Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Gdańsku

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 7 lipca 2016 r.

Sąd Apelacyjny w Gdańsku – V Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący:	SSA Katarzyna Przybylska
Sędziowie:	SA Maryla Domel-Jasińska (spr.) SO del. Hanna Rucińska
Protokolant:	stażysta Barbara Tobiasz

po rozpoznaniu w dniu 7 lipca 2016 r. w Gdańsku na rozprawie

sprawy z powództwa J. G.

przeciwko (...) Spółce Akcyjnej w W.

o zapłatę i ustalenie

na skutek apelacji obu stron

od wyroku Sądu Okręgowego we W.

z dnia 30 września 2015 r. sygn. akt I C 231/12

I.  zmienia zaskarżony wyrok w punkcie 5 (piątym) w ten sposób, że zasądza od pozwanego na rzecz powoda ustawowe odsetki od kwoty 60.000 zł (sześćdziesiąt tysięcy złotych) od dnia 14 marca 2013 roku do dnia 13 maja 2014 roku oraz ustawowe odsetki od kwoty 210.000 (dwieście dziesięć tysięcy złotych) od dnia 14 marca 2013 roku do dnia 29 września 2015 roku, a w pozostałym zakresie powództwo oddala;

II.  oddala apelację powoda w pozostałej części;

III.  oddala apelację pozwanego w całości;

IV.  zasądza od pozwanego na rzecz powoda kwotę 6.076,40 zł (sześć tysięcy siedemdziesiąt sześć złotych czterdzieści groszy) tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

Na oryginale właściwe podpisy.

V ACa 987/15

UZASADNIENIE

Powód J. G. po ostatecznym sprecyzowaniu żądania pozwu domagał się zasądzenia na swoją rzecz od pozwanego (...) Spółki Akcyjnej w W. kwoty 400 000 zł tytułem zadośćuczynienia z ustawowymi odsetkami od dnia 24 grudnia 2011r. do dnia zapłaty, oraz łącznej kwoty 107 391,97 zł tytułem odszkodowania, z ustawowymi odsetkami: od kwoty 12 842 zł od dnia wniesienia pozwu, od kwoty 9 373 zł od dnia rozszerzenia o tę kwotę powództwa (k. 248), od kwoty 72 034,99 zł od dnia rozszerzenia o tę kwotę powództwa (k. 421 i k. 598), od kwoty 2 341,98 zł od dnia rozszerzenia o tę kwotę powództwa (k. 561), od kwoty 10 800 zł od dnia rozszerzenia o tę kwotę powództwa (k. 669), renty na zwiększone potrzeby w kwocie 1 480 zł miesięcznie, począwszy od maja 2014r., ustalenia odpowiedzialności pozwanego na przyszłość za skutki wypadku, któremu uległ powód w dniu (...) oraz zwrotu kosztów procesu.

Powód cofnął powództwo w dniu 27 maja 2014r. w zakresie kwoty 60 000 zł wypłaconej mu przez pozwanego w toku sporu tytułem zadośćuczynienia oraz w zakresie kwoty 5 029,81 zł wypłaconej tytułem odszkodowania jako część kosztów adaptacji łazienki dla potrzeb powoda.

Z uzasadnienia pozwu wynikało, że w dniu (...) powód jako kierujący motocyklem uległ wypadkowi komunikacyjnemu, którego sprawca był ubezpieczony od odpowiedzialności cywilnej u pozwanego. W wyniku wypadku powód doznał bardzo poważnych obrażeń ciała, (...) Nadto powód odbył leczenie w (...) Szpitalu (...) w Z., gdzie przeszedł (...)Następnie przez okres ponad miesiąca powód przebywał na leczeniu rehabilitacyjnym w szpitalu w Bydgoszczy. Powód wyjaśnił, że wszystkie dochodzone przez niego roszczenia uwzględniają 10% jego przyczynienia się do wypadku, wynikające z nieznacznego przekroczenia przez niego dozwolonej prędkości w miejscu wypadku. Dochodzone odszkodowanie obejmuje poniesione przez powoda wydatki (...)

Pozwany wniósł o oddalenie powództwa. Nie zakwestionował swojej odpowiedzialności gwarancyjnej za sprawcę wypadku, w związku z zawartą z nim umową obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych, jednak wskazał na znaczny stopień przyczynienia się powoda do zdarzenia, wynikający z brawurowej jazdy powoda i poruszania się przez niego z dużą prędkością w trakcie wykonywania manewru wyprzedzania kolumny samochodów tuż przed skrzyżowaniem z dużym natężeniem ruchu. W ocenie pozwanego powód przyczynił się do zaistnienia wypadku w 50%. W postępowaniu likwidacyjnym pozwany ustalił uszczerbek na zdrowiu powoda na 100%, za który przyznał zadośćuczynienie w kwocie 100 000 zł. W związku z przyczynieniem się powoda na poziomie 50%, wypłacił powodowi zadośćuczynienie w kwocie 50 000 zł. Dochodzone przez powoda w rozpoznawanej sprawie zadośćuczynienie jest w ocenie pozwanego wygórowane i doprowadzi do wzbogacenia się powoda.

W zakresie odszkodowania pozwany zakwestionował wydatki powoda w kwocie 1 450 zł, związane z leczeniem (...)

