Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Gdańsku

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 15 marca 2016 r.

Sąd Apelacyjny w Gdańsku – Wydział V Cywilny

w składzie:

Przewodniczący:	SSA Maryla Domel-Jasińska
Sędziowie:	SA Teresa Sobolewska SO del. Małgorzata Gajewska (spr.)
Protokolant:	stażysta Anna Kowalewska

po rozpoznaniu w dniu 2 marca 2016 r. w Gdańsku na rozprawie

sprawy z powództwa J. R.

przeciwko Kołu (...) w A. oraz Polskiemu Związkowi Ł. – Zarządowi Okręgowemu we W.

o ustalenie istnienia stosunku członkostwa, ewentualnie uchylenie uchwał oraz o ochronę dóbr osobistych

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Okręgowego we W.

z dnia 8 czerwca 2015 r. sygn. akt I C 267/14

I.  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że:

a)  w punkcie 1 (pierwszym) ustala, że powód jest członkiem Koła (...) w A. i oddala powództwo o ustalenie istnienia stosunku członkostwa powoda wobec pozwanego Polskiego Związku Ł. – Zarządu Okręgowego we W.;

b)  w punkcie 4 (czwartym) znosi wzajemnie koszty procesu pomiędzy powodem a pozwanym Kołem (...) w A.;

c)  w punkcie 6 (szóstym) poprzez jego uchylenie;

II.  oddala apelację w pozostałym zakresie;

III.  zasądza od powoda na rzecz pozwanego Polskiego Związku Ł. – Zarządu Okręgowego we W. kwotę 135 zł (sto trzydzieści pięć złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego;

IV.  zasądza od pozwanego Koła (...) w A. na rzecz powoda kwotę 735 zł (siedemset trzydzieści pięć złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

Na oryginale właściwe podpisy.

Sygn. akt V ACa 766/15

UZASADNIENIE

Powód J. R. domagał się od pozwanego Koła (...) w A. oraz Polskiego Związku Ł. - Zarządu Okręgowego we W. ustalenia istnienia stosunku członkostwa powoda w Kole (...) po dniu 1 kwietnia 2014 roku, ewentualnie uchylenia uchwały nr (...) Walnego Zgromadzenia pozwanego Koła (...) z dnia 29 czerwca 2013 roku o wykluczeniu powoda z grona członków oraz uchwały pozwanego Polskiego Związku Ł. - Zarządu Okręgowego we W. z dnia 2 kwietnia 2014 roku, nieuwzględniającej odwołania powoda z dnia 15 lipca 2013 roku. Powód domagał się nadto zobowiązania pozwanego Koła (...) w A. do usunięcia skutków naruszenia dóbr osobistych powoda.

Wyrokiem z dnia 8 czerwca 2015 r, Sąd Okręgowy we W. oddalił wszystkie żądania powoda, zasądził od powoda na rzecz każdego z pozwanych koszty procesu, a także nakazał ściągnąć od powoda na rzecz Skarbu Państwa kwotę 200 zł tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych.

Sąd Okręgowy ustalił, że powód od dnia 3 listopada 2005 roku był członkiem pozwanego Koła (...), do którego został przyjęty życzliwie, a wcześniej członkami tego K. byli jego ojciec i dziadek. W 2006 roku powód nabył uprawnienia instruktora i sędziego strzelectwa, a w 2009 roku selekcjonera, odbył również kurs w zakresie instruktora kynologii. Koszty szkoleń pokryło Koło (...). Członkowie K. mieli nadzieję, że powód umiejętności nabyte na szkoleniach wykorzysta w pracach K.. Powód dysponował wykształceniem kierunkowym, ukończył technikum leśne, a następnie studia o kierunku zootechnika i o specjalności gospodarka łowiecka, w B.. W 2009 roku aktywność i zaangażowanie powoda zostało nagrodzone dyplomem uznania, wydanym przez Zarząd pozwanego Koła (...). Powód mieszkał na terenie obwodu łowieckiego Koła (...) do szesnastego roku życia, tj. do roku 1999. Następnie przeniósł się do internatu przy szkole średniej, później rozpoczął studia w B., następnie przeniósł się do G., a potem do T.. Strony rodzinne odwiedzał okazjonalnie.

Od roku 2010 powód przestał uczestniczyć w jakichkolwiek pracach gospodarczych Koła (...). Obowiązek uczestniczenia w tych pracach wynika ze statutu Polskiego Związku Ł. i przepisów wewnętrznych Koła (...), w tym uchwały Walnego Zgromadzenia, która określa obowiązek wykonywania pracy w ilości około 30 godzin, a także ze zwyczaju. W Kole (...) obowiązywały również zasady, które uchwaliło Walne Zgromadzenie. W zasadach tych ustalono, że przy wydawaniu upoważnień do wykonywania polowania głównym kryterium będzie zaangażowanie myśliwego i uczestnictwo w pracach hodowlanych i gospodarczych, realizacja zadań wyznaczonych przez Zarząd Koła i czynny udział w akcjach zbierania urządzeń kłusowniczych, zaangażowanie w dokarmianiu zwierzyny, posiadanie i utrzymanie w stanie użyteczności urządzeń łowieckich oraz realizacja upoważnień do polowania w poprzednim sezonie. W pracach uczestniczyli wszyscy członkowie K., w większości ludzie w wieku od 60 do 80 lat. Prace te, to między m.in. przygotowywanie karmy dla zwierząt na poletkach uprawowych, którymi dysponuje K., w tym praca przy burakach, to jest pielenie, gracowanie a później wykopki. Prace te wykonuje się pod koniec maja, w czerwcu a następnie jesienią. Prace gospodarcze stanowią również budowa i naprawa ambon. Myśliwy powinien wykonywać też tzw. podsypy, to jest karmniki dla kuropatw i bażantów, które powinien utrzymywać przez dosypywanie karmy. Myśliwi powinni również dokarmiać inną zwierzynę w okresie zimowym. Każdy myśliwy ma w tym celu wyznaczony swój „podsyp”. Koło ponadto prowadziło hodowle królika dzikiego i bażanta w wolierach.

Powód był informowany o potrzebie wykonywania tych prac, a także o ich terminach, pisemnie i telefonicznie. W Kole (...) panował również zwyczaj, że myśliwi sami się dowiadywali u grupowych o terminach wykonywania prac gospodarczych. Prace te wykonuje się w grupach, przy czym grupie, w której uczestniczył powód, przewodniczył J. M.. Prace gospodarcze można było wykonywać w weekendy, w dni wolne od pracy, nawet w niedzielę. Prace można było wykonywać przez zastępcę, jeden raz zamiast powoda pracę wykonywał jego ojciec. Obowiązkiem myśliwego był również udział w likwidacji szkód rolniczych wyrządzonych przez zwierzęta leśne. Szkód tych na terenie Koła (...) było rocznie zgłaszanych od 30 do 50. Powód zgłosił swój udział do pracy grupy likwidującej szkody, której przewodniczył L. P.. Koło (...) ma również obowiązek dokonywać odstrzałów zgodnie z planem. W razie niewykonania planu Koło (...) płaci karę. Prace gospodarcze w Kole (...) wykonuje się nieodpłatnie. Myśliwi udostępniają nie tylko swój czas, ale również maszyny, którymi dysponują.

29 czerwca 2010 roku powód przesłał Komisji Rewizyjnej Koła (...) pismo, w którym informował o nieprawidłowym przechowywaniu książek ewidencji pobytu na polowaniach indywidualnych. Na posiedzeniu Komisji Prawnej (...) w dniu 26 sierpnia 2013 roku zarzuty powoda zostały uwzględnione w całości.

24 lipca 2010 roku Koło (...) w G. skierowało do Koła (...) w A. prośbę o wystawienie opinii dla J. R., który stara się o wstąpienie w poczet członków K. (...) jako członek niemacierzysty. W odpowiedzi na to pismo przesłana została opinia sporządzona w dniu 17 sierpnia 2010 roku. W opinii wskazano, że powód niczym szczególnym się nie wyróżnia, mimo deklaracji aktywnej pracy praktycznie nic nie robił, a nawet odmówił realizacji wcześniej przyjętych zadań związanych z zaliczeniem praktyk studenckich. W ostatnim okresie czasu zachowanie jego stało się „antykoleżeńskie”. Wskazano na negatywne cechy charakteru i osobowości powoda. Jednocześnie wskazano, że gdyby Koło (...) zdecydowało się przyjąć J. R. na członka macierzystego, Koło (...) nie będzie czynić przeszkód.

Pismem z dnia 28 października 2011 roku powód poinformował Zarząd pozwanego Koła (...), że na podstawie § 39 ust. 1 Statutu (...) z dniem 1 grudnia 2011 roku zmienia status w pozwanym Kole (...) z członka macierzystego na członka niemacierzystego. Poinformował również, że jego nowym kołem macierzystym będzie Koło (...) z G.. Wniósł o wydanie zaświadczenia o zmianie rodzaju członkostwa w Kole (...). Poinformował również, że chęć zmiany statusu jest spowodowana tym, że od dłuższego czasu jest mieszkańcem G. i docelowo będzie to miejsce jego stałego zamieszkania. Wskazał też, że biorąc pod uwagę, iż w domu rodzinnym jest bardzo często jak również to, że łączą go bardzo miłe wspomnienia oraz głębokie tradycje rodzinne z K., chciałby nadal korzystać z prawa, jakie daje status (...) i być członkiem (...) Kół (...). W odpowiedzi na to pismo prezes K. (...) H. M. poprosił o nadesłanie uchwały K. (...) potwierdzającej przyjęcie J. R. na członka macierzystego tego K.. Powód przesłał pismo, w którym wskazał, że przesłanie uchwały czy też zaświadczenia świadczącego o przyjęciu go na członka macierzystego K. (...) nie jest możliwe, bowiem § 39 pkt 1 Statutu (...) jednoznacznie określa, że myśliwy może być członkiem macierzystym tylko jednego K..

