Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Gdańsku

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 11 października 2022 r.

Sąd Apelacyjny w Gdańsku V Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: SSA Leszek Jantowski

Protokolant: sekretarz sądowy Angelika Ragus

po rozpoznaniu w dniu 26 września 2022 r. w G.

na rozprawie

sprawy z powództwa Zakładu Usług (...) spółka z o.o. w E.

przeciwko (...) S.A. w G.

o zapłatę

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Okręgowego w Gdańsku

z dnia 7 lutego 2022 r., sygn. akt IX GC 45/19

uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Gdańsku, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego w orzeczeniu kończącym postępowanie w sprawie.

SSA Leszek Jantowski

Na oryginale właściwy podpis.

Sygn. akt V AGa 63/22

UZASADNIENIE

Powód Zakład Usług (...) sp. z o.o. w E. wniósł przeciwko (...) S.A. w G. pozew o zapłatę kwoty 95.843,25 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w transakcjach handlowych:

- od kwoty 9.571,21 zł od dnia 17 września 2017 r. do dnia zapłaty,

- od kwoty 76.272,04 zł od dnia 20 grudnia 2018 r. do dnia zapłaty,

- od kwoty 10.000 zł od dnia 20 grudnia 2018 r. do dnia zapłaty

W uzasadnieniu powód wskazał, że od 15 września 2011 r. strony łączy umowa kompleksowa nr (...), która została zawarta na potrzeby prowadzonej przez powoda działalności gospodarczej, polegającej głównie na dystrybucji energii elektrycznej i handlu nią. Powód świadczy usługi na rzecz odbiorców energii zarówno w formie kompleksowej, poprzez dystrybucję i sprzedaż, jak i tylko przez dystrybucję, przez wzgląd na to, że część z odbiorców powoda wybrała innego sprzedawcę energii elektrycznej. (...) sp. z o.o. w E. oraz M. H. zdecydowali się na rezygnację z zakupu energii elektrycznej od powoda i zmianę sprzedawcy energii elektrycznej. Powód świadczy im tylko usługę dystrybucji. W ocenie powoda, wystawiane przez pozwanego faktury powinny odzwierciedlać wyłącznie ilość energii sprzedanej powodowi i ilość energii dystrybuowanej do sieci powoda w ramach usługi kompleksowej, bez uwzględnienia ilości zużytej przez odbiorców przyłączonych do sieci powoda, a dokonujących zakupu tej energii od innego sprzedawcy. Tymczasem pozwany, pomimo posiadanych informacji o skorzystaniu przez część odbiorców z zasady TPA i kupowaniu energii elektrycznej od podmiotów innych niż powód, obciąża powoda należnościami za energię elektryczną, której kosztów sprzedaży (kosztów jej zakupu) w rzeczywistości nigdy nie poniósł, czym doprowadził do bezpodstawnego wzbogacenia po swojej stronie w kwocie dochodzonej pozwem.

W odpowiedzi na pozew pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości.

W ocenie pozwanego, sugerowane przez powoda rozdzielenie sprzedaży oraz usługi dystrybucji energii elektrycznej w ramach świadczenia usługi kompleksowej jest niedopuszczalne, jak również nie jest dopuszczalne jej zbilansowanie (gdzie ilość energii sprzedanej w ramach sprzedaży nie będzie równa ilości dostarczonej w ramach świadczonej usługi dystrybucji).

Wyrokiem z dnia 7 lutego 2022 r. sygn. akt IX GC 45/19 Sąd Okręgowy w Gdańsku oddalił powództwo (pkt I), zasądził od powoda Zakładu Usług (...) sp. z o.o. w E. na rzecz pozwanego (...) S. A. w G. kwotę 5 417,00 zł tytułem zwrotu kosztów procesu wraz z odsetkami, w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego, za czas od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty (pkt II).

Powyższe rozstrzygnięcie zostało wydane na podstawie następujących ustaleń i rozważań:

Zakład Usług (...) sp. z o.o. w E. w ramach prowadzonej działalności gospodarczej zajmuje się dystrybucją energii elektrycznej oraz jej handlem. Przedmiotem działalności (...) S.A. jest handel energią elektryczną.

Dnia 15 września 2011 r. powód jako odbiorca zawarł z pozwanym jako dostawcą umowę kompleksową nr (...). Na jej podstawie pozwany zobowiązał się do sprzedaży energii elektrycznej oraz zapewnienia dostarczenia energii przez dystrybutora tj. (...) S.A. w G. do miejsca lub miejsc dostarczenia, a powód do odbioru tej energii oraz do zapłaty należności z tego tytułu (§ 7 umowy). Powód zamówił energię elektryczną czynną dla obiektu zlokalizowanego w E., ul. (...), (...)na potrzeby zasilania sieci dystrybucyjnej 110/15/6/0,kV powoda. Pozwany zobowiązał się do sprzedaży energii elektrycznej w ilości 60.000.000 kWh rocznie (§ 2 umowy). Rozliczenia miały się odbywać za sprzedaną energię elektryczną i usługę dystrybucji na podstawie wskazań układu pomiarowo – rozliczeniowego wymienionego w § 3 postanowień umowy oraz na podstawie przepisów zawartych w taryfie lub cenniku dostawcy oraz taryfie dystrybutora, przy czym każde z miejsc dostarczenia zakwalifikowane zostało odrębnie do poszczególnych grup taryfowych zgodnie z poziomem napięcia ich położenia (§ 4 ust. 1 umowy). Na podstawie odczytów dokonywanych 15 – go i ostatniego dnia miesiąca pozwany miał wystawiać dwie faktury:

- pierwszą zawierającą należność za 50 % mocy umownej, energię czynną i bierną (pobraną i oddaną) w okresie od 1 – go do 15 – go dnia miesiąca, opłaty dystrybucyjne zmienne wynikające z energii czynnej pobranej w okresie od 1 – go do 15 – go dnia miesiąca;

- drugą, zawierającą należność za: opłatę abonamentową, opłatę handlową, 50 % mocy umownej, energię czynną i bierną (pobraną i oddaną) w okresie od 15 – go do ostatniego dnia miesiąca, opłaty dystrybucyjne zmienne wynikające z energii czynnej pobranej w okresie od 15 – go do ostatniego dnia miesiąca, opłaty za przekroczenia mocy umownej (§ 4 ust. 3 umowy).

W czasie obowiązywania umowy, powód zobowiązał się do dostarczania pozwanemu oświadczeń w formie pisemnej, zawierających ilości energii elektrycznej zużytej na potrzeby własne i odsprzedanej odbiorcom, a dostarczonej przez pozwanego zgodnie z umową, w terminie najpóźniej do jednego dnia roboczego po dniu dokonania przez pozwanego odczytu układu pomiarowo – rozliczeniowego. Dokładną treść oświadczenia zawierał załącznik nr (...)do umowy. Zmiana treści oświadczenia mogła nastąpić wyłącznie za zgodą pozwanego (§ 14 ust. 1 lit a). W przypadku niezłożenia przez powoda oświadczeń w odpowiedniej formie i terminie, pozwany miał przyjąć do rozliczeń całą energię elektryczną dostarczaną zgodnie z umową, jako energię elektryczną pobraną przez powoda wyłącznie na potrzeby własne (§ 14 ust. 1 lit b). Na podstawie aneksu nr (...) z dnia 9 czerwca 2017 r. § 4 ust. 3 umowy kompleksowej nr (...) z dnia 15 września 2011 r. został zmieniony w ten sposób, że otrzymał następujące brzmienie: „Na podstawie odczytów dokonywanych ostatniego dnia miesiąca Dostawca wystawia fakturę” (§ 1 ust. 1 aneksu).

Na obszarze swojej działalności powód jest wyznaczony operatorem systemu dystrybucyjnego.