W trakcie procesu pozwany uznał:

-

roszczenie o zapłatę odszkodowania w kwocie 23 234 zł (k. 411) z tytułu kosztów leczenia, dojazdów do placówek medycznych i zakupu wózka inwalidzkiego, wypłacił powodowi z tego tytułu kwotę 11 617 zł, uwzględniającą przyjęty 50% stopień przyczynienia;

-

roszczenie o zapłatę zadośćuczynienia w kwocie 120 000 zł (k. 557) i z tego tytułu wypłacił powodowi w dniu 13 maja 2014r. kwotę 60 000 zł;

-

roszczenie odszkodowawcze w kwocie 18 688,96 zł (k. 583) z tytułu kosztów leczenia, dojazdów do placówek medycznych, rehabilitacji i opieki świadczonej przez osoby trzecie i w kwocie 2 602,20 zł (zgłoszone w piśmie procesowym z dnia 13 maja 2014r.) z tytułu dalszych kosztów leczenia i z tego tytułu wypłacił powodowi odpowiednio kwoty 9 344,48 zł i 1 310,01 zł;

-

roszczenie o odszkodowanie w kwocie 18 080,26 zł (k. 717) z tytułu kosztów zakupu lekarstw, paliwa i zabiegów rehabilitacyjnych za okres od maja do września 2014r. (...)i z tego tytułu wypłacił mu kwotę 9 040,13 zł;

-

roszczenie odszkodowawcze w kwocie 10 059,62 zł (k. 746) z tytułu kosztów adaptacji (...) z tego tytułu wypłacił powodowi kwotę 5 029,81 zł.

Wyrokiem z dnia 30 września 2015r. Sąd Okręgowy we W. umorzył postępowanie co do kwoty 5 029,81 zł i zasądził od pozwanego na rzecz powoda tytułem zadośćuczynienia kwotę 210 000 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 30 września 2015r. do dnia zapłaty oraz kwotę 56 342,04 zł tytułem odszkodowania wraz z odsetkami ustawowymi od poszczególnych kwot, składających się na łączną kwotę odszkodowania.

Nadto Sąd Okręgowy zasądził od pozwanego na rzecz powoda rentę na zwiększone potrzeby w kwocie 1 485 zł miesięcznie, począwszy od maja 2014r., płatną z góry do 10-tego dnia każdego miesiąca z ustawowymi odsetkami w przypadku opóźnienia w płatności i z tego tytułu za okres od maja 2014r. do września 2015r. zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 21 805 zł z ustawowymi odsetkami od należności składających się na skapitalizowaną rentę, wymienionych w punkcie 4 wyroku.

W pozostałym zakresie powództwo zostało oddalone, zaś o kosztach procesu Sąd I instancji orzekł na podstawie art. 100 k.p.c., przez stosunkowe ich rozdzielenie między stronami.

Powyższe rozstrzygnięcie zostało oparte na następujących ustaleniach faktycznych i wnioskach.

W dniu (...) powód kierując motocyklem marki Y. uległ wypadkowi komunikacyjnemu na skrzyżowaniu ulic (...) w L.. Sprawcą wypadku był G. G., który wyjeżdżając samochodem marki P. (...) z podporządkowanej ulicy (...) nie zachował szczególnej ostrożności i nie ustąpił pierwszeństwa przejazdu powodowi, który jechał ulicą (...), w wyniku czego doszło do zderzenia tych pojazdów.

Do wypadku przyczynił się również swoim zachowaniem powód, który jechał z nadmierną prędkością ok. 84 km/h i opóźnił reakcję na zaistniały na drodze stan zagrożenia. Gdyby powód przed wypadkiem poruszał się z dopuszczalną prędkością 50 km/h i bezzwłocznie podjął hamowanie, to uniknąłby zderzenia z samochodem P., gdyż zatrzymałby się przed torem ruchu tego pojazdu.

Sprawca wypadku został skazany prawomocnym wyrokiem Sądu Rejonowego w T. w sprawie o sygn. akt VIII K (...). Powód w dacie wypadku miał 42 lata. Bezpośrednio po wypadku powód trafił do szpitala (...) (...). (...) (...) (...)

Powód w okresie od 17 listopada 2011r. do 14 grudnia 2011r. kontynuował leczenie w (...) Szpitalu (...) w Z., (...) (...) (...), (...)

(...)

(...)

Od dnia 19 stycznia 2012r. do dnia 28 lutego 2012r. powód przebywał na Oddziale Rehabilitacyjnym Szpitala (...) im. dra A. J. w Bydgoszczy, gdzie odbył leczenia usprawniające, skutkujące poprawą sprawności ogólnej oraz częściową normalizacją napięcia mięśniowego.

(...)

Od 2014r. powód wydaje na(...)prywatną rehabilitację średnio 1 376,05 zł miesięcznie.

W(...)

Po powrocie ze szpitala powód na swoje potrzeby zajął jadalnię w domu. Pomieszczenie to jest pozbawione drzwi, połączone łukami z kuchnią i salonem, który ma powierzchnię 26m ². Z jadalni wystawiono stół i krzesła. Wszystkie dotychczasowe sypialnie w domu powoda usytuowane są na piętrze. W 2013r. zostały przeprowadzone w domu powoda prace adaptacyjne, polegające na przystosowaniu pomieszczeń do potrzeb osoby niepełnosprawnej. Wykonany został podjazd do domu i przeprowadzono modernizację łazienki na parterze. Koszt tych prac wyniósł 10 059,62 zł. W drugiej połowie 2013r. została wybudowana przybudówka o powierzchni 22,5m ², w której urządzono sypialnię dla powoda, przygotowano łazienkę z miejscem na kabinę prysznicową i wymieniono piec centralnego ogrzewania na piec ekologiczny bezobsługowy. Łączny koszt prac związanych z postawieniem przybudówki wyniósł 50 973,74 zł.

