Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Gdańsku

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 22 czerwca 2023 r.

Sąd Apelacyjny w Gdańsku V Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący:	SSA Wiesław Łukaszewski (spr.)
Sędziowie:	SA Anna Strugała SA Elżbieta Milewska-Czaja

Protokolant: stażysta Adrian Sadowski

po rozpoznaniu w dniu 2 czerwca 2023 r. w Gdańsku

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) z siedzibą w R. (Łotwa)

przeciwko K. P.

o zapłatę

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Okręgowego w Bydgoszczy

z dnia 5 lipca 2022 r., sygn. akt VIII GC 4/22

oddala apelację;

zasądza od powoda na rzecz pozwanego kwotę 4.050 zł (słownie: cztery tysiące pięćdziesiąt złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

SSA Anna Strugała SSA Wiesław Łukaszewski SSA Elżbieta Milewska-Czaja

Sygn. akt V AGa 161/22

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 28 października 2021 r. powód - (...) w R., Łotwa domagał się zasądzenia od pozwanego K. P., prowadzącego działalność gospodarczą pod firmą Przedsiębiorstwo Handlowo-Usługowe (...), kwoty 34.200,00 euro wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od 28 grudnia 2018 r. do dnia zapłaty, a także kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Powód wyjaśnił w uzasadnieniu, że w ramach umowy pożyczki przeniósł na własność pozwanego kwotę 34.200,00 euro, co oznaczył w tytule przelewu bankowego (loan agreement) o numerze (...). Strony ustaliły w toku rozmów telefonicznych, że powód może wypowiedzieć umowę pożyczki do końca 2018 r., nie określając terminu na zwrot pożyczki.

Powód wypowiedział umowę i wezwał pozwanego do zwrotu pożyczki wysyłając wypowiedzenie z 9 listopada 2018 r., które nadał na poczcie 10 listopada 2018 r., a które pozwany otrzymał 14 listopada 2018 r. Wynikający z art. 723 k.c. termin sześciu tygodni na zwrot pożyczki upłynął 27 grudnia 2018 r. Wobec braku reakcji ze strony pozwanego, powód wystosował do niego drugie wezwanie do zapłaty, które również nie przyniosło rezultatu.

Nakazem zapłaty z dnia 23 listopada 2021 r. Sąd Okręgowy w Bydgoszczy uwzględnił żądanie pozwu.

W sprzeciwie od nakazu zapłaty pozwany K. P. zaskarżył go w całości oraz wniósł o oddalenie powództwa i zasądzenie na jego rzecz od powoda kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego w wysokości zgodnej z normami przepisanymi, powiększonych o odsetki w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie za czas od uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty.

Pozwany zakwestionował twierdzenie powoda o udzieleniu pożyczki.

Sąd Okręgowy w Bydgoszczy wyrokiem z dnia 5 lipca 2022 r., sygn. akt VIII GC 4/22 orzekł, że:

oddala powództwo,

zasądza od powoda na rzecz pozwanego tytułem zwrotu kosztów procesu kwotę 5.417 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się niniejszego rozstrzygnięcia w przedmiocie kosztów procesu do dnia zapłaty,

zwraca ze Skarbu Państwa - Sądu Okręgowego w Bydgoszczy następujące kwoty tytułem niewykorzystanych zaliczek na koszty postępowania:

a ) na rzecz powoda kwotę 130,28 zł,

b ) na rzecz pozwanego kwotę 1.000 zł.

Orzeczenie to oparł na ustaleniach faktycznych i rozważaniach prawnych opisanych w jego pisemnym uzasadnieniu.

Apelację od powyższego wyroku wniósł powód zaskarżając go w części co do punktów I. i II., zarzucił:

1. naruszenie przepisów postępowania, tj.:

art. 458 ¹¹. k.p.c. w zw. z art. 458 ¹¹. k.p.c. poprzez przeprowadzenie dowodu na czynność strony (na fakt rzekomego zawarcia umowy rezerwacji zamiast faktycznie zawartej umowy pożyczki stwierdzonej dokumentem), w postaci zeznań świadków i przesłuchania stron, w sytuacji, gdy oświadczenie woli lub wiedzy, z którą prawo łączy nabycie, utratę lub zmianę uprawnienia strony w zakresie danego stosunku prawnego, może być wykazana tylko dokumentem, o którym mowa w art. 77 ³ k.c., przy jednoczesnym niewykazaniu przez stronę pozwaną, że nie mogła przedstawić dokumentu (np. pisemnej umowy rezerwacji) z przyczyn od niej niezależnych.

