Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Gdańsku

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 23 października 2012 r.

Sąd Apelacyjny w Gdańsku – Wydział V Cywilny

w składzie:

Przewodniczący:	SSA Włodzimierz Gawrylczyk (spr.)
Sędziowie:	SA Irma Kul SA Maryla Domel-Jasińska
Protokolant:	sekretarz sądowy Żaneta Dombrowska

po rozpoznaniu w dniu 23 października 2012 r. w Gdańsku na rozprawie

sprawy z powództwa W. B. (1) i A. B. (1)

przeciwko Z. P.

o zapłatę

oraz sprawy z powództwa Z. P.

przeciwko W. B. (1), A. B. (1), A. B. (2), A. B. (3), W. B. (2), M. B. i K. B.

o nakazanie i zapłatę

na skutek apelacji powodów W. B. (1) i A. B. (1)

od wyroku Sądu Okręgowego w Bydgoszczy

z dnia 25 kwietnia 2012 r. sygn. akt I C 104/09

oraz zażalenia tych powodów na zawarte w wyroku postanowienie rozstrzygające o kosztach procesu i kosztach sądowych

I  oddala apelację;

II  umarza postępowanie zażaleniowe;

III  zasądza od powodów W. B. (1) i A. B. (1) solidarnie na rzecz pozwanej Z. P. kwotę 2.700 (dwa tysiące siedemset) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu za drugą instancję.

Na oryginale właściwe podpisy.

V ACa 767/12

V ACz 640/12

UZASADNIENIE

Sąd Okręgowy w Bydgoszczy wyrokiem łącznym z 25 kwietnia 2012 r. w sprawie z powództwa W. B. (1) i A. B. (1) o zapłatę zasądził od pozwanej solidarnie na rzecz powodów kwotę 49.930 zł z ustawowymi odsetkami od 15 kwietnia 2009 r. do dnia zapłaty i ustawowe odsetki od kwoty 50.000 zł za okres od 15 kwietnia 2009 r. do dnia zapłaty, oddalił powództwo w pozostałej części, zasądził od powodów solidarnie na rzecz pozwanej kwotę 3.753 zł tytułem zwrotu kosztów procesu, nakazał ściągnąć na rzecz Skarbu Państwa – tego Sądu od pozwanej kwotę 815 zł i od powodów z przysądzonego roszczenia kwotę 2.585 zł tytułem kosztów sądowych, a w sprawie z powództwa Z. P. przeciwko W. B. (1), A. B. (1), A. B. (2), A. B. (3), W. B. (2), M. B. i K. B. o nakazanie i zapłatę nakazał pozwanym, aby opróżnili nieruchomość powódki wzajemnej położoną w M. 4 z ruchomości w postaci kabiny z hydromasażem typu A., kosiarki do trawy (...) i kuchenki gazowej typu A., zasądził solidarnie od pozwanych na rzecz powódki kwotę 554 zł z ustawowymi odsetkami od 29 stycznia 2009 r. do dnia zapłaty, oddalił powództwo w pozostałej części oraz zasądził od powódki wzajemnej solidarnie na rzecz pozwanych wzajemnych kwotę 137 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Zasadnicze motywy wyroku są następujące:

Powodowie W. B. (1) i A. B. (1) domagali się zasądzenia od pozwanej Z. P. kwoty 213.884 zł z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu i kosztami procesu, z tego kwoty 200.000 zł z tytułu nakładów na budowę budynku na nieruchomości pozwanej, zwrotu wydatków związanych z niedoszłą do skutku umową o przeniesienie własności części nieruchomości, tj. 1.400 zł za decyzję o zatwierdzeniu projektu podziału nieruchomości i 2.000 zł za projekt budowlany budynku, a także kwoty 700 zł zapłaconej tytułem ceny nabycia działki oraz odszkodowania za wyrzucone przez pozwaną w dniu 7 lipca 2008 r. ze stodoły przedmioty, jak kabina prysznicowa, tynk, klej, cement, kosiarka, kuchenka gazowa i kształtowniki, jak też wynagrodzenia za wykonane kojce dla trzody chlewnej i stawy rybne. Pozwana uznała powództwo w wysokości 50.000 zł tytułem nakładów na adaptację budynku gospodarczego na cele mieszkalne, wniosła o oddalenie powództwa w pozostałej części, podniosła zarzut przedawnienia roszczenia o zapłatę za wykonane kojce i staw rybny. Podniosła też zarzut, że powodowie korzystali z jej nieruchomości od 1999 r. na podstawie umowy użyczenia, przyznała, że wyraziła zgodę na adaptację budynku gospodarczego na potrzeby mieszkalne, oświadczyła, że stosunek użyczenia ustał z dniem 15 sierpnia 2008 r.