Powód sprzedawał na rzecz odbiorców energię elektryczną i świadczył usługę dystrybucji. (...) sp. z o.o. w E. oraz M. H., korzystając z zasady dostępu stron trzecich do sieci – tzw. zasady TPA (Third Party Access), zrezygnowali z zakupu energii elektrycznej od powoda i zmienili sprzedawcę energii elektrycznej na inny podmiot. Powód świadczył im tylko usługę dystrybucji. Otrzymują dwie faktury: od powoda za dystrybucję oraz sprzedawcy za obrót. Podmioty kupujące energię elektryczną od podmiotów innych niż powód, posiadają liczniki, które mierzą ilość energii przez nich pobranej, co umożliwia powodowi ustalenie ilości energii elektrycznej, która jest do nich przesyłana przez powoda.

We wrześniu 2013 roku powód zwrócił się do pozwanego o rozdzielenie umowy kompleksowej. Umowa sprzedaży została podpisana między stronami. Miała ona wejść w życie razem z umową dystrybucyjną, która jednak nie została podpisana przez powoda z (...) SA.

W lutym 2014 roku powód zgłosił pozwanemu pierwszą reklamację co do dokonywanych przez pozwanego rozliczeń. Pozwany nie odejmował energii odbiorców, którzy korzystali z zasady TPA. W piśmie z dnia 25 marca 2014 r. pozwany poinformował powoda, że funkcjonowanie umowy kompleksowej nie pozwala na pomniejszenie ilości zafakturowanej energii elektrycznej o ilość energii zakupionej przez odbiorców powoda korzystających z zasady TPA. Pozwany zwrócił uwagę, że brak tożsamości pomiędzy ilością energii sprzedanej a ilością energii dostarczonej, prowadziłby do:

- wykonywania przez pozwanego usługi dystrybucji w ramach usługi kompleksowej dla zewnętrznego sprzedawcy, czym naruszyłby zasadę unbundlingu oraz relacje kontraktowe z OSD oraz umowę o współpracy,

- obejścia przepisów stanowiących o procedurze zmiany sprzedawcy, co w konsekwencji mogłoby wywołać skutek nieważności czynności prawnej w postaci tak zawartych rozdzielonych umów,

- wszczęcia przez regulatora postępowania zmierzającego do nałożenia kary z powodu naruszenia warunków koncesji przez pozwanego.

Pozwany podkreślił, że rozliczanie sprzedanej energii elektrycznej w ilości niepowiązanej z ilości energii dostarczonej do powoda w ramach usługi dystrybucji będzie możliwe na podstawie umowy sprzedaży energii elektrycznej nr (...) z dnia 22 listopada 2013 r., której realizacja w zakresie sprzedaży nastąpi po skutecznym rozwiązaniu umowy kompleksowej z dnia 15 września 2011 r., lecz nie wcześniej niż z dniem wejścia w życie umowy o świadczenie usług dystrybucji zawartej z (...) S.A.

Pozwany podtrzymał swoje stanowisko w pismach z następujących dat: 24 kwietnia 2014 r., 29 września 2014 r., 22 października 2014 r., 10 grudnia 2014 r., 29 stycznia 2015 r. oraz 13 kwietnia 2015 r.

W piśmie z dnia 8 lipca 2014 r. pozwany zwrócił się do Urzędu (...) o przedstawienie stanowiska na tle zaistniałej u powoda sytuacji faktycznej, w której dwóch z odbiorców energii elektrycznej od powoda zmieniło sprzedawcę energii elektrycznej, a powód zwrócił się w związku z tym do pozwanego z prośbą o wykonanie korekty rozliczeń oraz rozdzielenie w przyszłych rozliczeniach należności za zużytą energię elektryczną oraz należności za świadczoną usługę dystrybucji (rozdzielenia usługi obrotu i dystrybucji), przy jednoczesnym utrzymaniu w mocy łączącej strony dotychczas umowy kompleksowej. W odpowiedzi z dnia 27 sierpnia 2014 r. Urząd (...) wyraził stanowisko, że nie należy rozdzielać sprzedaży od usługi dystrybucji w przypadku zawarcia umowy kompleksowej, gdyż istotą tej umowy jest zawarcie w jednej umowie postanowień umowy sprzedaży i umowy o świadczenie usług przesyłania lub dystrybucji tych paliw lub energii. Zasugerował zawarcie dwóch odrębnych umów: umowę sprzedaży energii elektrycznej ze sprzedawcą i umowę o świadczenie usługi dystrybucji tej energii z przedsiębiorstwem zajmującym się dystrybucją tej energii. Uzupełniając swoje stanowisko w piśmie z dnia 3 listopada 2014 r., Urząd (...) doprecyzował, że w ramach usługi kompleksowej nie może mieć miejsca rozbieżność pomiędzy ilością energii sprzedanej a ilością energii dystrybuowanej. Na podstawie umowy kompleksowej sprzedawca dokonuje sprzedaży energii elektrycznej i jednocześnie zapewnia dostarczanie tej i tylko tej energii, nie stając się jej dystrybutorem. W związku z zaistniałą sytuacją zasugerował zastosowanie jednego z 2 rozwiązań tj. dokonanie rozdziału umowy kompleksowej na umowę sprzedaży i umowę dystrybucji bądź zawarcie nowej umowy kompleksowej, tak by ilość sprzedanej energii była równa ilości energii dystrybuowanej i jednoczesne zawarcie dodatkowej umowy dystrybucyjnej z pozwanym na świadczenie usługi dystrybucji energii dostarczanej odbiorcom, którzy odeszli od powoda w ramach procesu zmiany sprzedawcy, a którym energię sprzedaje już inny, wybrany sprzedawca. Dodatkowo Urząd (...) wskazał, że rozdział umowy kompleksowej nie uprawnia operatora systemu dystrybucyjnego do zmiany warunków umowy dystrybucyjnej, a jedynie do przeniesienia do umowy dystrybucyjnej warunków, które były zawarte w umowie kompleksowej.

Powód ostatecznie nie zdecydował się na rozdzielenie umowy kompleksowej na dystrybucję i sprzedaż, gdyż umowa kompleksowa zawierała korzystniejsze postanowienia w zakresie dystrybucji. Negocjacje prowadzone z (...) w przedmiocie umowy dystrybucji tych korzyści nie uwzględniały. Umowa nie obejmowałaby przyłącza rezerwowego.

Wykonując wynikające z umowy kompleksowej zobowiązanie, powód przedkładał pozwanemu oświadczenia o ilości energii elektrycznej dotyczące okresu rozliczeniowego od 1 do 31 lipca 2017 r. oraz od 1 stycznia 2018 r. do 31 sierpnia 2018 r. W zestawieniu tabelarycznym wyszczególniał: ilość energii; straty i potrzeby własne związane z dystrybucją energii elektrycznej; potrzeby własne niezwiązane z dystrybucją energii elektrycznej; ilość energii elektrycznej zużytej przez powoda oraz innych odbiorców przyłączonych do jego sieci korzystających z krajowego systemu elektroenergetycznego; ilość energii odsprzedanej. Powód zmodyfikował wzór oświadczenia określony w załączniku nr (...)do umowy kompleksowej, dopisał bowiem pozycję: „zużycie klientów przyłączonych do sieci (...), którzy skorzystali z zasady TPA” i „razem dystrybucja odsprzedaż”. Dane zawarte w oświadczeniach były istotne ze względu na różnice cenowe występujące pomiędzy energią sumaryczną dostarczoną do podmiotu a energią, którą ten podmiot odsprzedał. Cena energii przeznaczonej do odsprzedaży jest niższa, gdyż nie nalicza się do ceny energii ilości kolorów (składnika cenowego). Taryfa pozostaje taka sama. Jest dwuczłonowa trzystrefowa. W każdej strefie jest różna cena.