art. 231. k.p.c. przez wadliwe, domniemane ustalenie zawarcia nienazwanej umowy rezerwacji, przez wyprowadzenie tego faktu wyłącznie z okoliczności nie zawarcia umowy pożyczki w formie pisemnej i wysyłki faktur przez pozwanego do podmiotu trzeciego ( (...)), podczas gdy nie zawarcie umowy pożyczki w formie pisemnej, nie uprawnia do domniemania faktycznego, że doszło do automatycznego zawarcia innej umowy.

art. 243 ^{( 2)}. k.p.c. poprzez stwierdzenie, że nie ma „pisemnych dowodów na sporną okoliczność powodu dokonanego przez powoda przelewu" dla umowy pożyczki (str. 16 uzasadnienia Wyroku), przy jednoczesnym niedoniesieniu się do dokumentu w postaci potwierdzenia przelewu z banku (...) z 12 października 2017 r. na kwotę 34.200,00 EUR (załącznik nr 5 do pozwu), zgodnie z którym, przelew środków nastąpił tytułem pożyczki („(...)") oraz w sytuacji, gdy nie wydano postanowienia o pominięciu dowodu.

art. 235 ¹ . § 1. pkt 5) k.p.c. poprzez oddalenie wniosku dowodowego (o rozszerzenie tezy dowodowej na okoliczność tego, co stało się później z rzekomo zarezerwowanym towarem), w trakcie przesłuchania świadka Ł. P. na rozprawie z 29 marca 2022 r. (g. 00:32:15) przez uznanie, że rzekomo wydłuży to postępowanie, podczas gdy przesłuchanie świadka było w toku, a tuż po przesłuchiwanym świadku, zeznawać mieli i zeznawali inni świadkowie i zaplanowano jeszcze jeden termin rozprawy na 14 czerwca 2022 r.

art. 235 ¹ . § 1. pkt 5) k.p.c. poprzez uchylenie pytania do świadka P. P., za jaką cenę sprzedano rzekomo zarezerwowany towar na rozprawie 29 marca 2022 r. (g. 00:51:13), podczas gdy:

> teza dowodowa dla tego świadka dotyczyła sytuacji majątkowej pozwanego w 2017 r. i należało ją skonfrontować z przedstawioną przez pozwanego na str. 5. sprzeciwu: „sytuacją majątkową pozwanego w 2017 roku" oraz zeznaniami pozostałych świadków,

> mogło się okazać, że pozwany w ogóle nie nabył towaru magazynowanego w Holandii, a więc dlatego był zmuszony go zarezerwować dla siebie, za pomocą środków z pożyczki od powoda.

f) art. 232. k.p.c. w zw. z. 458 ¹¹. k.p.c. przez uznanie, że:

• powód wyłącznie swoimi ustnymi deklaracjami wykazał swoją dobrą sytuację majątkową w 2017 r., podczas gdy czynność strony, w szczególności oświadczenie wiedzy, z którym prawo łączy nabycie, utratę lub zmianę uprawnienia strony w zakresie danego stosunku prawnego, może być wykazana tylko dokumentem, który nie został dołączony do akt (np. deklaracje podatkowe, wyciągi z rachunków bankowych, potwierdzenia sald rachunków bankowych lub zawarte umowy).

• to powód powinien rzekomo podważyć twierdzenia pozwanego o jego dobrej kondycji finansowej, podczas gdy to pozwany powinien udowodnić swoją dobrą kondycję finansową stosownymi dokumentami.

art. 232. k.p.c. przez uznanie, że kwota 11.000 EUR miesięcznie za rzekomą rezerwację kontenerów dotyczy kilku z nich, w których znajdował się towar, jaki rzekomo chciał nabyć powód, podczas gdy powód nie udowodnił, czy kwota 11.000 EUR dotyczy przechowania wszystkich 393 kontenerów, czy tylko niektórych, jakie miały być przedmiotem rezerwacji.

art. 231. w zw. z art. 232. k.p.c. poprzez uznanie, że powód nie dowiódł jednego z elementów umowy pożyczki (tj. obowiązku zwrotu sumy pożyczki), podczas gdy o fakcie zawarcia umowy pożyczki z pełnymi jej konsekwencjami i ze wszystkimi essentialia negotii świadczą choćby:

• potwierdzenia przelewu z banku (...) z 12 października 2017 r. na kwotę 34.200,00 EUR (załącznik nr 5 do pozwu), zgodnie z którym, przelew środków nastąpił tytułem „(...)"

• wezwanie z 9 listopada 2018 r. oraz pismo z 27 września 2021 r.