Wyrokiem częściowym z 4 listopada 2009 r. Sąd uwzględnił powództwo o zapłatę uznanej kwoty 50.000 zł.

Pozwem z 9 września 2009 r. w sprawie I C (...)Sądu Rejonowego wS. Z. P. domagała się nakazania pozwanym W. B. (1) i A. B. (1) i ich małoletnim dzieciom, aby opuścili i opróżnili ze swych rzeczy jej nieruchomość oraz zasądzenia od nich solidarnie na jej rzecz kwoty 1.500 zł z ustawowymi odsetkami od 16 sierpnia 2008 r. za bezumowne korzystanie z nieruchomości od lutego do lipca 2008 r. Pozwani uznali roszczenie o wydanie nieruchomości i wnieśli o oddalenie powództwa w pozostałym zakresie. Potem powódka sprecyzowała roszczenie, domagając się nakazania opróżnienia nieruchomości z określonych rzeczy ruchomych oraz zasądzenia także kwoty 2.000 zł z odsetkami za bezumowne korzystanie z nieruchomości w okresie od 16 sierpnia do 16 grudnia 2008 r. Po-zwani twierdzili, że jej żądanie odszkodowania za korzystanie z gruntu i usunięcia ruchomości jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, gdyż powódka wyrzuciła ich ruchomości ze stodoły, a oni ich nie zabrali z uwagi na zniszczenie tych rzeczy. Sąd Rejonowy przekazał tę sprawę Sądowi Okręgowemu. W dniu 23 marca 2010 r. wyrokiem częściowym nakazał tym pozwanym, aby wydali powódce nieruchomość w postaci budynku mieszkalnego posadowionego na działce nr (...) w M. 4.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny sprawy:

Z. P. jest właścicielką położonej w M. 4 nieruchomości o pow. 0,1478 zabudowanej jednorodzinnym domem mieszkalnym. W 1999 r. powodowie W. i A. B. po kłótni z rodzicami, którzy ich wyrzucili z domu, zamieszkali z pięciorgiem dzieci u pozwanej Z. P., która jest siostrą powoda W. B. (1). Mieszkali wspólnie w trzyizbowym domu, po kilkunastu miesiącach pozwana wyraziła zgodę na to, by powodowie odbudowali stary spalony budynek gospodarczy i przystosowali do celów mieszkalnych dla powodów. Budowa systemem gospodarczym trwała nieco ponad dwa lata ze środków powodów, przy budowie pomagali nieodpłatnie synowie i mąż pozwanej oraz sąsiedzi. Strony prowadziły wspólną kuchnię, powód i pozwana pracowali w tym samym przedsiębiorstwie. W listopadzie 1999 r. powód wykonał kojce dla trzody chlewnej pozwanej, a w latach 2002-2003 wykopał staw. Strony uzgodniły nieformalnie, że pozwana przekaże bratu część działki, na której wybudował dom, pozwana wystąpiła z wnioskiem o podział nieruchomości, powodowie zapłacili za decyzję o podziale nieruchomości oraz kwotę 1.000 zł za inwentaryzację budynku. Wprowadzili się do zaadaptowanego budynku w grudniu 2001 r., nie płacili pozwanej za korzystanie z budynku i nieruchomości. W styczniu 2008 r. rozpoczęły się między nimi konflikty. Do lipca 2008 r. powodowie korzystali z nieruchomości, tj. z podwórka, kurnika, chlewu, ogródka, hodowali trzodę chlewną. W lipcu 2008 r. mąż i syn pozwanej wyrzucili ze stodoły składowane tam materiały powodów, m.in. klej, cement, kabinę prysznicową i kuchenkę gazową. Pozwana wypowiedziała im umowę użyczenia ze skutkiem na 15 sierpnia 2008 r. i wezwała do wydania nieruchomości oraz do zapłaty za bezumowne korzystanie z rzeczy. W dniu 28 grudnia 2008 r. powodowie opuścili budynek, nie oddając pozwanej kluczy do niego. Na podstawie zeznań świadków, przesłuchania stron i opinii biegłej H. A. Sąd Okręgowy ustalił, że nakłady powodów na budowę domu mieszkalnego wynoszą 99.930 zł. Sąd oddalił wniosek powodów o przeprowadzenie dowodu z opinii innego biegłego z dziedziny szacowania wartości nieruchomości, gdyż opinia biegłego H. A. nie budzi wątpliwości.

