Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Gdańsku

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 11 stycznia 2023 r.

Sąd Apelacyjny w Gdańsku, V Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: SSA Teresa Kalczyńska - Szumilas

po rozpoznaniu w dniu 11 stycznia 2023 r.

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa T. P.

przeciwko Towarzystwu (...) Spółce Akcyjnej z siedzibą w W.

o zapłatę

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Okręgowego w Słupsku

z dnia 26 września 2022 r., sygn. akt I C 1423/19

1 . zmienia zaskarżony wyrok:

a.  w punkcie 1. (pierwszym) w ten sposób, że zasądza od pozwanego na rzecz powoda kwotę 40.000 (czterdzieści tysięcy) złotych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 8 czerwca 2017 r. do dnia zapłaty, zaś w pozostałym zakresie powództwo oddala;

b.  w punkcie II. (drugim) w ten sposób, że znosi wzajemnie pomiędzy stronami koszty zastępstwa procesowego oraz nakazuje ściągnąć od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Okręgowego w Słupsku kwotę 6.380,57 zł (sześć tysięcy trzysta osiemdziesiąt złotych pięćdziesiąt siedem groszy) tytułem części kosztów sądowych, do uiszczenia których powód był zwolniony;

II.  w pozostałym zakresie oddala apelację;

II.  nakazuje ściągnąć od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Okręgowego w Słupsku kwotę 2.000 (dwa tysiące) złotych tytułem części kosztów sądowych w postępowaniu apelacyjnym, od uiszczenia których powód był zwolniony;

III.  znosi wzajemnie pomiędzy stronami koszty zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

Na oryginale właściwy podpis.

Sygn. akt V ACa 1406/22

UZASADNIENIE

Powód T. P. domagał się zasądzenia od pozwanego Towarzystwa (...) S.A. w W. kwoty 80.000 zł zadośćuczynienia za skutki wypadku komunikacyjnego z dnia 31 lipca 2017 r., w którym został poszkodowany przez kierującego ubezpieczonego od odpowiedzialności cywilnej u pozwanego oraz ustalenia odpowiedzialności pozwanego za dalsze skutki zdarzenia mogące wystąpić w przyszłości, uznając, ze jego przyczynienie się powstałej szkody nie przekroczyło 50 %.

Pozwany wniósł o oddalenie powództwa, nie kwestionując zasady swej odpowiedzialności, ale wskazując, że przyczynienie się powoda do powstałej szkody wynosiło 80%, a nawet 100%, zatem wypłacono mu w toku postępowania likwidacyjnego kwota zadośćuczynienia 20.000 zł wyczerpuje należne mu roszczenie. Pozwany podniósł, że powód nie tylko zdecydował się na jazdę z nietrzeźwym kierowcą, z którym spożywał alkohol, ale nakłonił kierowcę, by ten w stanie nietrzeźwości prowadził samochód.

Wyrokiem z dnia 4 lutego 2019 r. Sąd Okręgowy w Słupsku oddalił powództwo oraz obciążył powoda kosztami procesu w części.

Sąd Apelacyjny w Gdańsku wyrokiem z 17 września 2019r. uchylił wyrok Sądu Okręgowego w Słupsku z 4 lutego 019 r. i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego.

Po ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd Okręgowy w Słupsku wyrokiem z 26 września 2022 r. oddalił powództwo oraz nie obciążył powoda kosztami postępowania.

Sąd Okręgowy w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku przytoczył stan faktyczny sprawy ustalony przez Sąd I instancji w uzasadnieniu wyroku Sądu Okręgowego w Słupsku z 4 lutego 2019 r. (k.447v.) oraz motywy tego rozstrzygnięcia, a także motywy rozstrzygnięcia wskazane w uzasadnieniu wyroku Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 17 września 2019 r.