• zeznania świadka A. D..

• wyjaśnienia w charakterze strony A. D..

• brak reakcji pozwanego na otrzymanie przelewu zatytułowanego "(...)"oraz otrzymanych wezwań.

art. 231. k.p.c. w zw. z art. 232. k.p.c. poprzez uznanie, powód nie udowodnił zawarcia umowy pożyczki i że do zawarcia umowy pożyczki nie doszło bowiem:

„

„ pozwany temu stanowczo zaprzeczył" (sic!) - str. 15. Uzasadnienia Wyroku.

„

Pozwany „powołał szereg dowodów świadczących przeciwko twierdzeniu powoda", bez wskazania przez Sąd choćby jednego dowodu, który by to potwierdzał i przemawiał za takim zapatrywaniem - str. 15. Uzasadnienia Wyroku.

art. 232. k.p.c. przez uznanie, że pozwany specjalnie dla powoda wstrzymał sprzedaż magazynowanego towaru na rzecz podmiotów trzecich, przez co miało dojść do zawarcia rzekomej umowy rezerwacji pomiędzy powodem i pozwanym (zamiast umowy pożyczki stwierdzonej dokumentem), podczas gdy:

• pozwany nie przedstawił żadnego dowodu na zainteresowanie towarem przez osoby trzecie,

• pozwany nie przedstawił żadnego dowodu na sprzedaż towaru osobie trzeciej tuż po upływie okresu rezerwacji,

• pozwany nie przedstawił żadnego dowodu na fakt nabycia, płatności lub własności magazynowanego towaru, pomimo, że warunki holenderskiej aukcji przewidywały, że nabycie towaru przez pozwanego mogło nastąpić wyłącznie, gdyby płatność za towar miała mieć miejsce w terminie 7 dni od aukcji,

• pozwany ponosił koszty magazynowania niezależnie od rzekomego zainteresowania towarem przez jakikolwiek podmiot trzeci, zatem nie istniała potrzeba zawierania umowy rezerwacji, a co najwyżej sfinansowania przez powoda kosztów rezerwacji dokonanej przez pozwanego.

• pozwany nie przedstawił jakiegokolwiek dowodu na faktyczne opłacenie kosztów magazynowania od lipca 2014 r. do października 2017 r.

art. 232. k.p.c. kwota 11.000 EUR miesięcznie za rzekomą rezerwację kontenerów dotyczy kilku z nich, w których znajdował się towar, jaki rzekomo chciał nabyć powód, podczas gdy kwota 11.000 EUR dotyczy przechowania wszystkich 393 kontenerów, z których niemal wszystkie nie dotyczyły transakcji, jaka rzekomo miała być przedmiotem rezerwacji.

art. 232. k.p.c. przez uznanie, że pozwany wykazał wysyłkę faktur dokumentujących rzekomą umowę rezerwacyjną pomiędzy powodem a pozwanym, podczas gdy:

• powód nigdy nie otrzymał faktur pozwanego,

• podmiotem, do którego pozwany wysłał faktury, był podmiot trzeci ( (...)), a nie powód,

• e-mail z fakturami (k. 59-60) był wysłany nie na adres powodowej spółki, a do A. D. na adres (...), który był wówczas w zarządzie (...)", a nie w zarządzie powoda.

art. 232. k.p.c. przez uznanie, że pozwany rzekomo zawarł z powodem umowę rezerwacyjną, podczas gdy:

• pozwany nie przedstawił jakiegokolwiek dowodu na nabycie zarezerwowanych towarów, co uzasadniałoby jakąkolwiek rezerwację,

• powód nie był stroną żadnej umowy rezerwacji lub najmu.

art. 232. k.p.c. przez błędne uznanie, że pozwany nie zawarł z powodem umowy pożyczki, podczas gdy:

• pozwany nie reagował w żaden sposób na to, że powód przelał na jego konto znaczną sumę pieniędzy w sytuacji, gdy przekazywane pieniądze opatrzono tytułem "(...)".