Sąd uznał, że powodom służy na podstawie art. 226 § 1 k.c. w zw. z art. 230 k.c. roszczenie o zwrot nakładów na adaptację ruiny budynku gospodarczego na budynek mieszkalny, a ponieważ zasądził wyrokiem częściowym z tego tytułu kwotę 50.000 zł, wyrokiem końcowym uwzględnił powództwo o zapłatę kwoty 49.930 zł z odsetkami oraz odsetki od kwoty 50.000 zł od dnia doręczenia odpisu pozwu.

Sąd stwierdził, że powodowie nie wykazali, by dali pozwanej 700 zł za przekazanie im części działki i dlatego oddalił powództwo w tej części na podstawie art. 226 § 1 k.c. Sąd nie znalazł też podstaw do zasądzenia kwoty 1.400 zł i 2.000 zł tytułem poniesionych wydatków, stwierdził że strony nie zawarły umowy o zasadach rozliczeń z tego tytułu. Uznał, że powód wykonał kojce dla własnych potrzeb, nie wykazał by kojce i staw wykonał na zlecenie po-zwanej. W razie uznania, że nakłady te powodowie ponieśli na podstawie umowy o dzieło, to ich roszczenie uległo przedawnieniu, dlatego Sąd oddali powództwo w tej części na podstawie art. 627 k.c.

Sąd uznał wyrzucenie przez pozwaną przedmiotów powodów ze stodoły za zawinione i bezprawne, skoro nastąpiło to bez nakazu sądowego i podczas nieobecności powodów. Wskutek wyrzucenia rzeczy te zamokły. Powodowie nie wykazali, że materiały budowlane w czasie wyrzucenia nie były przeterminowane. Według biegłego M. P. materiały przeterminowane nie mają żadnej wartości. Z zeznań świadków wynika, że powodowie przechowywali stare materiały pozostałe po adaptacji budynku gospodarczego na budynek mieszkalny. Powodowie nie wykazali szkody, w tym że zniszczeniu uległy kabina prysznicowa, kosiarka i kuchenka, więc Sąd oddalił powództwo o odszkodowanie w tej części na podstawie art. 415 k.c.

Sąd stwierdził, że powodowie wygrali sprawę w 24%, bo roszczenie o zapłatę kwoty 50.000 zł pozwana uznała przed wniesieniem sprawy, a więc nie dała podstaw do wytoczenia powództwa. Strony poniosły koszty po 7.217 zł, więc usprawiedliwione koszty powodów to 1.732 zł, a koszty pozwanej to 5.445 zł, więc koszty należnej pozwanej wynoszą 3.753 zł.

W sprawie z powództwa Z. P. Sąd ustalił, że pozwani mimo wezwania nie za-brali z nieruchomości powódki kabiny prysznicowej, kosiarki i kuchenki gazowej, więc na podstawie art. 222 § 2 k.c. usprawiedliwione jest roszczenie powódki o nakazanie ich zabrania, przy czym roszczenie to nie narusza zasad współżycia społecznego (art. 5 k.c.). Usprawiedliwione jest też roszczenie powódki o zapłatę za korzystanie przez pozwanych z nieruchomości powódki w celu przechowywania tych rzeczy w okresie od 10 października do 16 grudnia 2008 r. w wysokości 554 zł. O roszczeniu tym Sąd orzekł na podstawie art. 224 § 2 k.c., a o odsetkach na podstawie art. 481 § 1 i 2 k.c. Koszty procesu Sąd rozliczył przy uwzględnieniu faktu, że powódka wygrała sprawę w 16%.

Powodowie wnieśli apelację oraz zażalenie na rozstrzygnięcie o kosztach procesu i kosztach sądowych.

Apelacją powodowie zaskarżyli wyrok w części oddalającej powództwo główne i roz-strzygającej o kosztach procesu i kosztach sądowych. Zarzucili:

1/ naruszenie art. 278 i 286 k.p.c. w zw. z art. 227 i 217 § 2 k.p.c. oraz w zw. z art. 150 ust. 1 pkt 2 i ust. 3 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami przez oddalenie ich wniosku o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego z zakresu budownictwa w celu ustalenia wartości odtworzeniowej wybudowanego przez nich budynku mieszkalnego na nieruchomości pozwanej;

2/ w konsekwencji tego niewyjaśnienie wszystkich istotnych okoliczności sprawy.