Na podstawie rozliczeń pozwany obciążył powoda następującymi fakturami VAT:

- nr (...) z dnia 4 sierpnia 2017 r. z tytułu sprzedaży energii elektrycznej i świadczenia usług dystrybucji w okresie od 1 do 31 lipca 2017 r. na kwotę 1.411.490,12 zł, przy czym powód uregulował ją dnia 29 sierpnia 2017 r. w całości,

- nr (...) z dnia 2 lutego 2018 r. z tytułu sprzedaży energii elektrycznej i świadczenia usług dystrybucji w okresie od 1 do 31 stycznia 2018 r. na kwotę 1.826.043,43 zł, przy czym powód uregulował ją dnia 26 lutego 2018 r. co do kwoty 1.809.781,33 zł,

- nr (...) z dnia 5 marca 2018 r. z tytułu sprzedaży energii elektrycznej i świadczenia usług dystrybucji w okresie od 1 do 28 lutego 2018 r. na kwotę 1.687.732,05 zł, przy czym powód uregulował ją dnia 30 marca 2018 r. co do kwoty 1.672.205,85 zł,

- nr (...) z dnia 4 kwietnia 2018 r. z tytułu sprzedaży energii elektrycznej i świadczenia usług dystrybucji w okresie od 1 do 31 marca 2018 r. na kwotę 1.820.753,78 zł, przy czym powód uregulował ją dnia 27 kwietnia 2018 r. co do kwoty 1.806.024,41 zł,

- nr (...) z dnia 7 maja 2018 r. z tytułu sprzedaży energii elektrycznej i świadczenia usług dystrybucji w okresie od 1 do 30 kwietnia 2018 r. na kwotę 1.540.601,47 zł, przy czym powód uregulował ją dnia 30 maja 2018 r. co do kwoty 1.529.400,69 zł,

- nr (...) z dnia 5 czerwca 2018 r. z tytułu sprzedaży energii elektrycznej i świadczenia usług dystrybucji w okresie od 1 do 31 maja 2018 r. na kwotę 1.481.397,44 zł, przy czym powód uregulował ją dnia 27 czerwca 2018 r. co do kwoty 1.471.615,21 zł,

- nr (...) z dnia 3 lipca 2018 r. z tytułu sprzedaży energii elektrycznej i świadczenia usług dystrybucji w okresie od 1 do 30 czerwca 2018 r. na kwotę 1.610.867,69 zł, przy czym powód uregulował ją dnia 25 lipca 2018 r. co do kwoty 1.605.702,43 zł,

- nr (...) z dnia 2 sierpnia 2018 r. z tytułu sprzedaży energii elektrycznej i świadczenia usług dystrybucji w okresie od 1 do 31 lipca 2018 r. na kwotę 1.428.315,43 zł, przy czym powód uregulował ją dnia 27 sierpnia 2018 r. co do kwoty 1.433.911,61 zł,

- nr (...) z dnia 3 września 2018 r. z tytułu sprzedaży energii elektrycznej i świadczenia usług dystrybucji w okresie od 1 do 31 sierpnia 2018 r. na kwotę 1.571.207,89 zł, przy czym powód uregulował ją dnia 26 września 2018 r. co do kwoty 1.562.005,61 zł.

Powód zwracał się do pozwanego o wystawienie korekt do faktur, którymi został obciążony za energię elektryczną i usługi dystrybucji. W jego ocenie nieprawidłowe wystawienie faktur wynikało z faktu, że pozwany nie uwzględniał ilości energii elektrycznej odbiorców przyłączonych do sieci powoda, którzy skorzystali z zasady TPA tj. nabywali energię elektryczną od podmiotów innych niż powód. Powód wskazywał, że wartość zawyżenia faktur potrąca przy ich płatności, zaś w przypadku zapłaty całości należności wynikającej z faktury powód informował, że zapłata nadpłaconej kwoty została dokonana z zastrzeżeniem jej zwrotu, a także w celu uniknięcia przymusu, wobec konsekwencji wynikających m.in. z przepisów prawa energetycznego spowodowanych nieuregulowaniem w terminie płatności określonych wystawioną fakturą.

Wartość energii, której powód nie kupuje, powód oblicza na podstawie faktury wystawionej przez pozwanego, gdzie jest wskazana pozycja „energia odsprzedana”.

Odpowiadając na kierowane przez powoda wnioski o korektę faktur, pozwany konsekwentnie wskazywał, że istniejący stan formalno – prawny nie pozwala na korygowanie faktur poprzez pomniejszenie ilości zafakturowanej energii elektrycznej o ilości energii zakupionej przez powoda odbiorców korzystających z zasady TPA. Informował, że rozliczanie sprzedanej energii elektrycznej w ilości niepowiązanej z ilością energii dostarczonej do powoda w ramach usługi dystrybucji będzie możliwe po rozdzieleniu umowy kompleksowej w trybie przewidzianym przepisami o procedurze zmiany sprzedawcy energii elektrycznej.

W piśmie z dnia 1 września 2017 r. powód wezwał pozwanego do zapłaty kwoty 9.571,21 zł z tytułu nienależnie uiszczonego świadczenia dotyczącego faktury VAT nr (...) z dnia 4 sierpnia 2017 r., w terminie 7 dni od otrzymania wezwania.

Pozwany obciążał powoda notami odsetkowymi za nieterminowe płatności. Powód kwestionował zasadność ich wystawienia, zaś pozwany podtrzymywał swoje stanowisko.

Dnia 24 września 2018 r. pozwany wezwał powoda do zapłaty w terminie dwóch tygodni kwoty 437.618,43 zł tytułem należności wynikającej z faktury VAT nr (...) z terminem płatności 27 sierpnia 2018 r. W wezwaniu zastrzeżono, że w przypadku nieuregulowania należności, należy podjąć działania mające na celu zabezpieczenie obiektów przed skutkami wstrzymania dostarczania energii elektrycznej. Powód kwestionował zasadność kierowanego do niego wezwania do zapłaty, zaś pozwany podtrzymywał swoje stanowisko. Podkreślał, że zmiana sposobu rozliczania będzie możliwa na podstawie umowy sprzedaży energii elektrycznej nr (...) z dnia 22 listopada 2013 r., której realizacja w zakresie sprzedaży nastąpi po skutecznym rozwiązaniu umowy kompleksowej z dnia 15 września 2011 r., lecz nie wcześniej niż z dniem wejścia w życie umowy o świadczenie usług dystrybucji zawartej z (...) S.A.

Dnia 7 grudnia 2018 r. powód wykonał na rzecz pozwanego przelew w wysokości 76.272,04 zł z tytułu dopłaty do faktur za sprzedaż energii elektrycznej i dystrybucję w okresie od stycznia do sierpnia 2018. Dokonując zapłaty zastrzeżono jej zwrot.

W piśmie z dnia 13 grudnia 2018 r. powód wezwał pozwanego do zapłaty łącznej kwoty 95.843,25 zł tytułem zwrotu nienależnego świadczenia otrzymanego przez pozwanego, na którą składały się:

- kwota 9.571,21 zł, zapłacona przez powoda na rzecz pozwanego w dniu 29 sierpnia 2017 r., z zastrzeżeniem jej zwrotu, tytułem dopłaty do wystawionej powodowi faktury za sprzedaż energii elektrycznej i dystrybucję za miesiąc lipiec 2017, nr (...),

- kwota 10.000 zł, nadpłacona przez powoda na rzecz pozwanego w związku z dokonaniem zapłaty w dniu 27 sierpnia 2017 r. faktury VAT nr (...),

- kwota 76.272,04 zł zapłacona przez powoda na rzecz pozwanego w dniu 7 grudnia 2018 r., z zastrzeżeniem jej zwrotu, tytułem dopłaty do wystawionych powodowi faktur za sprzedaż energii elektrycznej i dystrybucję za okres od stycznia do sierpnia 2018 r.

Jako termin płatności powód wskazał 3 dni od dnia otrzymania wezwania do zapłaty.