• pozwany nie odpowiedział na kierowane do niego wezwania od powoda,

przy czym, gdyby strony nie zawarły umowy pożyczki, to z pewnością pozwany kontaktowałby się z powodem by wyjaśnić powstałe niejasności.

o) art. 231. k.p.c. przez nieuznanie, że doszło do zawarcia umowy pożyczki, podczas gdy wyłącznym przedmiotem działalności powoda jest udzielanie finansowań dłużnych (pożyczek, kredytów, leasingów), a przeważającym przedmiotem działalności pozwanego jest sprzedaż hurtowa maszyn i urządzeń rolniczych oraz dodatkowego wyposażenia (PKD 46.61.Z.).

p) art. 233. § 1. k.p.c., art. 244. § 1. k.p.c., art. 253. k.p.c. poprzez dokonanie oceny wiarygodności źródeł dowodowych w sposób dowolny, z przekroczeniem zasad swobodnej oceny dowodów, a w szczególności poprzez:

> bezrefleksyjne potraktowanie faktur sprzedażowych pozwanego jako dowodu w sprawie, podczas gdy jest to dokument prywatny, nie mający statusu dokumentu urzędowego i uznanie, iż poprzez przedstawienie tego dowodu (będącego w istocie sposobem na uniknięcie opodatkowania podatkiem VAT od kwoty zapłaconych odsetek z tytułu pożyczki zagranicznej), pozwany rzekomo udowodnił zawarcie umowy rezerwacji pomiędzy powodem, a pozwanym.

> uznanie, że pismo powoda z 9 listopada 2018 r. zawierające żądanie zwrotu środków pieniężnych, nie dotyczyło pożyczki, pomimo, że pismo to wskazywało na konkretną sumę pieniędzy oraz było sporządzone w języku polskim przez podmiot łotewski, skąd mogły wynikać nieścisłości językowe.

> danie wiary wyjaśnieniom pozwanego i zeznaniom księgowej pozwanego (K. N.), którzy zaprzeczyli, jakoby nie znali lub nie sprawdzili tytułu przelewu z banku (...) z 12 października 2017 r. na kwotę 34.200,00 EUR (załącznik nr 5 do pozwu), zgodnie z którym, przelew środków nastąpił tytułem „(...)", podczas gdy

• tak skrajnie nieprofesjonalny sposób działania przeczyłby zasadzie wymagania podwyższonej staranności od przedsiębiorcy w zakresie jego działalności zawodowej (art. 355 § 2 k.c.),

• pozwany zignorował także wezwania kierowane do niego przez powoda, a nie tylko otrzymany przelew na 34.200,00 EUR.

q) art. 233. § 1. k.p.c. przez dokonanie nielogicznej i naruszającej zasadę równego traktowania stron procesu, oceny materiału dowodowego przez przyjęcie, iż zeznania świadków strony pozwanej w postaci członków rodziny (P. P., A. P.), przyjaciół (Ł. P.) lub pracowników (K. N.), są wiarygodne i pominięcie faktu, że z uwagi na bliskość tych świadków względem pozwanego, osoby te mają interes w zeznawaniu na korzyść pozwanego, w sytuacji, gdy jednocześnie sąd nie oparł swych ustaleń na wyjaśnieniach powoda i zeznaniach świadka A. D. i nie nadał im waloru wiarygodności.

r) art. 233. § 1. k.p.c. poprzez wybiórczą i niezgodną z zasadami doświadczenia życiowego i logicznego rozumowania ocenę dowodu w postaci potwierdzenia przelewu z banku (...) z 12 października 2017 r. na kwotę 34.200,00 EUR (załącznik nr 5 do pozwu), zgodnie z którym, przelew środków nastąpił tytułem „(...)" i pominięcie przy ustalaniu stanu faktycznego istotnej i wynikającej z tego dokumentu i z doświadczenia życiowego okoliczności, że:

• jeżeli strony faktycznie miałyby zawrzeć inną umowę niż pożyczka, to powód dokonując na rzecz pozwanego przelewu kwoty 32 400 EUR użyłby innego sformułowania w tytule przelewu, tym bardziej, gdy żaden dokument obejmujący umowę pożyczki lub inną umowę, nie został sporządzony, z uwagi na dynamikę współpracy stron i udział pośrednika.

• pozwany nie zaprzeczył, aby otrzymał świadczenie w ramach niewłaściwej umowy, gdyż - jeżeli nie zawarłby umowy pożyczki - winien był odesłać środki przelewem zwrotnym wskazując, iż nie było mowy o pożyczce lub wyjaśnić tę rozbieżność.