W dniu 7 grudnia 2011 roku Zarząd Koła Ł. (...)1 (...) w A. podjął uchwałę nr (...), którą skreślił J. R. z listy członków macierzystych Koła (...). W uzasadnieniu podano, że J. R. dobrowolnie zrezygnował z członkostwa macierzystego Koła (...) w A.. Podano, że skoro decyzja jego jest dobrowolna i przemyślana. Zarząd Koła nie czyni przeszkód przejścia J. R. do innego Koła (...). Jednocześnie uchwałą nr (...) z 7 grudnia 2011 roku Zarząd Koła Ł. odmówił przyjęcia w poczet członków niemacierzystych K. J. R.. W uzasadnieniu wskazano, że zgodnie z § 39 ust. 2 Statutu (...) o charakterze członkostwa decydują wspólnie zainteresowany członek i Zarząd Koła. Powód uniemożliwił Zarządowi Koła wypowiedzenie się w tej sprawie i podjęcie wspólnej decyzji. Dlatego też, na podstawie tego przepisu Zarząd nie wyraził zgody na przyjęcie powoda w charakterze członka niemacierzystego tego K.. Wskazano również, że głównym powodem podjęcia takiej uchwały jest to, że zgodnie z wieloletnią tradycją nigdy nie było, nie ma i prawdopodobnie w przyszłości nie będzie członków niemacierzystych w K. (...).

Pismem z 2 lutego 2012 roku powód zwrócił się do Zarządu Okręgowego (...) we W. o interwencję w trybie nadzoru w zw. z podjęciem przez Zarząd Koła (...) (...) w A. uchwał nr (...) i nr (...). W uzasadnieniu wskazał, że nie wystąpił dobrowolnie z K. i nie utracił członkostwa w zrzeszeniu. Regularnie płacił składki. Wskazał, że Statut nie przewiduje członków macierzystych i niemacierzystych, tylko członków bez określenia przymiotnikowego. Uznał uchwały za niezgodne z postanowieniami Statutu (...). Powód w dniu 8 stycznia 2012 roku złożył też odwołanie do Walnego Zgromadzenia od uchwały nr (...) o skreśleniu go z listy członków macierzystych K.. Zarząd Okręgowy (...), na podstawie § 173 ust. Statutu (...) uchylił uchwałę nr (...) Zarządu Koła Ł. (...)1 (...) w A., w sprawie skreślenia z listy członków K.. Uchylenie uchwały spowodowane było tym, że J. R. w piśmie skierowanym do Zarządu Koła Ł. (...)1 (...) w A. nie użył stwierdzenia, że rezygnuje z członkostwa w tym K., tym samym Zarząd Koła nie mógł dokonać jego skreślenia, gdyż nie zostały spełnione przesłanki zawarte w § 43 ust. 1 pkt 1 i 2 Statutu (...). W uzasadnieniu wskazano jednocześnie, że powód uniemożliwił Zarządowi Koła realizację uprawnienia wynikającego z przepisu § 39 ust. 2 Statutu (...). Zdaniem Zarządu Okręgowego (...) takie postępowanie nosi znamiona naruszenia przepisu zawartego w § 41 pkt 1 Statutu, w części dotyczącej przestrzegania Statutu oraz uchwał organów K., a także dobrych obyczajów, zasad etyki i tradycji łowieckiej. Jednocześnie odmówiono uchylenia uchwały nr 7 w sprawie odmowy przyjęcia w poczet członków niemacierzystych. W uzasadnieniu wskazano, że zarówno w przeszłości jak i obecnie K. to nie posiadało i nie posiada członków, dla których byłoby lub jest K. niemacierzystym. Żaden przepis statutowy nie nakłada obowiązku przyjmowania przez organy K. członków, dla których K. nie byłoby kołem macierzystym.

Uchwałą (...) z dnia 8 maja 2012 roku Zarząd Koła Ł. (...) stwierdził, że K. to z dniem 8 maja 2012 roku jest dla powoda K. macierzystym. Pismem z 1 maja 2012 roku powód poinformował pozwane Koło (...) w A., że w zw. z wymienioną uchwałą Koło (...) stało się dla powoda kołem macierzystym, a pozwane K. - niemacierzystym.

W dniu 23 lipca 2012 roku powód skierował do Zarządu Koła Ł. (...) w A. pismo, którym informował, że łowczy K. D. S. odmówił mu wydania upoważnia do wykonywania polowania indywidualnego, co uznał za bezpodstawne ograniczenie jego praw związanych z członkostwem w K.. W związku z powyższym zwrócił się z prośbą o niezwłoczne wydanie mu odstrzału. Dnia 30 lipca 2012 roku powód skierował do Zarządu Okręgowego (...) we W. pismo, w którym wskazał, że jest dyskryminowany i zwrócił się z prośbą o interwencję w trybie nadzoru. Powoływał się na sytuację związaną z wydaniem zgody na wykonywanie polowania indywidualnego. W odpowiedzi na to pismo Zarząd Okręgowy (...) we W. wystosował pismo z 4 sierpnia 2012 roku, w którym informował powoda, że zgodnie z posiadanymi przez Zarząd dokumentami powód od 8 maja 2012 roku jest członkiem macierzystym dwóch kół łowieckich, co jest niezgodne z przepisem § 39 ust. 1 Statutu (...).

28 sierpnia 2012 roku Kierownik D. (...) i Postępowania Dyscyplinarnego (...) Zarządu Głównego w W. przesłał Łowczemu Okręgowemu (...) we W. G. W. materiały nadesłane przez powoda, w celu podjęcia działań nadzorczych w stosunku do Koła (...) w A.. W piśmie tym prosił o dokonanie weryfikacji uchwały z 27 maja 2006 roku, dotyczącej zasad wystawiania zezwoleń na polowania indywidualne. Wskazywał, że uchwała ta jest niezgodna z przepisami prawa. W piśmie z 19 września 2012 roku Zarząd Okręgowy (...) we W. wezwał Zarząd Koła Ł. (...)1 (...) w A. do niezwłocznego uregulowania zasad wydawania upoważnień do wykonywania polowania indywidualnego zgodnie z obowiązującymi przepisami i Statutem (...) oraz do wydania upoważnienia do wykonywania polowania dla powoda.

19 lutego 2013 roku Zastępca Okręgowego Rzecznika Dyscyplinarnego (...) we W. zwrócił się do Głównego Rzecznika Dyscyplinarnego (...) o interpretację stanu faktycznego w sprawie, w szczególności interpretację § 39 Statutu (...). 20 czerwca 2013 roku Główny Rzecznik Dyscyplinarny przesłał pismo do Okręgowego Rzecznika Dyscyplinarnego we W., w którym wyjaśnił, że zgodnie z treścią § 39 ust. 2 Statutu (...) J. R. powinien jednoznacznie określić w porozumieniu z Zarządem Koła, które K. jest dla niego macierzyste, a brak wyjaśnienia tej kwestii może skutkować w przyszłości odpowiedzialnością dyscyplinarną.