Dnia 12 kwietnia 2019 r. Sąd Apelacyjny w Warszawie VII Wydział Gospodarczy w sprawie z powództwa Zakładu Usług (...) sp. z o.o. w E. przeciwko Prezesowi Urzędu (...) z udziałem zainteresowanego (...) S.A. w G. o zawarcie umowy dystrybucji energii elektrycznej, sygn. akt VII AGa (...), na skutek apelacji powoda od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie – Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z dnia 24 kwietnia 2018 r., sygn. akt XVII AmE (...), oddalił apelację. Postępowanie dotyczyło złożonego przez powoda do (...) S.A. w G. dnia 16 października 2014 r. wniosku o zawarcie umowy dystrybucji w miejsce dotychczasowej umowy kompleksowej nr (...). Powód uzasadniał, że wniosek o rozdzielenie dotychczasowej umowy kompleksowej wynikał z planowanej zmiany sprzedawcy, której niezbędnym warunkiem jest posiadanie umowy dystrybucji. Z uwagi na to, że zmiana sprzedawcy nie może pogarszać warunków świadczenia usług dystrybucji, powód oczekiwał, iż propozycja umowy dystrybucji przedstawiona przez (...) S.A. będzie uwzględniała postanowienia obowiązującej umowy kompleksowej w zakresie, w jakim regulowała ona zasady świadczenia usług dystrybucji. Niekorzystne dla powoda rozstrzygnięcia zapadały z uwzględnieniem stanowiska, że brak jest podstaw do odnoszenia treści i warunków umowy dystrybucji orzeczonej przez Prezesa (...) do treści i warunków uprzednio zawartej umowy kompleksowej wiążącej powoda i (...), gdzie (...) nie był jej stroną.

Sąd Okręgowy wyjaśnił, że istotne dla rozstrzygnięcia sporu fakty Sąd I instancji ustalił w oparciu o zaoferowane przez strony dokumenty, a także zeznania świadków W. F., E. W., R. W. i okoliczności przedstawione podczas przesłuchania przez wiceprezesa zarządu powodowej spółki R. B.. Wiarygodność i prawdziwość zgromadzonych dokumentów nie budziła wątpliwości Sądu meritii ani nie była kwestionowana przez żadną ze stron. Zeznania wymienionych świadków, w zakresie zgodnym z ustalonym stanem faktycznym, Sąd I instancji ocenił jako logiczne i spójne, albowiem znajdowały one odzwierciedlenie w zgromadzonych dowodach. W tych samych kategoriach Sąd Okręgowy ocenił okoliczności przedstawione przez reprezentanta powoda w toku jego przesłuchania.

Przy ustalaniu stanu faktycznego Sąd meritii pominął, wskazane w pkt 3 i 4 listy załączników do pozwu, dokumenty w postaci zagregowanych danych pomiarowych za okres 01 – 08.2018 wystawionych na serwerze FTP dla (...) S.A. (k. 42 – 48 akt sprawy) oraz umowy nr (...) o współpracy w zakresie przekazywania danych pomiarowych dla potrzeb rozliczania na rynku bilansującym (k. 49 – 63 akt sprawy). Sąd I instancji wskazał, że nie zostały one przywołane w treści uzasadnienia pozwu, przez co nie jest możliwe ustalenie, do wykazania jakich faktów powód dążył przy ich pomocy. Przedłożony przez powoda, na zobowiązanie Sądu meritii, dokument dotyczący metodologii obliczenia wysokości nienależnego zawyżenia faktur VAT z tytułu sprzedaży energii elektrycznej przez pozwanego (k. 252 – 260 akt sprawy), Sąd Okręgowy potraktował jako uzupełnienie stanowiska procesowego powoda.

Wobec stwierdzenia, że powództwo jest nieusprawiedliwione co do zasady, Sąd I instancji postanowieniem z dnia 5 listopada 2021 r., na podstawie art. 235 ² § 1 pkt 2 k.p.c., ostatecznie pominął dowód z opinii biegłego. Zdaniem Sądu meritii za niecelowe i nieistotne dla rozstrzygnięcia sprawy należało bowiem uznać weryfikowanie przy udziale wiedzy specjalnej biegłego sądowego wskazywanej przez powoda ilości sprzedanej energii elektrycznej przez pozwaną, ilości energii elektrycznej dystrybuowanej do powoda oraz ilości energii elektrycznej odsprzedanej przez powoda i zużytej przez powoda w okresie objętym pozwem. Okoliczności te mogłyby mieć wpływ na ustalenie wysokości roszczenia, ale tylko w przypadku gdyby okazało się ono usprawiedliwione co do zasady. Ponadto Sąd I instancji podkreślił, że powołany uprzednio do sporządzenia opinii biegły sądowy z zakresu elektroenergetyki M. J. nie sporządził jej z uwagi na stwierdzenie, że teza dowodowa pozostaje poza zakresem jego specjalizacji. W ocenie biegłego jest to bowiem kwestia rozliczeń księgowych, a nie wiedzy technicznej.

Sąd meritii wskazał przy tym, że uznanie powództwa za nieusprawiedliwione co do zasady, a także w konsekwencji rezygnacja z zasięgania opinii biegłego sądowego, zbytecznym uczyniły uwzględnianie przedłożonych przez powoda wraz z pismem z dnia 19 maja 2020 r. dokumentów mających wykazać fakty związane z wysokością dochodzonego roszczenia (k. 311 – 329 akt sprawy). Z tych samych przyczyn ostatecznie nieprzydatne dla rozstrzygnięcia okazały się zestawienia danych pomiarowych powoda, nadesłane w odpowiedzi na zobowiązanie Sądu Okręgowego przez (...) (k. 363 – 376 akt sprawy).

Dalej Sąd Okręgowy wyjaśnił, że w sprawie niesporne było, iż od dnia 15 września 2011 r. strony łączyła umowa kompleksowa nr (...). Na jej podstawie pozwany jako dostawca zobowiązał się do sprzedaży energii elektrycznej oraz zapewnienia jej dostarczenia przez dystrybutora tj. (...) S.A. w G. do miejsca lub miejsc dostarczenia, a powód jako odbiorca zobowiązał się do odbioru tej energii oraz do zapłaty należności z tego tytułu, przy czym rozliczenia miały się odbywać za sprzedaną energię elektryczną i usługę dystrybucji na podstawie wskazań układu pomiarowo – rozliczeniowego oraz na podstawie przepisów zawartych w taryfie lub cenniku dostawcy oraz taryfie dystrybutora, przy czym każde z miejsc dostarczenia zakwalifikowane zostało odrębnie do poszczególnych grup taryfowych zgodnie z poziomem napięcia ich położenia.

Sąd I instancji stwierdził, że realizacja umowy pozwalała powodowi na zaspokajanie własnego zapotrzebowania na energię elektryczną, a także prowadzenie działalności gospodarczej polegającej na dalszej odsprzedaży energii elektrycznej i świadczeniu usług jej dystrybucji. Z czasem, na skutek coraz powszechniejszego korzystania z tzw. zasady TPA (Third Party Access), oznaczającej możliwość korzystania z sieci energetycznego przedsiębiorstwa sieciowego bez obowiązku kupowania od niego energii elektrycznej, dwóch przedsiębiorców zrezygnowało z zakupu energii elektrycznej od powoda, pozostając jednak beneficjentami świadczonej przez niego usługi dystrybucji energii elektrycznej.

Wobec tego, że dokonywane przez pozwanego względem powoda obciążenia fakturowe nie uwzględniały powyższej okoliczności i w zakresie opłat za nabywaną energię elektryczną przyjmowano całość energii elektrycznej dystrybuowanej, powód zwracał się do pozwanego o stosowną korektę rozliczeń. Bezskuteczność wezwań sprawiła, że powód zaczął regulować faktury w kwocie pomniejszonej o ustaloną przez niego wartość energii elektrycznej, która nie została sprzedana do spółki (...) sp. z o.o. w E. oraz M. H., korzystających z uprawnienia wynikającego z zasady TPA. W obliczu obawy przed zaprzestaniem dostaw energii przez pozwanego, powód ostatecznie uregulował należności w całości, a następnie skierował do pozwanego wezwanie do zwrotu nienależnego świadczenia. Bezskuteczność wezwania sprawiła, że powód wystąpił przeciwko pozwanemu z niniejszym powództwem, w którym domaga się zasądzenia kwoty, w jego ocenie niezasadnie nadpłaconej, tj. 95.843,25 zł.