> przez dokonanie niekompletnej i wyrywkowej oceny materiału dowodowego naruszającej zasadę równego traktowania stron procesu, oceny materiału dowodowego przez uznanie, że skoro powód nie wysłał projektu umowy pożyczki do powoda, to nie można mówić o jej zawarciu, przy jednoczesnym uznaniu, że doszło do zawarcia umowy rezerwacji, gdzie także takowego wzoru umowy rezerwacji, strona pozwana nigdy nie wysłała do strony powodowej,

s) art. 327 ^{( 1)} . § 1. pkt 1) k.p.c. poprzez pominięcie w uzasadnieniu, treści przesłuchania A. D. w charakterze strony i nie wskazanie przyczyn takiego sposobu sporządzenia uzasadnienia, w zakresie istotnej okoliczności, jaką jest potwierdzenie i akceptacja zawarcia umowy pożyczki na kwotę 34.200 EUR przez powoda, za pośrednictwem pełnomocnika w osobie (...), pomiędzy powodem, a pozwanym, na podstawie art. 103. § 1. k.c.

t) art. 327 ^{( 1)} . § 1 pkt 1) k.p.c. poprzez błąd w ustaleniach faktycznych i ustalenie nieistniejącego faktu, jakoby A. D. będący wówczas w zarządzie (...):

• rzekomo nie miał upoważnienia powoda do zawierania umowy pożyczki z pozwanym lub nie miał pełnomocnictwa pozwanego do reprezentowania go w rozmowach z powodem w przedmiocie pożyczki (str. 17 uzasadnienia Wyroku), podczas gdy z treści przesłuchania A. D. w charakterze strony na rozprawie 14 czerwca 2022 r. (g. 01:38:52) wynika, że potwierdził on i zaakceptował fakt zawarcia umowy pożyczki na kwotę 34.200,00 EUR przez powoda, za pośrednictwem pełnomocnika w osobie (...)", co spełnia wymogi art. 103. § 1. k.c.

• rzekomo bez żadnej korekty przekazał faktury otrzymane od pozwanej do powoda (str. 16 uzasadnienia Wyroku), podczas gdy nie istnieje jakikolwiek dowód na otrzymanie faktur pozwanego przez powoda, a jedynie na wysyłkę faktur przez pozwanego do podmiotu trzeciego (...).

przy czym naruszenia prawa procesowego, doprowadziły w konsekwencji do wadliwego ustalenia treści stosunku prawnego więżącego strony i oddalenia powództwa.

Zarzucił również:

naruszenie przepisów postępowania, tj.:

u) art. 356. § 2. k.c. poprzez jego zastosowanie (str. 17 uzasadnienia Wyroku) dla stosunków prawnych, jakie rzekomo miały miejsce pomiędzy spółkami prawa łotewskiego (powodową (...)"), a które - gdyby faktycznie istniały - to byłby regulowane łotewskim prawem cywilnym, a nie polskim kodeksem cywilnym.

art. 103. § 1. k.c. poprzez jego niezastosowanie, podczas gdy powód potwierdził i zaakceptował fakt zawarcia umowy pożyczki na kwotę 34.200,00 EUR przez powoda, za pośrednictwem pełnomocnika w osobie (...)", na rozprawie 14 czerwca 2022 r. (g. 01:38:52).

w) art. 355 § 2 k.c. poprzez jego niezastosowanie, podczas gdy pozwany otrzymawszy przelew o tytule „(...)" lub wezwanie do zwrotu kwoty objętej pożyczką, powinien był podjąć działania wyjaśniające, jeżeli twierdził, że do umowy pożyczki nie doszło.

Ponadto:

na podstawie art. 368. § 1. pkt 5) k.p.c. w zw. z art. 386. § 1. i § 4. k.p.c. wniósł o zmianę Wyroku poprzez uwzględnienie powództwa w całości i zasądzenie kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego, jednakże na wypadek gdyby Sąd II instancji uznał, iż zachodzi konieczność przeprowadzenia postępowania dowodowego w całości, o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.

na podstawie o art. 374. k.p.c. wniósł o rozpoznanie apelacji na rozprawie.

wniósł o zasądzenie od powoda na rzecz pozwanej kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego w dwukrotnej wysokości z uwagi na zawiłość sprawy, jej międzynarodowy charakter, konieczność komunikacji w języku angielskim, polskim i łotewskim, liczbę rozpraw i złożoność występujących problemów prawnych (sześciokrotność stawki).

Pozwany w odpowiedzi na apelację wniósł o jej oddalenie i zasądzenie od powoda kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Apelacyjny zważył, że:

W założeniach ustawodawcy została w postępowaniu cywilnym wprowadzona apelacja pełna, nieograniczona podstawami zaskarżenia – art. 368 KPC zapewnia stronom ponowne merytoryczne rozpoznanie sprawy. Apelacja ma służyć naprawieniu błędów popełnionych przez sąd pierwszej instancji. W tym znaczeniu postępowanie apelacyjne jest jakby przedłużeniem procesu prowadzonego przed tym sądem, jest kontynuacją postępowania merytorycznego (zob. wyr. SN z 24.4.1997 r., II CKN 125/97, Legalis). Sąd odwoławczy rozpoznaje zatem sprawę, a nie apelację – odmiennie niż sąd kasacyjny – kontynuuje postępowanie rozpoczęte w pierwszej instancji. Jako instancja nie tylko kontrolna, ale przede wszystkim merytoryczna rozpoznaje sprawę w granicach apelacji.