Sąd I instancji stwierdził, że w toku dalszego badania sprawy nie doszło do podważenia ustaleń co do okoliczności przebiegu zdarzenia, w jakim doszło do szkody. Powód powołał się ponownie na fakty, wynikające z postępowania karnego, z zeznań kierowcy i ostatecznych zeznań powoda, który wezwany w niniejszej sprawie nie stawił się, jednak nie kwestionował tych faktów i wskazanego źródła ich ustaleń, a jedynie inaczej przedstawiał zakres swego przyczynienia się do zdarzenia.

Sąd Okręgowy wskazał także, że przeprowadzony w sprawie dowód z opinii biegłych z zakresu medycyny potwierdził wysokość uszczerbku na zdrowiu u powoda stwierdzonego przez pozwanego w toku postępowania likwidacyjnego; stwierdzono odpowiednio 73 % i 75-80 % uszczerbku.

Biegli stwierdzili uszczerbek w wysokości 65-70 % (ortopeda) i 10 % (chirurg).

W ocenie Sądu I instancji zbędne było kontynuowanie postępowania dowodowego na wniosek pozwanego, zwłaszcza że biegli odwołali się w swych opiniach do oczywistych stawek z tabeli uszczerbków na zdrowiu, jak i wskazali, jakim ograniczeniem był brak możliwości zbadania powoda, o co powód ostatecznie nie wnioskował.

Biegli z zakresu psychologii i psychiatrii wobec niestawiennictwa powoda nie mieli możliwości sporządzenia opinii, jednak sam fakt amputacji ręki jest na tyle oczywistym przeżyciem traumatycznym, że możliwe było jego uwzględnienie, zwłaszcza że nie zostało wykazane, że powód kontynuuje leczenie.

Jednocześnie już potwierdzony pułap uszczerbku na zdrowiu powoda był wystarczający do stwierdzenia zasadności wysokości roszczenia.

Sąd I instancji miał także na uwadze informacje o pobycie powoda w szpitalu, dalszym leczeniu oraz problemach powoda związanych z utratą kończyny, co wynikało z zeznań świadka, dokumentacji medycznej oraz opinii biegłych.

Powód był hospitalizowany po wypadku od dnia 31 lipca 2016 r., leczenie było kontynowanie ambulatoryjnie od dnia 16 sierpnia 2016 r., w tym od dnia 29 sierpnia 2016 r. do dnia 19 września 2016 r. w poradni zdrowia psychicznego (pojawiły się zaburzenia depresyjno-lekowe). Powód został zaliczony do grona osób niepełnosprawnych, wymagał zaprotezowania i otrzymał zlecenie na zaopatrzenie medyczne. Leczenie w zakresie urazów fizycznych zostało zakończone, stan powoda należy uznać za stabilny.

Po urazie powód odczuwał dolegliwości bólowe w skali 6 na 10 przez 2 miesiące i w skali 3 na 10 przez dalsze 3 miesiące.

Sąd Okręgowy, po ponownym rozpoznaniu sprawy, uznał roszczenie za niezasadne.

Wskazał Sąd I instancji, że pozwany wspólnie z kierowcą spędzał czas spożywając znaczne ilości alkoholu i obaj byli znacznie nietrzeźwi, gdy wskutek pomysłu powoda (który oczekiwał, że kolega go zawiezie do znajomej) rozpoczęli podróż samochodem w czasie której, bez żadnej innej przyczyny, samochód znalazł się w rowie, a powód wówczas doznał urazów.

W ocenie Sądu Okręgowego, w tej sytuacji standardowo przyjmowane przez sądy przyczynienie się pasażera do szkody, gdy decyduje się na przejazd z nietrzeźwym kierowcą, nie jest adekwatne. Ryzyko odpowiedzialności samoistnego posiadacza pojazdu samochodowego (art. 436 § 1 k.c.), stanowiące podstawę odpowiedzialności pozwanego zostało bowiem podjęte także przez powoda, skoro podróż odbyła się w opisywanych okolicznościach, co uzasadnia stwierdzenie 100 % przyczynienia się powoda do zaistnienia szkody. Zachowanie powoda była bezpośrednim, głównym skutkiem zdarzenia (podróż pojazdem prowadzonym przez nietrzeźwego kierowcę na życzenie powoda).