W lipcu 2014r. powód dostosował swój samochód do potrzeb osoby niepełnosprawnej za kwotę 4 200 zł.

Orzeczeniem Powiatowego Zespołu (...) powód uzyskał znaczny stopień niepełnosprawności. Lekarz orzecznik ZUS w dniu (...) orzekł o całkowitej niezdolności powoda do pracy i samodzielnej egzystencji do końca marca 2017r.

Powód zamieszkuje z żoną i czworgiem dzieci w wieku 20, 18, 17, i 14 lat. Żona powoda prowadzi zakład fryzjerski, położony ok. 1,5 km od domu. Najstarszy syn powoda pracuje w tartaku, pozostałe dzieci uczą się i pracują.

Z ortopedycznego punktu widzenia powód w wyniku wypadku z dnia (...) (...)

(...)Przed wypadkiem powód był osobą zdrową, wykazującą aktywność zawodową i towarzyską. Prowadził tartak, rozwoził drewno samochodem ciężarowym, grał z synami w piłkę. Jego pasją była jazda motocyklem.

(...)

Powód wystąpił do pozwanego z żądaniem zapłaty zadośćuczynienia pismem z dnia 17 listopada 2011r. Pozwany w postępowaniu likwidacyjnym uznał swoją odpowiedzialność co do zasady i w marcu 2012r. przyznał powodowi zadośćuczynienie w kwocie 100 000 zł, zaś faktycznie wypłacił mu kwotę 50 000 zł, przyjmując 50% przyczynienia się powoda do zaistnienia wypadku.

Sąd Okręgowy stwierdził, że między stronami nie było sporu co do okoliczności wypadku komunikacyjnego, jakiemu uległ powód, co do jego skutków i uszczerbku na zdrowiu doznanego przez powoda w tym wypadku oraz odpowiedzialności pozwanego co do zasady za szkodę doznaną przez powoda, wynikającej z umowy ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej sprawcy wypadku.

Sąd I instancji wskazał cztery kwestie sporne w rozpoznawanej sprawie:

1)  stopień przyczynienia się powoda do wypadku, ewentualnie do zakresu jego skutków, przy bezspornym przyczynieniu się w ogóle;

2)  wysokość należnego powodowi zadośćuczynienia za doznaną w wyniku wypadku krzywdę i zasadność żądania odsetek od tego roszczenia;

3)  zasadność i wysokość renty z tytułu zwiększonych potrzeb;

4)  zasadność odszkodowania z tytułu postawienia przybudówki na potrzeby powoda oraz z tytułu kosztów leczenia (...).

Odnosząc się do pierwszej z wyżej wymienionych kwestii Sąd Okręgowy wskazał, że przyczynieniem się poszkodowanego do powstania wypadku i zwiększenia rozmiarów szkody w rozumieniu art. 362 k.c. jest każde jego zachowanie pozostające w normalnym związku przyczynowym z powstaniem lub zwiększeniem szkody. Materiał dowodowy sprawy, w tym dowód z opinii biegłego w dziedzinie(...), powołanego w sprawie karnej Sądu Rejonowego w T. sygn. akt VIII K (...), nie pozostawiał wątpliwości co do tego, ze powód swoim zachowaniem przyczynił się do powstania wypadku. Jadąc drogą, na której obowiązywało pierwszeństwo przejazdu, miał co prawda prawo wymagać od innych uczestników ruchu, że tego pierwszeństwa mu ustąpią, jednak samo także był zobowiązany do przestrzegania przepisów ruchu drogowego, w tym do poruszania z określoną prawem prędkością. Powód jadąc z prędkością ok. 84 km/h przekroczył dozwoloną prędkość o 34 km/h. Gdyby powód poruszał się z dozwoloną prędkością 50 km/h i niezwłocznie podjął reakcję hamowania, to mógłby uniknąć wypadku, gdyż zatrzymałby się przed torem ruchu samochodu P..

Wniosek dowodowy pozwanego o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego w dziecinie (...) dla ustalenia m.in. stopnia przyczynienia się powoda do zaistnienia wypadku, zgłoszony w niniejszej sprawie Sąd Okręgowy oddalił, gdyż strony nie kwestionowały przebiegu wypadku, ani ustaleń biegłego powołanego w sprawie karnej co do osoby odpowiedzialnej za wypadek. W tej sytuacji nie było potrzeby przeprowadzania na powyższe okoliczności dowodu z opinii kolejnego biegłego. Z kolei ocena stopnia przyczynienia się powoda do zdarzenia ma charakter prawny i należy nie do biegłego, lecz do sądu orzekającego.

W ocenie Sądu I instancji przyjęte przez pozwanego na poziomie 50% przyczynienie się powoda do zaistnienia wypadku jest zawyżone, gdyż oznaczałoby stopień równy z głównym sprawcą wypadku, co jest nie do zaakceptowania. Stopień przyczynienia się przyjęty przez powoda na 10% był z kolei zaniżony, gdyż przekroczenie przez powoda prędkości nie było nieznaczne, jak twierdził on w pozwie, ale wynosiło 34 km/h (przy dopuszczalnej prędkości 50 km/h), co miało istotne znaczenie dla zaistnienia samego wypadku. W okolicznościach sprawy Sąd Okręgowy przyjął, iż stopień przyczynienia się powoda do wypadku powinien wynosić 20%. Przyjęcie takiego stopnia przyczynienia się uzasadniało naganne zachowanie powoda, który umyślnie przekroczył maksymalną dopuszczalną prędkość w miejscu, w którym panowały trudne warunki jazdy, wynikające z nasilonego natężenia ruchu na drodze.

