Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Gdańsku

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 19 listopada 2014 r.

Sąd Apelacyjny w Gdańsku – Wydział V Cywilny w składzie:

Przewodniczący:	SSA Maryla Domel-Jasińska (spr.)
Sędziowie:	SA Roman Kowalkowski SO del. Arkadiusz Kuta
Protokolant:	stażysta Karolina Petruczenko

po rozpoznaniu w dniu 19 listopada 2014 r. w Gdańsku na rozprawie

sprawy z powództwa R. C.

przeciwko Skarbowi Państwa - (...) w P.

o zapłatę

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Okręgowego w B.

z dnia 6 maja 2014 r. sygn. akt I C 815/12

I.  oddala apelację;

II.  zasądza od powoda na rzecz Skarbu Państwa – (...) kwotę 120 (sto dwadzieścia) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego;

III.  zasądza od Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w B. na rzecz adwokata E. D. kwotę 120 (sto dwadzieścia) złotych, powiększoną o należną stawkę podatku od towarów i usług, tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powodowi z urzędu w postępowaniu apelacyjnym.

Na oryginale właściwe podpisy.

UZASADNIENIE

Powód R. C. domagał się zasądzenia na swoją rzecz od pozwanego Skarbu Państwa – (...) w P. kwoty 1000 000 zł z ustawowymi odsetkami od dnia wydania wyroku i kosztami procesu. Swoje roszczenie powód określił jako należne zadośćuczynienie za bezprawne naruszenie przez pozwanego jego dóbr osobistych, w tym zdrowia i życia, które były narażone na niebezpieczeństwo, a także cierpień psychicznych, spowodowanych złymi warunkami odbywania kary pozbawienia wolności. W toku sporu powód sprecyzował, iż domaga się zadośćuczynienia w kwocie 500 000 zł z tytułu złych warunków bytowych i 500 000 zł z tytułu wykonywania pracy (...).

Z uzasadnienia pozwu wynikało, że powód w czasie odbywania kary pozbawienia wolności w pozwanym (...) w P., (...) był zatrudniony jako pomocnik (...) w (...). Mimo, że nie odbył odpowiedniego przeszkolenia w rzeczywistości powód wykonywał czynności (...), w tym obsługiwał kocioł CO i instalację grzewczą, przez co był narażony na utratę życia lub zdrowia, gdyż groziła mu awaria pieców lub ich wybuch. Nadto był narażony na porażenie prądem z uwagi na aparaty wyrzucające wodę, znajdujące się w bliskim sąsiedztwie z przewodami elektrycznymi. Powód wskazywał też, że podczas pracy narażony był na zapylenie, zadymienie i hałas. Nadto po pracy nie miał zapewnionych odpowiednich warunków do odpoczynku zwłaszcza po nocnej zmianie, gdyż osadzony był w celi z szesnastoma osadzonymi. Miał problemy ze snem i koncentracją, co potęgowało u niego stres. W celi kącik sanitarny nie był zabudowany, wydobywały się nieprzyjemne zapachy i brakowało ciepłej wody, co uniemożliwiało dbanie o higienę osobistą.

Powód wskazywał także, iż w związku z faktycznym wykonywaniem przez niego pracy (...) winien otrzymać wynagrodzenie odpowiadające wynagrodzeniu (...), a nie pomocnika (...).

Pozwany wniósł o oddalenie powództwa i zasądzenie od powoda zwrotu kosztów procesu. Zaprzeczył, aby powód doznał jakiejkolwiek szkody w związku z pobytem w pozwanej placówce penitencjarnej, która miałaby być skutkiem niezgodnego z prawem działania lub zaniechania pozwanego, a w konsekwencji naruszałaby dobra osobiste powoda. Powód zatrudniony był zgodnie z wymaganiami prawnymi, a wszelkie działania funkcjonariuszy pozwanego były zgodne z obowiązującym porządkiem prawnym.