Sąd meritii podkreślił, że pozwany zarówno w korespondencji przedprocesowej, jak i w toku niniejszego postępowania konsekwentnie podtrzymywał, poparte opinią Urzędu (...), stanowisko, że wiążąca strony umowa kompleksowa nie pozwala na dokonywanie rozliczeń w oparciu o różniące się od siebie ilości energii elektrycznej sprzedanej i ilości energii elektrycznej dystrybuowanej. W jego ocenie, niemożliwym jest pomniejszenie należności o ilość energii, która nie została powodowi sprzedana, a była jedynie dystrybuowana.

Odnosząc się do prezentowanych przez strony stanowisk, Sąd I instancji w pierwszej kolejności zważył, że wiążąca strony umowa kompleksowa posiada swoje umocowanie normatywne w treści art. 5 ust. 3 zd. pierwsze ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. prawo energetyczne (t. j. Dz. U. 2021 poz. 716 ze zm.), zgodnie z którym dostarczanie paliw gazowych lub energii może odbywać się na podstawie umowy kompleksowej zawierającej postanowienia umowy sprzedaży i umowy o świadczenie usług przesyłania lub dystrybucji tych paliw lub energii, przy czym na podstawie art. 5 ust. 4 ustawy prawo energetyczne, umowa kompleksowa może zawierać także postanowienia umowy sprzedaży paliw gazowych lub energii, umowy o świadczenie usług przesyłania lub dystrybucji paliw gazowych lub energii lub umowy o świadczenie usług magazynowania tych paliw, zawartych przez sprzedawcę na rzecz i w imieniu odbiorcy końcowego z przedsiębiorstwem energetycznym zajmującym się przesyłaniem, dystrybucją paliw gazowych lub energii lub magazynowaniem tych paliw.

Sąd Okręgowy wyjaśnił, że umowa kompleksowa w istocie łączy zatem w sobie elementy dwóch umów. Z jednej strony obejmuje umowę sprzedaży energii w rozumieniu art. 535 k.c. w zw. z art. 555 k.c., z drugiej zaś umowę o świadczenie usług dystrybucji, czyli transportu energii elektrycznej sieciami dystrybucyjnymi w celu ich dostarczania odbiorcom, w rozumieniu art. 3 pkt 5 lit. a) ustawy prawo energetyczne. Sprzężenie dwóch mogących występować samodzielnie umów jest korzystne dla odbiorcy, który zawierając jedną umowę (ze sprzedawcą), jest uprawniony do otrzymania dwóch świadczeń. Jedno z tych świadczeń, czyli dostarczanie energii w sensie fizycznym, jest spełniane przez operatora sieci przesyłowej lub dystrybucyjnej. Natomiast drugie (dostarczanie energii w sensie prawnym) spełnia sprzedawca. Jednak odbiorca jest związany stosunkiem zobowiązaniowym wyłącznie ze sprzedawcą. Najczęściej umowa kompleksowa jest zawierana przez odbiorcę ze „sprzedawcą z urzędu”, który jest zobowiązany do zawarcia takiej umowy. Może ona być jednak także zawierana z każdym innym sprzedawcą na zasadzie dobrowolności. Odbiorca nie jest zobowiązany do korzystania z usługi kompleksowej. Jeśli jednak z takiej usługi nie zechce skorzystać, będzie zmuszony do zawarcia dwóch odrębnych umów, tzn. z operatorem sieci na świadczenie usług przesyłowych bądź dystrybucyjnych oraz ze sprzedawcą na dostarczanie paliw lub energii w znaczeniu prawnym.

Jak podkreślił Sąd I instancji podstawowym obowiązkiem stron jest obowiązek spełnienia umówionych świadczeń (art. 353 k.c.). Świadczenie jednej strony umowy kompleksowej polega na dokonaniu „transportu” określonej w umowie ilości energii elektrycznej oraz na przeniesieniu na odbiorcę własności określonej w umowie ilości energii zgodnej z ustalonymi umownie (lub wynikającymi z odnośnych przepisów) parametrami jakościowymi oraz na ich wydaniu odbiorcy (art. 535 w zw. z art. 555 k.c.). Świadczenie odbiorcy polega na zapłacie ceny za dostarczoną energię.

Sąd Okręgowy wskazał, że co do zasady umowa sprzedaży paliw gazowych lub energii jest umową dobrowolną, co oznacza, że ani sprzedawca, ani odbiorca nie są zobowiązani do jej zawarcia. Jak wynika z umowy zawartej pomiędzy stronami, pozwany zobowiązał się do sprzedaży energii elektrycznej oraz zapewnienia jej dostarczania do miejsca lub miejsc dostarczania, a powód do odbioru energii i zapłaty należności z tego tytułu. Powód zamówił energię elektryczną czynną dla obiektu zlokalizowanego w E., ul. (...) ((...) na potrzeby zasilania sieci dystrybucyjnej 110/15/6/0, 4kV Zakładu Usług (...) sp. z o.o. w zakresie przyłączy nr 1 i 2 mocy 30 MW, a w zakresie przyłącza numer 3 – 14 MW. Ponadto pozwany zobowiązał się do sprzedaży energii elektrycznej w ilości 60 000 000 kWh rocznie. Powód zobowiązany był zapłacić pozwanemu wynagrodzenie, zgodnie z zasadami rozliczeń określonymi w umowie – za sprzedaną energię elektryczną oraz świadczoną usługę dystrybucji, według wskazań układu pomiarowo – rozliczeniowego oraz zgodnie z cennikiem i taryfami. Część energii zużywana była przez powoda na potrzeby własne i w tym zakresie powód zobowiązany był składać oświadczenia pisemne pozwanemu, ponieważ w tym zakresie obowiązywały inne zasady rozliczania.

Treść umowy, jaka łączyła strony, była niesporna i w ocenie Sądu Okręgowego nie pozostawiał wątpliwości fakt, że powód zobowiązany był zapłacić pozwanemu wynagrodzenie za sprzedaną energię elektryczną oraz za świadczoną usługę dystrybucji – zgodnie z postanowieniami umowy, cennika i taryfy. Powód nie kwestionował wyliczeń pozwanego w tym zakresie, bowiem zarzuty powoda dotyczyły innej kwestii – związanej z faktem, że dwóch odbiorców powoda zdecydowało zmienić sprzedawcę energii, co oznaczało, że powód był dla nich tylko dystrybutorem, a nie sprzedawcą i dystrybutorem. W ocenie powoda oznacza to, że w tym zakresie świadczenie pozwanego dla powoda nie miało charakteru kompleksowego i w związku z tym nie było podstaw do obliczania należności pozwanego jako należności za usługę kompleksową.

W ocenie Sądu I instancji stanowisko powoda było błędne, ponieważ umowa jaka zawarta była z pozwanym nie uzależniała wysokości świadczenia jakie powód zobowiązany był regulować na rzecz pozwanego od dalszych losów energii jaka była przesyłana i sprzedawana powodowi. Umowa nie przewidywała rozdzielenia obowiązków pozwanego częściowo na umowę sprzedaży, a częściowo na umowę dystrybucji. Zdaniem Sądu Okręgowego powód jako przedsiębiorca również związany bezpośrednio z branżą usług energetycznych, zaciągając rozpatrywane zobowiązanie, winien mieć świadomość, że podstawę rozliczeń za sprzedaną energię elektryczną i usługę dystrybucji stanowić będą wskazania układu pomiarowo – rozliczeniowego, przy czym umownie nie zastrzeżono jakiejkolwiek możliwości rozróżnienia ilości energii elektrycznej sprzedanej i dystrybuowanej w danym okresie rozliczeniowym. Nie uzależniono w szczególności obowiązku płatności za dystrybuowaną energię elektryczną od tego, co powód z nią dalej robił, tj. czy wykorzystał ją we własnej działalności, dalej odsprzedał czy też tylko dystrybuował. Zgodnie z umową, przeznaczenie energii elektrycznej miało jedynie znaczenie w kontekście stawek cen. Energia dalej odsprzedawana przez powoda miała niższą cenę niż ta przeznaczona na jego własny użytek. Opieranie zatem rozliczeń fakturowych o wskazania układu pomiarowo – rozliczeniowego należy uznać za zgodne z umową, a przez to prawidłowe i nie wymagające żadnej sugerowanej przez powoda korekty. Powód nie kwestionował bowiem ilości energii elektrycznej ustalonej przez pozwanego w poszczególnych okresach rozliczeniowych na podstawie takiego układu pomiarowego.