O przyjęty stopień przyczynienia zostały obniżone wszystkie przyznane powodowi świadczenia. Ustalając wysokość należnego powodowi zadośćuczynienia na podstawie art. 445 § 1 k.c. Sąd Okręgowy uwzględnił fakt, iż w wypadku ucierpiało zdrowie powoda, a więc jedno z najważniejszych dóbr osobistych każdego człowieka, podlegające szczególnej ochronie, maksymalnie wysoki uszczerbek na zdrowiu, jakiego doznał powód, tj. 100% (przy czym suma jednostkowych uszczerbków przekracza 100%), intensywność, długotrwałość i bolesność leczenia skutków wypadku i towarzyszące temu cierpienia ((...), stałą i prawdopodobnie dożywotnią rehabilitację oraz trwałość skutków doznanych obrażeń, (...). Przede wszystkim jednak Sąd I instancji wziął pod uwagę to, że powód z osoby w pełni zdrowej, sprawnej i energicznej stał się osobą niepełnosprawną, (...) (...) (...) Na skutek wypadku ucierpiało też życie towarzyskie powoda i jego rodziny, gdyż nie odwiedza już ich tylu znajomych, co przed wypadkiem.

Sąd Okręgowy zwrócił jednak uwagę na to, że wypadek nie zdestabilizował życia rodzinnego powoda, gdyż jego relacje z żoną i dziećmi pozostały silne i pozytywne. Rodzina była i jest dla powoda wsparciem i stanowi motywację do dalszych działań. Powód nie doznał trwałego urazu psychicznego, wykazuje optymistyczną postawę.

Sąd Okręgowy uznał, że zadośćuczynienie za doznaną przez powoda krzywdę winno wynosić 400 000 zł. Kwota ta przedstawia ekonomicznie odczuwalną wartość (stanowi ok. 104 aktualnych przeciętnych wynagrodzeń). Po uwzględnieniu przyjętego stopnia przyczynienia się powoda do wypadku (20%) i już wypłaconej przez pozwanego powodowi z tego tytułu kwoty 110 000 zł, należało zasądzić dalsze zadośćuczynienie w kwocie 210 000 zł.

Sąd Okręgowy podkreślił, że kwota zadośćuczynienia nie jest wygórowana, gdy weźmie się pod uwagę całokształt okoliczności dotyczących przypadku powoda, tj. szeroki zakres skutków, czasokres trwania, rokowania na przyszłość i wiek, a więc ogrom krzywd przeszłych, obecnych i przyszłych. Zadośćuczynienie to spełnia funkcję kompensacyjną i powinno należycie wynagrodzić powodowi krzywdę w postaci ujemnych odczuć fizycznych i psychicznych, wywołanych bólem, kalectwem i poczuciem upośledzenia.

Odsetki ustawowe od zasądzonego zadośćuczynienia Sąd I instancji zasądził od daty wyroku, gdyż uznał, że należało wziąć pod uwagę okoliczności, które nie były znane na etapie likwidacji szkody, bowiem dopiero w trakcie procesu ujawniły się ostatecznie takie okoliczności jak długotrwałość leczenia i rehabilitacji, wyniki rehabilitacji prawego stawu barkowo-ramiennego oraz psychologiczne następstwa wypadku. Ich uwzględnienie miało istotny wpływ na miarkowanie zadośćuczynienia, dlatego Sąd zdecydował o zasądzeniu odsetek dopiero od daty wyrokowania, choć wskazał również, że co do zasady podziela pogląd o wymagalności roszczenia o zadośćuczynienie po upływie 30 dni od daty zgłoszenia ubezpieczycielowi szkody.

Powód dochodził renty z tytułu zwiększonych potrzeb, począwszy od maja 2014r., w oparciu o art. 444 § 2 k.c. Za wcześniejszy okres powód dochodził odszkodowania.

Ze złożonych do akt sprawy dowodów w postaci faktur, rachunków i paragonów zakupu leków, (...)i opłacania prywatnych usług rehabilitacyjnych wynikało, że powód na wyżej wskazane stałe i usprawiedliwione potrzeby wydatkuje średnio ok. 1 376,05 zł miesięcznie. Do tych wydatków należało doliczyć koszty stale świadczonej pomocy w wymiarze 2 godzin dziennie, według uznanej przez pozwanego stawki 8 zł/h, co dało kwotę 480 zł miesięcznie. Stałe wydatki związane ze zwiększonymi potrzebami powoda zamykają się kwotą 1 856,05 zł miesięcznie. Po uwzględnieniu 20% przyczynienia należało, w ocenie Sądu Okręgowego, zasądzić od pozwanego na rzecz powoda rentę w wysokości 1 485 zł miesięcznie, oddalając dalej idące żądanie w zakresie renty.

