie art. 162 kpc, a zatem nie może powoływać się na ewentualne uchybienia w tym względzie. Niezależnie od tego wskazać należy, że wniosek powoda o przeprowadzenie dowodu z rzutu technicznego cel nie pozwoliłby na zweryfikowanie powierzchni cel, albowiem w tym zakresie niezbędne było skorzystanie z wiadomości specjalnych, zaś w tym zakresie skarżący nie wystąpił z inicjatywą dowodową. Odnosząc się natomiast od kwestii m.in. oświetlenia, wentylacji, osadzenia powoda w celach z osobami z chorymi i recydywistami, robactwa wyjaśnić należy, że w istocie okoliczności faktyczne w tym względzie zostały przez Sąd I instancji prawidłowo ustalone, odmienna natomiast była ich ocena w świetle przesłanek z art. 24 kc i art. 448 kc. A zatem zarzut ten w istocie zmierzał do zakwestionowania prawidłowości zastosowania prawa materialnego przez Sąd I instancji.

W tym miejscu należy wskazać, że słusznie Sąd Okręgowy uznał, że na gruncie niniejszej sprawy nie zachodziły przesłanki uzasadniające odpowiedzialność pozwanego za naruszenie dóbr osobistych powoda (art. 24 kc i art. 448 kc). Wprawdzie skarżący nie podnosił zarzutów dotyczących prawidłowości wykładni czy też stosowania prawa materialnego, jednak kognicją sądu odwoławczego objęte jest rozpoznanie wszystkich prawomaterialnych aspektów sprawy, niezależnie od przedstawionych zarzutów (tak Sąd Najwyższy w uchwale 7 sędziów, mającej moc zasady prawnej z dnia 31 stycznia 2008r., III CZP 49/07, OSNC z 2008r., nr 6, poz. 55).

Mając na uwadze całokształt warunków pobytu powoda w rzeczonej jednostce penitencjarnej nie sposób przyjąć, by dolegliwości, których doznał powód przekroczył te związane bezpośrednio z pobytem w takiej jednostce i by wykraczały one poza konieczny element cierpienia wpisanego w odbywanie kary.

Na gruncie niniejszej sprawy kluczowe jest określenie, czy warunki, w których przebywał powód można uznać za humanitarne, a zatem zgodne z zasadą poszanowania godności człowieka. Tak jak w odniesieniu do innych dóbr osobistych, oceny tej należy dokonać przede uwadze wszystkim pod kątem obiektywnym, a zatem w oparciu o system wartości powszechnie akceptowanych w społeczeństwie.

O naruszeniu dóbr osobistych powoda nie może świadczyć sam fakt występowania okresowo w celach insektów czy też gryzoni, ponieważ jak wynika z poczynionych ustaleń faktycznych pozwany podejmował działania w celu ich zwalczenia przeprowadzając dezynsekcję i dezatyrację. Nadto powód nie przebywał w celach niezapewniających odpowiedniej powierzchni na jednego osadzonego. Cele były także odpowiednio wyposażone, ich stan technicznych (wentylacja grawitacyjna i wietrzenie cel oraz oświetlenie) nie budził zastrzeżeń. Skarżący miał zapewnione także należyte warunki

umożliwiające utrzymanie higieny osobistej określone stosownymi przepisami. Co się tyczy szykanowania powoda przez służbę więzienną według skarżącego polegało to na wymierzaniu mu kar dyscyplinarnych, niemniej jednak w sprawie o naruszenie dóbr osobistych skazanego sąd nie może oceniać czy decyzja o wymierzeniu kary w ramach przysługujących dyrektorowi zakładu karnego uprawnień była bezprawna (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 lutego 2012r., IV CSJ 276/11, OSNC 2012, Nr 9, poz. 107). Odnosząc się natomiast do kwestii osadzenia powoda z osobami odbywającymi kolejną karę pozbawienia wolności lub chorymi podnieść trzeba, że skarżący nie wskazał na żadne zdarzenia z udziałem tych osób, które mogłyby świadczy o naruszeniu jego dóbr osobistych, natomiast okoliczność ta sama przez się nie może uzasadniać odpowiedzialności pozwanego po myśl art. 24 kc.

O naruszeniu godności skazanego można mówić, gdy cierpienia i upokorzenie przekraczają konieczny element cierpienia wpisanego w odbywanie kary pobawienia wolności. Istotną kwestią jest rozgraniczenie dolegliwości, jakie są nieuniknione i nieodłącznie związane z pobytem w placówce penitencjarnej od tych, które wykraczają poza dolegliwości związane bezpośrednio z pozbawieniem wolności, stanowią udręczenie i skutkują naruszeniem dóbr osobistych. Dolegliwości te w okolicznościach niniejszej sprawy nie przekraczały typowych związanych z pobytem w zakładzie karnym i miały charakter krótkotrwały.

Reasumując, zarzuty i twierdzenia skarżącego nie zasługiwały na uwzględnienie, a jego apelacja podlegała oddaleniu, wobec czego Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 kpc orzekł jak w punkcie II sentencji wyroku.

O kosztach postępowania odwoławczego Sąd Apelacyjny orzekł w punkcie III sentencji wyroku na podstawie 98 kpc i art. 99 kpc i oparciu § 11 pkt 25 i § 13 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (tekst jednolity: Dz. U. z 2013r., poz.461) obciążając nimi - zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik postępowania - powoda jako stronę przegrywającą postępowania apelacyjne.

O kosztach pomocy prawnej udzielonej powodowi Sąd Apelacyjny orzekł jak w punkcie IV sentencji wyroku na podstawie § 19 i § 11 pkt 25 i § 13 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (tekst jednolity: Dz. U. z 2013r., poz.461).

Ponadto Sąd Apelacyjny na podstawie art. 350 § 1 i § 3 kpc sprostował oczywiste omyłki w zaskarżonym wyroku poprzez oznaczenie przedmiotu sprawy oraz wykreślenie słowa: "pozwanego".