Obowiązek rozpoznania sprawy w granicach apelacji (art. 379 § 1 kpc) oznacza zakaz wykraczania przez sąd drugiej instancji poza te granice oraz nakaz rozważenia wszystkich podniesionych w apelacji zarzutów i wniosków (post. SN z 21.08.2003 r. III CKN 392/01).

Podniesione w apelacji zarzuty nie wyznaczają jej granic, określają jedynie kierunek postępowania merytorycznego i kontroli sądu drugiej instancji; podlegają podobnie jak wnioski apelacji – tylko rozważaniu przez sąd drugiej instancji.

Z orzecznictwa Sądu Najwyższego wynika, iż sąd drugiej instancji władny jest ocenić odmiennie od sądu pierwszej instancji wyniki postępowania w tej instancji nawet bez ponowienia lub uzupełnienia dowodów w postępowaniu apelacyjnym. Obecnie Sąd Najwyższy przyjmuje, że sąd drugiej instancji może zmienić ustalenia faktyczne stanowiące podstawę wydania wyroku sądu pierwszej instancji bez przeprowadzenia postępowania dowodowego uzasadniającego odmienne ustalenia, chyba że szczególne okoliczności wymagają ponowienia lub uzupełnienia tego postępowania (zob. uchwała składu siedmiu sędziów SN z dnia 23 marca 1999 r., III CZP 59/98, OSNC 1999, nr 7-8, poz. 124). Sąd Najwyższy uznał także, iż odmienna ocena dowodów bez konieczności ponownego ich przeprowadzania przed sądem drugiej instancji powinna być oparta na całym, wszechstronnie rozważonym materiale dowodowym, zgodnie z art. 233 kpc (zob. wyrok SN z dnia 18 kwietnia 2001 r., II UKN 339/00, OSNP 2003, nr 1, poz. 21).

Przypomnieć także należy ugruntowaną w judykaturze regułę, a mianowicie, że w wypadku wyroku oddalającego apelację, wydanego na podstawie materiału zgromadzonego w postępowaniu w pierwszej instancji, sąd odwoławczy nie musi powtarzać dokonanych prawidłowo ustaleń, wystarczy stwierdzenie, że ustalenia sądu pierwszej instancji podziela i przyjmuje za własne. Konieczne jest jednak ustosunkowanie się do wszystkich zarzutów apelacji (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23.02.2006 r. II CSK 126/05, Lex 179973 i wyrok SN z 16.02.2005 r. IV CK 526/04 Lex 177281). Taka sytuacja zachodzi w okolicznościach przedmiotowej sprawy. Ustalenia faktyczne i rozważania prawne poczynione przez Sąd Okręgowy są wyczerpujące i Sąd odwoławczy w całości je podziela przyjmując za własne, chyba że poniżej dokona odmiennych ustaleń lub oceny.

W pierwszej kolejności należy odnieść się do zarzutów naruszenia prawa procesowego.

Apelujący zarzucił naruszenie art. 458 ¹¹ kpc, który stanowi, że: Czynność strony, w szczególności oświadczenie woli lub wiedzy, z którą prawo łączy nabycie, utratę lub zmianę uprawnienia strony w zakresie danego stosunku prawnego, może być wykazana tylko dokumentem, o którym mowa w art. 77 ³ Kodeksu cywilnego, chyba że strona wykaże, że nie może przedstawić dokumentu z przyczyn od niej niezależnych.

W ocenie Sądu odwoławczego rozstrzygnięcie w sprawie zależało od ustalenia czy powód udowodnił twierdzenia faktyczne pozwu, z których wywodził swoje roszczenie o zapłatę przez pozwanego tytułem zwrotu udzielonej pożyczki. Pozwany w obronie przed roszczeniem powoda podniósł szereg twierdzeń i zarzutów celem wykazania jego bezzasadności. Rozpoznanie istoty sprawy sprowadzało się w tej sytuacji zatem również do oceny zarzutów pozwanego. Niezbędne w tej sytuacji było dokonanie ustaleń faktycznych i ich oceny prawnej pod kątem oceny zasadności roszczeń powoda i skuteczności obrony pozwanego.