Jednoczesnego Sąd meritii podkreślił, że powód od samego początku zaistniałej sytuacji, miał świadomość braku możliwości czynienia rozliczeń w zaproponowany przez niego sposób, tj. aby przy obliczaniu wartości energii elektrycznej nie uwzględniać ilości energii elektrycznej, która nie została sprzedana do spółki (...) sp. z o.o. w E. oraz M. H.. Pozwany informował go o tym, a także zasięgnął w tymże względzie opinii Urzędu (...), który potwierdził stanowisko, że nie należy rozdzielać sprzedaży od usługi dystrybucji w przypadku zawarcia umowy kompleksowej, gdyż istotą tej umowy jest zawarcie w jednej umowie postanowień umowy sprzedaży i umowy o świadczenie usług przesyłania lub dystrybucji tych paliw lub energii. Zasugerował zawarcie dwóch odrębnych umów: umowę sprzedaży energii elektrycznej ze sprzedawcą i umowę o świadczenie usługi dystrybucji tej energii z przedsiębiorstwem zajmującym się dystrybucją energii. Uzupełniając swoje stanowisko Urząd (...) doprecyzował, że w ramach usługi kompleksowej nie może mieć miejsca rozbieżność pomiędzy ilością energii sprzedanej a ilością energii dystrybuowanej. Na podstawie umowy kompleksowej sprzedawca dokonuje sprzedaży energii elektrycznej i jednocześnie zapewnia dostarczanie tej i tylko tej energii, nie stając się jej dystrybutorem. W związku z zaistniałą sytuacją zasugerował zastosowanie jednego z dwóch rozwiązań tj. dokonanie rozdziału umowy kompleksowej na umowę sprzedaży i umowę dystrybucji bądź zawarcie nowej umowy kompleksowej, tak by ilość sprzedanej energii była równa ilości energii dystrybuowanej i jednoczesne zawarcie dodatkowej umowy dystrybucyjnej z pozwanym na świadczenie usługi dystrybucji energii dostarczanej odbiorcom, którzy odeszli od powoda w ramach procesu zmiany sprzedawcy, a którym energię sprzedaje już inny, wybrany sprzedawca.

Sąd pierwszej instancji zwrócił uwagę, że powód podjął działania zmierzające do zawarcia odrębnych umów tj. umowy sprzedaży energii elektrycznej z pozwanym oraz umowy jej dystrybucji z (...) S.A. Jakkolwiek umowa sprzedaży została zawarta, to nie rozpoczęła ona swego obowiązywania ze względu na niepodpisanie umowy w zakresie usługi dystrybucji. Jak wykazało przeprowadzone postępowanie dowodowe, jedyną przeszkodą okazała się niechęć powoda do związania się umową na dystrybucję energii na warunkach mniej korzystnych niż zapewniała to umowa kompleksowa. Zdaniem Sądu I instancji przyjąć zatem należy, że powód intencjonalnie od co najmniej 2014 roku trwał w relacji zobowiązaniowej obligującej go do ponoszenia kosztów nabycia energii elektrycznej w ilości odpowiadającej ilości energii dystrybuowanej. Na podstawie dokonanej kalkulacji biznesowej uznał to bowiem za bardziej opłacalne. Taka postawa powoda jako kontrahenta pozwanego wzmacnia dodatkowo przekonanie o niezasadności żądania zwrotu.

Jak wyjaśnił Sąd I instancji uzyskanie przez pozwanego należności mających swoją podstawę umowną, ze swej istoty nie może oznaczać spełnienia przez powoda nienależnego świadczenia w rozumieniu art. 410 § 2 k.c., zgodnie z którym świadczenie jest nienależne, jeżeli ten, kto je spełnił, nie był w ogóle zobowiązany lub nie był zobowiązany względem osoby, której świadczył, albo jeżeli podstawa świadczenia odpadła lub zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty, albo jeżeli czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia. Sąd meritii podkreślił, że także statuowane w art. 405 k.c. bezpodstawne wzbogacenie dla swego zaistnienia wymaga uzyskania korzyści majątkowej kosztem innej osoby bez podstawy prawnej.

Z uwagi na przedstawione rozważania, Sąd Okręgowy w pkt I wyroku, na podstawie art. 410 § 2 k.c., oddalił powództwo w całości.

O kosztach procesu Sąd I instancji orzekł w pkt II wyroku na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. i art. 108 § 1 zd. pierwsze k.p.c., zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik postępowania, nakładając na powoda obowiązek zwrotu pozwanemu poniesionych przez niego kosztów procesu. Sąd meritii ustalił koszty zastępstwa procesowego w oparciu o § 2 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz. U. 2015 poz. 1800 ze zm.), zgodnie z którym stawka minimalna przy wartości przedmiotu sprawy powyżej 50.000 zł do 200.000 zł wynosi 5.400 zł. Biorąc pod uwagę, iż w niniejszej sprawie wartość przedmiotu sporu wynosiła 95.843,25 zł, zdaniem Sądu Okręgowego przyznanie kosztów zastępstwa procesowego w kwocie 5.400 zł jest uzasadnione. Dodatkowe 17 zł stanowi wartość opłaty skarbowej za udzielone pełnomocnictwo.

Apelację od powyższego wyroku wywiódł powód, który zaskarżając orzeczenie w całości zarzucił:

1)nierozpoznanie istoty sprawy poprzez:

a)pozostawienie poza oceną Sądu I instancji tego co było przedmiotem sprawy, tj. faktu uwzględnienia w fakturach wystawianych przez pozwanego na rzecz powoda energii zużytej przez klientów, którzy korzystali z zasady TPA, co prowadziło do błędnego określania kosztu energii odsprzedanej i zawyżenia wysokości faktur w okresie objętym pozwem,

b)pominięcie wniosków dowodowych powoda o przeprowadzenie dowodów z dokumentów przedłożonych wraz z pismem powoda z dnia 19 maja 2020 r. na wykazanie faktów związanych z wysokością dochodzonego roszczenia, w szczególności ze sposobem rozliczania energii sprzedawanej i dostarczanej powodowi w okresie styczeń – sierpień 2018 r. oraz w okresie 01-31.07.2017 r.

c)pominięcie wniosków dowodowych powoda o zobowiązanie (...) Sp. z o.o. z siedzibą w K., KRS (...), oraz (...) spółka akcyjna z siedzibą w G., KRS (...) o przesłanie danych pomiarowych zgodnie z pkt 8) b, c i d pozwu

d)pominięcie dowodu z danych pomiarowych nadesłanych w odpowiedzi na zobowiązanie Sądu przez(...)

a także poprzez niedokonanie przez Sąd I instancji oceny merytorycznych zarzutów powoda co do sposobu zaliczania przez pozwaną wpłat dokonywanych przez powoda – niezgodnie z dyspozycją powoda, tj. poprzez brak oceny na jakie należności zostały rozliczone wpłaty dokonane przez powoda i czy faktycznie nastąpiło zadłużenie;

2.naruszenie przepisów postępowania, tj. art. 233 § 1 k.p.c. poprzez brak wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego oraz przekroczenie swobodnej oceny dowodów, w szczególności z zeznań świadka R. W., prowadzące do uznania, iż niesporna treść umowy kompleksowej zobowiązuje powoda do zapłaty na rzecz pozwanego wynagrodzenia za sprzedaną energię zgodnie z postanowieniami umowy pomimo, iż z zebranego materiału dowodowego wynika, iż pozwany nie dokonał na rzecz powoda sprzedaży energii elektrycznej równej wysokości zużytej przez dwóch odbiorców podłączonych do sieci powoda i dokonujących zakupu energii od innego niż powód sprzedawcy;

3.naruszenie przepisów postępowania – art. 233 § 1 k.p.c. poprzez dokonanie ustaleń sprzecznych z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego poprzez błędne uznanie, że jedyną przeszkodą do zawarcia pomiędzy stronami umowy dystrybucji energii elektrycznej okazała się niechęć powoda do związania się umową na warunkach mniej korzystnych niż zapewniała to umowa kompleksowa,

w konsekwencji powyższemu wyrokowi powód zarzucił:

4.naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 410 § 2 k.c. w zw. z 405 k.c. poprzez jego błędną wykładnię polegającą na przyjęciu, iż istniała podstawa umowna świadczenia, co ze swej istoty powodowało, iż świadczenie powoda na rzecz pozwanego nie było świadczeniem nienależnym.