Uchwałą nr (...), podjętą w dniu 29 czerwca 2013 roku Walne Zgromadzenie członków Koła (...) w A. na podstawie § 44 ust. 1 punkt 1, 2 i ust. 2 oraz § 53 pkt 5 Statutu (...) wykluczyło powoda z K.. W uzasadnieniu uchwały wskazano, że powód jest członkiem macierzystym dwóch kół łowieckich, co jest niezgodne z przepisem § 39 ust. 1 Statutu (...). W Walnym Zgromadzeniu wzięło udział 35 członków K., to jest 81,39 % wszystkich członków, których jest 43. Za wykluczeniem z K. J. R. głosowało 32 członków, 1 głosował przeciw, 2 wstrzymało się od głosu. W uzasadnieniu uchwały wskazano m.in., że powód podejmował i podejmuje różnego typu działania mające na celu ośmieszenie organów i członków K. (...), polegające na upublicznianiu przez Internet dokumentacji i uchwał organów K. wraz ze swoją partykularną, w zależności od własnych potrzeb interpretacją, pomawianiu członków K. o dyskryminowanie jego osoby, kierowaniu nieprawdziwych pisemnych doniesień do okręgowych i krajowych organów (...), zarzucaniu nieuczciwości Skarbnikowi K. i innym członkom Zarządu, żądaniu wydania odstrzałów na zwierzynę trofeową, w tym przede wszystkim na jelenie i byki, pomimo braku zaangażowania w prace gospodarcze K.. W uzasadnieniu uchwały wskazano również, że w przeszłości powód był doceniany przez Zarząd Koła, w wyniku czego był kierowany na szkolenia. Uzyskał uprawnienia instruktora i sędziego strzelectwa myśliwskiego oraz instruktora ds. kynologii łowieckiej, jednak nie podjął żadnych działań w tych dziedzinach na forum Koła. Pomimo zaproszeń pisemnych i telefonicznych na posiedzenia, w celu jednoznacznego wyjaśnienia i uregulowania problemów dotyczących członkostwa w K., powód nie przybył na żadne posiedzenie Zarządu, stwierdzając, że z jego strony nie ma żadnych niewyjaśnionych spraw. Pomimo tego zażądał spotkania się w jego sprawie z Sekretarzem K. w dniu poprzedzającym Święto zmarłych, nękał go SMS-ami w dniu 1 listopada 2012 roku. Brak spotkania powód określił, jako „nieudaną próbę umówienia się”. Na propozycję Zarządu Koła udostępnienia powodowi dokumentacji w lokalu, w którym tradycyjnie, od wielu lat odbywają się posiedzenia Zarządu oświadczył, że jest to z przyczyn oczywistych dla niego nie do przyjęcia. W dniu 13 maja 2013 roku Zarząd Koła wystosował do powoda kolejne pismo informujące, że w dniu 23 maja 2013 roku odbędzie się posiedzenie Zarządu Koła, podczas którego będzie rozpatrywana sprawa niejasności związanych z członkostwem J. R.. Powód nie przybył na posiedzenie Zarządu, przysłał pismo. Nie uczestniczył też w Walnym Zgromadzeniu K. w dniu 29 czerwca 2013 roku, czym dał kolejny dowód swojej arogancji. W uzasadnieniu uchwały stwierdzono też, że w zw. z powyższym Walne Zgromadzenie K. nie widzi dalszej możliwości współdziałania z powodem i podejmuje uchwałę o wykluczeniu go. Jednocześnie w uchwale zawarto pouczenie o treści § 171 ust. 1 i ust. 2 oraz § 172 ust. 1 Statutu (...).

Powód złożył odwołanie od powyższej uchwały do (...) Zarządu Okręgowego we W.. Zarząd Okręgowy (...) we W. w dniu 1 kwietnia 2014 roku uchwalił nie uwzględnić odwołania od uchwały nr (...), na mocy której powód został wykluczony z K. (...) oraz stwierdził, że uchwała ta jest prawomocna. 15 lipca 2014 roku Przewodniczący Zarządu Głównego (...) skierował do powoda pismo, w którym poinformował go, że nie znalazł podstaw do podejmowania działań nadzorczych. Wskazał na tryb dwuinstancyjny, który został w tej sprawie utrzymany. Wskazał, że uchylenie uchwał w trybie nadzoru może mieć miejsce jedynie w przypadkach ich niezgodności z prawem lub Statutem (...), co w sprawie nie miało miejsca. Nie podzielił stanowiska powoda, wskazał, że zmiana charakteru K. wymaga zgodnego oświadczenia woli obu stron. Tymczasem powód nie zrezygnował z członkostwa w Kole (...) w A., jako K. macierzystym i uzyskał status członka macierzystego w Kole (...) w G.. Tego rodzaju sytuacja nie da się pogodzić z przepisem § 39 ust. 1 Statutu (...) i stanowi jego naruszenie. Jest to samodzielna, niezależna od pozostałych przesłanka wymieniona w § 44 ust. 1 pkt 1 Statutu.

Sąd I instancji ustalił również, że do Koła (...) nigdy nie przyjęto członka niemacierzystego, nigdy też nie doszło do zamiany statusu członka z macierzystego na niemacierzystego. Prawa członka niemacierzystego nie różnią się zdecydowanie od praw członka macierzystego. Członek niemacierzysty nie ma prawa głosu w wyborach do organów K., natomiast dysponuje takim samym prawem do odstrzału. Myśliwi płacą składki na rzecz (...) oraz na rzecz K.. Ich wysokość ustalana jest uchwałami odpowiednich organów. Składka na rzecz Koła (...) jest najniższa w okręgu (...) i wynosi 50 zł rocznie. Składki w innych K. wynoszą 250 - 300 zł, niekiedy więcej.

Zdaniem Sądu Okręgowego przedstawiony przez strony materiał dowodowy nie był wzajemnie sprzeczny, w szczególności dokumenty prywatne przedstawione w sprawie były spójne z treścią zeznań świadków i stron.

Na podstawie tak ustalonego stanu faktycznego Sąd Okręgowy uznał, że powództwo, podlegało oddaleniu w całości.

Odnosząc się do żądania ustalenia istnienia stosunku członkostwa powoda w Kole (...) po dniu 1 kwietnia 2014 roku, ewentualnie uchylenia uchwały nr (...) Walnego Zgromadzenia pozwanego Koła (...) z dnia 29 czerwca 2013 roku Sąd wskazał w pierwszej kolejności, że tryb odwołania od orzeczeń wydawanych w postępowaniu wewnątrzorganizacyjnym (...) określa art. 33 ust. 6 Prawa łowieckiego, zgodnie z którym w sprawach utraty członkostwa w Kole (...), nabycia lub utraty członkostwa w Polskim Związku Łowieckim, po wyczerpaniu postępowania wewnątrzorganizacyjnego albo od orzeczeń i postanowień kończących postępowanie dyscyplinarne stronom postępowania przysługuje, w terminie 14 dni od otrzymania rozstrzygnięcia kończącego postępowanie, odwołanie do sądu okręgowego, z zastrzeżeniem art. 42da ust. 3. Wskazał, że powód nie zachował wymienionego w powyższym przepisie terminu, co zdaniem Sądu Okręgowego jest wystarczającą przesłanką przemawiającą za oddaleniem powództwa zmierzającego do ustalenia jego członkostwo w Kole (...) po dniu 1 kwietnia 2014 roku ewentualnie o uchylenie uchwał.

Oceniając jednak to żądanie merytorycznie Sąd wskazał, że zasady funkcjonowania (...) regulują przepisy Prawa łowieckiego w tym jego § 32 i następne. Zgodnie z § 35 a Prawa łowieckiego, Przepisy ustawy z dnia 7 kwietnia 1989 r. - Prawo o stowarzyszeniach (Dz. U. z 2001 r. Nr 79, poz. 855, z późn. zm.), regulujące zasady nadzoru nad stowarzyszeniami, stosuje się odpowiednio do nadzoru nad działalnością Polskiego Związku Ł.. Tak więc przepisy tego prawa regulują tryb odwołania do sądów powszechnych od uchwał podejmowanych przez organy (...). Statut (...) w § 48 wskazuje, że po wyczerpaniu postępowania wewnątrzorganizacyjnego w sprawach związanych z utratą członkostwa w K. zainteresowany może dochodzić swych praw na drodze sądowej przed sądem powszechnym. Przepis ten jest zgodny z cytowanym wyżej art. 33 ust 6 Prawa łowieckiego. Powód nie złożył natomiast takiego odwołania, chociaż w uzasadnieniu podał powyższy przepis, jako podstawę prawną swojego żądania.

Zdaniem Sądu z treści uzasadnienia pozwu wynikało, że podstawą żądania jest twierdzenie, że w trakcie podejmowania uchwały doszło do naruszenia przepisów prawa. Sąd wskazał, że czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy jest nieważną, zgodnie z treścią art. 58 § 1 k.c. Powołał się na pogląd Sądu Apelacyjnego w Gdańsku wyrażony w uzasadnieniu wyroku z dnia 15 marca 2013 roku wydanego w sprawie I ACa 841/12, iż statut stowarzyszenia nie jest ustawą, a zatem uchwały organów stowarzyszenia będące czynnościami prawnymi (oświadczeniami woli) podjęte z naruszeniem regulacji statutu nie mogą być oceniane wprost jako czynności sprzeczne z ustawą chyba, że określona sprzeczność ze statutem jest de facto sprzecznością z ustawową regulacją. Prawo o stowarzyszeniach nie przewiduje żadnego odrębnego powództwa o uchylenie lub stwierdzenie nieważności albo ustalenie istnienia czy nieistnienia uchwał władz stowarzyszenia, nie zawiera też delegacji do stosowania odpowiednio przepisów innych ustaw. Sąd zważył przy tym, że zarówno w uchwale z dnia 6 stycznia 2005 roku III CZP 75/04 jakich i w wyroku z dnia 24 czerwca 2009 roku I CSK 535/08 Sąd Najwyższy przyjął, że dopuszczalna jest droga sądowa dla rozpoznania roszczenia członka stowarzyszenia o ochronę jego członkostwa przed niezgodnym z prawem lub statutem wykreśleniem ze stowarzyszenia. Zdaniem Sądu, skoro statut nie jest ustawą i jako jedyny akt prawny określa zasady funkcjonowania stowarzyszenia to należy go traktować jako czynność prawną - umowę, zaś stosunek członkostwa jako stosunek cywilnoprawny, do którego zastosowanie mają przepisy k.c. A zatem w celu ochrony stosunku członkostwa w przypadku uchybienia normy ustawowej można żądać stwierdzenia (ustalenia) nieważności uchwały (art. 58 § 1 k.c.) w razie sprzeczności uchwały władz stowarzyszenia z zasadami współżycia społecznego, można domagać się stwierdzenia nieważności uchwały na podstawie art. 58 § 2 k.c., w przypadku zaś naruszenia postanowień statutu (czyli umowy) można żądać ustalenia istnienia stosunku członkostwa względnie bezskuteczności uchwały pozbawiającej członkostwa. W konsekwencji więc, gdy powód twierdzi, że został pozbawiony członkostwa w sposób niezgodny z postanowieniami statutu w zakresie przewidzianych w nim wymogów formalnych, jak i przez uchybienie w zakresie określonych w nim przyczyn wykluczenia z członkostwa może, na zasadzie art. 189 k.p.c., żądać ustalenia istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa. Wytaczając takie powództwo powód musi jednocześnie wykazać bezprawność działań Stowarzyszenia oraz swój interes prawny, rozumiany jako ingerencja w sferę jego praw i obowiązków członkowskich. Sąd przyjął, iż powód ma interes prawny w wytoczeniu powództwa. Wskazał dalej, że dopuszczalność drogi sądowej w sprawie o wykluczenie ze stowarzyszenia w zw. z kontraktowym charakterem statutu musi być oceniana przez pryzmat zasady wolności zrzeszania się, która polega na zasadzie swobodnej możliwości tworzenia korporacji dla wybranego celu i z ustalonym indywidualnie kryterium doboru członków oraz z przyjętymi przesłankami wykluczenia członków z danego gremium. Dlatego też ingerencja sądu w działalność stowarzyszenia musi być wyjątkowa i ostrożna, uwzględniać autonomiczny i samorządny jego charakter. Zasadność decyzji o wykluczeniu członka ze stowarzyszenia podlega badaniu tylko w takim zakresie, w jakim po stronie stowarzyszenia istnieje obowiązek znoszenia przynależności danej osoby.