Zdaniem Sądu odwoławczego prawidłowo Sąd Okręgowy ustalił, że powód nie zdołał w toku procesu udowodnić, że strony zawarły umowę pożyczki, która mogła stanowić podstawę do uwzględnienia roszczenia pozwu. Zbędne w tej sytuacji było dokonywanie stanowczych ustaleń, że strony zawarły umowę rezerwacji. Nieuprawnione jest przy tym twierdzenie powoda, że fakt zawarcia umowy pożyczki wykazał on dokumentem. Sąd I instancji prawidłowo ocenił jego twierdzenia w tym zakresie i argumentacji tej nie ma potrzeby powtarzać. Treść tytułu przelewu powoda na k. 16 jest tylko jednostronnym oświadczeniem i nie spełnia wymogów czynności prawnej dokumentowanej w rozumieniu art. 77 ² kc. Przelew bankowy jest bowiem jedynie czynnością techniczną, a nie oświadczeniem woli kierowanym do drugiej strony tej czynności i to takim, które ma wywołać określone skutki tej czynności w postaci np. powstania, zmiany lub ustania czynności prawnej. Przelew wywołuje skutki na koncie bankowym jego adresata w postaci wpływu określonych środków pieniężnych. W ocenie Sądu może zawierać co najwyżej oświadczenie wiedzy w postaci wskazania sposobu zarachowania tej kwoty (art. 451 kc).

Dla rozstrzygnięcia przedmiotowego procesu nie było konieczności stanowczej oceny charakteru stosunku prawnego jaki łączył strony poprzez określenie jak to uczynił Sąd Okręgowy, że była to umowa rezerwacji. Wystarczyło dokonanie ustalenia, czy powód udowodnił zawarcie umowy pożyczki z której wywodził swoje roszczenie. Niemniej trzeba podkreślić, że apelacji nie można kierować przeciwko uzasadnieniu wyroku, ale jego sentencji, a zaskarżone rozstrzygniecie jest prawidłowe i dlatego zbędne jest dalsze prowadzenie ustaleń w zakresie podnoszonych przez powoda zarzutów w zakresie tego czy strony zawarły umowę rezerwacji czy inną i jaką, skoro powód nie udowodnił że strony zawarły umowę pożyczki, z której wywodził roszczenie pozwu. Dlatego kolejny zarzut apelacji naruszenia art. 231 kpc nie mógł mieć znaczenia dla rozstrzygnięcia i doprowadzić do zmiany zaskarżonego wyroku.

Przepis art. 243 ² kpc stanowi, że: Dokumenty znajdujące się w aktach sprawy lub do nich dołączone stanowią dowody bez wydawania odrębnego postanowienia. Pomijając dowód z takiego dokumentu, sąd wydaje postanowienie. Sąd nie naruszył tego przepisu. Skarżący tego nie wykazał. Sąd Okręgowy oparł się bowiem w swoich ustaleniach na dokumentach znajdujących się w aktach spawy. Skarżący nie wskazał aby oparł się na dokumentach, które pominął postanowieniem. Skarżący w swoim zarzucie odnosi się natomiast do wnioskowania Sądu, co może być rozważane na płaszczyźnie naruszenia prawa materialnego, a nie procesowego.

Trzeba zgodzić się z Sądem Okręgowym, że nie miało znaczenia dla rozstrzygnięcia to co stało się później z rzekomo zarezerwowanym towarem, jak również to za jaką cenę go sprzedano – art. 227 kpc, dlatego zbędne było prowadzenie postępowania dowodowego na tą okoliczność, w konsekwencji powodowało to przedłużenie postępowania dowodowego, nie doszło zatem do naruszenia art. 235 ¹ § 1 pkt 5) kpc.

Apelujący zapomina, że to on powinien udowodnić podstawy faktyczne żądania pozwu, a nie pozwany, który nie miał obowiązku udowadniać swojej dobrej sytuacji finansowej. Dopuszczalnym środkiem obrony pozwanego było przy tym samo zaprzeczenie twierdzeniom powoda. Nie doszło zatem do naruszenia art. 232 kpc i zw. z art. 458 ¹¹ kpc.

Nie miało znaczenia dla rozstrzygnięcia to czy kwota 11 tys euro miesięcznie za rezerwację dotyczyła przechowania kilku czy kilkuset kontenerów. Przedmiotem rozpoznania w sprawie nie było bowiem roszczenia pozwanego wobec powoda z tego tytułu.