Dodatkowo wskazał Sąd I instancji na art. 5 k.c., stwierdzając, że plaga jazdy w stanie nietrzeźwości jest źródłem ok. 50 % spraw o zadośćuczynienie za śmierć osoby bliskiej w okręgu Sądu Okręgowego w Słupsku na przestrzeni kilku lat wstecz i stanowi wieloletni problem systemowy, bezskutecznie zwalczany zaostrzaniem kar za jazdę w stanie nietrzeźwości. Sytuacja ta dotyka szerszego grona bliskich osoby poszkodowanej przez pijanego kierowcę, jak i ogółu obywateli, z których środków wypłacane są świadczenia.

Sąd Okręgowy nie znalazł uzasadnienia, by zasądzić dalsze odszkodowanie, mimo tak tragicznego skutku, jakim jest utrata kończyny.

Sąd I instancji stwierdził, że wypłata zadośćuczynienia powinna nastąpić w granicach odpowiedzialności cywilnej podmiotu objętego ubezpieczeniem (art. 361 k.c. oraz art. 445 § 1 w zw. z art. 444 § 1 k.c., art. 13 ust. 2 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych), a subiektywny charakter krzywdy powoduje, że przydatność kierowania się przy ustalaniu wysokości zadośćuczynienia sumami zasądzonymi z tego tytułu w innych przypadkach jest ograniczona, jednak nie całkiem pozbawiona znaczenia.

Dlatego dokonując szacowania, Sąd I instancji miał na uwadze inne rozstrzygnięcia w zestawieniu z informacją o średniej wysokości odszkodowania za 1 % uszczerbku na zdrowiu. Z publikacji zamieszczonej w Rzeczpospolitej z dnia 21 stycznia 2010 r. ,,Ubezpieczyciel sam wyliczy rekompensatę” wynikało, że w sprawach o zadośćuczynienie średnio sądy zasądzają 2.500 zł za 1 % uszczerbku, zaś dalszego miarkowanie wyliczenia końcowego wysokości szkody, dokonywane jest przy uwzględnieniu między innymi: wieku poszkodowanego, rodzaju i rozmiaru doznanych obrażeń, intensywności i rodzaju cierpień fizycznych i psychicznych, ich czasu trwania, ewentualnego stopienia kalectwa, nieodwracalności następstw uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia, skutków uszczerbku w zdrowiu na przyszłość, rodzaju dotychczas wykonywanej pracy przez poszkodowanego, który powoduje niemożność dalszego jej kontynuowania, szans na przyszłość, związanych np. z możliwością kontynuowania nauki, z wykonywaniem wyuczonego zawodu, życiem osobistym, poczucia nieprzydatności społecznej i bezradności życiowej, powstałych na skutek zdarzenia wywołującego obrażenia ciała, konieczności korzystania ze wsparcia innych, w tym najbliższych, przy prostych czynnościach życia codziennego, aktualnych warunków oraz stopy życiowej społeczeństwa kraju, w którym mieszka poszkodowany, konieczności przedstawiania przez sumę zadośćuczynienia odczuwalnej wartości ekonomicznej, przynoszącej poszkodowanemu równowagę emocjonalną, naruszoną przez doznane cierpienia psychiczne, nie będącej jednakże wartością nadmierną w stosunku do doznanej krzywdy, co wynika z kompensacyjnego charakteru zadośćuczynienia.

Wpływ na wielkość zasądzanych świadczeń ma także zakres żądań pozwu, albowiem w ten sposób powód dookreśla rozmiar odczuwalności swej krzywdy.

W ocenie Sądu I instancji w niniejszej sprawie wysokość uszczerbku związana z amputacją i z uszkodzeniem w obrębie płuc, wobec okolicznościami, które towarzyszą takim skutkom – ból, trauma utraty istotnej części ciała, potrzebnej istotnie w życiowym funkcjonowaniu i wynikłe stąd zakłócenia, zostały oszacowana przez powoda w sposób niewygórowany.