Sąd poddał rozwadze podniesiony przez powoda zarzut braku istnienia przesłanki statutowej dla podjęcia uchwały o wykluczeniu go z listy członków Koła (...) w A.. Wskazał, iż jak wynika z § 39 ust. 1 Statutu (...), członek Zrzeszenia może należeć do wielu kół łowieckich, z których tylko jedno jest jego kołem macierzystym. Brzmienie tego przepisu wskazuje więc jednoznacznie - członek Zrzeszenia może należeć do jednego K. macierzystego i wielu innych K. niemacierzystych. W dniu, w którym podjęta została uchwała Walnego Zgromadzenia Członków K. Ł.o (...) (...) w A., to jest 29 czerwca 2013 roku, powód był członkiem macierzystym dwóch kół. Sąd ocenił jako oczywiste, że jest to sprzeczne z treścią wskazanego przepisu Statutu. Jak bowiem wynika z treści przepisu § 39 ust. 2 Statutu (...) o rodzaju K. decyduje zainteresowany członek i Zarząd Koła. Przez zwrot „Zarząd Koła” należy rozumieć taki, do którego grona członek Zrzeszenia chce wstąpić w charakterze członka macierzystego lub niemacierzystego. Przepis ten wskazuje wyraźnie, że porozumienie, bo tak należy rozumieć zwrot „decyduje”, powinno objąć zainteresowanych. Przepis dotyczy członkostwa zarówno macierzystego jak i niemacierzystego. Nie należy zdaniem Sądu rozumieć treści tego przepisu w sposób, na jaki wskazuje powód mianowicie, że to wyłącznie myśliwy decyduje, do jakiego K. chce przynależeć, a Zarząd Koła ma obowiązek go przyjąć. Stowarzyszanie się w Związku ma charakter dobrowolny, ale wola musi dotyczyć obu stron, to jest wstępującego nowego członka i grona osób, które go przyjmują do swojej grupy, a których wola wyrażana jest przez osoby przez nich upoważnione, w tym wypadku przez Zarząd. Zdaniem Sądu już tylko sam fakt pozostawania przez powoda członkiem macierzystym K. (...) w G. powoduje, że istnieje przyczyna określona cytowanym § 39 Statutu (...) w zw. z § 44 tego samego Statutu, uzasadniająca wykluczenie go z listy członków K. (...).

Sąd wskazał w tym miejscu na rolę zwyczaju w kreowaniu prawa wskazując, że w obszarze prawa cywilnego nadal istotną rolę odgrywają nienormowane wyraźnie przez ustawodawcę zwyczaje, do których przepisy cywilnoprawne, w tym kodeks cywilny, często się odwołują (np. art. 354 § 1 k.c.). Aby daną konwencję zachowania się w konkretnych okolicznościach uznać za zwyczajową, musi być ona odpowiednio ustalona, tzn. utrwalona w świadomości i praktyce społecznej. W ocenie Sądu I instancji powód miał świadomość, że w Kole (...) nigdy nie było, zwyczajowo, członków niemacierzystych. Zdaniem Sądu zwyczaj ten, na który również powoływali się wszyscy członkowie K. (...) zeznający w niniejszej sprawie, powinien mieć znaczenie dla rozstrzygnięcia.

Nadto, zdaniem Sądu Okręgowego również przedstawione w uzasadnieniu uchwał wykluczających powoda z listy członków Koła (...) przyczyny określone jako uchylenie się od wykonywania obowiązków i naruszanie zasad współżycia koleżeńskiego i dobrych obyczajów oraz zasad etyki łowieckiej, w świetle przedstawionych przez pozwanych dowodów, znalazły w sprawie potwierdzenie. Bez względu na przyczyny, od 2010 roku powód nie wykonywał swoich obowiązków gospodarczych. Oceniając ten fakt, któremu powód również nie zaprzeczył, przedstawiając jednak własne wytłumaczenie, Sąd zwrócił uwagę również na to, że większość myśliwych w Kole (...) to osoby starsze, którym praca fizyczna sprawia znacznie większą trudność niż powodowi. To, że powód, pomimo młodego wieku, nie współpracował z nimi przy wykonywaniu prac gospodarczych, musiało budzić ich rozżalenie.

Bez względu na powyższe, Sąd podkreślił, że ingerencja sądu w tego typu sprawie może mieć uzasadnienie tylko wyjątkowo, bowiem Stowarzyszenie jest dobrowolnym związkiem osób, które mają swobodę przyjmowania lub wykluczania ze swojego grona członków. Skoro w rozpoznawanej sprawie nie doszło do rażącego naruszenia przepisów Statutu, zasad współżycia społecznego, a nadto powód nie wykazał, że działania pozwanych były niezgodne z zawartą przez strony umową, jego roszczenie należało oddalić.

Sąd oddalił także żądanie ewentualnie uchylenia uchwały nr (...) Walnego Zgromadzenia pozwanego Koła (...) z dnia 29 czerwca 2013 roku, a także przyjął, że nie doszło do naruszenia dóbr osobistych powoda, a nadto, że działanie Walnego Zgromadzenia członków Koła (...) nie było działaniem bezprawnym, wobec czego oddalił roszczenie o ochronę dóbr osobistych powoda.

Na marginesie Sąd wskazał, że na podstawie dokumentów zgromadzonych w sprawie oraz zeznań świadków możliwe było dokonanie szczegółowych ustaleń faktycznych dotyczących: wniosku powoda o przyznanie mu umundurowania i sposobu rozpatrzenia tego wniosku, korespondencji SMS - owej pomiędzy Łowczym Koła (...) a powodem, dotyczącej zezwolenia na odstrzał, a mającej miejsce w okolicy Święta Zmarłych, sposobu prowadzenia dokumentacji przez Koło (...), wniosków powoda dotyczących udostępnienia dokumentów dotyczących Koła (...), obowiązku przedstawiania upolowanych lisów służbie weterynaryjnej, prenumeraty pisma fachowego, której domagał się powód, opłacania przez niego składek i innych zdarzeń, które miały miejsce od 2009 do 2015 roku pomiędzy powodem a członkami Zarządu Koła (...) w A. i innymi myśliwymi z tego K., jednak zdaniem Sądu Okręgowego ustalenia faktyczne w tym zakresie nie były istotne dla rozstrzygnięcia. Na koniec Sąd zaznaczył, że żądanie członkostwa w Kole (...) wyłącznie dla uzyskania możliwości polowania na terenie łowieckim tego K. jest sprzeczne z ideą uzasadniającą istnienie (...). Polski Związek Łowiecki jest zrzeszeniem osób fizycznych i prawnych, które prowadzą gospodarkę łowiecką poprzez hodowlę i pozyskiwanie zwierzyny oraz działają na rzecz jej ochrony poprzez regulację liczebności populacji zwierząt łownych (§ 1 Statutu (...)). Powód nie podał innego powodu, dla którego chciałby uzyskać członkostwo w K. (...). Obecnie nic nie łączy go z członkami tego K., oprócz odczuć negatywnych, co znalazło wyraz w podjętej, kwestionowanej uchwale. Charakterystyczne jest, że nie poparł go swoimi zeznaniami żaden członek K.. Powód nie wskazał nawet takiego świadka.