O zaległej rencie (wymagalnej od daty wyrokowania) Sąd I instancji orzekł sumując ją za okres od maja 2014r. do września 2014r. i odejmując od uzyskanego wyniku kwotę 3 440,13 zł, wypłaconą powodowi przez pozwanego tytułem zwrotu kosztów leczenia za miesiące maj-wrzesień 2014r. (k. 718), gdyż ich refundacja obejmowała okres za który powód domagał się renty. Od kwoty 25 245 zł
(17 miesięcy × 1 485 zł) należało odjąć kwotę 3 440,13 zł, co dało kwotę 21 805 zł, zasądzoną w punkcie 4 wyroku.

Uwzględnione roszczenie rentowe nie obejmowało wydatków powoda, poniesionych przez niego przed 1 maja 2014r. oraz wszystkich innych wydatków, nie mających charakteru cyklicznego, związanych z jego leczeniem, rehabilitacją oraz dostosowaniem domu i samochodu do potrzeb osoby niepełnosprawnej.

W oparciu o przedstawione dowody w postaci dokumentów Sąd Okręgowy ustalił, że powód w związku z wypadkiem poniósł następujące koszty:

-

w kwocie 14 269 zł (k. 238 – 244) na leczenie, badanie TK, zakup wózka inwalidzkiego, rehabilitację domową i leczenie (...);

-

w kwocie 10 310,10 zł (k. 250a) na leczenie i dojazdy do placówek medycznych;

-

w kwocie 15 609,29 zł (k. 467 – 556) na zakup leków, (...) oraz na badania, wizyty lekarskie i rehabilitację;

-

w kwocie 15 120 zł (k. 423) stanowiącej koszt opieki osób trzecich do kwietnia 2014r.;

-

w kwocie 2 602,20 zł (k. 566 – 581) na dalsze leczenie i rehabilitację do kwietnia 2014r.;

-

w kwocie 10 059,62 zł (k. 729) na adaptację istniejącej łazienki do potrzeb osoby niepełnosprawnej;

-

w kwocie 32 383,97 zł (k. 729v) na postawienie przybudówki z sypialnią (bez drugiej łazienki, rolety zewnętrznej i pieca centralnego ogrzewania);

-

w kwocie 11 200 zł (k. 673 – 674) na zakup pionizatora i dostosowanie samochodu do potrzeb osoby niepełnosprawnej.

Suma uwzględnionych przez Sąd Okręgowy wydatków powoda wyniosła
111 554,18 zł. W sumie uwzględnionych wydatków znalazła się zakwestionowana przez pozwanego kwota 1 450 zł, wydatkowana na leczenie (...). Sąd I instancji dał wiarę zeznaniom żony powoda, iż powód w wypadku stracił (...), w związku z czym podjęte przez niego leczenie (...) pozostawało w związku przyczynowym z przedmiotowym wypadkiem. Zeznania żony powoda znalazły potwierdzenie w dołączonym do akt wyniku badania TK (k. 199).

Sąd Okręgowy uwzględnił także koszt postawienia przybudówki, jednak bez kosztu drugiej łazienki, zamontowania rolety zewnętrznej w oknie sypialni powoda oraz zakupu nowego pieca centralnego ogrzewania, gdyż koszty te uznał za nieuzasadnione. Powód kilka miesięcy wcześniej, przed postawieniem przybudówki, zaadaptował na swoje potrzeby istniejącą na parterze domu łazienkę, za co otrzymał refundację kosztów. W związku z tym brak było uzasadnienia do domagania zwrotu kosztów budowy drugiej łazienki. Nie znalazło też uzasadnienia żądanie refundacji zakupu pieca centralnego ogrzewania tzw. bezobsługowego, gdyż powód nie mieszka w domu sam, lecz z żoną i czworgiem dzieci, w tym dwoje jest już dorosłych, a zatem nie było potrzeby aby akurat powód zajmował się obsługą pieca. Wymiana pieca podyktowana była nie tyle (...), co wygodą domowników. Nie było także celowe założenie rolety zewnętrznej w oknie sypialni. Sąd Okręgowy uwzględnił w zasądzonym odszkodowaniu koszty związane z wybudowaniem sypialni dla powoda, które to koszty pozwany zakwestionował, zważywszy, że wszystkie sypialnie w domu powoda znajdowały się na piętrze budynku, a na parterze nie było pomieszczenia, które można byłoby zaadaptować na sypialnię dla powoda, bez ograniczania funkcjonowania pozostałych członków rodziny. Sąd I instancji nie podzielił poglądu pozwanego, iż wystarczające było „zakwaterowanie” powoda w jadalni, gdyż pomieszczenie to jest pomieszczeniem otwartym (bez drzwi) a poza tym ograniczałoby funkcjonowanie pozostałych członków rodziny, pozbawiając ich możliwości użytkowania tego pomieszczenia. Powód, z uwagi na swoje kalectwo, potrzebował sypialni położonej na dole, która jednocześnie stanowi pokój do rehabilitacji i pomieszczenie, w którym może w nieskrępowany sposób dokonywać (...).

Odsetki od poszczególnych kwot zasądzonych z tytułu odszkodowania Sąd Okręgowy zasądził od dnia następnego po upływie 30 dni od doręczenia pozwanemu zgłoszenia szkody.

Żądanie ustalenia odpowiedzialności pozwanego na przyszłość za skutki wypadku zostało oddalone wobec ustalenia, w oparciu o opinie biegłych w zakresie (...), że ujawniły się już u powoda wszystkie zdrowotne skutki wypadku, i że leczenie urazów doznanych przez niego w wypadku zostało zakończone.