Sąd Okręgowy uwzględnił jednak zarzutu przyczynienia się powoda, zgodnie z art. 362 k.c., wobec czego powództwo o dopłatę dalszego świadczenia zostało w całości oddalone.

Na podstawie art. 102 k.p.c. Sąd I instancji nie obciążył powoda kosztami procesu, mimo dezaprobaty dla dochodzenia świadczenia wobec okoliczności, które doprowadziły do szkody, mając na uwadze, że powód doznał tragedii życiowej wobec amputacji, z okoliczności sprawy wynikało, że jest osobą, która ma trudności w pozyskaniu środków, a sam tok sprawy wskazywał, że bezzasadność powództwa nie była oczywista. Obciążanie powoda dalszymi kosztami sytuacji, w jakiej się znalazł, byłoby dolegliwością, która przeważa nad uzasadnionym interesem pozwanego do uzyskania zwrotu kosztów prowadzenia kontynuacji likwidacji szkody jako sprawy przed sądem, co wymaga dodatkowego nakładu pracy wyspecjalizowanych przedstawicieli.

Apelację od wyroku Sądu Okręgowego w Słupsku wywiódł powód, zaskarżając go w całości, zarzucając naruszenie:

1. art. 362 k.p.c. w zw. z art. 233 § 1 k.p.c. poprzez:

a) ustalenie przyczynieniu się powoda do powstania szkody w 100% podczas gdy nie było ku temu podstaw, albowiem przypisanie takiej odpowiedzialności jest niewspółmierne do realnego stopnia współprzyczynienia i oznaczałoby, że powód w zasadzie wsiadł do samochodu po to, by wziąć udział w wypadku, zaś wina sprawcy wypadku została całkowicie wyłączona;

b) pominięcie, że pomiędzy działaniem lub zaniechaniem poszkodowanego, a powstałą szkodą (zwiększeniem się jej rozmiarów) musi wystąpić określony związek wskazujący na to, że bez tego działania lub zaniechania poszkodowanego nie doznałby szkody, albo też wystąpiłaby ona w mniejszym rozmiarze, a nadto związek ten powinien być oceniany z perspektywy kryteriów przyjmowanych dla adekwatnego związku przyczynowego;

c) ustalenie stopnia przyczynienia się powoda bez przeprowadzenia postępowania dowodowego w tym zakresie, albowiem ustalenie o przyczynieniu się powoda w 100% do zdarzenia szkodowego nie zostało potwierdzone dowodem w postaci opinii biegłego i nie wykazano, czy w sytuacji dochowania przez powoda wszelkich zasad starannego działania jego obrażenia wynikające z wypadku byłyby różniłyby się od faktycznie poniesionych;

2 . art. 445 § l k.c. poprzez:

a) zaniechanie ustalenia kwoty należnej powodowi tytułem zadośćuczynienia;

b) przyjęcie, że dotychczas przyznane zadośćuczynienie w kwocie 20.000 zł jest odpowiednie i adekwatne do rodzaju i rozmiarów doznanej przez powoda krzywdy, w sytuacji gdy w okolicznościach niniejszej sprawy, doznanych obrażeń oraz ich następstw (zmiażdżenia łokcia prawego z urazową amputacją kończyny górnej prawej na poziomie ramienia; złamania żeber IX - XI po stronie prawej; złamanie tylnego odcinka III żebra prawego z przemieszczeniem odłamów; brzeżnej odmy opłucnowej prawostronnej; stłuczenia płuc), ustalonego u powoda stopnia trwałego uszczerbku na zdrowiu, wynika, że zadośćuczynienie przyznane zaskarżonym wyrokiem pozostaje w rażącej dysproporcji do doznanego przez powoda rozmiaru tak cierpień fizycznych jak i psychicznych, zaś dalsze zadośćuczynienie oprócz dotychczas przyznanego winno odpowiadać kwocie dochodzonej pozwem;

3. art. 233 § l k.p.c. poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów i niezasadne ustalenie, iż dochodzone roszczenie nie zasługuje na uwzględnienie, podczas gdy następstwa zdrowotne wypadku u powoda uzasadniają zasądzenie kwoty dochodzonej pozwem;

4. art. 233 § l k.p.c. poprzez niedokonanie wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego dotyczącego cierpień fizycznych i psychicznych powoda, brak kompleksowej oceny dowodów w tym zakresie co doprowadziło do błędnego ustalenia zakresu powstałej u powoda krzywdy.