O kosztach Sąd rozstrzygnął zgodnie z wynikiem postępowania, na podstawie art. 98 k.p.c. Do kosztów poniesionych przez Koło (...) w A. zaliczył koszty zastępstwa radcy prawnego, na które złożyły się: kwota 180 zł z tytułu reprezentacji w sprawie o ustalenie istnienia członkostwa w K., kwota 180 zł z tytułu udziału w sprawie o uchylenie uchwały (ustalone odpowiednio, wobec braku przepisu, na podstawie § 10.1.1 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych) oraz kwota 360 zł z tytułu reprezentacji pozwanego w zw. z żądaniem powoda o ochronę dóbr osobistych (na podstawie § 10.1.2. cyt. Rozporządzenia) i kwota 17 zł opłaty skarbowej na pełnomocnictwie. Łącznie jest to kwota 737 zł, o której orzeczono w pkt 4 wyroku. Na koszty pozwanego (...) Zarządu Okręgowego we W. składa się kwota kosztów reprezentowania tego pozwanego przez radcę prawnego, w sprawie o uchylenie uchwały, którą określono w wysokości 180 zł, na podstawie cytowanego wyżej przepisu. W pkt 6 wyroku nakazano pobrać od powoda J. R. na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Okręgowego we W. kwotę 200 zł tytułem opłaty sądowej, nieuiszczonej przy wniesieniu pozwu, od roszczenia ewentualnego.

Apelację od tego wyroku wniósł powód, zaskarżając powyższy wyrok w części, tj. co do rozstrzygnięcia dotyczącego żądania ustalenia członkostwa oraz z wiązanych z tym rozstrzygnąć o kosztach procesu. Podniósł zarzut obrazy § 44 ust. 2 pkt 1 i 2 Statutu Polskiego Związku Ł. w zw. z § 39 Statutu poprzez ich niewłaściwą wykładnię, a w konsekwencji błędne przyjęcie, że zachodziły podstawy do wykluczenia powoda z pozwanego Koła (...). Wskazując na powyższe wniósł o zmianę wyroku w zaskarżonej części poprzez ustalenie, że powód pozostaje członkiem Koła (...) oraz o zasądzenie od pozwanych na rzecz powoda należnych kosztów procesu.

Uzasadniając apelację powód wskazał, że wykluczenie z koła łowieckiego stanowi najsurowszą sankcję organizacyjną, która zgodnie z § 44 ust. 1 Statutu (...) może być zastosowana wobec członka koła tylko w wypadku nieprzestrzegania prawa łowieckiego, Statutu bądź uporczywego uchylania się od obowiązków nałożonych przez uprawnione organy koła, albo gdy członek koła rażąco narusza zasady współżycia koleżeńskiego, dobre obyczaje, bądź zasady etyki i tradycji łowieckiej. Charakter tego przepisu niesie zdaniem powoda obowiązek nie tylko jego ścisłej wykładni, ale również oceny co do tego, czy zastosowana sankcja organizacyjna jest adekwatna do stwierdzonych naruszeń.

Powód wskazał, że część naruszeń zarzucanych powodowi (tj. upublicznianie materiałów i szkalowanie członków zarządu) upadła w toku procesu, a koło przeprosiło powoda za ich wysunięcie. Taka sytuacja zdaniem skarżącego dyskwalifikuje uchwały, gdyż powoduje niepewność co do tego, czy osoby wchodzące w skład organów decyzyjnych oddałyby głos w taki sam sposób, gdyby wiedziały, że część zarzutów nie polega na prawdzie.

Odnośnie do niewywiązywania się przez powoda z tzw. obowiązków gospodarczych skarżący stwierdził, że gdyby takie postępowanie powoda miało naruszać zasady współżycia koleżeńskiego, dobre obyczaje, bądź zasady etyki i tradycji łowieckiej, to strona pozwana nie udowodniła, aby takie naruszenie miało charakter rażący, a Sąd I instancji nie dokonał w tym zakresie oceny. Gdyby zaś miało to stanowić uporczywe uchylanie się od obowiązków nałożonych przez uprawniony organ koła łowieckiego, to skarżący wywiódł, iż żaden z przepisów Statutu (...), a w szczególności § 53, nie przewiduje możliwości nakładania na członków koła obowiązku świadczenia pracy na rzecz koła. Jak z kolei wynika z § 41 pkt 3 w zestawieniu z § 44 ust. 1 pkt 1 Statutu, obowiązek sumiennego wykonywania zadań dotyczy tylko konkretnych zadań, które zostały myśliwemu zlecone. Tymczasem pozwani nie wykazali, aby powodowi zlecono wykonanie określonych zadań, przytaczając jedynie ogólne twierdzenia o obowiązkach gospodarczych bez wskazania, kto i kiedy je na powoda nałożył, a także, czy powód został o nich powiadomiony, a tym bardziej nie wykazali, aby od ich wykonania powód się uchylał, i to uporczywie.

Odnosząc się z kolei do kwestii naruszenia przez powoda § 39 Statutu (...) wskazano, że przepis ten nie jest precyzyjny, gdy chodzi o uzgadnianie statusu koła pomiędzy zainteresowanymi, a przyznanie kołu łowieckiemu prawa do decydowania o tym, jaki będzie charakter koła dla danego myśliwego, nie dość, że określa pozycję myśliwego wyłącznie jako petenta, to w praktyce uniemożliwia ubieganie się o przynależność do drugiego koła bez popadnięcia w konflikt ze statutem. Ponadto, to nie powód podjął uchwały określające jego status i nie powinien być za nie sankcjonowanym wykluczeniem. Podniesiono tez w apelacji zarzut nadużycia prawa do wykluczenia powoda z K. z tej przyczyny.

Pozwani wnieśli o oddalenie apelacji i zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja powoda okazała się uzasadniona, lecz jedynie w stosunku do pozwanego K. Ł.o (...) (...) w A., natomiast w stosunku do pozwanego Polskiego Związku Ł. podlegała oddaleniu.

W pierwszej kolejności wskazać należy, że pozwany Polski Związek Łowiecki nie był, w ocenie Sądu Apelacyjnego, legitymowany w sprawie o ustalenie stosunku członkostwa powoda w pozwanym Kole (...). Niespornym w sprawie było, że niezależnie od kwestii członkostwa w pozwanym K., powód pozostaje członkiem Polskiego Związku Ł., jako że jest członkiem macierzystym Koła (...) w G.. Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 16.11.2000 r., sygn. I CKN 853/98, bierną legitymację procesową w sprawie o ustalenie istnienia stosunku prawnego lub prawa (art. 189 k.p.c.) ma - jak powszechnie przyjmuje się - osoba, która zaprzecza istnieniu prawa powoda. Dla przyjęcia, że osoba ta może być pozwaną, nie jest jednakże wystarczający sam fakt zaprzeczenia przez nią prawu, którego ustalenia domaga się powód. Zaprzeczenie to musi pozostawać w związku z interesem prawnym, który ma powód w ustaleniu istnienia prawa, którego to ustalenia się domaga. Przenosząc powyższe na grunt rozpoznawanej sprawy, zdaniem Sądu Apelacyjnego pozwany Polski Związek Łowiecki nie był legitymowany w sprawie o ustalenie członkostwa powoda w kole łowieckim, skoro istnienie tego stosunku było kwestią prawnie indyferentną dla tego pozwanego. Na marginesie, w wyroku z dnia 24 stycznia 2013 r. w sprawie II CSK 170/12 Sąd Najwyższy przyjął, że zarówno koło łowieckie, jak i (...) posiadają legitymację bierną w sprawie o ustalenie istnienia członkostwa, jednak w tej sprawie powód domagał się ustalenia istnienia członkostwa w (...) i kole wskazując, iż jego członkostwo w Polskim Związku Łowieckim oraz Kole (...) nie ustało skutkiem wskazanych przez niego orzeczeń sądów łowieckich. Przesądzało to, jak wskazał Sąd Najwyższy, o istnieniu legitymacji biernej Koła (...) w części dotyczącej żądania ustalenia stosunku członkostwa w (...). Analogiczna sytuacja nie zachodzi natomiast w rozpoznawanej sprawie.