W oparciu o tak sformułowane zarzuty powód wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji oraz zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów postępowania za obie instancje, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Ponadto na podstawie art. 380 k.p.c. powód wniósł o ponowne rozpoznanie postanowienia Sądu Okręgowego z dnia 5 listopada 2021 r. oddalającego wniosek powoda o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego sądowego z zakresu energetyki i funkcjonowania rynku energii elektrycznej i zmianę tego postanowienia poprzez dopuszczenie wnioskowanego dowodu.

Powód wniósł także o przeprowadzenie pominiętych przez Sąd I instancji dowodów przez Sąd II instancji lub w wypadku uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania o jego przeprowadzenie przez Sąd I instancji w ramach ponownego rozpoznania sprawy:

1)dowodów z dokumentów przedłożonych wraz z pismem powoda z dnia 19 maja 2020 r. t.j.

- faktury VAT nr (...) wystawionej w dniu 4 września 2018 r. przez powoda dla odbiorcy TPA;

- faktury VAT nr (...) wystawionej w dniu 4 września 2018 r. przez powoda dla odbiorcy TPA;

- umowy o współpracy w zakresie przekazywania danych pomiarowych dla potrzeb rozliczeń na rynku bilansującym, zawartej w dniu 5 maja 2011 r. pomiędzy powodem a (...) S. A.

- przykładowej grafiki dobowo – godzinowej na dzień 1 sierpnia 2018 r. i przykładowe zestawienie „Klienci TPA przyłączeni do sieci (...), ilość energii w strefach – sierpień 2018 wg zużycia dobowo – godzinowego”,

- „ Obliczenie wysokości należnego zawyżenia przez (...) S. A. faktur VAT z tytułu sprzedaży energii elektrycznej przez (...) S. A. dla (...) sp. z o.o. – sierpień 2018 r.”

- oświadczenie powoda złożone pozwanej, obejmujące rozliczenie energii dostarczonej powodowie za okres 01-31.03.2020 r.

- faktury VAT nr (...) wystawionej w dniu 7 kwietnia 2020 r. przez pozwaną na rzecz powoda;

2)dowodu z danych pomiarowych nadesłanych w odpowiedzi na zobowiązanie Sądu przez (...) (363-376 akt sprawy)

3)zobowiązanie (...) Sp. z o.o. z siedzibą w K., KRS (...) oraz (...) spółka akcyjna z siedzibą w G., KRS (...) o przesłanie danych pomiarowych zgodnie z pkt 8) b. c i d pozwu oraz przeprowadzenie dowodu z w/w.

W odpowiedzi na apelację strona pozwana wniosła o jej oddalenie.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Apelacja była uzasadniona w takim zakresie, w jakim skutkowała koniecznością uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania z uwagi na nierozpoznanie istoty sprawy (art.386 § 4 k.p.c.).

W orzecznictwie ukształtowało się stanowisko - które Sąd Apelacyjny w niniejszej sprawie w pełni podziela – że nierozpoznanie istoty sprawy zachodzi wówczas, gdy sąd pierwszej instancji nie odniósł się tego, co było przedmiotem sprawy bądź gdy zaniechał zbadania materialnej podstawy żądania albo merytorycznych zarzutów strony, niezasadnie uznając, że konieczność taka nie zachodzi ze względu na występowanie materialnoprawnych lub procesowych przesłanek, które unicestwiają zgłoszone roszczenie. Nierozpoznanie istoty sprawy zachodzi także w przypadku dokonania przez sąd pierwszej instancji oceny prawnej żądania bez ustalenia podstawy faktycznej, co wymagałoby poczynienia kluczowych ustaleń po raz pierwszy w instancji odwoławczej; w takiej sytuacji uzasadnione jest uchylenie orzeczenia ze względu na respektowanie uprawnień stron wynikających z zasady dwuinstancyjności postępowania sądowego (por. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 8 marca 2017 r., IV CZ 130/16, LEX nr 2269094 , z dnia 5 marca 2021 r., I CZ 8/21, LEX nr 3147742, z dnia 24 marca 2022 r, III CZ 89/22, niepublik.).

W wywiedzionej apelacji strona skarżąca zarzuciła Sądowi I instancji m.in. nierozpoznanie istoty sprawy przejawiające się w błędnym przyjęciu, iż skoro treść łączącej strony umowy była niesporna to powód był zobowiązany zapłacić pozwanemu wynagrodzenie za sprzedaną energię elektryczną oraz za świadczoną usługę dystrybucji. Zgodzić należało się jednak ze skarżącym, że Sąd pierwszej instancji nie rozważył w sposób wystarczający podniesionych przez powoda zarzutów, że w trakcie obowiązywania umowy doszło do zmiany okoliczności faktycznych poprzez skorzystanie przez dwóch odbiorców energii elektrycznej ((...) i M. H.) nabywanej od powoda z możliwości wyboru innego sprzedawcy energii elektrycznej, skutkiem czego są oni przyłączeni do sieci dystrybucyjnej powoda, jednak dokonują zakupu energii od innego sprzedawcy. Sąd pierwszej instancji przyjął bowiem a limine, że jest to okoliczność obojętna dla obowiązków powoda wynikających z zawartej z pozwanym umowy, skoro była to umowa kompleksowa a ilość energii elektrycznej dystrybuowanej przez powoda winna korespondować z ilością energii sprzedanej stronie powodowej. Takie założenie w ocenie Sądu Apelacyjnego jest wadliwe, gdyż nie można odmówić racji argumentom strony skarżącej, iż obliczanie wysokości świadczenia, do którego zobowiązana jest strona powodowa wyłącznie przez pryzmat ilości energii elektrycznej, co do której strona powodowa świadczyła usługę dystrybucji prowadziło in casu do sytuacji, że powód został obciążony przez stronę pozwaną za sprzedaż energii elektrycznej, którą de facto dwa podmioty- korzystając z zasady TPA - zakupiły od innego niż strony sprzedawcy energii elektrycznej. Nie można zatem odmówić racji argumentacji strony skarżącej, iż w takiej sytuacji „logika nakazuje przyjąć, iż pozwana nie mogła sprzedać powodowi energii, która ostatecznie została przez jego odbiorców korzystających z zasady TPA zakupiona od innych niż pozwana i powód sprzedawców”. Słusznie zatem skarżący zarzucił, że Sąd pierwszej instancji nie odniósł się do powyższych okoliczności, całkowicie pomijając rzeczywisty zakres usług świadczonych w wykonaniu umowy kompleksowej.