Wyrokiem z dnia 6 maja 2014 r. Sąd Okręgowy w B. oddalił powództwo i rozstrzygnął o kosztach procesu stosownie do wyniku sporu, czyniąc następujące ustalenia faktyczne i rozważania prawne.

Podczas pobytu w (...) w P. powód zgłosił się do pracy i decyzją Dyrektora (...) z dnia (...)został skierowany do pracy w (...). Zatrudniono go na stanowisku pomocnika (...). Przed dopuszczeniem do samodzielnego wykonywania obowiązków powód został przeszkolony w zakresie BHP i zapoznany z problematyką przeciwpożarową. Powód złożył pisemne oświadczenie, że nie posiada uprawnień (...) CO i nie będzie obsługiwał kotłów CO oraz instalacji grzewczej. Pełnił obowiązki (...), a w trakcie wykonywanej przez niego pracy był z nim zawsze jeden (...). Powód dobrze wywiązywał się z obowiązków pracowniczych. Podczas wykonywania przez powoda pracy w charakterze pomocnika (...) zdarzało się, że powód pozostawał sam przy piecu CO, gdy (...) czasowo opuszczał stanowisko pracy. Zatrudnienie powoda trwało (...)piece CO, przy których pracował powód, ulegały częstym awariom. W czasie wykonywania pracy w (...) powód osadzony był w celi, w której przebywało ok. 16-17 skazanych. W związku z tym w celi panował hałas i występowały nieprzyjemne zapachy.

W ocenie Sądu Okręgowego powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie. Sąd ten wskazał, iż ciężar wykazania, że nastąpiło naruszenie dobra osobistego, spoczywał na powodzie, gdyż powód z tego faktu wywodził korzystne dla siebie skutki prawne (art. 6 kc). Powód zobowiązany był wykazać, że odbywał karę pozbawienia wolności w warunkach naruszających jego dobra osobiste, tj. zdrowie, życie oraz godność, zaś pozwany, aby uwolnić się od odpowiedzialności, winien był udowodnić, że jego zachowanie nie nosiło cech bezprawności.

Z ustalonego w rozpoznawanej sprawie stanu faktycznego nie wynikało, według Sądu I instancji, aby pozwany zmuszał powoda do wykonywania pracy, która miałaby powodować narażenie jego zdrowia i życia, jak również aby pozwany zapewniał powodowi takie warunki odbywania kary pozbawienia wolności, które godziłyby w dobra osobiste powoda.

Powód dobrowolnie zgłosił się do pracy w (...) i bardzo zabiegał o otrzymanie tej pracy. Z zeznań świadka S. K., zatrudnionego w pozwanej jednostce w charakterze (...), jak i z zeznań samego powoda wynikało, że powód czasami z własnej woli podejmował się wykonywania obowiązków (...), gdy ten wychodził przebrać się. Wykonywanie obowiązków (...) było powodowi zabronione, o czym został pouczony, z uwagi na brak odpowiednich kwalifikacji. Zakaz ten powód przyjął do wiadomości i pisemnie poświadczył w oświadczeniu (k. 26, k. 31). Trudno zatem oczekiwać od pozwanego aby płacił powodowi wynagrodzenie za wykonywanie czynności (...), skoro wykonywanie tych czynności było powodowi zabronione. Z tego też względu Sąd Okręgowy oddalił wniosek dowodowy powoda o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego (...), gdyż nie zachodziła potrzeba ustalania przez biegłego jakie wynagrodzenie przysługiwałoby powodowi, gdyby wykonywał lub miał obowiązek wykonywać pracę (...). Jeżeli powód sporadycznie wykonywał czynności (...), to robił to na własną odpowiedzialność, nie będąc do tego ani uprawnionym, ani zobowiązanym. Skoro powód sam, bez zgody pozwanego, zajmował się obsługą pieca, trudno doszukiwać się bezprawności w działaniu pozwanego. Brak było zatem podstaw do uznania zasadności twierdzeń powoda o jego negatywnych przeżyciach, skutkujących naruszeniem jego dóbr osobistych, a co za tym idzie, brak podstaw do uwzględnienia wniosku powoda o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego (...), który miałby ocenić skutki w sferze psychiki powoda, spowodowane wykonywaniem pracy, która była mu przez pozwanego zabroniona i której nie miał obowiązku wykonywać. Nadto Sąd Okręgowy zwrócił uwagę, że powód w trakcie pobytu w pozwanym (...) nie składał żadnych skarg, które pozostawałyby w związku z jego aktualnym niezadowoleniem z rzekomo złych warunków pracy. W szczególności powód nie domagał się zmiany warunków wykonywania pracy, ani też nie chciał z tej pracy zrezygnować.