Wskazując na te zarzuty, powodowie domagali się:

a/ przeprowadzenia tego dowodu z opinii biegłego sądowego,

b/ zmiany wyroku przez zasądzenie od pozwanej na ich rzecz dalszej kwoty 100.070 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 15 kwietnia 2009 r. do dnia zapłaty wraz z kosztami pro-cesu,

c/ ewentualnie uchylenia wyroku w zaskarżonej części i przekazania sprawy Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania.

Zdaniem skarżących ustalona przez Sąd Okręgowy przy pomocy opinii biegłego wartość rynkowa ich nakładów na budowę budynku mieszkalnego może znacznie odbiegać od wartości odtworzeniowej, której ustalenia domagali się przed Sądem Okręgowym, który oddalił ich ten wniosek. Zwrócili uwagę, że wartość budynku wzniesionego na cudzym gruncie należy w myśl art. 150 ustawy o gospodarce nieruchomościami (zwanej dalej: u.g.n.) ustalić według wartości odtworzeniowej, gdyż budynek jest częścią składową nieruchomości gruntowej i nie może stanowić samodzielnego przedmiotu obrotu gospodarczego.

Zażaleniem powodowie zaskarżyli orzeczenie zawarte w punkcie 3 o kosztach procesu w całości i w punkcie 5 o kosztach sądowych ponad kwotę 1.500 zł. Zarzucili naruszenie art. 100 i 101 k.p.c. przez błędne uznanie, że pozwana nie dała podstaw do wytoczenia powództwa o zapłatę kwoty 50.000 zł, skutkiem czego było błędne ustalenie, że powodowie wygrali sprawę w 24%. Domagali się zmiany wyroku w punkcie 3 przez wzajemne zniesienie kosztów procesu i w punkcie 5 przez nakazanie ściągnięcia od nich kosztów sądowych w wysokości 1.700 zł. Wnosili też o zasądzenie kosztów postępowania zażaleniowego. Twierdzili, że skoro pozwana nie zapłaciła im kwoty 50.000 zł mimo uznania roszczenia, to wytoczenie powództwa o jej zapłatę było zasadne oraz że pozwana zapłaciła im tę kwotę dopiero w dniu 13 listopada 2009 r. po wydaniu wyroku częściowego.

Pozwana wniosła odpowiedź na apelację i odpowiedź na zażalenie. Domagała się ich oddalenia i zasądzenia kosztów postępowania apelacyjnego i kosztów postępowania zażaleniowego. Twierdziła, że wybór metody ustalenia wartości nakładów (wartość rynkowa lub odtworzeniowa) należy do biegłego, wbrew twierdzeniu powodów nieruchomość zabudowana budynkiem mieszkalnym może być przedmiotem obrotu gospodarczego, nie ma znaczenia, że odbudowany budynek jest częścią składową nieruchomości gruntowej, więc można było ustalić wartość nakładów metodą rynkową.

W odniesieniu do zażalenia na rozstrzygnięcie o kosztach procesu pozwana twierdziła, że skoro przy pierwszej czynności procesowej uznała powództwo o zapłatę kwoty 50.000 zł tytułem zwrotu nakładów na adaptację budynku, to słusznie Sąd Okręgowy nie zasądził od tej kwoty kosztów procesu (art. 101 k.p.c.).

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja jest bezpodstawna. Podniesione w niej zarzuty i wnioski nie mają usprawie-dliwienia w zebranym materiale dowodowym, ocenionym zgodnie z wymogami wskazanymi w art. 233 § 1 k.p.c.

Nietrafny jest zarzut naruszenia wskazanych w apelacji przepisów postępowania, gdyż opinia złożona przez biegłą H. A. jest wiarygodna i wystarczająca do ustalenia wartości nakładów powodów na nieruchomość pozwanej podlegających zwrotowi. Niezasadny jest więc także wniosek powodów o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego w celu ustalenia wartości nakładów metodą odtworzeniową, więc Sąd go nie uwzględnił. Przyjęta przez biegłą H. A. metoda ustalenia wartości nakładów nie jest sprzeczna z art. 150 ust. 1 pkt 2 i ust. 3 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami.

W myśl art. 150 ust. 1 u.g.n. wycena nieruchomości polega na określeniu wartości rynkowej, odtworzeniowej, katastralnej lub innych rodzajów wartości przewidzianych w od-rębnych przepisach, przy czym w myśl ust. 2 i 3 art. 150 wartość rynkową określa się dla nie-ruchomości, które są lub mogą być przedmiotem obrotu, zaś wartość odtworzeniową określa się dla nieruchomości, które ze względu na rodzaj, obecne użytkowanie lub przeznaczenie nie są lub nie mogą być przedmiotem obrotu rynkowego, a także jeżeli wymagają tego przepisy szczególne.