W dalszej kolejności należało, choć kwestii tej nie poruszył powód w apelacji, przesądzić kwestię skuteczności wystąpienia przez powoda na drogę sądową w aspekcie terminu złożenia pozwu. Sąd Okręgowy uznał bowiem, że tryb odwołania od orzeczeń wydawanych w postępowaniu wewnątrzorganizacyjnym (...) określa art. 33 ust. 6 Prawa łowieckiego, zgodnie z którym w sprawach utraty członkostwa w Kole (...), nabycia lub utraty członkostwa w Polskim Związku Łowieckim, po wyczerpaniu postępowania wewnątrzorganizacyjnego albo od orzeczeń i postanowień kończących postępowanie dyscyplinarne stronom postępowania przysługuje, w terminie 14 dni od otrzymania rozstrzygnięcia kończącego postępowanie, odwołanie do sądu okręgowego, z zastrzeżeniem art. 42da ust. 3. Sąd I instancji uznał, że powód nie zachował wymienionego w powyższym przepisie terminu, co zdaniem Sądu Okręgowego było wystarczającą przesłanką do oddalenia powództwa. Przedmiotowe stanowisko Sąd Okręgowy oparł o treść przepisu art. 33 ust. 6 w brzmieniu obowiązującym w aktualnym stanie prawnym nadanym ustawą z dnia 12 grudnia 2013 roku o zmianie ustawy - Prawo Łowieckim (Dz. U. z dnia 20 lutego 2014 roku. Nr 228), która weszła w życie w dniu 21 kwietnia 2014 roku. Natomiast przepis art. 33 ust. 6 Prawa Ł. w brzmieniu sprzed nowelizacji stanowił, że w sprawach nabycia lub utraty członkostwa w Polskim Związku Łowieckim oraz utraty członkostwa w kole łowieckim zainteresowany może - po wyczerpaniu postępowania wewnątrzorganizacyjnego dochodzić swoich praw na drodze sądowej. Porównanie przywołanych dyspozycji przepisu art. 33 ust. 6 ustawy Prawo Łowieckie w brzmieniu obecnie obowiązującym i obowiązującym sprzed nowelizacji wskazuje, że w przypadku zastosowania poprzednio obowiązującego przepisu art. 33 wniesienie powództwa do sądu nie było ograniczone żadnym terminem. Zmiana ustawy - Prawo łowieckie, ustanawiająca 14 - dniowy termin do złożenia odwołania weszła w życie dnia 21 kwietnia 2014 r. Ustawa ta nie zawierała przepisów przejściowych z wyjątkiem przepisu art. 3 ustawy zgodnie z którym do spraw nabycia lub utraty członkostwa w (...) oraz utraty członkostwa w kole łowieckim, wszczętych przed sądami powszechnymi przed dniem wejścia w życie ustawy stosuje się przepisy dotychczasowe. Zacytowany przepis nie mógł mieć zastosowania w niniejszej sprawie z tego względu, że w dacie wejścia w życie ustawy sprawa niniejsza nie toczyła się jeszcze w sądzie, lecz została dopiero rozpoznana w trybie wewnątrzorganizacyjnym, a mianowicie uchwała Zarządu Okręgowego (...) została podjęta w dniu 1 kwietnia 2014 r. Przepisy przejściowe nie regulowały w żaden sposób kwestii, która ustawa ma zostać zastosowana takim przypadku. W tym stanie rzeczy Sąd Apelacyjny uznał, że zastosowania przepisów ustawy sprzed zmiany wymagają ogólne zasady stosowania przepisów ustawy do zdarzeń, które zaistniały w dacie jej obowiązywania. W realiach sprawy sporna uchwała o wykluczeniu powoda z pozwanego K. została podjęta w dniu 29 czerwca 2013 roku. W tej dacie zaistniało zatem zdaniem Sądu Apelacyjnego zdarzenie prawne, z którym ustawa wiąże niekorzystne dla powoda skutki. W ocenie Sądu Apelacyjnego stan prawny z tej właśnie daty winien być uznany za relewantny dla procedury odwoławczej. Ostatecznie zaś można by przyjąć zastosowanie ustawy obowiązującej w dacie podjęcia uchwały Zarządu Okręgowego Polskiego Związku Ł. w trybie wewnątrzorganizacyjnym, czyli z dnia 1 kwietnia 2014 r. co także oznacza konieczność stosowania przepisów sprzed zmiany. Przepis art. 33 ust. 6 nie przewidywał jakiegokolwiek terminu do dochodzenia praw z tytułu utraty członkostwa na drodze sądowej. Bezprzedmiotowe zatem są rozważania Sądu Okręgowego dotyczące tego, że powództwo podlegało oddaleniu z uwagi na niezachowanie 14 - dniowego terminu odwołania do sądu.

Nietrafne są też rozważania Sądu I instancji dotyczące tego, że treść uchwały o wykluczeniu powoda miałaby być oceniana przez pryzmat art. 58 k.c. Wskazać należy, iż zgodnie z linią orzecznictwa ukształtowaną na gruncie ustawy Prawo łowieckie przed zmianą, która weszła w życie dnia 21 kwietnia 2014 r. przyjmowano, iż dopuszczalne jest powództwo o ustalenie członkostwa w Polskim Związku Łowieckim lub kole łowieckim. Już w postanowieniu z dnia 20.06.2007 r., sygn. II CSK 100/07 Sąd Najwyższy przyjął, że roszczenie członka koła łowieckiego o ochronę jego członkostwa przed niezgodnym z prawem lub statutem wykluczeniem z koła łowieckiego podlegają rozpoznaniu na drodze sądowej. Nie ma przy tym znaczenia sam sposób sformułowania roszczenia zmierzającego do takiej ochrony w konkretnym przypadku; drogi sądowej w omawianym zakresie nie wyłączają też przewidziane w art. 33 ust. 5 ustawy z 1995 r. - Prawo łowieckie kompetencje nadzorcze organów statutowych (...) w stosunku do uchwał kół łowieckich. Z kolei w wyroku z dnia 21.12.2010 r., sygn. I ACa 841/09 Sąd Apelacyjny w Łodzi orzekł, że członkowi koła łowieckiego nie przysługuje roszczenie o uchylenie orzeczenia sądu łowieckiego w przedmiocie jego wykluczenie ze zrzeszenia, gdyż przepisy ustawy z dnia 13 października 1995 r. Prawo łowieckie (jedn. tekst: Dz. U. z 2005 r. Nr 127, poz. 1066 ze zm.), nie przewidują takiego roszczenia. Przysługuje mu, na podstawie art. 189 k.p.c., jedynie możliwość wytoczenia powództwa o ustalenie istnienia stosunku prawnego. W takiej sprawie sąd będzie uprawniony do oceny zasadności wykluczenia, bez względu na to, na jakiej podstawie wykluczenie nastąpiło. W kolejnych wyrokach wydanych na gruncie ustawy Prawo łowieckie przyjęto, iż rozpoznając powództwo o ustalenie istnienia członkostwa w kole łowieckim wniesione przez wykluczonego członka, sąd cywilny uprawniony jest do zbadania zarówno, czy postawione członkowi zarzuty stanowią statutową podstawę wykluczenia, jak i do zbadania dolegliwości wymierzonego środka dyscyplinarnego i jego adekwatności w zaistniałej sytuacji, słusznie wywodząc że możliwość wykluczenia członka ze zrzeszenia musi być traktowana restrykcyjnie i jako środek o charakterze zupełnie wyjątkowym (wyrok SA w Białymstoku z 18.12.2014 r., sygn. I ACa 513/14; wyrok SN z dnia 24 stycznia 2013 r. w sprawie sygn. II CSK 170/122), czy też zasadności zastosowania kary w postaci wykluczenia członkostwa w kole (wyrok SA w Białymstoku z 9.04.2015 r., I ACa 755/14). Uogólniając, w orzecznictwo przyjmowano, że skoro w sprawach członkostwa przysługuje wykluczonemu członkowi ochrona sądowa, to aby ochrona ta była rzeczywista (a nie miała charakteru wyłącznie formalnego), należy przyjąć uprawnienie sądu do badania zarówno tego, czy rzeczywiście miały miejsce okoliczności wskazane w uchwale jako podstawa wykluczenia, tego, czy stanowią one ustawową bądź statutową podstawę do rozwiązania stosunku członkostwa, jak też, czy zastosowane względem członka środki były w okolicznościach konkretnej sprawy słuszne, czyli adekwatne do stwierdzonych przewinień czy też naruszeń statutu. Sąd Apelacyjny w niniejszym składzie ocenę tę w pełni podziela. W konsekwencji, konieczna byłą weryfikacja w postępowaniu sądowym zasadności tych zarzutów, które wynikają z uchwały o wykluczeniu powoda z pozwanego K., a jednocześnie zostały podtrzymane w toku postępowania wewnątrzorganizacyjnego.

Rozważając zatem zgłoszony w apelacji zarzut obrazy § 44 ust. 2 pkt 1 i 2 Statutu Polskiego Związku Ł. w zw. z § 39 Statutu Polskiego Związku Ł. Sąd Apelacyjny doszedł do przekonania, że okazał się on uzasadniony. Przede wszystkim uwypuklić należy, że wykluczenie z koła łowieckiego stanowi najsurowszą dolegliwość organizacyjną dla członka tej organizacji. Sąd Okręgowy stanął na stanowisku, iż podstawą do wykluczenia powoda z K. mógł być fakt popadnięcia przez powoda w sprzeczność z § 39 Statutu (...) poprzez to, że powód został na skutek swych działań członkiem macierzystym dwóch kół łowieckich, w tym koła pozwanego. Sąd Apelacyjny tej oceny prawnej nie podzielił w realiach sprawy. § 39 ust. 1 Statutu (...) daje członkowi związku prawo do przynależności w wielu kołach, zaś ust. 2 stanowi, że o rodzaju koła decyduje zainteresowany i zarząd koła. Statut nie rozstrzyga jednak ani konsekwencji braku zgody zarządu koła, ani sposobu postępowania w takim przypadku; nie przewiduje, w jaki sposób ma zostać rozstrzygnięty konflikt na tle status członka koła. W postępowaniu wewnątrzorganizacyjnym dotyczącym statusu powoda przyjęto, iż to w istocie zarząd koła decyduje o możliwości przynależności członka niemacierzystego do koła łowieckiego. Jest to jednak stanowisko sprzeczne z wynikającym z § 39 ust. 1 Statutu prawem członka zrzeszania do przynależności do wielu kół łowieckich. W tej sytuacji, w ocenie Sądu Apelacyjnego, wobec braku należytych uregulowań statutowych dotyczących rozwiązania sporu pomiędzy członkiem a zarządem koła, nie można przyjąć, iż powód poprzez przynależność do dwóch kół w charakterze członka macierzystego naruszył obowiązki statutowe i to w sposób mogący stanowić podstawę wykluczenia. Mając na uwadze, że wykluczenie z jakiejkolwiek organizacji ma charakter największej dolegliwości organizacyjnej dla członka tej organizacji, przyjąć trzeba, że podstawy do tego typu prawnej możliwości winny być szczegółowo, precyzyjnie i wyczerpująco określone w Statucie, w taki sposób, ażeby rozstrzygnięcie w tym przedmiocie uprawnionego podmiotu w organizacji do wykluczenia nie było dla członka zaskakujące, a także by rozstrzygnięcie takie nie odznaczało się dowolnością, arbitralnością i uznaniowością, lecz było oparte na obiektywnych podstawach, zaakceptowanych przez członków tej organizacji. Dodać przy tym trzeba, że wykluczenie jako najbardziej dolegliwa dla członka sankcja organizacyjna nie powinna być stosowana w każdej sytuacji uchybienia przez członka obowiązkom nałożonym na niego przez organizację, lecz w sytuacji kwalifikowanej, w której przekroczenie przez członka podstawowych reguł panujących w organizacji ma charakter ciężki, uporczywy, czy rażący, względnie uciążliwy dla pozostałych członków. W realiach sprawy taka sytuacja nie ma w ocenie Sądu Apelacyjnego miejsca. Dodatkowo zważyć należy, że w istocie uprawnienia i obowiązki członka macierzystego i niemacierzystego różnią się tylko nieznacznie, w zasadzie chodzi o możliwość wejścia w skład organów koła oraz delegacji na okręgowe zjazdy delegatów. Skoro zaś różnice w statusie członka w zależności od rodzaju członkostwa nie są znaczne, praktycznie bez znaczenia z punktu widzenia członków koła, trudno uzasadnić, z jakich względów pozostawanie przez powoda członkiem macierzystym dwóch kół stanowiło tak ciężkie naruszenie statutu, by prowadzić miało do wykluczenia powoda z pozwanego koła. W konkluzji, w ocenie Sądu Apelacyjnego sytuacja, w której z uwagi na brak porozumienia z zarządem koła łowieckiego co do statusu członkostwa w tym kole członek Polskiego Związku Ł. pozostaje członkiem macierzystym w dwóch kołach, nie stanowi takiego rodzaju uchybienia, które uzasadniałoby zastosowanie tak drastycznej sankcji jak wykluczenie.