Ponadto, zgodnie z art. 122 a kkw powód został poinstruowany o sposobie wykonywania przydzielonej pracy, a także przeszkolony w zakresie przepisów BHP, przeciwpożarowych oraz obsługi maszyn i urządzeń. Został skierowany do pracy na stanowisku pomocnika (...), za którą pracę otrzymywał wynagrodzenie, zaś do jego zadań należały obowiązki określone zakresem czynności tego stanowiska pracy. Odnośnie do żądania podwyższenia wynagrodzenia powoda, tj. do wysokości wynagrodzenia należnego (...), Sąd I instancji zwrócił uwagę na treść art. 121 § 1 kkw, która wskazuje, że skazanego zatrudnia się na podstawie skierowania do pracy albo umożliwia się skazanemu wykonywanie pracy zarobkowej w ramach umowy o pracę, umowy zlecenia, umowy o dzieło, umowy o pracę nakładczą lub na innej podstawie prawnej. Praca wykonywana na podstawie skierowania odbywa się w ramach publicznoprawnego stosunku wykonywania kary, a nie w ramach stosunku pracy, a podejmowane w nim decyzje podlegają kontroli sądu na podstawie art. 7 kkw, również w zakresie sporu o wysokość wynagrodzenia wypłaconego skazanemu w związku z jego zatrudnieniem w ramach odbywania kary. Powód nie składał żadnych skarg dotyczących wysokości wynagrodzenia, ani do administracji jednostki penitencjarnej, ani do sądu penitencjarnego. Nie wykazał zatem w żaden sposób, aby domagał się kontroli wypłaconego mu wynagrodzenia. Co więcej, przyznał, iż był zadowolony z pracy.

Nadto powód nie udowodnił, że w celi, w której przebywał, przypadało mniej niż 3 m ² powierzchni na każdego skazanego. Brak było, według Sądu Okręgowego, wiarygodnych dowodów na to, że powierzchnia celi wynosiła 51 m ², tak jak podawał powód.

Sąd uznał, że ewentualne trudności, związane z liczbą współosadzonych, nieprzyjemne zapachy w celi, hałas, czy nawet odpadający tynk, nie wykroczyły poza nieunikniony poziom dolegliwości, wpisany w odbywanie kary pozbawienia wolności i nie doprowadziły do naruszenia dóbr osobistych powoda; zdrowia, życia i godności.

Reasumując Sąd Okręgowy wskazał, że zadośćuczynienie ma na celu jedynie naprawienie tej części krzywdy, która związana jest w niezgodnym z prawem zwiększeniem uciążliwości odbywania kary pozbawienia wolności. Powód nie wykazał bezprawnego działania pozwanej jednostki penitencjarnej, naruszającego jego dobra osobiste, a także nie wykazał, aby doznał krzywdy. Dochodzona przez powoda tytułem zadośćuczynienia kwota 1000 000 zł nie znajduje w okolicznościach rozpoznawanej sprawy żadnego uzasadnienia i wskazuje nie tyle na chęć uzyskania przez powoda rekompensaty, ile na dążenie do wzbogacenia się kosztem pozwanego.