Powód domagał się zmiany zaskarżonego wyroku poprzez uwzględnienie powództwa w całości oraz zasądzenie kosztów procesu za obie instancje, ewentualnie uchylenia tego wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania z pozostawieniem Sądowi I instancji rozstrzygnięcia o kosztach postępowania.

W odpowiedzi na apelację pozwany wniósł o jej oddalenie, wskazując na niezasadność zarzutów podniesionych w wywiedzionym środku zaskarżenia, oraz zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Apelacja zasługuje na częściowe uwzględnienie.

W pierwszej kolejności wskazać trzeba, że stan faktyczny w przedmiotowej sprawie pozostawał w istocie pomiędzy stronami bezsporny, a nadto został uzupełniony przez Sąd I instancji podczas ponownego rozpoznania sprawy o wnioski wynikające z opinii biegłych w zakresie ortopedii, chirurgii i neurologii w zakresie stopnia uszkodzenia ciała, jakiego doznał powód na skutek wskazywanego przez niego wypadku. Strony toczyły w istocie spór w zakresie wysokości należnego powodowi zadośćuczynienia, przy czym obie wskazywały na konieczność uwzględnienia przyczynienia się powoda do powstania szkody, jednakże różnie określały stopień tego przyczynienia.

Sąd Apelacyjny podziela stanowisko Sądu I instancji, że kwota dochodzonego przez powoda zadośćuczynienia, przy uwzględnieniu wskazywanego przez niego przyczynienia się w wysokości 50% oraz kwoty, którą powód już otrzymał od pozwanego z tego tytułu, nie pozostawała wygórowana, przy uwzględnieniu wskazanych przez Sąd Okręgowy okoliczności, które muszą być uwzględnione przy ustalaniu jaka kwota zadośćuczynienia pozostaje odpowiednia w znaczeniu art. 455 k.c.