O kosztach procesu Sąd I instancji orzekł po myśli art. 100 k.p.c., dokonując ich stosunkowego rozdzielenia między stronami, z uwzględnieniem tego, że powód wygrał proces w 68%.

Obie strony zaskarżyły powyższy wyrok apelacjami.

Pozwany skierował swoją apelację do części wyroku:

-

do części zasądzającej od pozwanego na rzecz powoda zadośćuczynienie powyżej kwoty 90 000 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 30 września 2015r. do dnia zapłaty, tj. w zakresie kwoty 120 000 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 30 września 2015r. do dnia zapłaty;

-

do części zasądzającej od pozwanego na rzecz powoda kwotę 22 875,79 zł z odsetkami, tj. w zakresie kwoty 33 466,25 zł z odsetkami ustawowymi;

-

do części zasądzającej od pozwanego na rzecz powoda rentę na zwiększone potrzeby za okres od maja 2014r. do września 2015r. powyżej kwoty w wysokości łącznej 12 335,87 zł, tj. w zakresie kwoty 9 469,13 zł oraz powyżej 928 zł miesięcznie na przyszłość, począwszy od października 2015r.

-

do części rozstrzygającej o kosztach procesu.

Skarżący zarzucił:

1)  naruszenie prawa procesowego, tj. art. 233 § 1 k.p.c. przez brak wszechstronnego rozważenia zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego i pominięcie istotnych wniosków, wynikających:

a)  z niekwestionowanych przez powoda zeznań świadków P. W. i G. G., z których wynikają szczególne okoliczności, w których G. G. podejmował manewr włączania się do ruchu z drogi podporządkowanej na drogę uprzywilejowaną, w szczególności że ten manewr rozpoczął po tym, jak kierowca pojazdu znajdującego się na skrzyżowaniu zasygnalizował możliwość wjazdu na skrzyżowanie, jak również z których to zeznań wynika, że w tym czasie na drodze uprzywilejowanej samochody poruszały się w kolumnie jeden za drugim, nie działała na skrzyżowaniu sygnalizacja świetlna a powód jednocześnie w sposób brawurowy podjął manewr wyprzedzania kolumny samochodów;

b)  z opinii sporządzonej przez biegłego sądowego w toku postępowania karnego, która również wskazuje na okoliczności, o których mowa w punkcie a);

2)  naruszenie art. 227 k.p.c., art. 217 § 1 i 2 k.p.c. oraz art. 278 § 1 k.p.c. przez oddalenie wniosków dowodowych pozwanego o dopuszczenie dowodów z zeznań świadków wnioskowanych w odpowiedzi na pozew oraz dowodu z opinii biegłego z zakresu (...), wnioskowanego w odpowiedzi na pozew;

3)  naruszenie art. 362 k.c. przez uznanie, że powód przyczynił się do powstania i zwiększenia szkody jedynie w 20%, co uzasadnia obniżenie należnych mu świadczeń o 20%, podczas gdy okoliczności wypadku, potwierdzone zgromadzonym w sprawie materiałem dowodowym każą przyjąć przyczynienie w wysokości 50% i odpowiednio obniżenie należnych powodowi świadczeń o 50%.

Nadto skarżący wniósł o dopuszczenie w postępowaniu apelacyjnym dowodów z zeznań świadków wnioskowanych w odpowiedzi na pozew, oraz z opinii biegłego z zakresu (...) na okoliczności wskazane w odpowiedzi na pozew. Wskazując na powyższe zarzuty skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku przez oddalenie powództwa w zaskarżonej części i zasądzenie od powoda na jego rzecz zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego, ewentualnie o uchylenie tego wyroku w zaskarżonej części i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o kosztach postępowania apelacyjnego.

Powód w swojej apelacji zaskarżył oddalenie jego żądania w zakresie ustawowych odsetek od zadośćuczynienia w kwocie 210 000 zł od dnia 24 grudnia 2011r. do dnia zapłaty, zaś co do kwoty 60 000 zł, uznanej przez pozwanego, w zakresie ustawowych odsetek liczonych od 24 grudnia 2011r. do 14 maja 2014r.

Skarżący zarzucił naruszenie prawa materialnego, tj. 481 § 1 k.c. w zw. z art. 817 § 1 k.c. oraz art. 14 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 22 maja 2003r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych, przez ich błędną wykładnię i w konsekwencji uznanie, że odsetki od zadośćuczynienia należą się powodowi od dnia wyrokowania.

Nadto skarżący wskazał na naruszenie prawa procesowego, tj. art. 233 § 1 i 2 k.p.c. przez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów przeprowadzonych w sprawie, dokonanej wbrew zasadom logiki i doświadczenia życiowego, polegającej na zupełnym pominięciu dla oceny momentu, w którym możliwe było ustalenie wysokości zadośćuczynienia, okoliczności, iż powaga obrażeń w postaci (...)a w konsekwencji błędnym przyjęciu, że niniejsze okoliczności nie było znane na etapie likwidacji szkody i zasądzenie odsetek dopiero od daty wyrokowania.

Wskazując na powyższe zarzuty powód domagał się zmiany wyroku Sądu I instancji w zaskarżonej części przez zasądzenie na jego rzecz odsetek od kwoty 210 000 zł od dnia 24 grudnia 2011r. do dnia zapłaty, odsetek od kwoty 60 000 zł uznanej i wypłaconej przez pozwaną w dniu 14 maja 2014r., od 24 grudnia 2011r., do 14 maja 2014r., oraz zwrotu kosztów procesu za obie instancje.