W związku z powyższym Sąd Okręgowy na podstawie art. 24 § 1 kc w zw. z art. 448 kc a contrario oddalił powództwo, orzekł o kosztach procesu w oparciu o art. 98 § 1 kpc i § 6 ust. 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (…) oraz przyznał od Skarbu Państwa na rzecz pełnomocnika procesowego powoda, ustanowionego z urzędu, stosowną kwotę tytułem zwrotu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej, udzielonej powodowi z urzędu, na mocy § 10 ust. 1 pkt. 2 oraz § 2 pkt. 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (…)

Powód złożył apelację od powyższego wyroku, skierowaną przeciwko całości rozstrzygnięcia, zarzucając:

1.  naruszenie prawa materialnego, tj. art. 448 kc w zw. z art. 24 kc przez ich błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie, przez przyjęcie, że pozwany nie naruszył dóbr osobistych powoda w postaci życia i zdrowia oraz prawa do godnego odbywania kary pozbawienia wolności, przez umieszczenie go w przeludnionej celi;

2.  naruszenie przepisów postępowania, mające wpływ na treść wyroku, tj. naruszenie art. 233 § 1 kpc przez brak wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego i przyjęcie, że:

a)  powód wykonywał obowiązki (...) wyłącznie na własną odpowiedzialność, nie będąc do tego zobowiązanym, a (...) zawsze był obecny na dyżurze z powodem, w sytuacji kiedy z materiału dowodowego wynika, że powinno być dwóch (...) a obecny był jeden i to nie zawsze;

b)  powód z własnej woli i dobrowolnie zgłosił się do pracy oraz czynił starania o jej utrzymanie, w sytuacji kiedy powód nie miał możliwości wyboru innej alternatywnej pracy niż w (...);

c)  powód był umieszczony z innymi pracującymi osadzonymi i tym samym pozwany dążył do zapewnienia osadzonym odpowiednich warunków w celi, w sytuacji kiedy powód był jedną z nielicznych osób w celi, które pracowały na nocnej zmianie i tym samym, z uwagi na hałas i stan techniczny celi, nie miał możliwości wypoczynku w ciągu dnia.

Wskazując na powyższe zarzuty skarżący domagał się zmiany zaskarżonego wyroku w kierunku uwzględnienia powództwa w całości, ewentualnie uchylenia tego wyroku i przekazania sprawy Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania, a także przyznania zwrotu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powodowi z urzędu.

Pozwany wniósł o oddalenie apelacji i zasądzenie od powoda na swoją rzecz zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Apelacyjny zważył:

Apelacja nie zasługiwała na uwzględnienie, gdyż Sąd I instancji nie dopuścił się wskazanych w niej naruszeń prawa materialnego i prawa procesowego.

Nie doszło, wbrew zarzutom apelującego, do naruszenia jego dóbr osobistych w postaci życia i zdrowia przez odbywanie przez niego kary pozbawienia wolności w warunkach niegodnych, tj. w przeludnionej celi. Zasadę dotyczącą normy powierzchni przypadającej na jednego osadzonego statuuje przepis art. 110 § 2 kkw. Zgodnie z nim powierzchnia w celi mieszkalnej, przypadająca na skazanego, wynosi nie mniej niż 3 m ², cele wyposaża się w odpowiedni sprzęt kwaterunkowy, zapewniający skazanemu osobne miejsce do spania, odpowiednie warunki higieny, dostateczny dopływ powietrza i odpowiednią do pory roku temperaturę, według norm dla pomieszczeń mieszkalnych, a także oświetlenie odpowiednie do czytania i wykonywania pracy. Jeżeli zatem cela, w której przebywał skarżący, miała 51 m ² (o czym zeznawał powód) i przebywało w niej 17 lub 16 osadzonych, to w świetle powołanego wyżej przepisu nie można mówić o przeludnieniu. Nadto z materiału dowodowego sprawy nie wynikało, aby powód, mimo zapewnienia mu minimalnej powierzchni bytowej, nie posiadał w pozwanej placówce penitencjarnej innych, odpowiednich warunków, w tym, warunków higieny, oświetlenia i temperatury. Można zgodzić się ze skarżącym, że odpoczynek po pracy na nocnej zmianie w (...) mógł być zakłócony przez współosadzonych, jednak zważyć należy, iż powód nie wykazał aby stale pracował na nocnej zmianie, zaś zakłócenia odpoczynku mogłyby być uznane za godzące w jego dobro osobiste w postaci zdrowia jedynie wówczas, gdyby pracował on przez cały okres zatrudnienia na nocnej zmianie i nie mógł odpoczywać. Sporadyczne zakłócenia odpoczynku powoda przez współosadzonych w celi nie mogą być uznane za działania bezprawne pozwanego, naruszające jego dobro osobiste, gdyż tego rodzaju zakłóceń doświadczają również ludzie odpoczywający po nocnej pracy w domu, zwłaszcza gdy mają małe dzieci.