Nie ma przepisów szczególnych mogących mieć zastosowanie w tej sprawie, które wymagałyby ustalenia wartości odtworzeniowej. W obu przypadkach określonych w art. 150 ust. 2 i 3 jest mowa o wycenie nieruchomości, nie ma zatem znaczenia fakt, że budynek, jako część składowa nieruchomości gruntowej, nie może być przedmiotem osobnego obrotu gospodarczego. W szczególności fakt ten nie przemawia za przyjęciem odtworzeniowej metody wyceny nakładów. Nie ma przepisów szczególnych określających metodę wyceny nakładów dokonanych na część składową nieruchomości. Niewątpliwie w niniejszej sprawie powodowie dokonali nakładów na nieruchomość gruntową pozwanej, a nakłady polegały na odbudowaniu budynku przy zmianie jego przeznaczenia z gospodarczego na mieszkalny. Niesporne jest, że nieruchomości tego rodzaju są przedmiotem obrotu gospodarczego, co biegła wyraźnie wskazała w swojej opinii.

Wytyczne dotyczące metody ustalania wartości zawiera art. 151 u.g.n. W myśl ust. 1 tego artykułu wartość rynkową nieruchomości stanowi najbardziej prawdopodobna jej cena, możliwa do uzyskania na rynku, określona z uwzględnieniem cen transakcyjnych przy przy-jęciu następujących założeń:

1) strony umowy były od siebie niezależne, nie działały w sytuacji przymusowej oraz miały stanowczy zamiar zawarcia umowy;

2) upłynął czas niezbędny do wyeksponowania nieruchomości na rynku i do wynegocjowania warunków umowy.

Z kolei wartość odtworzeniowa nieruchomości jest równa kosztom jej odtworzenia, z uwzględnieniem stopnia zużycia (ust. 2).

Biegła H. A. dokonała wyceny nakładów, biorąc pod uwagę nakłady rzeczowe i stopień zużycia budynku, określając wartość rynkową nakładów. Przyjęta metoda ustalenia nakładów nie jest sprzeczna z powyższymi przepisami. Na wartość nieruchomości składają się różne okoliczności, w tym położenie i kształt działki. Działka, na której posadowiony jest ten budynek mieszkalny, ma taką wartość, jaka wynika z tych okoliczności. Biegła uwzględniła istotne okoliczności dla dokonania wyceny i wiarygodnie uzasadniła przyjętą metodę wyceny, jak i ustaloną wartość nakładów.

Trafnie Sąd Okręgowy uznał, że skoro pozwana Z. P. przy pierwszej czynności procesowej uznała powództwo o zapłatę do wysokości 50.000 zł z tytułu nakładów na jej nieruchomość, a powodowie nie wykazali że wcześniej wzywali ją do zapłaty tej kwoty, to stosownie do art. 101 k.p.c. pozwanej należy się zwrot kosztów procesu proporcjonalnie do wysokości uznanego roszczenia. Skutkiem tego jest ustalenie proporcji rozliczenia kosztów procesu i wskazanie przez Sąd Okręgowy, że powodom należy się zwrot tych kosztów w 24%, a pozwanej w 76%. Określenie przez Sąd Okręgowy, że powodowie wygrali sprawę w 24% jest nieścisłe, bo uwzględniając zasądzoną kwotę 50.000 zł wygrali ją w wyższym stopniu (niemal w połowie), ale ta nieścisłość nie ma znaczenia dla rozstrzygnięcia o kosztach procesu z przyczyny wyjaśnionej wyżej.

Skoro powodowie zaskarżyli apelacją także rozstrzygnięcie o kosztach procesu i kosz-tach sądowych z ich powództwa, a zażaleniem zaskarżyli także rozstrzygnięcie o kosztach procesu i kosztach sądowych, to zażalenie jest bezprzedmiotowe, albowiem kontrola poprawności rozstrzygnięcia o kosztach sądowych i kosztach procesu dokonywana jest w ramach apelacji.

Mając powyższe argumenty na uwadze, Sąd Apelacyjny oddalił apelację na podstawie art. 385 k.p.c., umorzył postępowanie zażaleniowe na podstawie art. 355 § 1 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c., zaś o kosztach procesu za drugą instancję orzekł na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. i art. 99 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c.