Wbrew wskazaniom skarżącego z treści uzasadnienia wyroku wynika kwota zadośćuczynienia, jaką Sąd I instancji uznał za odpowiednią w znaczeniu art. 455 k.c., choć nie została ona wskazana wprost, a jedynie poprzez odniesienie się do żądania powoda. Określanie kwoty zadośćuczynienie na 200.000 zł, zatem zgodnie z twierdzeniami powoda, znajduje podstawę zarówno w charakterze i rozmiarze uszczerbku na zdrowiu jakiego doznał on wskutek wypadku i związanych z tym cierpień fizycznych, w tym przede wszystkim trwałej utraty prawej ręki na poziomie ramienia. W przedmiotowej sprawie nie doszło co prawda do sporządzania opinii biegłych z zakresu psychologii i psychiatrii, jednakże nie może budzić wątpliwości, że taki uraz jakiego doznał powód musi się wiązać ze szczególnie traumatycznymi przeżyciami psychicznymi; także świadek J. P. wskazała, że po zdarzeniu powód ,,załamał się i pogubił”, przy czym stopnia jego cierpień psychicznych i fizycznych nie umniejsza również wskazywana przez tego świadka okoliczność, że powód również przed wypadkiem nadużywał alkoholu. Jednocześnie, skoro Sąd Okręgowy jako przyczynę oddalenia powództwa wskazał jedynie uwzględnienie zarzutu przyczynienia się, to nie istnieje potrzeba odnoszenia się do tych zarzutów apelującego, które dotyczą ustalenia wysokości należnego powodowi zadośćuczynienia; przyczyną oddalenia powództwa, wbrew twierdzeniom skarżącego, absolutnie nie było przyjęcie przez Sąd I instancji, że dotychczas przyznane powodowi przez pozwanego zadośćuczynienie w kwocie 20.000 zł jest odpowiednie i adekwatne do rodzaju i rozmiaru doznanej przez powoda krzywdy. Wbrew twierdzeniom skarżącego na stopień przyczynienia się powoda do zdarzenia skutkującego szkodą nie mogłaby wskazywać opinia biegłego, albowiem przyczynienia tego obie strony upatrywały w fakcie, że powód wsiadł do pojazdu prowadzonego przez kierowcę będącego pod wpływem alkoholu, a Sąd Okręgowy nadto słusznie ocenił, że przyczynieniem takim, w okolicznościach przedmiotowej sprawy, było także namawianie przez powoda kierowcy do podjęcia się prowadzenia pojazdu po spożyciu alkoholu. Nie ulega jednak wątpliwości, że przyczynienie się poszkodowanego do zdarzenia w znaczeniu art. 362 k.c. musi być współprzyczyną zdarzenia powodującego szkodę, zaś przejęcie, tak jak to uczynił Sąd I instancji, 100% przyczynienia się poszkodowanego, oznaczałoby w istocie wyłączenie odpowiedzialności sprawcy szkody i przyjęcie wyłącznej winy poszkodowanego, zaś oczywistym jest, że to kierujący pojazdem był sprawcą zdarzenia i to na nim spoczywa ciężar odpowiedzialności za jego skutki (wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 8 lipca 2019 r. w sprawie V ACa 550/17). Okoliczności przedmiotowej sprawy, wskazujące na to, że to powód nakłonił kierowcę do podjęcia ryzyka prowadzenia samochodu po spożyciu alkoholu, są na tyle szczególne, że nakazują przyjąć wysoki, przewyższający 50%, stopień przyczynienia się powoda do powstania szkody i określenia go na poziomie 70%. Wniosek taki znajduje uzasadnienie w stwierdzeniu, że prawdopodobne jest, że gdyby nie nakłanianie przez powoda kierowcy do podjęcia jazdy, to nie doszłoby do zdarzenia skutkującego szkodą powoda, co jednak nie daje podstawy do stwierdzenia, że odpowiedzialność za skutki tego zdarzenia ponosi powód, czym w istocie skutkowałoby przypisanie mu 100 % przyczynienia się. Nie ma również podstawy do przypisania powodowi wyższego stopnia przyczynienia się, przy uwzględnieniu, że już przypisane przyczynienie przewyższa udział samego sprawcy zdarzenia. Wobec powyższych okoliczności zaskarżony wyrok podlegał zmianie na mocy art. 386 § 1 k.p.c. poprzez zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda dalszej kwoty 40.000 zł zadośćuczynienia na mocy art. 445 § 1 k.c. w zw. z art. 444 k.c.

O odsetkach ustawowych za opóźnienie Sąd Apelacyjny orzekł na mocy art. 817 § 2 k.c., przy uwzględnieniu okoliczności, że pozwany ostatecznie w piśmie z dnia 8 czerwca 2017 r. kierowanym do powoda odmówił wypłaty żądanego przez niego dalszego zadośćuczynienia. Zmiana rozstrzygnięcia Sądu I instancji o kosztach postępowania wynikała z konieczności uwzględnienia stopnia w jakim pozwany ostatecznie przegrał postępowanie.

W pozostałym zakresie apelacja podlegała oddaleniu na mocy artykułu 365 k.p.c.

Obciążenie pozwanego częścią kosztów sądowych w postępowaniu apelacyjnym, od uiszczania których powód był zwolniony, nastąpiło na mocy art. 113 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, odpowiednio do rezultatu postępowania, podobnie jak rozstrzygnięcie o kosztach zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym, o których Sąd Apelacyjny orzekł na mocy art. 108 § 1 k.p.c. w zw. z art. 100 k.p.c.

SSA Teresa Karczyńska – Szumilas