Trafnie wskazał Sąd Okręgowy, że powód jako pomocnik (...) nie był uprawniony do obsługiwania pieca centralnego ogrzewania i jeżeli faktycznie wykonywał czynności należące do obsługi pieca, to robił to na własne ryzyko i własną odpowiedzialność. Żaden z funkcjonariuszy pozwanego, ani też (...) S. K., nie nakazywał powodowi obsługiwania pieca, zaś twierdzenie powoda o tym, że „kiedy (...) miał przerwę, albo szedł się wykąpać, to ja obsługiwałem piec” (k. 114,00:29.18) wskazują na to, że powód w krótkich okresach nieobecności (...), co najwyżej pilnował pieca. Ze świadkiem S. K. powód pracował na jednej zmianie, ale rzadko (k.113 v, 00:07:57) a zatem zeznania tego świadka o pracy w (...) nie mogą oddawać w pełni obrazu warunków pracy powoda. Znamienne jest też to, że świadek S. K., jako (...), nie twierdził, że jego życie i zdrowie były zagrożone na skutek pracy w (...). Zagrożenie to było zatem subiektywnym odczuciem powoda, nie znajdującym potwierdzenia w realiach. Znamienne jest również i to, że powód nie zgłaszał administracji pozwanego żadnych uwag, dotyczących warunków pracy w (...), stanu technicznego pieców, czy też występowania awarii pieców i zagrożenia urządzeń elektrycznych wyciekiem wody ze zbiorników.

Nie były zasadne zarzuty skarżącego wskazujące na bardzo złe warunki odbywania kary pozbawienia wolności przez powoda, w szczególności brak dostępu do ciepłej wody, nienależyte oddzielenie kącika sanitarnego, ograniczony dostęp do środków higieny osobistej czy zniszczenie celi. Sam powód w toku postępowania nie zarzucał aby nie miał dostępu do ciepłej wody w celu umycia się po pracy w (...) a nadto przyznał, że otrzymywał dodatkowe mydło i pastę bhp. Jednostkowe odpadnięcie tynku w kąciku sanitarnym, potwierdzone przez świadka S. K., nie może przesądzać o zniszczeniu celi.

W związku z powyższym nie doszło w rozpoznawanej sprawie do naruszenia przez Sąd Okręgowy prawa materialnego (art. 448 kc i art. 24 kc), jak też prawa procesowego (art. 233 § 1 kpc), a zatem apelację powoda należało oddalić, w oparciu o art. 385 kpc. Na podstawie art. 98 kpc w zw. z § 10 ust. 1 pkt. 25 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (…) Sąd Apelacyjny zasądził od powoda na rzecz Skarbu Państwa – (...) kwotę 120 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego. Z kolei na podstawie § 11 ust. 1 pkt. 25 oraz § 19 i § 2 ust. 3 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (…) zasądzono od Skarbu Państwa Sądu Okręgowego w B. na rzecz adwokata E. D. stosowną kwotę tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej, udzielonej powodowi z urzędu w postępowaniu apelacyjnym.