Obie strony wniosły o oddalenie apelacji strony przeciwnej i zasądzenie od niej na swoją rzecz zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Apelacyjny zważył:

Apelacja pozwanego nie zasługiwała na uwzględnienie, zaś apelacja powoda okazała się zasadna w części.

Dalej idącą była apelacja pozwanego, dlatego do tej apelacji należy odnieść się w pierwszej kolejności.

Sformułowane w apelacji pozwanego zarzuty naruszenia prawa materialnego i prawa procesowego zmierzały do podważenia dokonanego przez Sąd Okręgowy ustalenia dwudziestoprocentowego przyczynienia się powoda do zaistnienia wypadku komunikacyjnego w dniu (...), w wyniku którego doznał on bardzo wysokiego trwałego uszczerbku na zdrowiu.

Zdaniem pozwanego powód przyczynił się do powstania szkody nie w 20%, lecz w 50%, co skarżący zamierzał wykazać dowodami z zeznań świadków P. W. i G. G., jak również dowodem z opinii biegłego w zakresie (...).

Sąd Okręgowy zasadnie oddalił wnioski dowodowe pozwanego odnośnie do wskazanych wyżej dowodów, jak również Sąd Apelacyjny nie dopatrzył się podstaw do ich uwzględnienia.

Zgodnie z art. 11 k.p.c. ustalenia wydanego w postępowaniu karnym wyroku skazującego co do popełnienia przestępstwa wiążą sąd w postępowaniu cywilnym. Jednakże osoba, która nie było oskarżona, może powoływać się w postępowaniu cywilnym na wszelkie okoliczności wyłączające lub ograniczające odpowiedzialność cywilną.

Nie ulegało wątpliwości, że sądy obu instancji w niniejszej sprawie wiązało ustalenie wydanego w dniu 3 lipca 2012r. wyroku Sądu Rejonowego w T. sygn. akt VIII K (...) (k. 649 - 649v) co do popełnienia czynu przez oskarżonego G. G. i uznania oskarżonego za winnego tego, iż w dniu (...) w L., jadąc ulicą (...) z kierunku ulicy (...), w kierunku miejscowości J., nie ustąpił pierwszeństwa przejazdu kierującemu motocyklem marki Y. nr rej. (...) J. G., jadącemu z kierunku T. w kierunku miejscowości B. oraz jadącemu w tym samym kierunku kierującemu motocyklem marki Y. nr rej. (...) K. G., doprowadzając do zderzenia pojazdów, w wyniku czego jadący motocyklem J. G. przewrócił się i doznał obrażeń ciała (…), powodujących bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia oraz obrażeń ciała (…), które należy traktować jako obrażenia ciężkie, powodujące powstanie ciężkiego uszczerbku na zdrowiu.

Trafnie wskazał Sąd Okręgowy, że skarżący nie zakwestionował w żadnej części ustaleń dokonanych przez biegłego w zakresie (...) w opinii sporządzonej w postępowaniu karnym, prowadzonym przeciwko sprawcy wypadku – G. G.. W opinii tej biegły uwzględnił wszystkie okoliczności wypadku, w tym wyjaśnienia G. G. i zeznania świadka P. W., które biegły obszernie zacytował. Wniosek opinii biegłego wskazywał na przyczynienie się powoda do zaistnienia wypadku, aczkolwiek bez określenia stopnia procentowego tego przyczynienia, gdyż określenie to należy do kompetencji sądu i stanowi pomocnicze kryterium, rozważane w perspektywie art. 362 k.c., od którego zależy decyzja o ewentualnym zmniejszeniu odszkodowania. Ocena przyczynienia się poszkodowanego do powstania lub zwiększenia szkody należy do kwestii prawnych (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 czerwca 1997r. II CKN 213/97, OSNC 1998, nr 1, poz. 5) i jest domeną sądu, a nie biegłego. Opinia biegłego stanowi dla sądu podstawę ustaleń i oceny okoliczności sprawy, lecz nie wiąże go przy dokonywaniu prawnej kwalifikacji faktów.

Stosowne okoliczności, o których mowa w art. 362 k.c., to nie są okoliczności wpływające na stopień przyczynienia, lecz na decyzję sądu, czy w ogóle, a jeżeli tak, to o ile, należy zmniejszyć odszkodowanie. Przyczynienie się poszkodowanego jest jedynie warunkiem miarkowania odszkodowania i stwarza sytuację, w której sąd ma powinność rozważenia zmniejszenia odszkodowania. Należy przy tym podkreślić, że stwierdzenie przyczynienia się nie przesądza o zmniejszeniu obowiązku naprawienia szkody, a stopień ustalonego przyczynienia jest jednym z elementów, ale nie jest bezpośrednim wyznacznikiem zakresu tego zmniejszenia. O tym, czy i w jakim stopniu obniżyć odszkodowanie na podstawie art. 362 k.c. decydują okoliczności, takie m.in., jak porównanie stopnia winy stron, niemożność przypisania winy poszkodowanemu (zwłaszcza w zestawieniu z zawinieniem sprawcy), szczególne okoliczności danego przypadku, specyficzne cechy osobiste. Z motywów zaskarżonego wyroku wynika, że Sąd Okręgowy uwzględnił te właśnie elementy, które są istotne dla dokonania sędziowskiego wymiaru odszkodowania w granicach wyznaczonych w art. 362 k.c., czyli podjęcia decyzji o „odpowiednim” zmniejszeniu odszkodowania i zadośćuczynienia. Wskazać również należy, że „odpowiednie” zmniejszenie odszkodowania nie zawsze musi odpowiadać stopniowi przyczynienia się pokrzywdzonego do szkody.