Skoro zasadnicza, wskazana w uchwale powoda podstawa wykluczenia powoda okazała się nieuzasadniona, należało rozważyć, czy pozostałe przedstawione w uchwale o wykluczeniu, a

podtrzymane w trybie wewnątrzorganizacyjnym zarzuty wobec powoda znalazły potwierdzenie w rzeczywistości oraz mogły one stanowić podstawę wykluczenia powoda z koła łowieckiego.

Analizując treść uchwały Nr (...) Walnego Zgromadzenia Członków Koła (...)” w A. z dnia 29 czerwca 2013 roku oraz uchwałę Zarządu Okręgowego pozwanego Polskiego Związku Ł. we W. zauważyć trzeba, że sformułowane w niej zarzuty wobec powoda mają charakter trudno weryfikowalny dla Sądu zważywszy, że są one postawione w sposób dość ogólny, bez szczegółowego odwołania się do określonych konkretnych sytuacji faktycznych i zachowań powoda, które w przekonaniu organów organizacji zasługują na dezaprobatę i pozbawienie powoda statusu członkostwa. Potwierdzeniem takiego stanu rzeczy są zeznania świadków zeznających w sprawie, którzy wskazywali takie przyczyny wykluczenia powoda z koła, jakie sami uważali za istotne. Powoduje to, że uchwała o wykluczeniu powoda cechuje się znacznym stopnie arbitralności i dowolności, co zdaniem Sądu Apelacyjnego nie powinno mieć miejsca. Zadaniem sądu w postępowaniu dotyczącym istnienia stosunku członkostwa powinno być bowiem zbadanie, czy zaistniały konkretne, powołane w uchwale okoliczności wskazane jako podstawa wykluczenia, a następnie ocena adekwatności zastosowanego względem członka środka w świetle tych okoliczności. Tymczasem Zarząd Okręgowy pozwanego Polskiego Związku Ł. we W. podtrzymał względem powoda zarzuty:

-

dotyczące wykluczenia z uwagi na naruszenie § 39 ust. 2 Statutu (...) (o czym była mowa wyżej)

-

upubliczniania przez Internet dokumentacji i uchwał koła,

-

pomawiania członków kola o dyskryminowanie (punkt c)

-

braku zaangażowania w prace gospodarcze koła (punkt e)

Zarzuty podtrzymane w punktach b i c nie znalazły zdaniem Sądu Apelacyjnego potwierdzenia w toku postępowania przed sądem. To strona pozwana, która podjęła decyzję o wykluczeniu powoda, powinna była wykazać w niniejszym postępowaniu, że naruszenia, o których mowa w uchwale wystąpiły w rzeczywistości, jednakże w realiach sprawy ciężarowi dowodu w tym przedmiocie nie sprostała. Gdy chodzi o zarzut rozpowszechniania przez Internet dokumentacji koła, to pozwane koło uznało, że nie dysponuje dowodami na to, że informacje te rozpowszechniał powód, a zarząd Koła przeprosił powoda za takie stwierdzenie (k. 223 akt). W kwestii pomawiania zarządu koła o dyskryminację - niewątpliwie powód kierował do zarządu koła takie zarzuty, co było związane z tym, iż powód nie uzyskiwał tylu zezwoleń na odstrzał, ile by sobie życzył. Kwestia tego, czy powód był w ten sposób dyskryminowany, czy też nie, nie miała żadnego znaczenia, gdyż w przekonaniu Sądu Apelacyjnego sam fakt, iż powód kierował swoje pretensje do zarządu koła nie mógł być podstawą wykluczenia go z koła. Wszak każdy członek Związku, jak również koła łowieckiego, ma prawo dochodzenia swoich uprawnień, o ile przybiera to zwykłą formę i nie daje podstawy do uznania, że zostały naruszone normy ustawowe czy też statutowe. Pozostaje zatem kwestia braku zaangażowania powoda w prace gospodarcze koła.

Jak wynika z § 11 Statutu członek Polskiego Związku Ł. jest obowiązany między innymi przestrzegać prawa łowieckiego, Statutu, uchwal organów (...) oraz zasad etyki i tradycji łowieckiej, a także kierować się zasadami koleżeństwa oraz przestrzegać obowiązujących zasad dotyczących prowadzenia prawidłowej gospodarki łowieckiej z uwzględnieniem zasada selekcji populacyjnej i osobniczej zwierząt łownych. Sąd I instancji ustalił, w oparciu o zeznania świadków, że istniała uchwała nakładająca na członków koła wypełnianie obowiązków gospodarczych. Powód w postępowaniu przed Sądem I instancji nie zajmował w tej kwestii jednoznacznego stanowiska, natomiast na rozprawie apelacyjnej expressis verbis zakwestionował tę okoliczność podnosząc, iż z tego, co jest mu wiadomo, stosowna uchwała została podjęta dopiero po wykluczeniu powoda z koła. W ocenie Sądu Apelacyjnego fakt podjęcia takiej uchwały nie został udowodniony, ponieważ zeznania świadków na temat tej uchwały były ogólnikowe i niejasne, a sama uchwała w formie pisemnej nie została złożona do akt sprawy. Z zeznań świadków nie wynika, kiedy i jaki organ K. ją podjął, ani też, jaka konkretnie była jej treści. Jedynie świadek J. M. napomknął, że istnieje uchwała nakładająca na członka koła obowiązek pracy w wymiarze „około 30 godzin miesięcznie” jesienią, jednak to zeznanie było mało stanowcze, pozbawione szczegółów dotyczących terminu podjęcia takiej uchwały i jej treści. Zeznając, sam świadek zastanawiał się, ile godzin pracy myśliwy ma obowiązek wykonywać. Reasumując, zeznanie to nie jawi się jako wiarygodne, co przemawia za przyjęciem, że formalna uchwała w tej kwestii nie został podjęta, a sprawa prac gospodarczych była ustalana pomiędzy członkami koła zwyczajowo.

W tym stanie rzeczy w ocenie Sądu Apelacyjnego należało zbadać, czy zaistniały przesłanki wykluczenia powoda, pomimo, iż takiej uchwały o obowiązku osobistego wykonywania przez członka koła łowieckiego prac gospodarczych na rzecz tego koła nie podjęto.

Kwestię wykluczenia z koła łowieckiego reguluje wyłącznie statut (...) w § 44, zgodnie z którym wykluczenie członka z koła może nastąpić w przypadku:

1.  nieprzestrzegania prawa łowieckiego, statutu bądź uporczywego uchylania się od wykonywania obowiązków nałożonych przez uprawnione organy K.;

2.  gdy członek koła rażąco narusza zasady współżycia koleżeńskiego, dobre obyczaje bądź zasady etyki i tradycji łowieckiej.

Pozwana w odpowiedzi na apelację ostatecznie wskazała, że obowiązek wykonywania prac gospodarczych na rzecz koła łowieckiego wynikał nie tylko z uchwały i praktyki pozwanego K., lecz także z zasad etyki i tradycji łowieckiej, zaś ich niewykonywanie stanowiło naruszenie tychże zasad. Pozwana zacytowała w odpowiedzi na apelację pkt 13 zbioru zasad i etyki łowieckiej, zgodnie z którym myśliwy uczestniczy we wszystkich sprawach organizacyjnych koła w miarę możliwości fizycznych, wiedzy i umiejętności.