Wnioski jakie wyprowadził Sąd Okręgowy co do oceny dowodów w tym przelewu z dnia 12 października 2017 r. są w pełni prawidłowe i nie wymagają powtórzenia. Zarzuty powoda w tym zakresie mają jedynie charakter polemiczny. Natomiast późniejsze wezwania do zapłaty i ich treść nie są dowodem na to, że przed dokonaniem przedmiotowego przelewu strony zwarły umowę pożyczki, która stanowiła tytuł prawny do dokonania tego przelewu. Również zeznania świadków i stron Sąd Okręgowy ocenił wnikliwie i omówił w uzasadnieniu w jakiej części i dlaczego daje im wiarę, z oceną tą Sąd odwoławczy w całości się zgadza bez konieczności jej powtarzania. Apelujący nie wykazał aby ocena ta była sprzeczna z dyrektywami art. 233 kpc, nawet takiego zarzutu nie podniósł.

Zarzuty formułowane na gruncie art. 231 kpc i art. 232 kpc dotyczą wnioskowania Sądu, a nie nieprawidłowości przy przeprowadzeniu postępowania dowodowego, które miało wpływ na treść wyroku. Jeszcze raz przypomnieć należy, że to co pozwany zrobił później z towarem w kontenerach nie miało znaczenia dla oceny zasadności roszczenia pozwu, który opierał się na określonych podstawach faktycznych.

Dla pozwanego mogło nie mieć znaczenia, jaki podmiot zapłacił za wystawione przez niego faktury i jaki łączył je stosunek wewnętrzny, który spowodował dokonanie przelewu na jego rzecz. Pozwany zarachował wpłaconą kwotę na poczet wystawionej faktury. Jeżeli powód uważa, że dokonany przelew nie miał podstawy prawnej to powinien zasadność swojego roszczenia opierać na innej podstawie faktycznej (czego nie uczynił) niż umowa pożyczki, której nie udowodnił, co uprawniało Sąd do oddalenia powództwa.

Z twierdzenia powoda, że po otrzymaniu przelewu pozwany powinien się z nim kontaktować celem wyjaśnienia jego tytułu lub odesłać wpłaconą kwotę, ma charakter życzeniowy, w sytuacji gdy pozwany kilka dni wcześniej wystawił na tą właśnie kwotę fakturę i spodziewał się zapłaty za nią to mógł sądzić, że wpłacona należność dotyczy tej faktury.

Dokumenty prywatne i inne środki dowodowe jak np. dokumenty księgowe w tym faktury, przelewy są szeroko rozumianymi dowodami w rozumieniu postępowania cywilnego, które Sąd ocenia zgodnie z zasadą swobodnej oceny dowodów – art. 233 kpc. Zarzuty powoda co do wniosków dokonanych na podstawie tej oceny mają jedynie charakter polemiczny. Nie wskazują jakie zasady oceny poszczególnych dowodów Sąd Okręgowy miał naruszyć. Tak postawiony zarzut nie mógł zatem odnieść skutku.

Formułując zarzuty do zeznań świadków apelujący nie oznaczył fragmentów ich zeznań utrwalonych na nagraniu protokołu rozprawy wbrew wymogowi przepisu art. 368 § 1 ³ kpc co już z tego powodu czyni zarzuty bezskutecznymi.

Wbrew zarzutowi uzasadnienie Sądu Okręgowego spełnia wszystkie wymogi art. 327 ¹ kpc wskazuje bowiem ustalenia stanu faktycznego i jego ocenę prawną w tym w zakresie podstawy faktycznej powództwa i oceny zarzutów pozwanego. Jest ono przejrzyste i ukazuje sposób rozumowania Sądu.

Próba późniejszego potwierdzenia umocowania do zawarcia umowy pożyczki przez A. D. nie jest dowodem, że taka umowa wcześniej została zawarta z pozwanym i to przed dokonaniem spornego przelewu, który jako czynność techniczna miał wykonywać wcześniejsze ustalenia stron. Powód takich ustaleń nie udowodnił i to było podstawą do oddalenia powództwa z tytułu umowy pożyczki. Nie doszło zatem do naruszenia art. 103 kc

Ewentualne naruszenia art. 355 § 2 kc przez pozwanego nie mogły stanowić podstawy do uwzględnienia roszczenia pozwu.

Kierując się powyższym Sąd oddalił apelacje powoda jako bezzasadną na podstawie art. 385 kpc

O kosztach orzeczono zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik postępowania na podstawie art. 98 kpc.

SSA Anna Strugała SSA Wiesław Łukaszewski SSA Elżbieta Milewska-Czaja