Sąd pierwszej instancji prawidłowo ustalił, że zgodnie z zawartą między stronami umową kompleksową z 15 września 2011 r. „Dostawca (pozwana (...) S.A.) zobowiązał się do sprzedaży energii elektrycznej oraz zapewnienia jej dostarczenia przez Dystrybutora do miejsca lub miejsc przeznaczenia, a Odbiorca (powód) do odbioru tej energii oraz do zapłaty należności z tego tytułu”. W ocenie Sądu Apelacyjnego zbyt małą wagę jednak przypisał brzmieniu § 4 tej umowy (k.34), zgodnie z którym „rozliczenia odbywają się za sprzedaną energię elektryczną i usługę dystrybucji na podstawie wskazań układu pomiarowo – rozliczeniowego”. Rzeczywiście zatem rozliczenia miały dokonywać się na podstawie wskazań układu pomiarowo – rozliczeniowego, ale jedynie „za sprzedaną energię elektryczną”. Skoro dwóch odbiorców - korzystających wprawdzie z usługi dystrybucyjnej powoda – miało zawartą umowę z innymi sprzedawcami energii elektrycznej – czego w zasadzie strona pozwana nie kwestionowała, to nie można w ocenie Sądu Apelacyjnego mówić, iż w tym przypadku następowała „sprzedaż energii elektrycznej przez pozwanego na rzecz powoda”. Trafnie skarżący podkreślił, że spór w niniejszej sprawie dotyczył oceny prawidłowości naliczania przez pozwanego należności za sprzedaży energii elektrycznej, która obejmowała także energię zużytą przez dwóch odbiorców powoda, którzy zakupu tej energii nie dokonali ani od powoda, ani od pozwanego.

W tym kontekście za trafne należał uznać zarzuty skarżącego dotyczące pominięcia dowodu z opinii biegłego sądowego z dziedziny energetyki i funkcjonowania rynku energii elektrycznej, a także braku analizy przedłożonych przez powoda wraz z pismem z dnia 19 maja 2020 r. dokumentów mających wykazać fakty związane z wysokością dochodzonego roszczenia i pominięcie danych pomiarowych powoda nadesłanych przez (...). Zgodzić należało się ze skarżącym, że pominięte przez Sąd dowody miały istotne znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy, bowiem miały służyć do ustalenia metodyki wyliczeń powoda związanej ze sposobem rozliczenia energii sprzedawanej i dostarczanej powodowi przez pozwaną. Zgodzić należało się ze skarżącym, że bez poczynienia ustaleń faktycznych z uwzględnieniem tych dowodów – w sytuacji, gdy strona pozwana kwestionuje wyliczenia powoda - brak jest możliwości poprawnej oceny zasadności powództwa.

Zgodzić należało się także z argumentami skarżącego – powołanymi w kontekście zarzutu naruszenia art. 233 § 1 k.p.c., że Sąd I instancji akcentując niesporną pomiędzy stronami treść umowy kompleksowej i odwołując się do jej istoty oraz wskazując, iż w umowie tej nie zastrzeżono jakiejkolwiek możliwości rozróżnienia ilości energii elektrycznej sprzedanej i dystrybuowanej w danym okresie rozliczeniowym – w istocie nie wskazał na podstawie jakich postanowień umowy, czy przepisów prawa materialnego doszedł do takiego wniosku.

Sąd pierwszej instancji trafnie odwołał się do norm z art. 5 ust.3 i 4 ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. prawo energetyczne (t. jedn. Dz.U 2021 r. poz.716) regulującego zakres umowy kompleksowej oraz art. 535 k.c. w zw. z art. 555 k.c. dotyczącego sprzedaży energii, ale w ocenie Sądu Apelacyjnego przyjął błędne założenie, że ilość energii dystrybuowanej przez powoda na rzecz jego odbiorców musi być tożsama z ilością energii elektrycznej sprzedanej powodowi przez jego Dostawcę w ramach umowy kompleksowej; innymi słowy, że energia ta została rzeczywiście sprzedana i dostarczona. In casu jednak - co w istocie nie było kwestionowane przez stronę poznaną – energia elektryczna dla dwóch odbiorców powoda nie była sprzedawana przez pozwanego lecz przez podmioty trzecie – powód jedynie dokonywał dystrybucji tej energii w ramach umowy zawartej z pozwanym zapewniającym także ramach umowy kompleksowej usługę dystrybucji.

Słusznie skarżący - w ranach zarzutu naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. – odwołał się do zeznań świadka R. W. (pracownika pozwanego), który na rozprawie w dniu 23 października 2019 r. – odpowiadając na pytanie Sądu „czy sprzedaliście powodowi tę energię, którą te dwa podmioty kupiły od innego sprzedawcy, nie od powódki” – zeznał, „niestety, nie sprzedaliśmy” (k. 245, 00:55:18 – 00:57:58). Trafnie także skarżący wskazał, że z zeznań tego świadka wynika również, iż w istocie problem braku możliwości rozdzielenia kosztów energii dystrybuowanej od sprzedawanej wynika stąd, że „nie można zrobić zmian w systemie bilansowym, rozliczeniowym” (k.245, 00:31:20 – 00:42:02). Nie można także w ocenie Sądu odeprzeć argumentu skarżącego, który wskazywał, że skoro można w ramach umowy kompleksowej umożliwić rozdzielenie ilości energii zakupywanej na własny użytek i do dalszej odsprzedaży, to możliwe powinno być także rozgraniczenie ilości energii dystrybuowanej i sprzedawanej powodowi. Sąd pierwszej instancji pominął przy tym argumentację powoda zawartą piśmie z dnia 19 maja 2020 r. z której wynika, że „aktualnie pozwana stosuje opisaną wyżej w pkt 4 i 5 pisma zasadę do rozliczeń za energię sprzedaną dla powoda. Oświadczenia o ilości sprzedanej energii elektrycznej na poszczególne kierunki zużycia („energia czynna”, energia odsprzedana” bez TPA) sporządza powód w układzie z pomiarem na strefy czasowe ( uwzględniając klientów „TPA” wg grafików dobowo – godzinowych) i przekazuje je pozwanej. Na podstawie tak wystawionego oświadczenia pozwana wystawia fakturę za sprzedana energię elektryczną, oczywiście bez odbiorców „TPA” (k.308, vide: oświadczenie z 3 kwietnia 2020 r. k.327, faktura VAT z 7 kwietnia 2020 r., k.328-329). Weryfikacji zatem wymagało twierdzenie powoda, że „z powyższego wynika, iż powyżej opisana zasada rozliczenia jest akceptowana przez pozwaną” (k.308).

Reasumując, z uwagi na skuteczność zarzutów apelacji powoda, skutkujących koniecznością uchylenia wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania, bezprzedmiotowe było odnoszenie się do pozostałych zarzutów apelacji, dotyczących w szczególności naruszenia przepisów prawa materialnego.

Z tych też względów Sąd Apelacyjny na podstawie art. 386 § 4 k.p.c. orzekł jak w sentencji, uchylając zaskarżony wyrok i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Gdańsku.

Rzeczą Sądu Okręgowego będzie weryfikacja i odniesienie się do twierdzeń powoda dotyczących tego, czy i w jakim zakresie strona pozwana obciążała pozwanego należnościami przewyższającymi ilość sprzedanej energii elektrycznej. W tym celu niezbędne jest uzupełnienie materiału dowodowego o analizę wyżej wskazanych dokumentów dołączonych do pisma powoda z dnia 19 maja 2020 r. i dopuszczenie dowodu z opinii biegłego sądowego na okoliczności wskazane przez powoda. Jak już to bowiem wcześniej wskazano, nierozpoznanie istoty sprawy ma bowiem miejsce także w razie dokonania przez sąd pierwszej instancji oceny prawnej żądania bez ustalenia podstawy faktycznej, co wymagałoby czynienia kluczowych ustaleń po raz pierwszy w instancji odwoławczej; respektowanie uprawnień stron wynikających z zasady dwuinstancyjności postępowania sądowego uzasadnia w takich wypadkach uchylenie orzeczenia (zob. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 25 marca 2022 r., III CZ 123/22, LEX nr 3402212)

Na podstawie art. 108 § 2 k.p.c. pozostawił Sądowi pierwszej instancji rozstrzygnięcie o kosztach postępowania odwoławczego.

SSA Leszek Jantowski

Na oryginale właściwy podpis.