Sąd Okręgowy zasadnie uznał, że przyczynienie się powoda do zaistnienia wypadku, polegające na poruszaniu się z prędkością nadmierną w stosunku do obowiązującej, tj. z prędkością ok. 84 km/h (przy dozwolonej prędkości 50 km/h), która nie pozwoliła mu, po podjęciu reakcji hamowania, na uniknięcie zderzenia z samochodem P. (...), nie mogło zostać określone na 50%, gdyż skutkowałoby to uznaniem, że powód był współwinny tego wypadku w takim samym stopniu jak kierowca samochodu. Gdyby tak było, to również powodowi zostałyby postawione zarzuty w postępowaniu karnym, a do tego jednak nie doszło. Sąd Okręgowy prawidłowo w tej sytuacji uznał, że przyczynienie się powoda należało określić na 20%, zwłaszcza gdy zważy się, że powód poruszał się drogą z pierwszeństwem przejazdu, zaś kierowca samochodu P. (...) wjeżdżał na tę drogę z drogi podporządkowanej i winien był zachować szczególną ostrożność. Z zachowania tej ostrożności nie zwolnił go gest uprzejmości ze strony kierowcy samochodu, który poruszał się drogą uprzywilejowaną i pozwolił mu na wjazd na tę drogę. Bez wątpienia kierowca ubezpieczony od odpowiedzialności cywilnej u pozwanego wymusił pierwszeństwo przejazdu, co zostało ustalone skazującym go prawomocnym wyrokiem karnym, które to ustalenie wiąże sąd w postępowaniu cywilny. Próba podważenia tego ustalenia przez skarżącego nie mogła odnieść zamierzonego skutku.

Zarzuty formalne, skierowane do postępowania dowodowego Sądu I instancji w zakresie dopuszczenia dowodu z opinii biegłego sporządzonej w postępowaniu karnym, nie mogły zdezawuować wartości merytorycznej tej opinii, której skarżący nie podważył, ograniczając się do stwierdzenia, że „oparcie się przez Sąd Okręgowy na opinii biegłego sporządzonej w toku postępowania karnego może więc budzić uzasadnione wątpliwości”.

W związku z powyższym apelacja pozwanego podlegała w całości oddaleniu w oparciu o art. 385 k.p.c.

Apelacja powoda podlegała częściowemu uwzględnieniu.

Zgodzić należy się ze skarżącym, który powołując szereg orzeczeń Sądu Najwyższego wskazał, że zobowiązanie do zapłaty zadośćuczynienia pieniężnego, przewidzianego w art. 445 k.c., ma charakter bezterminowy i w zobowiązanie terminowe przekształca się w chwili wezwania dłużnika przez wierzyciela do jego spełnienia (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 28 czerwca 2005r., I CK 7/05 i z dnia 17 czerwca 2009r. IV CSK 84/09).

Uwzględnić jednak należy, że dłużnik – ubezpieczyciel w rozpoznawanej sprawie, winien mieć możliwość pełnego rozeznania się co do rozmiarów szkody na osobie, zaś pełna ocena tych rozmiarów możliwa była do ustalenia, w ocenie Sądu Apelacyjnego, po zakończeniu poszczególnych etapów leczenia powoda po wypadku i po zapoznaniu się z pełną dokumentacją medyczną. Nie można było zgodzić się z poglądem powoda, że pozwany winien był uiścić na jego rzecz zadośćuczynienie w kwocie 400 000 zł już w grudniu 2011r., tj. po trzech miesiącach od wypadku, gdyż wówczas jeszcze nie był znany pełny zakres krzywdy powoda i zakres ten nie był jeszcze wtedy możliwy do ustalenia. Powód bowiem w listopadzie i grudniu 2014r. przebywał na leczeniu w Szpitalu (...) w Z., gdzie wykonano u niego dwie poważne operacje ((...) a następnie, w roku 2012r., poddawany był intensywnej rehabilitacji w różnych placówkach.

W ocenie Sądu Apelacyjnego pełny zakres krzywdy z całą pewnością mógł zostać określony w dacie wniesienia pozwu, gdyż do pozwu dołączono bardzo obszerną dokumentację lekarską powoda. Odsetki ustawowe od zasądzonego zadośćuczynienia należy liczyć od dnia doręczenia pozwanemu odpisu pozwu, tj. od dnia 14 marca 2013r.

W związku z powyższym zaskarżony wyrok podlegał zmianie w punkcie 5 na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. przez zasądzenie odsetek ustawowych od kwoty 60 000 zł od dnia 14 marca 2013r. do dnia 13 maja 2013r. i od kwoty 210 000 zł od dnia 14 marca 2013r. do dnia 29 września 2015r. W pozostałym zakresie żądanie odsetkowe powoda, jako niezasadne, należało oddalić, co implikowało oddaleniem apelacji powoda w pozostałej części, w oparciu o art. 385 k.p.c.

O kosztach postępowania apelacyjnego rozstrzygnięto po myśli art. 100 k.p.c., z uwzględnieniem tego, że apelacja pozwanego została oddalona w całości, zaś powód w postępowaniu apelacyjnym utrzymał się ze swoim żądaniem w 62%.