Sąd I instancji stanął na stanowisku, iż zaistniały uzasadniające wykluczenie powoda z pozwanego K. przyczyny, określone jako uchylenie się od wykonywania obowiązków i naruszanie zasad współżycia koleżeńskiego i dobrych obyczajów oraz zasad etyki łowieckiej, co wyrażało się tym. że od 2010 roku powód nie wykonywał swoich obowiązków gospodarczych. Sąd zwrócił uwagę, że większość myśliwych w Kole (...) to osoby starsze, którym praca fizyczna sprawia znacznie większą trudność niż powodowi. To, że powód, pomimo młodego wieku, nie współpracował z nimi przy wykonywaniu prac gospodarczych, musiało budzić ich rozżalenie. Wydaje się, że Sąd I instancji przypisał w ten sposób powodowi rażące naruszenie zasad współżycia koleżeńskiego.

W tym miejscu należy powrócić do kwestii treści uchwały wykluczającej powoda z K.. Jak była już o tym mowa powyżej, zasadniczą część uchwały stanowiły zarzuty dotyczące statusu powoda jako członka macierzystego w dwóch kołach łowieckich. Kwestia stosunku powoda do prac gospodarczych została skwitowana w jednym zdaniu i powiązana z żądaniem wydania „odstrzałów” na zwierzynę trofeową, pomimo braku jakiegokolwiek zaangażowania w prace gospodarcze K.. Wskazać w tym miejscu należy na § 70 ust. 1 Statutu (...), zgodnie z którym uchwały dotyczące m.in. wykluczenia z koła, wymagają uzasadnienia. W kwestii niewykonywania prac gospodarczych kwestionowana w niniejszym postępowaniu uchwała w praktyce nie zawiera uzasadnienia. Z kolei w uchwale Zarządu Okręgowego (...) we W. wytknięto powodowi brak uczestnictwa w pracach gospodarczych na rzecz zagospodarowania łowisk (...), w tym także w dokarmianiu zwierzyny, brak utrzymywania - w przeciwieństwie do innych członków K. - kontaktów z grupowym, brak jakiejkolwiek innej aktywności w K., pomimo uzyskania na koszt K. uprawnień instruktora i sędziego strzelectwa myśliwskiego oraz instruktora ds. kynologii myśliwskiej.

W ocenie Sądu Apelacyjnego sam brak zaangażowania powoda w prace gospodarcze i inne prace koła nie mógł stanowić, w realiach rozpoznawanej sprawy, statutowej podstawy wykluczenia powoda z pozwanego K..

Niewątpliwie, wykonywanie przez członków koła łowieckiego obowiązków gospodarczych jest niezbędne w celu realizowania obowiązków ustawowych związku i koła.

Stosownie do art. 34 ustawy Prawo łowieckie do obowiązków (...) należy między innymi prowadzenie gospodarki łowieckiej, a ta, zgodnie z art. 4 ustawy, oznacza między innymi działalność w celu ochrony, hodowli i pozyskiwania zwierzyny. Bez pracy członków Związku realizowanie tych obowiązków nie byłoby możliwe. Wydaje się, że przy tym, że nakładanie tzw. obowiązków gospodarczych, choć nie wynika ze statutu, jest powszechną praktyką kół łowieckich. Świadczy o tym choćby treść wyroku Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 25 lutego 2015 r., sygn. I ACa 842/14. Jak wynika z uzasadnienia powołanego orzeczenia, w tej sprawie podstawą skreślenia członka była zaległość w płaceniu składek, powstała w wyniku niezastosowania się do uchwały walnego zgromadzenia koła, zgodnie z którą obowiązek przepracowania na rzecz koła przy zagospodarowaniu łowisk wynosił 50 godzin w roku gospodarczym i spoczywał na każdym członku macierzystym, niemacierzystym i stażyście. W przypadku niewywiązania się z tego obowiązku, członkowie zobowiązani byli do wpłaty do kasy koła sumy 10 złotych za jedną nieprzepracowaną godzinę. Jednocześnie, gdy przemawiały za tym szczególne okoliczności, zarząd upoważniony był do okresowego zwalniania z prac na rzecz koła. W powołanej sprawie zatem nie tylko istniała uchwała uprawnionego organu koła, konkretyzująca ilościowo obowiązek wykonywania prac gospodarczych, ale również przewidziano możliwość zwolnienia się z tego obowiązku poprzez dodatkową zapłatę. Przechodząc dalej, nie można pominąć uchwały nr 5/2015 Zarządu Głównego Polskiego Związku Ł., której odpis złożył powód na rozprawie apelacyjnej, a w której Zarząd Główny uchylił uchwały dotyczące wykluczenia z członkostwa w kole przyjmując, że katalog kompetencji walnego zgromadzenia koła nie przewiduje możliwości nakładania obowiązku wykonywania prac gospodarczych na rzecz koła. Pogląd ten został z kolei oparty, jak wynika z lektury uzasadnienia uchwały, na stanowisku Komisji Prawnej (...), która uznała, że wyznaczanie limitów obowiązkowych prac gospodarczych nie znajduje uzasadnienia w Statucie (...); za jedyną dopuszczalną formę uznano ustalanie kwoty składki z tytułu prac gospodarczych i ewentualnie przelicznika, o ile członek koła zechciałby się zwolnić z obowiązku zapłaty poprzez osobiste świadczenie pracy.

W świetle powyższego w ocenie Sądu Apelacyjnego należało uznać, że o ile wykonywanie prac gospodarczych przez członków kół łowieckich jest powszechnie przyjęte, to obowiązki członków koła winny zostać ujęte w ramy formalno - prawne, polegające na podjęciu stosownych uchwał przez organy koła. Niezależnie od sposobu ujęcia relacji obowiązków osobistych i finansowych (tj. który z tych obowiązków uznany będzie za podstawowy, a który za „zamienny”), z uchwał takich musi wynikać jasno liczba godzin prac gospodarczych obciążających członka koła. Powinny zostać również ustalone możliwości zamiennego wykonania takich obowiązków poprzez świadczenia finansowe; wymaga tego zasada równości członków organizacji, nie zawsze bowiem możliwe jest wykonywanie osobistej pracy przez członka koła, choćby ze względu na ograniczenia związane z wiekiem, stanem zdrowia, bądź jak w przypadku powoda - stałym miejscem zamieszkania. Reguły te powinny być ścisłe, aby też możliwe było stwierdzenie ich naruszenia. W przeciwnym wypadku wykluczenie z powodu braku realizacji obowiązków gospodarczych jawi się jako całkowicie dowolne, uznaniowe, co też miało miejsce w niniejszej sprawie.

Gdy zaś chodzi o argumentację opartą na tym, że niewykonywanie prac gospodarczych przez powoda stanowiło rażące naruszenie zasad współżycia koleżeńskiego, dobrych obyczajów bądź zasady etyki i tradycji łowieckiej, to w ocenie Sądu II instancji zarzut taki można by oprzeć jedynie na tego rodzaju zachowaniach członka, które wykraczają poza obowiązki wymagające sformalizowania, członka koła. Innymi słowy, skoro pozwane K. nie podjęło uchwały o dotyczącej prac gospodarczych, w związku z czym nie określiło w sposób prawidłowy obowiązków swoich członków w tym zakresie, to nie może jednocześnie wywodzić, że brak zaangażowania w te prace stanowi naruszenie zasad współżycia koleżeńskiego, dobrych obyczajów czy też zasady etyki i tradycji łowieckiej.

Biorąc pod uwagę powyższe, Sąd Apelacyjny doszedł do przekonania, iż miało miejsce zarzucone w apelacji naruszenie przepisu § 44 ust. 1 pkt 1 i 2 Statutu (...), w związku z czym zmienił zaskarżony wyrok w punkcie I w ten sposób, iż ustalił - w stosunku do legitymowanego biernie Koła (...) w A. - istnienie stosunku członkostwa w tym K., a w pozostałym zakresie (w stosunku do pozwanego Polskiego Związku Ł.) oddalił apelację. Na skutek tego rozstrzygnięcia konieczna stała się również wnioskowana w apelacji zmiana wyroku w zakresie kosztów związanych z powództwem o ustalenie. Mianowicie, z uwagi na fakt, że co do tego roszczenia powód stał się stroną wygrywającą postępowanie pierwszoinstancyjne, na zasadzie art. 100 k.p.c. Sąd zniósł wzajemnie koszty postępowania przed Sądem I instancji pomiędzy powodem a pozwanym K.. Uchylić należało także punkty 6 zaskarżonego wyroku, na mocy którego nakazano ściągnąć od powoda opłatę sądową z tytułu oddalonego powództwa ewentualnego o uchylenie uchwały; stało się to konieczne z uwagi na uwzględnienie powództwa głównego ustalenie istnienia stosunku członkostwa

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na zasadzie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 108 k.p.c. Sąd zasądził od pozwanego K. Ł.o (...) ,.L.” w A. na rzecz powoda kwotę stanowiącą sumę poniesionej opłaty od apelacji w wysokości 600 zł oraz kosztów zastępstwa procesowego (ustalonych na zasadzie przyjętej przez Sąd I instancji, niekwestionowanej w apelacji) w wysokości 75% z kwoty 180 zł. Z kolei pozwanemu Polskiemu Związkowi Ł., jako stronie wygrywającej postępowanie apelacyjne, należał się zwrot kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym we wskazanej wyżej kwocie.